kimintenia

«Πέτρα την πέτρα περπατώ,
φέγγει και ξημερώνει
Γλυκό πουλί τ’ αηδόνι»
Ευ. Γκούφας

Ένα μνημείο της τοπικής αρχιτεκτονικής, ένας «ύμνος» των μαστόρων της πέτρας, των περίφημων πελεκάνων και κτιστάδων της Ηπείρου, το Γαναδιό στέκει αγέρωχο και επιβλητικό, σε υψόμετρο 870 μ. στις παρυφές του Σμόλικα. Σιωπηλό και ανέγγιχτο από το χρόνο, το Γαναδιό αποτελεί έναν τόπο σπάνιας ομορφιάς, στον οποίο η φύση και ο άνθρωπος συναντήθηκαν και συμπορεύτηκαν επί αιώνες αρμονικά!  

Λίγα μόλις χιλιόμετρα μετά την Κόνιτσα, στα δεξιά του δρόμου μία πινακίδα γράφει «πέτρινα χωριά». Ο φιδωτός δρόμος μέσα στο ελατοδάσος, πάνω από τον Βουρκοπόταμο, οδηγεί τον επισκέπτη εκεί όπου ο χρόνος έχει σταματήσει πριν από τουλάχιστον δύο αιώνες. Φτάνοντας σε μια μικρή πλατεία πριν τον οικισμό, πρέπει κανείς ν’ αφήσει το αυτοκίνητο και να συνεχίσει με τα πόδια.

Στην κεντρική πλατεία με τον μεγάλο πλάτανο, δεσπόζει ο ιερός ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, μια τρίκλιτη βασιλική που χτίστηκε με πελεκητή πέτρα, το 1856, από τον πρωτομάστορα Χαρισιάδη. Ο ναός «φιλοξενεί» πολύτιμα θρησκευτικά κειμήλια, γι’ αυτό μετά τα κρούσματα διαρρήξεων σε μοναστήρια και εκκλησίες στην περιοχή, τα βράδια φρουρείται από αστυνομική δύναμη. Οι πολυέλαιοι και το ξυλόγλυπτο τέμπλο του είναι έργα τέχνης, που μεταφέρθηκαν από τη Ρουμανία με τη φροντίδα Γαναδιωτών μεταναστών.

Δίπλα στον ναό, βρίσκεται το «αμιλικό», ένα παλιό χάνι, όπου στο ισόγειο διατηρείται έως σήμερα ο στάβλος για τα άλογα και στον όροφο ο ξενώνας. Το καφενείο συμπληρώνει το σκηνικό της κεντρικής πλατείας. Οι ντόπιοι πληροφορούν ότι όταν στο κτήριο λειτουργούσε το παλιό σχολείο, τα δωμάτια του ορόφου διατίθεντο στους δασκάλους για κατοικία.

Τα αρχοντόσπιτα δίνουν το στίγμα της άλλοτε πλούσιας περιοχής. Οι κάτοικοι είχαν αναπτύξει εμπορική δραστηριότητα στη Ρουμανία και σε άλλες χώρες. Τα «μπουλούκια» των μαστόρων του Γαναδιού, γύριζαν τα Βαλκάνια και όλη την Ελλάδα. Μέσα στον οικισμό υπάρχουν τέσσερα μικρά πέτρινα τοξωτά γεφύρια, που χρονολογούνται από το 1890, ενώ μια πέτρινη βρύση προσφέρει πόσιμο νερό στους κατοίκους.

Κάθε σπίτι έχει τη δική του ιστορία από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ειδικά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Τότε, ο τόπος έγινε στόχος ληστρικών επιδρομών και απαγωγών. Κάθε λιθάρι στο Γαναδιό έχει και μια πραγματική ιστορία, που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά, από αφηγήσεις, αλλά κυρίως μέσα από χειρόγραφες μαρτυρίες.

Τα πετρόχτιστα σπίτια είναι μικρά οχυρά, ορισμένα μάλιστα έχουν και πολεμίστρες. Κατά τον 19ο αιώνα, όταν το χωριό έγινε αλλεπάλληλες φορές στόχος ληστών, ακόμη και οι γυναίκες είχαν μάθει να χειρίζονται όπλα για να προστατεύουν την περιουσία και τη ζωή τους πλάι στους άνδρες.

Τη δεκαετία του 1950 έως και το 1962 το χωριό «άδειασε». Οι νεώτεροι έφυγαν αναζητώντας καλύτερη τύχη στις μεγαλουπόλεις ή κοντά στους συγγενείς τους, που είχαν μεταναστεύσει νωρίτερα στην Αμερική, στην Αυστραλία, τη Ρουμανία και την Αίγυπτο. Όπου κι αν βρέθηκαν, λένε, η σκέψη τους ήταν πίσω στο χωριό. Και πώς στ’ αλήθεια να ξεχάσεις τέτοιο χωριό! Γι’ αυτό έστελναν χρήματα για να συντηρούνται τα σπίτια τους.

Μάλιστα, με ευεργεσίες του Σπυρίδωνος Ξινού, ο οποίος μεγαλούργησε στην Ρουμανία, ιδρύθηκαν το Σχολαρχείο και το Παρθεναγωγείο, τα οποία έπαψαν να λειτουργούν πριν από δεκαετίες και σήμερα -όπως επισημαίνει ο πρόεδρος- το ζητούμενο είναι να δοθούν επιδοτήσεις για να τα εκμεταλλευτούν τουριστικά.

Πηγές: konitsa-cradle.gr, newsbomb.gr, konitsa.gr