kimintenia

«Τείχισον ημάς αγίοις σου αγγέλοις…»
(από το Μικρό Απόδειπνο)

Η περίφημη τοιχογραφία του αγγέλου από τον ιερό ναό Αγίου Θεμωνιανού στην κατεχόμενη Λύση της Κύπρου (13-14ος αι. μ.Χ.). Μετά από 28 και πλέον χρόνια παραμονής της στο Ίδρυμα Menil στο Houston του Texas επαναπατρίστηκε στην Κύπρο κατόπιν συντονισμένων προσπαθειών των αρμοδίων φορέων του Κράτους και της Εκκλησίας, από κοινού με άλλες τοιχογραφίες που κοσμούσαν την εκκλησία του Αγίου Ευφημιανού (κυπρ.: Θεμωνιανού) στη Λύση πριν την τουρκική εισβολή το 1974.

«Η Παναγία του Πάθους», Επαναπατρισμένο σπάραγμα αγιογραφίας
του Επιταφίου θρήνου από τον ιερό ναό Παναγίας Αψινθιώτισσας
στο κατεχόμενο Συγχαρί, Κύπρος Πενταδάκτυλος (cyprustimes.com)

Η υπόθεση των επαναπατρισμένων θησαυρών από τις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου αποτελεί μία από τις μελανότερες σελίδες του παρατεινόμενου εγκλήματος της τουρκικής εισβολής και κατοχής στην Κύπρο που μετρά σχεδόν μισό αιώνα. Αμέτρητοι ιεροί ναοί, μονές, εκκλησίες της κυπριακής υπαίθρου και αρχαιολογικοί χώροι λεηλατήθηκαν, συλήθηκαν συστηματικά, γκρεμίστηκαν ή εγκαταλείφθηκαν στη φθορά του χρόνου και των στοιχείων της φύσης έχοντας μετατραπεί σε ερείπια… Ιερές εικόνες, σκεύη, ακόμα και τοιχογραφίες ολόκληρες σπάνιας μνημειακής, καλλιτεχνικής και αισθητικής αξίας που κοσμούσαν θρησκευτικούς και αρχαιολογικούς χώρους αποσπάστηκαν βίαια, κατακερματίστηκαν και πωλήθηκαν παράνομα από οργανωμένα κυκλώματα αρχαιοκαπήλων σε κάθε γωνιά της γης. Η ανεξέλεγκτη κατάσταση μετά το 1974 στις κατεχόμενες επαρχίες της Κύπρου διευκόλυνε τη συστηματική ανάπτυξη της αρχαιοκαπηλίας και των παράνομων ανασκαφών, που με την πλήρη κάλυψη και την υποστήριξη του τουρκικού στρατού κατοχής, απέφεραν τεράστια κέρδη σε εμπόρους αρχαιοτήτων και συλλέκτες ανά τον κόσμο.

Ο Ταξιάρχης Μιχαήλ (τοιχογραφία του 12ου μ.Χ. αι.) στο κατεχόμενο Λευκόνοικο
Ο ναός, που είχε εγκαταλειφθεί, ανακαινίστηκε πριν λίγα χρόνια και αμέσως μετά
παραδόθηκε για να χρησιμοποιηθεί ως εκθεσιακό κέντρο σε τουρκικό μπαζάρ…

Ο π. Πορφύριος Παπαστυλιανού, Επίσκοπος Νεαπόλεως

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του κύπριου Επισκόπου Νεαπόλεως π. Πορφυρίου Παπαστυλιανού ο οποίος, το 2011, παρακολουθώντας τυχαία μια τηλεοπτική συνέντευξη του Βρετανού ποπ τραγουδιστή Boy George, αναγνώρισε στον χώρο του σπιτιού του καλλιτέχνη, όπου ελάμβανε χώρα η συνέντευξη, τη χαμένη εικόνα του Χριστού Παντοκράτορος, του 18ου αιώνα, η οποία μετά την εισβολή είχε αφαιρεθεί και πωληθεί σε αρχαιοκάπηλους από την εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους Νέου Χωριού Κυθρέας. Μετά από συντονισμένες προσπάθειες ο π. Πορφύριος ήρθε σε επαφή με τον τραγουδιστή και πέτυχε τον επαναπατρισμό της εικόνας, ενώ στον Boy George, που συναίνεσε πρόθυμα στο να την επιστρέψει, δώρισε ως ενθύμιο μία άλλη εικόνα του Χριστού. Στη φωτογραφία ο π. Πορφύριος διακρίνεται κατά την επιστροφή του στην Κύπρο και τον επαναπατρισμό της ιεράς εικόνος (βλ. «Boy George, the Cypriot Bishop and the stolen icon of Christ», σε: https://www.bbc.co.uk/programmes/p00dcfwc).

Η περίφημη επίχρυση εικόνα του Αγίου Αποστόλου Ανδρέα, του 1886,
που ανήκει στην ιερά μονή του στην κατεχόμενη Καρπασία της Κύπρου
Από την τουρκική εισβολή έως και σήμερα η εικόνα συγκαταλέγεται
στους αιχμάλωτους θησαυρούς που οι τουρκικές δυνάμεις κατοχής
κρατούν, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, στα κλειστά δωμάτια
του Κάστρου της Κερύνειας (gr.euronews.com)

Σε ορισμένες περιπτώσεις λεηλατημένων ή κατεστραμμένων μνημείων, η Ευρωπαϊκή Ένωση εφαρμόζει το μέτρο της οικονομικής βοήθειας προς τους τουρκοκυπρίους για την αποσπασματική συντήρηση λεηλατημένων από τους ίδιους θρησκευτικών και πολιτιστικών θησαυρών. Τούτο προβάλλει ενδεχομένως ως μια προσωρινή «λύση ανάγκης» προκειμένου ν’ αποτραπεί ο πλήρης και ολοσχερής αφανισμός μνημείων του ελληνορθόδοξου πολιτισμού στα κατεχόμενα εδάφη της Κύπρου. Παρ’ όλα αυτά στην πλειονότητα των περιπτώσεων η ευρωπαϊκή πολιτική για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς του ελληνισμού στα κατεχόμενα εξαντλείται σε αυτό το μέτρο καταλήγοντας όχι μόνο να μην προστατεύει ουσιαστικά τους λεηλατημένους πολιτιστικούς θησαυρούς αλλά και να μετατρέπεται σε χρηματοδότης της Τουρκίας και του ίδιου του ψευδοκράτους για την εκ μέρους τους απρόθυμη αποκατάσταση των συνεπειών εγκλημάτων που έχουν οι ίδιοι διαπράξει…

Διάσωση ιερών εικόνων από ορθόδοξο ναό της Λευκωσίας κατά την τουρκική εισβολή, 1974

Σοφία Ε. Παυλάκη, Δικηγόρος Αθηνών