Έθιμα και λαϊκή λατρεία του Αγίου Ανδρέα

Στις 30 Νοεμβρίου εορτάζει ο Πρωτόκλητος Απόστολος Άγιος Ανδρέας, αδελφός του Αποστόλου Πέτρου, που μαρτύρησε στην Πάτρα, της οποίας είναι και πολιούχος. Πρόκειται για έναν δημοφιλή άγιο του χειμώνα, του οποίου η γιορτή συμπίπτει με την τελευταία ημέρα του φθινοπώρου. Η λαϊκή λατρεία του Αγίου Ανδρέα περιλαμβάνει δοξασίες, φόβους, ελπίδες και αντιλήψεις, έθιμα και συνήθειες, με μαγικό, δεισιδαίμονα χαρακτήρα. Παράγοντες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτής της λατρείας ήταν οι εξής:

Συνέχεια

Άγιος Ανδρέας Παγγαίου, ένα Ποντιοχώρι με τη δική του ιστορία

Η σημερινή μέρα είναι ιδιαίτερη για τους κατοίκους ενός από τους μικρότερους οικισμούς του Δήμου Παγγαίου. Ενός χωριού χτισμένου στις πλαγιές του βουνού, μέσα στα αμπέλια, που αγναντεύει τη θάλασσα και κουβαλάει τη δική του ξεχωριστή ιστορία. Το όνομά του οφείλεται στο Μετόχι του Αγίου Ανδρέα που έχτισαν οι Ρώσοι μοναχοί, όταν επισκέφθηκαν την περιοχή στα τέλη του 19ου αιώνα. Έκτοτε, το χωριό γιορτάζει κάθε χρόνο ανήμερα του Αγίου Ανδρέα. Από το 2000 όμως γιορτάζει την ανακατασκευή και επαναλειτουργία του καθολικού του ιστορικού ναού, αφιερωμένου στον Άγιο Ανδρέα που είναι ό,τι απέμεινε από το πλούσιο μοναστήρι που λειτουργούσε παλαιότερα.

Συνέχεια

Ο προπαππούς μου ο παπα-Μιχάλης, ο Ζευγάς

Δύσκολη ήταν η ζωή στα ορεινά χωριά της Κρήτης εκείνα τα χρόνια της τουρκοκρατίας! Οι άνθρωποι δούλευαν μέρα – νύχτα στα χωράφια τους, να τα σκάψουν και να τα σπείρουν για να βγάλουν καρπό, να ζήσουν τις οικογένειές στους και τα ίδια τα ζωντανά τους!

Συνέχεια

Πάντα, πάντα περνάς τη φωτιά

«Πάντα πάντα περνάς τη φωτιά
για να φτάσεις τη λάμψη.
Πάντα πάντα τη λάμψη περνάς
για να φτάσεις ψηλά τα βουνά τα χιονόδοξα»

Οδυσσέας Ελύτης, «Το Άξιον Εστί»

Συνέχεια

Για την πατρίδα

Στην ιερή μνήμη του προπάππου μας, Μανώλη Στ. Πολυκρέτη, που έλαβε μέρος και τραυματίστηκε στους δύο Βαλκανικούς πολέμους 1912-13

γράφει η Σοφία Ε. Παυλάκη, Νομικός

Μανώλης Στ. Πολυκρέτης (ιδιωτικό αρχείο Ελένης Στ. Παυλάκη – Πολυκρέτη)

«Εγώ είμαι ένας, θα περάσω και θα ξεχαστώ. Η πατρίδα όμως θα μείνει,
και η πατρίδα είναι όλες οι γενιές που πέρασαν, και οι γενιές που είναι,
και κείνες που θα έλθουν … Η ευγενική ψυχή δεν κάνει υπολογισμούς
όταν έλθει η ώρα της αυτοθυσίας, όσο βαριά κι αν είναι ..»
Πηνελόπη Δέλτα, «Για την Πατρίδα» (1909)

Συνέχεια

Γαναδιό, το θαύμα του Πρωτομάστορα

«Πέτρα την πέτρα περπατώ,
φέγγει και ξημερώνει
Γλυκό πουλί τ’ αηδόνι»
Ευ. Γκούφας

Ένα μνημείο της τοπικής αρχιτεκτονικής, ένας «ύμνος» των μαστόρων της πέτρας, των περίφημων πελεκάνων και κτιστάδων της Ηπείρου, το Γαναδιό στέκει αγέρωχο και επιβλητικό, σε υψόμετρο 870 μ. στις παρυφές του Σμόλικα. Σιωπηλό και ανέγγιχτο από το χρόνο, το Γαναδιό αποτελεί έναν τόπο σπάνιας ομορφιάς, στον οποίο η φύση και ο άνθρωπος συναντήθηκαν και συμπορεύτηκαν επί αιώνες αρμονικά!  

Συνέχεια

Άνθη της πέτρας

Ἄνθη τῆς πέτρας μπροστὰ στὴν πράσινη θάλασσα
μὲ φλέβες ποὺ μοῦ θύμιζαν ἄλλες ἀγάπες
γυαλίζοντας στ’ ἀργὸ ψιχάλισμα,
ἄνθη τῆς πέτρας φυσιογνωμίες
ποὺ ἦρθαν ὅταν κανένας δὲ μιλοῦσε καὶ μοῦ μίλησαν
ποὺ μ’ ἄφησαν νὰ τὶς ἀγγίξω ὕστερ’ ἀπ’ τὴ σιωπὴ
μέσα σε πεῦκα σὲ πικροδάφνες καὶ σὲ πλατάνια.

Συνέχεια

Νυμφαίο Φλώρινας

Ἄνθη τῆς πέτρας μπροστὰ στὴν πράσινη θάλασσα
μὲ φλέβες ποὺ μοῦ θύμιζαν ἄλλες ἀγάπες
γυαλίζοντας στ’ ἀργὸ ψιχάλισμα,
ἄνθη τῆς πέτρας φυσιογνωμίες
ποὺ ἦρθαν ὅταν κανένας δὲ μιλοῦσε καὶ μοῦ μίλησαν
ποὺ μ’ ἄφησαν νὰ τὶς ἀγγίξω ὕστερ’ ἀπ’ τὴ σιωπὴ
μέσα σε πεῦκα σὲ πικροδάφνες καὶ σὲ πλατάνια.

Συνέχεια

Βασίλειος Τσαβαλιάρης, ο πρώτος πεσών του 1940

Βασίλειος Τσαβαλιάρης (1912-1940)

«… Νυχτούλα ήτανε, χαραή όταν χτυπήθηκε από βλήμα όλμου, στις πέντε η ώρα το πρωί, στο 21ο φυλάκιο στο ύψωμα Γκόλιο της Πυρσόγιαννης Ιωαννίνων», θυμούνται οι συμπολεμιστές του.

Συνέχεια

Γυναίκες της Πίνδου

Ποτέ άλλοτε στην ιστορία, σε άλλο μέρος τη γης, γυναίκες δε στάθηκαν τόσο γενναία βοηθώντας τα μαχόμενα τμήματα και αψηφώντας το θάνατο!

Συνέχεια

Η όμορφη Μηλιά στο Τρίγωνο του Έβρου

Μηλέα (ή Μηλιά) Έβρου (mhlia.blogspot.com)

«Μηλίτσα που ‘σαι στο γκρεμό τα μήλα φορτωμένη,
τα μήλα σου λαχτάρισα, μα το γκρεμό φοβούμαι
Σαν τον φοβάσαι το γκρεμό έλα απ’ το μονοπάτι
να σου χαρίσω τα γλυκά τα τρυφερά μου μήλα»
(Παραδοσιακό τραγούδι)

Συνέχεια

Ἡ ἄφιξη τοῦ Παύλου Μελά στὴ Δυτικὴ Μακεδονία καὶ ὁ ἡρωικὸς θάνατός του

28 Αὐγούστου 1904

Ο Παύλος Μελάς με τα παιδιά του, Μιχαήλ και Ζωή

Σὰν σήμερα τὸ 1904, ὁ Ἀνθυπολοχαγὸς Πυροβολικοῦ Παῦλος Μελάς, διέρχεται τὴν ἑλληνοτουρκικὴ μεθόριο καὶ ἀρχίζει τὸν ἀγῶνα τοῦ κατὰ τῶν Βουλγάρων κομιτατζήδων τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας. Ἡ ἀποφασιστικὴ ἐπέμβαση τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους στὰ Μακεδονικὰ προβλήματα, ἔγινε πλέον γεγονὸς καὶ ὁ διακαὴς πόθος τοῦ Μακεδονομάχου μας ποὺ ἀπὸ πολὺ καιρὸ ἀπορροφοῦσε τὶς σκέψεις του, ἄρχισε νὰ πραγματοποιεῖται. Λίγους μῆνες ἀργότερα, ὁ θάνατός του στὴ Στάτιστα (Μελάς), στὶς 13 Ὀκτωβρίου 1904, ἀπετέλεσε πραγματικὸ ἐγερτήριο σάλπισμα γιὰ ὁλόκληρο τὸν Μακεδονικὸ Ἀγῶνα. Μέχρι τότε τὸ Μακεδονικὸ ζήτημα αφεώρα ἕνα μικρὸ τμῆμα τοῦ ὅλου Ἑλληνισμοῦ. Ἀπὸ τῆς στιγμῆς ὅμως ἐκείνης καθίστατο πλέον «ἀγῶν ἐπιβιώσεως ὁλοκλήρου τοῦ Ἔθνους» καὶ ὅλοι οἱ Ἕλληνες ἀντελήφθησαν ὅτι ζωτικὰ συμφέροντα τοῦ Ἑλληνισμοῦ διεκυβεύονταν στὸ χῶρο τῆς Μακεδονίας.

Συνέχεια

Σιωπές αγαπημένες της σελήνης (Γιώργος Σεφέρης)

Δράμα, Γρανίτης

Στὴν ἄκρη μιᾶς φθινοπωρινῆς μπόρας,
τὸ φεγγάρι ξεπέρασε τὰ σύννεφα
καὶ γίναν τὰ σπίτια στὴν ἀντίπερα πλαγιὰ ἀπὸ σμάλτο.
Σιωπὲς ἀγαπημένες τῆς σελήνης

Γιώργος Σεφέρης, «Τελευταίος σταθμός»

(φωτ. Δράμα, Γρανίτης)

Συνέχεια

Ο τρύγος στον Γέρμα Καστοριάς τον παλιό καιρό

Φεύγοντας ο Αύγουστος που είναι ο τελευταίος μήνας του καλοκαιριού και της Παναγίας με τα πολλά φρούτα, ο καιρός μας φέρνει, καθώς γυρίζει, το Σεπτέμβρη, το μήνα του Σταυρού, που προμηνύει τον ερχομό του χινόπωρου με τις δροσερές του αύρες και τα πρωτοβρόχια. Από το έμπα του κιόλας, ο Σεπτέμβρης σε μερικά μέρη της πατρίδας μας και ειδικότερα στη Δυτική Μακεδονία, ρίχνει τα πρώτα τα νερά τα «πρωτοβρόχια», πάνω στο διψασμένο χώμα της γης, σκορπώντας χαρά και συλλογή στους ζευγάδες, άλλοτε γεωργούς μας με τα βόδια και τα άλετρα και τώρα με τα τρακτέρ και τα γεωργικά τους μηχανήματα.

Ο κόσμος άλλαξε, άλλαξαν οι καιροί…

Συνέχεια

Σου το ‘πα για τα σύννεφα… (Οδυσσέας Ελύτης)

Απείρανθος Νάξου (φωτ.: geodifhs.com)

Σου το ‘πα για τα σύννεφα

Σου το ‘πα για τα σύννεφα
σου το ‘πα για τα μάτια τα κλαμένα
για τα σημάδια που άφησαν τα χέρια μας
πάνω στα τραπεζάκια τα βρεμένα.
Στα φανερά και στα κρυφά
σου το ‘πα για τα σύννεφα
Για σένα και για μένα.

Συνέχεια

Η Αγία Θεοδώρα στα Βάστα Αρκαδίας

11 Σεπτεμβρίου

Η Αγία καταγόταν από την Πελοπόννησο γι’ αυτό και από κάποιους ονομάζεται η Αγία Θεοδώρα η Πελοποννήσια. Ως προς την καταγωγή πιθανότερες περιοχές φαίνεται να είναι η Αρκαδία και η Μεσσηνία. Έζησε στα χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, κατά τον 9ον αιώνα. Είχε γονείς πτωχούς και άσημους αλλά με αγάπη προς τον θεό, αγάπη την οποία μετέδωσαν στα παιδία τους μαζί με την πίστη στον Κύριο Ιησού Χριστό.

Συνέχεια

Το μεγάλο θαύμα της Παναγίας Σκριπούς στον Ορχομενό

Η ιερά εικόνα της Παναγίας Σκριπούς Ορχομενού και η απεικόνιση του θαύματος

Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1943, ανήμερα των Γενεθλίων της Παναγίας μας, οι Ιταλοί συνθηκολογούν. Μία ομάδα από κατοίκους του Ορχομενού Βοιωτίας πλησιάζουν στον σιδηροδρομικό σταθμό της Λιβαδειάς και ζητούν από την εκεί Ιταλική φρουρά να παραδώσει τον οπλισμό της. Διαφορετικά, τους απειλούν πως θα δεχθούν επίθεση από τους αντάρτες που βρίσκονταν στην περιοχή του Τζαμαλιού (Διονύσου).

Συνέχεια