19 Ιουλίου

«Mικρόν τι μικρόν μακρύνουσα Mακρίνα,
Kόσμου σεαυτήν ήγγισας τω Kυρίω»

«Φρονοῦσ’ ἀδελφὰ τοῖς ἀδελφοὶς Μακρῖνα,
Τούτοις ἀδελφὰ συγκατοικεῖς καὶ πόλον.
Τῇ δ’ ἐνάτῃ δεκάτῃ Μακρῖναν νόες ἔνθεν ἄειραν»

«Έρθεν και ο Χορτοθέρτς, έπαρ’ το καγάν (δρεπάνι) σο χέρ’ τ’ς»…

Θεριστές στη Νέα Χηλή, 1956

«Χορτοθέρτς» αποκαλούσαν οι Πόντιοι τον Ιούλιο, ο οποίος φέρει και την επωνυμία αλωνάρης ή θεριστής. Λέγεται αλωνάρης γιατί την περίοδο αυτή αλωνίζουν τα σιτηρά. Η λέξη παράγεται από το ουσιαστικό «χόρτο» και το ρήμα «θερίζω».

Στον Πόντο η Αποκριά λεγόταν «εμπονέστα», ονομασία η οποία προέρχεται από τη λέξη «απονήστια» (= εμπρός  από  τη  νηστεία). Πριν κοιμηθούν το βράδυ της αποκριάς στον  Πόντο  σφράγιζαν το στόμα τους για την περίοδο της νηστείας τρώγοντας ένα αυγό και λέγοντας: «Με τ’ ωβόν εβούλωσά το, με τ’ ωβόν θ’ ανοίγ’ ατο» (δηλαδή, «με αβγό σφραγίζω το στόμα μου και με αβγό θα το ξανανοίξω», εννοώντας το κόκκινο, Πασχαλινό αβγό της Αναστάσεως, που στο τέλος της νηστείας, θα είναι το πρώτο, μη νηστίσιμο φαγητό, που τρώνε οι πιστοί).

Ασημένια στέφανα του γάμου από την Σαφράμπολη του Πόντου, 19ος αι. (Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη)

Ημέρα του έρωτα και της αγάπης σήμερα. Κι αμέτρητοι οι στίχοι, τα τραγούδια, τα ποιήματα που μιλούν για τους καημούς, το παράπονο, την ομορφιά και την απαντοχή του έρωτα και της αγάπης.. Η ποντιακή μούσα έχει τιμήσει με τον δικό της τρόπο την ερωτική αγάπη και πολλοί λαϊκοί Πόντιοι ποιητές έχουν αναφερθεί με το παραπάνω σε τούτο το χιλιοτραγουδισμένο συναίσθημα. Ο Γ.Κ. Χατζόπουλος στην «Εγκυκλοπαίδεια Ποντιακού Ελληνισμού» έχει καταγράψει μερικά δίστιχα για κάθε… περίπτωση, από τα οποία επιλέξαμε και μεταφέρουμε ορισμένα χαρακτηριστικά:

21 Ιανουαρίου

«Πόλις ἔστι που Τραπεζοῡς ὄνομα…
ὅνπερ Εὐγενίου καλοῡσι μάρτυρος»
Προκόπιος, «Περί κτισμάτων»

Ο Άγιος Ευγένιος είναι το καύχημα του Πόντου. Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα, εξ ου και το προσωνύμιο «Τραπεζούντιος» που του έχει αποδοθεί και ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας. Έζησε την εποχή που διοικητής της Καππαδοκίας ήταν ο Λυσίας, ο οποίος ήταν σκληρός διώκτης των χριστιανών και πιστός στην περσική θεότητα του «Μίθρα», που τότε ήταν πολιούχος της Τραπεζούντας. Έτσι, λοιπόν, όσοι πίστευαν στην νέα θρησκεία, τον χριστιανισμό δηλαδή, υφίσταντο φρικτά βασανιστήρια.

10 Ιανουαρίου

Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, μικρογραφία από το Μηνολόγιο Βασίλειου ΙΙ, 985 μ.Χ. (Βιβλιοθήκη Βατικανού) (agiamarinaalykou.gr)

«Ἡ Μοῦσα Γρηγόριος, οὗ Νύσσα θρόνος,
οὐ Πιερίαν, ἀλλ᾿ Ἐδὲμ σκηνὴν ἔχει.
Γρηγόριον δεκάτῃ θανάτου κνέφας ἀμφεκάλυψεν»

Ο Άγιος Γρηγόριος γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου το 332 μ.Χ. και ήταν αδελφός του Μεγάλου Βασιλείου. Παίρνει την ίδια μόρφωση με τον μεγάλο του αδελφό, ξεχωρίζει δε κι αυτός για την ευφυΐα του, την επιμέλειά του και την φιλοσοφικότατη ιδιοφυΐα του και είχε χειροτονηθεί αναγνώστης. Νυμφεύεται τη Θεοσέβεια, που γρήγορα την αρπάζει ο θάνατος. Ισχυρός χαρακτήρας καθώς ήταν, δεν απελπίζεται, και στα σαράντα του χρόνια γίνεται επίσκοπος Νύσσης (σήμερα Νεμσεχίρ), μιας κωμοπόλεως της Καππαδοκίας.

1η Δεκεμβρίου

Ο άγιος Φιλάρετος ζούσε επί της βασιλείας Κωνσταντίνου και Ειρήνης, καταγόμενος από τη χώρα των Παφλαγόνων, υιός Γεωργίου και Άννης, οι οποίοι τον νύμφευσαν με μία σεμνή γυναίκα. Ασχολείτο με τη γεωργία και από εκεί ζούσε πολύ καλά, ενώ ήταν  και πάρα πολύ ελεήμων. Όμως από κάποιες συγκυρίες τα πράγματα άλλαξαν και κατάντησε σε τόση φτώχεια, ώστε να στερείται και από την αναγκαία τροφή. Ο Θεός όμως βλέποντας την υπομονή και την πίστη του σ’ Εκείνον, δεν τον άφησε να ταλαιπωρείται μέχρι τέλους από τη φτώχεια. Διότι οικονόμησε και ο υιός της βασίλισσας Κωνσταντίνος πήρε ως γυναίκα του την εγγονή του Φιλαρέτου Μαρία, η οποία ήταν πολύ όμορφη και ευπρεπής, ενώ τον ίδιο τον Φιλάρετο τον τίμησε με το αξίωμα του Υπάτου, οπότε απέκτησε και πάλι πολλά χρήματα και περιουσία, τα οποία  όμως συνέχισε να τα προσφέρει άφθονα στους φτωχούς. Όταν λοιπόν έφτασε ο καιρός να φύγει από τον κόσμο αυτό και ο Θεός του έδωσε την πληροφορία της αναχωρήσεώς του, συγκάλεσε όλους τους συγγενείς του, τους προείπε όσα επρόκειτο να συμβούν σ’ αυτούς και πρόσθεσε τα παρακάτω: «Παιδιά μου, μη ξεχνάτε τη φιλοξενία, να επισκέπτεσθε τους αρρώστους και τους φυλακισμένους, να προστατεύετε τις χήρες και τα ορφανά. Ξένα πράγματα ποτέ μην επιθυμήσετε, μην απομακρύνεστε από τις εκκλησιαστικές συνάξεις, και μ’ έναν λόγο: όπως είδατε εμένα να πράττω, έτσι και εσείς μη παύετε να πράττετε. Κι αφού είπε αυτά, αναπαύτηκε εν ειρήνη».