Η Αγία Βαρβάρα, που γιορτάζει μεθαύριο 4 Δεκεμβρίου, για μας τους Θρακιώτες είναι γιορτή γεμάτη παραδόσεις και οικογενειακές αναμνήσεις. Για να την «γλυκάνουν» ως προστάτιδα των παιδιών σε πολλά μέρη του τόπου μας της Θράκης την ημέρα της γιορτής της προσφέρουν μελόπιτες ή κολυβόζουμο, που λέγεται «ΒΑΡΒΑΡΑ». Το έθιμο πανάρχαιο, το οποίο έχουν και οι μουσουλμάνοι της περιοχής ως «Ασουρέ».

Το έθιμο το έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από το Πάνιδο της Ραιδεστού της Ανατολικής Θράκης. Οι συμμετέχοντες ανάβουν φωτιές και αφού κάψουν τα μαγιάτικα στεφάνια, πηδάνε από πάνω τους, για να έχουν υγεία και καλοτυχία

Η Ραιδεστός, το κόσμημα της Ανατολής (levantineheritage.com)

Κορύφωση των διωγμών σε βάρος του Ελληνισμού της Θράκης υπήρξε η 6η Απριλίου 1914, η οποία έχει χαραχτεί στη μνήμη των Θρακιωτών ως το «Μαύρο Πάσχα»

Πάνω από εκατό χρόνια ιστορίας μετράει πλέον το «κουρμπάνι», μια παραδοσιακή γιορτή, ένα έθιμο, που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από την ανατολική Θράκη και αναβιώνει αδιάλειπτα, κάθε χρόνο, στο Καλαμπάκι της Δράμας, ανήμερα της εορτής του Αγίου Αθανασίου, σε μια προσπάθεια των νεότερων να κρατηθούν ζωντανές οι μνήμες του παρελθόντος.

Δεν έχουν τέλος τα έθιμα του Δωδεκαημέρου στην Ελλάδα, Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς. Ένα ιδιαίτερο γευστικό έθιμο των χωριών της Θράκης συνδέεται με τη γεύση. Πρόκειται για την εβρίτικη «αλμυρή βασιλόπιτα», που μεταξύ των φύλλων της έκρυβε, εκτός από το παραδοσιακό φλουρί, καρπούς, ξυλάκια ή άλλα υλικά της φύσης με διαφορετικούς συμβολισμούς -άλλο σχετιζόταν με την καλή υγεία, άλλο με την καλή σοδειά, άλλο με το μοίρασμα των αγροτικών εργασιών κατά το νέος έτος. Εδώ παραθέτουμε μια φανταστική συνταγή κρεατόπιτας από την Ανατολική Θράκη, που σήμερα ανήκει στην Τουρκία. Την έφτιαχναν την Πρωτοχρονιά και της έβαζαν κανονικά το φλουρί μέσα είτε κατά την προετοιμασία είτε κατά την κοπή. Η πίτα κοβόταν και σερβιριζόταν σε πιάτα, το φλουρί (αν δεν είχε μπει στην προετοιμασία) έμπαινε σε ένα ψημένο κομμάτι, τα πιάτα μπερδεύονταν μεταξύ τους από την οικοδέσποινα και κάθε παρευρισκόμενος διάλεγε το δικό του ελπίζοντας να είναι ο τυχερός.

2 Ιουλίου

Ο Άγιος νεομάρτυς Λάμπρος καταγόταν από τη Σαμοθράκη. Μαρτύρησε στη Μάκρη του Νομού Έβρου, στις 2 Ιουλίου του 1835 μ.Χ. Αυτός, μαζί με άλλους πέντε συμμάρτυρές του, τον Θεόδωρο, τον άλλο Θεόδωρο, τον Γεώργιο, τον Ιωάννη και τον Μιχαήλ, εκβιάστηκε από τους Τούρκους και εξώμοσε. Κατόπιν όμως μεταμελήθηκε και, μαζί με τους άλλους, μαρτύρησε για την πίστη του στον Χριστό.

26 Μαΐου

«Καρποὺς ἐνεγκών, Κάρπε, δεκτοὺς Κυρίῳ,
Φέρεις καθ’ ὥραν τὴν τελευτὴν ὡς τρύγην.
Εἰκάδι ἕκτῃ Κάρπος ἀπὸ χθονὸς ἵπτατο μακρῆς»

Ο Άγιος Απόστολος Κάρπος έζησε στα χρόνια του βασιλιά Νέρωνα (52 μ.Χ.) και συναριθμείτε με τους εβδομήκοντα μαθητές του Κυρίου. Ήταν συνεργάτης του Αποστόλου Παύλου, όπως αναφέρεται στη Β’ προς Τιμόθεον επιστολή του (δ’ 13) και εργάσθηκε για τη διάδοση του Ευαγγελίου στην περιοχή της Τρωάδος. Έπειτα, έγινε επίσκοπος στη Βάρνα της Θράκης (ο δε Σ. Ευστρατιάδης, αναφέρει Βέρροια της Θράκης), όπου με την αγία του ζωή και τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, έγινε πνευματικός αστέρας πρώτου μεγέθους και φώτισε με τις θείες διδασκαλίες του όλη την επικράτεια της επισκοπής του.

13 Μαΐου

«Θηρὸς τὸ πικρὸν δῆγμα τῇ Γλυκερίᾳ
Ὑπὲρ γλυκάζον ὡς ἀληθῶς ἦν μέλι.
Ἐν τριτάτῃ δεκάτῃ δάκε καὶ κτάνε θὴρ Γλυκερίαν»

Η Αγία Γλυκερία γεννήθηκε στην Τραϊανούπολη της Θράκης, τον 2ο μ.Χ. αιώνα, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Αντωνίνος ο Ευσεβής (138-161). Ο πατέρας της ονομαζόταν Μακάριος και είχε διατελέσει ύπατος. Σε μικρή ηλικία η Αγία ασπάσθηκε τον Χριστιανισμό και ανέπτυξε έντονη χριστιανική και κατηχητική δράση. Όταν πληροφορήθηκε το γεγονός αυτό ο ηγεμόνας Σαββίνος, την εκάλεσε να παρουσιασθεί μπροστά του. Με μεγάλη προθυμία η Αγία εμφανίσθηκε ενώπιόν του, έχοντας σημειώσει στο μέτωπό της τον Τίμιο Σταυρό και δεν δίστασε να ομολογήσει με παρρησία και σθένος την πίστη της στον Σωτήρα Χριστό.

5 Μαΐου

Ο Όσιος Ευθύμιος γεννήθηκε στους Επιβάτες της Θράκης στις αρχές του 10ου αιώνα μ.Χ. Αδελφή του κατά σάρκα ήταν η Οσία Παρασκευή η Επιβατηνή, η οποία τιμάται την 14η Οκτωβρίου. Όταν πέθανε ο πατέρας τους Νικήτας, η μητέρα του τον οδήγησε σε μονή της Κωνσταντινουπόλεως, όπου παρέμεινε επί τριάντα χρόνια και διέπρεψε στους πνευματικούς αγώνες. Ο Άγιος όμως αγαπούσε την ησυχία. Για τον λόγο αυτό έφυγε από τη μονή και ασκήτεψε σε ερημική περιοχή ως ερημίτης.

19 Απριλίου

Έργο του ζωγράφου Μάρκου Καμπάνη, 1955

Ο Άγιος καταγόταν από την Αίνο της Θράκης και το κοσμικό του όνομα ήταν Αθανάσιος. Ο πατέρας του ονομαζόταν Κωνσταντίνος, η δε μητέρα του Κρυσταλλία. Από μικρός έμεινε ορφανός από πατέρα και, εξ αιτίας της φτώχιας της οικογένειάς του, πήγε ναύτης σε ένα τούρκικο πλοίο. Ο δυσσεβής πλοίαρχος βλέποντας την εξυπνάδα, τη σύνεση και τα προτερήματά του νέου έβαλε στον νου του πώς να τον εκβιάσει και να τον εξισλαμίσει. Κάποια νύχτα, ενώ το πλοίο βρισκόταν στο λιμάνι της Σμύρνης, προφασιζόμενος ότι ήθελε να πάει για κάποια υπόθεσή του στην πόλη, διέταξε τον νέο να προπορευθεί κρατώντας φανάρι, για να του φωτίζει τον δρόμο. Έτσι προχωρώντας τον οδήγησε στο τουρκικό νεκροταφείο, όπου, κρατώντας τη μάχαιρά του, τον απείλησε πως, αν δεν γινόταν μουσουλμάνος, θα τον έσφαζε. Ο Άγιος φοβήθηκε και είπε ότι δέχεται. Αμέσως τότε εκείνος, μέσα στη νύχτα, τον οδήγησε στον δικαστή, όπου ομολόγησε και περιετμήθη αμέσως.

10 Απριλίου

Ο άγιος Νεομάρτυρας Δήμος ή Δημήτριος καταγόταν από το χωριό Οζούν Κιουπρού (Μακριά Γέφυρα) της επαρχίας Αδριανουπόλεως. Υπήρξε πρότυπο απλοϊκού ανθρώπου με βαθιά πίστη, που τον οδήγησε στην εκούσια θυσιαστική προσφορά και την ένδοξη άθληση. Ασκούσε το επάγγελμα του αλιέως στα ιχθυοτροφεία της Σμύρνης. Η εργασία του όμως δεν απέδιδε οικονομικά οφέλη και ο εικοσιπεντάχρονος νεαρός δύσκολα τα έβγαζε πέρα. Το αφεντικό του ήταν Τούρκος και παρά τις προσφερόμενες σε αυτόν υπηρεσίες, έμενε πάντα χρεωμένος. Έτσι, όταν αγόρασε το ιχθυοτροφείο άλλος Τούρκος, ο Δήμος έκρινε ασύμφορη τη συνεργασία μαζί του και απομακρύνθηκε. Αυτή όμως η άρνηση συνεργασίας μαζί του ανταμείφθηκε με τη συκοφαντική δυσφήμιση του ότι τάχα είχε ορκισθεί ότι θα αλλαξοπιστούσε, πώς θα γινόταν δηλαδή μωαμεθανός.

Τα τοπικά μας έθιμα είναι γεμάτα από μνήμες οικογενειακές, κοινωνικές και εθνικές, μνήμες που οδηγούν κατ’ ευθείαν στις ρίζες μας. Μελετώντας τη λειτουργικότητα των εθίμων μας και των παραδόσεών μας εν γένει, βρίσκουμε τον τρόπο πρόσβασης απ’ το παρόν στο κοντινό και μακρινό χθες. Βρίσκουμε τα κοινά σημεία που μας δένουν ως Θρακιώτες και νιώθουμε τη σιγουριά της, ριζωμένης σε τούτο τον τόπο, ύπαρξής μας. Παράλληλα ανακαλύπτουμε αυτά που κρύβονται πίσω από τα παραδοσιακά δρώμενα, αυτά που μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι πρόγονοί μας μέσα στην απλότητά τους έκρυβαν το μεγαλείο της ανθρωπιάς και του πατριωτισμού.