Τοπία του ονείρου στην ακριτική Φλώρινα

24 Ιανουαρίου 20227 Δεκεμβρίου 2022kimintenia

Δεν είναι κοντά. Βρίσκεται στην άκρη της Ελλάδας. Αλλά πραγματικά και ο δρόμος που θα διανύσει κανείς και ο χρόνος που θα χρειαστεί για να φθάσει στον υπέροχο αυτό τόπο, αξίζουν! Μια πόλη σαν… ταινία του Αγγελόπουλου.

Κρυμμένη ανάμεσα σε πυκνά δρυοδάση και ελατοδάση, συχνά καλυμμένη από το χιόνι και μόνιμα κάτω από ένα πέπλο ομίχλης, το ονομαστό «σινιάκι», η Φλώρινα απλώνεται πλάι στα νερά του ποταμού Σακουλέβα και μαγεύει στο διάβα του χρόνου τον επισκέπτη της… Μια πόλη διαφορετική, όχι μόνο για τη Μακεδονία, αλλά και για τη χώρα γενικότερα. Στα σύνορα με τα Σκόπια και την Αλβανία. Με έντονα χρώματα και έντονα αρώματα. Και κυρίως έντονη προσωπικότητα! Μια πολιτεία του ελληνικού βορρά και αιώνια «Μούσα» του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, που έφυγε πριν μια δεκαετία, σαν σήμερα, για το μεγάλο ταξίδι…

Το καραβάκι των Χριστουγέννων στα νερά του Σακουλέβα

Κατ’ αρχάς το ποτάμι… Ο Σακουλέβας, που πηγάζει από το όρος Βαρνούντας και διαρρέει ολόκληρη την ακριτική πολιτεία καθορίζοντας τη ζωή και το τοπίο της. Η Φλώρινα είναι μία από τις λίγες πόλεις της Ελλάδας που τις διαρρέει ποταμός. Με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό. Μια γοητεία διαφορετική, μυστηριακή. Και μετά τα σπίτια… Κατά μήκος του Σακουλέβα, στην υπέροχη αυτή περατζάδα, βρίσκονται μερικά από τα πιο ωραία κτήρια όχι μόνο της Φλώρινας αλλά και ολόκληρης της βόρειας Ελλάδας. Σπίτια μακεδονίτικα, παραδοσιακά, νεοκλασικά, εκλεκτικιστικά του Μεσοπολέμου. Και ακόμη, το καφενείο το «Διεθνές», η ιστορική Αγορά, η πλατεία με τους πέντε δρόμους μπροστά στο Διοικητήριο, η λαϊκή αγορά.

Η εικόνα των σπιτιών με το ποτάμι θυμίζει έντονα τις ταινίες του Θεόδωρου Αγγελόπουλου. Για τις περισσότερες άλλωστε η Φλώρινα με τους δρόμους, τα τοπία και τα σπίτια της, αποτέλεσε το φυσικό σκηνικό του κορυφαίου σκηνοθέτη. Εδώ γυρίστηκε η περίφημη «Τριλογία της σιωπής», αποτελούμενη από το «Ταξίδι στα Κύθηρα», τον «Μελισσοκόμο» και το «Τοπίο στην ομίχλη», αλλά και «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» και «Το βλέμμα του Οδυσσέα», αργότερα.

Και στη συνέχεια οι Πρέσπες, το Αμύνταιο, το Νυμφαίο, το Πισοδέρι (ή Βίγλα) με τις μαγευτικές διαδρομές στα «χιονόδοξα» βουνά, πάνω στα οποία γράφτηκαν μερικές από τις ηρωικότερες σελίδες της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Υπάρχουν χίλιοι λόγοι για να επισκεφθεί κανείς και να γνωρίσει από κοντά τη Φλώρινα.

Φλώρινα, η πόλη καρτ ποστάλ του ελληνικού βορρά

Ο Σακουλέβας, που ορίζει την πόλη, πηγάζει από το όρος Βαρνούντας

Τοπίο κινηματογραφικό, πάντα η πόλη καλυμμένη
από ένα πέπλο ομίχλης, που οι ντόπιοι αποκαλούν «σινιάκι»

Η Φλώρινα του Θεόδωρου Αγγελόπουλου

«Δεν ξέρω αν διαλέγει κανείς τους χώρους ή οι χώροι μας διαλέγουν. Είναι σαν τον έρωτα: ή διαλέγεις ή σε διαλέγουν». Με τη φράση αυτή ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος είχε περιγράψει τη σχέση του με τη Φλώρινα, την πόλη που διάλεξε για να γυρίσει επτά ταινίες του, για να γνωρίσει τους ανθρώπους της, να πιει τσίπουρο μαζί τους και να μοιραστεί τις «προφητικές» ανησυχίες του για το μέλλον της Ελλάδας.

Σκηνή από την ταινία «Ταξίδι στα Κύθηρα»

Οι άνθρωποι της Φλώρινας λένε ότι τον τράβηξαν σε αυτήν τα στοιχεία της φθοράς στα μισοχαλασμένα κτήρια, οι όχθες του ποταμού Σακουλέβα, ο παλιός σταθμός με τις ώχρες και τα κόκκινα κεραμίδια, η ομίχλη που την περίμενε για μέρες να ‘ρθει και να καλύψει τις στέγες των σπιτιών, ο μουντός και βροχερός καιρός, η μοναχικότητα του τόπου. Και είναι αλήθεια ότι περίμενε επί μέρες τα δελτία καιρού, που τότε δεν είχαν την ακρίβεια που έχουν σήμερα. Πολλές φορές μάλιστα εκνευριζόταν, γιατί δεν ερχόταν το χιόνι ή η ομίχλη που ήθελε. Είχε τα δικά του πλάνα στο μυαλό του και δεν ξεκινούσε το γύρισμα, αν δεν ήταν όλα τέλεια…

Αγαπημένο του σημείο στη Φλώρινα ήταν ο δρόμος μπροστά από το παλιό ξενοδοχείο «Διεθνές». Δεν υπήρχε περίπτωση να κάνει ταινία χωρίς σκηνή σε εκείνο το σημείο. Τον γοήτευε όμως πολύ και το ποτάμι και τα κτήρια της περιοχής. Του άρεσε η εικόνα των κτηρίων που αποκάλυπταν τη φθορά του χρόνου. Για τον λόγο αυτό λειτουργούσαν άψογα ως σκηνικά σε συνδυασμό με τον μουντό καιρό, τη βροχή, το χιόνι, την ομίχλη… Γι’ αυτό και ο βουλευτής Φλώρινας Γιώργος Λιάνης, μιλώντας στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, χαρακτήρισε κάποτε τη Φλώρινα ως τη «Μούσα του Θεόδωρου Αγγελόπουλου».

Το Ξενοδοχείο «Διεθνές», αγαπημένο σκηνικό
του Θ. Αγγελόπουλου σε πολλές ταινίες του

Είχε επιλέξει την πόλη και την περιοχή, την Πρέσπα, όχι μόνο για τα χιόνια της, όχι μόνο για την ομίχλη της, το περίφημο «σινιάκι» της, μια λευκή πάχνη που κατακάθεται στο ύψος των ανθρώπων, αλλά κυρίως, για τους παλιούς σταθμούς με τα φθαρμένα γήινα χρώματα και τις κοκκινωπές κεραμιδοσκεπές τους. Είχε επιλέξει τους παλιούς εγκαταλελειμμένους σταθμούς, όπως του Αμυνταίου, και τα παλιά έρημα βαγόνια, για να βγαίνει από κει, από το «πουθενά», ο Μαρτσέλο Μαστρογιάννι του, και να πηγαίνει στο «παντού» των Βαλκανίων, που ήταν τότε τόσο ταραγμένα όσο ποτέ άλλοτε. Προφητικές σκηνές που χαράχτηκαν για πάντα στη συλλογική μας μνήμη. Προφητικές ταινίες…

Σκηνή από την ταινία «Το μετέωρο βήμα του πελαργού», 1991

Όλα αυτά ο μεγάλος Έλληνας δημιουργός τα αποτύπωσε με τα κινηματογραφικά του μάτια στις ταινίες του, που γύρισαν τον κόσμο, ανέδειξαν την πόλη και την έκαναν γνωστή παντού. Και παρ’ όλο που τον πλήγωσε, με αφορισμούς και διαμαρτυρίες, εκείνος έλεγε πάντα ότι θα επιστρέψει κάποια στιγμή κοντά της και δεν θα την ξεχάσει ποτέ.

Ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος έφυγε σαν σήμερα, πριν 10 χρόνια, στις 24 Ιανουαρίου του 2012, όταν κατά τα γυρίσματα της ταινίας του «Η Άλλη Θάλασσα», στη Δραπετσώνα, τραυματίστηκε σοβαρά από διερχόμενη μοτοσυκλέτα, ενώ διέσχιζε πεζός τον δρόμο. Μεταφέρθηκε, σε κρίσιμη κατάσταση, σε νοσοκομείο του Νέου Φαλήρου, όπου το ίδιο βράδυ άφησε την τελευταία του πνοή. Η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη, στις 27 Ιανουαρίου στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.

Και στις άγριες νύχτες του χειμώνα, όταν το χιόνι καλύπτει ολόκληρη τη Φλώρινα, στην παγωμένη επιφάνεια του Σακουλέβα αντικατοπτρίζεται το φεγγάρι. Και τα φανάρια από τα κινηματογραφικά φώτα της πόλης…

Το παλαιό κτήριο του ΟΣΕ, ένα εγκαταλελειμμένο διαμάντι…

Τα σπίτια ιδιαίτερα, μακεδονίτικα…

Νεοκλασικά, εκλεκτικιστικά κτήρια της εποχής του Μεσοπολέμου

Ανάλογα με τις εποχές ο επισκέπτης θα δει στη Φλώρινα κάτι διαφορετικό. Την άνοιξη, ο λόφος του Αγίου Παντελεήμονα είναι καταπράσινος, με τρεις διαφορετικές αποχρώσεις, αναλόγως της ηλικίας των δέντρων. Το φθινόπωρο, οι βελανιδιές δίνουν μια χάλκινη απόχρωση και σε καλούν να περπατήσεις κάτω απ’ τη σκιά τους, ενώ τον χειμώνα το χιόνι καλύπτει συνήθως ολόκληρο το λόφο.

Οι «Φωτιές» ένα παμπάλαιο έθιμο του Δεκέμβρη

Στις 23 Δεκεμβρίου κάθε συνοικία τιμά το έθιμο με τις φωτιές, δημιουργώντας μικρές και μεγάλες εστίες, με τον κόσμο να χορεύει και να καταναλώνει φασολάδα και άφθονο τσίπουρο.

Τα ιστορικά κανόνια στολίζουν την πλατεία Μόδη, την κεντρική πλατεία της Φλώρινας. Απέναντί τους βρίσκεται η οδός Παύλου Μελά, με τον μεγάλο πεζόδρομο με τα γραφικά καφέ και τα μεζεδοπωλεία. Όποια εποχή και αν επισκεφτείτε τη Φλώρινα, αυτή η μικρή ακριτική πόλη έχει τον τρόπο να σας κερδίσει και ίσως, αν την αφουγκραστείτε, να σας κρατήσει για πάντα κοντά της…