6 Μαΐου

«Χάριτι σοφισθεῖσα, Σοφία θείᾳ,
Σοφῶς ἤσκησας ἄρτι, ἐν τῇ Κλεισούρᾳ»

Μια σύγχρονη Αγία της Ορθοδοξίας μας, η Αγία Σοφία η ασκήτισσα της Κλεισούρας Καστοριάς. Η γεμάτη πόνο, στερήσεις και αρρώστιες ζωή της Αγίας, που ήρθε πρόσφυγας από τον Πόντο και ασκήτεψε μέχρι τα τέλη του βίου της, το 1974, στο Μοναστήρι της Παναγίας, στην περιοχή της Κλεισούρας της Καστοριάς, υπήρξε μια αδιάκοπη δοξολογία της Χάριτος του Θεού και η ευλογία της σκέπει και αγιάζει όποιον με πίστη και ευλάβεια δέεται στο όνομά της.

Ψάρεμα στην παραλία της Κερασούντας, 1910

Μοιάζει με σαρδέλα χάρη στο μέγεθος και στο ασημί του χρώμα, αλλά είναι ένα είδος γαύρου που απαντάται στον Εύξεινο Πόντο. Για τους Έλληνες της περιοχής είναι το «χα(μ)ψίν», το γνωστότερο ψάρι, ευρείας κατανάλωσης, κύρια τροφή χειμώνα και καλοκαίρι.

Στον Πόντο η Αποκριά λεγόταν «εμπονέστα», ονομασία η οποία προέρχεται από τη λέξη «απονήστια» (= εμπρός  από  τη  νηστεία). Πριν κοιμηθούν το βράδυ της αποκριάς στον  Πόντο  σφράγιζαν το στόμα τους για την περίοδο της νηστείας τρώγοντας ένα αυγό και λέγοντας: «Με τ’ ωβόν εβούλωσά το, με τ’ ωβόν θ’ ανοίγ’ ατο» (δηλαδή, «με αβγό σφραγίζω το στόμα μου και με αβγό θα το ξανανοίξω», εννοώντας το κόκκινο, Πασχαλινό αβγό της Αναστάσεως, που στο τέλος της νηστείας, θα είναι το πρώτο, μη νηστίσιμο φαγητό, που τρώνε οι πιστοί).

Ημέρα του έρωτα και της αγάπης σήμερα. Κι αμέτρητοι οι στίχοι, τα τραγούδια, τα ποιήματα που μιλούν για τους καημούς, το παράπονο, την ομορφιά και την απαντοχή του έρωτα και της αγάπης… Η ποντιακή μούσα έχει τιμήσει με τον δικό της τρόπο την ερωτική αγάπη και πολλοί λαϊκοί Πόντιοι ποιητές έχουν αναφερθεί με το παραπάνω σε τούτο το χιλιοτραγουδισμένο συναίσθημα.

14 Φεβρουαρίου

Οι Άγιοι του Πόντου

«Νικόλαος καλῶς ἐποίμανε ζῶν τὸ ποιμνίον,
Οὐκ ἠθέλησε αὐτὸ ἐγκαταλείψη ἐν δυσχερίοις»

Ο Άγιος Ιερομάρτυς Νικόλαος καταγόταν από την Τραπεζούντα και έζησε στην πόλη Κατίγογι του Πόντου της επαρχίας Αμασείας και Αμισού. Από μικρή ηλικία ποθούσε να αφιερωθεί στον Θεό, αλλά οι αδελφοί του δεν τον άφηναν. Μετά από πιέσεις, για να μην γίνει μοναχός, νυμφεύθηκε αλλά γρήγορα η γυναίκα του πέθανε μαζί με το ένα παιδί του, ενώ το άλλο το πήρε υπό την προστασία του κάποιος συγγενής. Ο Άγιος τότε αφιερώθηκε στη μελέτη και στην προσευχή.

10 Ιανουαρίου

Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, μικρογραφία από το
Μηνολόγιο Βασίλειου ΙΙ 985 μ.Χ. (Βιβλιοθήκη Βατικανού)

«Ἡ Μοῦσα Γρηγόριος, οὗ Νύσσα θρόνος,
οὐ Πιερίαν, ἀλλ᾿ Ἐδὲμ σκηνὴν ἔχει.
Γρηγόριον δεκάτῃ θανάτου κνέφας ἀμφεκάλυψεν»

Ο Άγιος Γρηγόριος γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου το 332 μ.Χ. και ήταν αδελφός του Μεγάλου Βασιλείου. Παίρνει την ίδια μόρφωση με τον μεγάλο του αδελφό, ξεχωρίζει δε κι αυτός για την ευφυΐα του, την επιμέλειά του και την φιλοσοφικότατη ιδιοφυΐα του και είχε χειροτονηθεί αναγνώστης. Νυμφεύεται τη Θεοσέβεια, που γρήγορα την αρπάζει ο θάνατος. Ισχυρός χαρακτήρας καθώς ήταν, δεν απελπίζεται, και στα σαράντα του χρόνια γίνεται επίσκοπος Νύσσης (σήμερα Νεμσεχίρ), μιας κωμοπόλεως της Καππαδοκίας.

16 Νοεμβρίου

Η ένδοξος και καλλίνικος μάρτυς του Χριστού Ιφιγένεια καταγόταν από την Τοκάτη του Πόντου. Γεννήθηκε το 53 μ.Χ. από γονείς ειδωλολάτρες, οι οποίοι ωστόσο εγνώρισαν την αληθινή πίστη εις τον Σωτήρα Χριστό από τον Άγιο Απόστολο Ανδρέα τον Πρωτόκλητο και βαπτίστηκαν οικογενειακώς από εκείνον.

4 Νοεμβρίου

«Αν θέλουμε να είμαστε πραγματικά Χριστιανοί,
πρέπει να ακολουθήσουμε τα χνάρια του Χριστού μας.
Ο κόσμος έχει φύγει από την αθωότητα κι από την καλωσύνη»
Όσιος Γεώργιος Καρσλίδης

Ο Όσιος Γεώργιος Καρσλίδης γεννήθηκε στη Γεωργία της πρώην Σοβιετικής Ενώσεως. Από μικρό παιδί γνώρισε θλίψεις και πόνους στη ζωή του. Άλλος στη θέση του θα απογοητευόταν, θα παραπονιόταν και θα λογάριαζε ως συνυπεύθυνο για τον φόρτο της δοκιμασίας του τον Ύψιστο. Ο Όσιος Γεώργιος όμως, μέσα από πρωτόφαντους διωγμούς προσφυγιάς, σωματικούς τραυματισμούς, στερήσεις και πόνους, δεν έπαυσε να αγαπά και να δοξολογεί τον Εσταυρωμένο Λυτρωτή μέσα από την καρδιά του. Τριών χρόνων έμεινε πεντάρφανος. Έξι χρόνων τον κατεδίωξε βάναυσα ο αδελφός του. Έφυγε, εξορίστηκε σε μια σπηλιά γεμάτη χιόνι. Αλλά δεν βγήκε από το στόμα του λέξη βλάσφημη.

Οι Άγιοι Γεώργιος και Δημήτριος ιστορημένοι μαζί
σε μια σπάνια εικόνα τους από την Πρίγκηπο

Στα χωριά φαντάζονταν πως ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Δημήτριος είναι δίδυμα αδέρφια, ο Αη Γιώργης φέρνει το καλοκαίρι, ενώ ο Αη Δημήτρης το χειμώνα και το κρύο. Τη νύχτα πριν την γιορτή του Αγίου Δημητρίου υπήρχε η πεποίθηση πως ο ουρανός ανοίγει, ο άγιος τινάζει τα άσπρα γένια του και από εκεί πέφτει το πρώτο χιόνι στη γη.

21 Σεπτεμβρίου

Ἡ αὐγή, βρῆκε τὸ ἄνθος τῆς ἀριστοκρατίας, τῆς μορφώσεως καὶ τοῦ πλούτου, τού Πόντου ἀλυσοδεμένους στοὺς δρόμους καὶ παρατεταγμένους σὲ δύο σειρές. Πρῶτος ἀπ᾿ ὅλους ὁ Πλάτων, ἕνα πρόσωπο φορτωμένο μὲ ὅλη τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία τῆς Ἀνατολῆς, μὲ ὅλη τὴν ἑλληνορθόδοξη παράδοση, ἕνας πτωχὸς ὐπηρέτης τοῦ ἑλλήνισμοῦ καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὁδηγήθηκαν καὶ οἱ 69 μελλοθάνατοι στὴν πλατεία τοῦ Ὡρολογίου τῆς πόλεως, ἐκεῖ ὅπου εἶχαν μαζευθεῖ πολλοὶ συγγενεῖς τους, ποὺ θρηνοῦσαν ἀδιάκοπα γιὰ τὴν φρικτὴ ἐκτέλεσή τους. Στὸ στῆθος τοῦ Πρωτοσυγκέλλου, εἶχαν κρεμάσει ἕνα χαρτί, μὲ τὴν κατηγορία τῆς καταδίκης ὅλων. Σύντομα, ὁ ἕνας μετὰ τὸν ἄλλον, θύματα ὅλοι τοῦ μίσους τῶν ἰσλαμιστῶν καὶ τῆς ἀδιαφορίας τῶν συμμάχων μας, ἀλλὰ κυρίως τοῦ καταραμένου διχασμοῦ τῶν Ἑλλήνων, ζητωκραυγάζοντας ὑπὲρ τῆς πατρίδος, παρατάσσονται κάτω ἀπὸ τὶς ἀγχόνες καὶ ἀπέρχονται στὴν χώρα τῆς μακαριότητος. Ανάμεσά τους ήρεμος καὶ ταπεινὸς ὁ Πλάτων, γεμάτος ἀπὸ τὴν γλυκύτητα καὶ τὴν εἰρήνη τοῦ Θεοῦ, τὴν 21η Σεπτεμβρίου 1921 περνοῦσε ἀπὸ τὴν ἱστορία στὸν θρύλο, τυλιγμένος τὴν τιμιώτερη βασιλικὴ πορφύρα, τὴν πορφύρα τοῦ αἵματός του, ἀκολουθώντας τὸ παράδειγμα τοῦ Γρηγορίου τοῦ Ε´ καὶ γενόμενος πρόδρομος τοῦ μαρτυρίου τοῦ Σμύρνης Χρυσοστόμου μετὰ ἀπὸ μερικοὺς μῆνες

13 Σεπτεμβρίου 1913

Ορεινές περιοχές της επαρχίας Κοτυώρων

Το Τσάμπασι (Çambaşı) υπήρξε ορεινό καλοκαιρινό θέρετρο των κατοίκων των Κοτυώρων (τουρκ. Ορντού). Βρίσκεται σε ένα οροπέδιο, σε υψόμετρο 2.000 μέτρων, 45 χιλιόμετρα από τα Κοτύωρα, δυτικά της Κερασούντας. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1913, με αφορμή μια μεγάλη πυρκαϊά κάηκαν τα περισσότερα σπίτια της πόλης, όπως μας πληροφορεί ο  Ξενοφών Άκογλους (Ξένος Ξενίτας) στα «Λαογραφικά Κοτυώρων», και αυτό το θρήνο μας περιγράφει το περίφημο τραγούδι «Εκάεν και το Τσάμπασιν».

Χαρακτηρίστηκε ως η «Παναγιά της Προσφυγιάς», κυρίως όμως για όλους είναι γνωστή ως η «Παναγία του Πόντου». Πώς και πότε έφτασε η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Σουμελά στη Βέροια και εγκαταστάθηκε στις πλαγιές του Βερμίου;