Η Αγία, παρά το νεαρό της ηλικίας της, υπέμεινε με ακλόνητο φρόνημα τα απερίγραπτα μαρτύρια και πριν της κόψουν την κεφαλή, ζήτησε να προσευχηθεί στον Νυμφίο Χριστό. Δεν του ζήτησε κάποια ιδιαίτερη δόξα στον ουρανό, αλλά την ευλογία Του να θεραπεύει τους ασθενείς που θα προστρέχουν ζητώντας τη βοήθειά της. Αντιλαμβάνεται λοιπόν ο καθένας μας πόση αγάπη είχε πλημμυρίσει την καρδιά της για τους πονεμένους ανθρώπους όλων των γενεών που εκείνη τη στιγμή περνούσαν νοερά ενώπιόν της. Ο φιλάνθρωπος Κύριός μας εμφανίσθηκε στους αιθέρες και τη διαβεβαίωσε ότι θα εκπληρωθεί το αίτημά της. Να γιατί η αγία Αναστασία η Ρωμαία είναι θαυματουργός, διότι η ίδια έλαβε ως δωρεά, από το ίδιο το στόμα του Σωτήρα μας Χριστού, το χάρισμα να θεραπεύει κάθε ασθένεια.
O άγιος Δημήτριος μαζί με τον άγιο Γεώργιο, είναι τα δυο παλληκάρια της χριστιανοσύνης. Aυτοί είναι κάτω στη γη, κ’ οι δυο αρχάγγελοι Mιχαήλ και Γαβριήλ είναι απάνω στον ουρανό. Στα αρχαία χρόνια τους ζωγραφίζανε δίχως άρματα, πλην στα κατοπινά τα χρόνια τους παριστάνουνε αρματωμένους με σπαθιά και με κοντάρια και ντυμένους με σιδεροπουκάμισα. Στον έναν ώμο έχουνε κρεμασμένη την περικεφαλαία και στον άλλον το σκουτάρι, στη μέση είναι ζωσμένοι τα λουριά που βαστάνε το θηκάρι του σπαθιού και το ταρκάσι πόχει μέσα τις σαγίτες και το δοξάρι.
Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλύτης, Μανουήλ Πανσέληνου Πρωτάτο Αγίου Όρους, περίπου 1290 μ.Χ.
Ο Άγιος Δημήτριος γεννήθηκε περίπου το 280 μ.Χ., στη Θεσσαλονίκη, όπου και έζησε και μαρτύρησε το 306 μ.Χ., σε ηλικία 26 ετών, επί των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού. Καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια της Θεσσαλονίκης και διέθετε εξαιρετικά χαρίσματα και σπουδαίες αρετές. Για τούτο σύντομα ανελίχθη στις βαθμίδες του Ρωμαϊκού στρατού με αποτέλεσμα σε ηλικία 22 ετών να φέρει το βαθμό του χιλιάρχου.
Ο Άγιος Ευλάλιος Καραβά (φωτ. Ζακ Ιακωβίδης, loukis-kyrenia.blogspot.com)
«Αυτά τα εκκλησάκια: το πείσμα του λαού, έξω στην ύπαιθρο -το πείσμα του που βάσταξε αιώνες …» Γιώργος Σεφέρης, Μέρες Στ’
Ο Καραβάς του ονείρου…
Μεγάλο αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Κερύνειας, που αναφέρεται και ως κωμόπολη, κατεχόμενο από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής, ο παραθαλάσσιος Καραβάς βρίσκεται περί τα 12 χλμ. δυτικά της Κερύνειας. Τόπος πανέμορφος, στολισμένος με όλα τα μύρα και τα χρώματα της υπέροχης Κυπριακής γης, μοιάζει βγαλμένος απ’ το όνειρο ενός αλλοτινού Παραδείσου καθώς τον θαυμάζουμε σε εμβληματικές φωτογραφίες και καρτ ποστάλ της εποχής που προηγήθηκε της εισβολής…
Ο Άγιος Λουκάς ο Ευαγγελιστής γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας, το πρώτο τέταρτο του 1ου μετά Χριστόν αιώνα. Ορισμένοι μελετητές υποστηρίζουν ότι ενδεχομένως η καταγωγή του υπήρξε Ελληνική. Έλληνας στην καταγωγή και την ανατροφή, έλαβε ιατρικές γνώσεις, εξελισσόμενος σε έναν από τους μεγαλύτερους ιατρούς του τότε γνωστού κόσμου, ενώ παράλληλα επέδειξε μεγάλη κλίση στη ζωγραφική.
Το 42 μ.Χ., όταν Αυτοκράτορας στη Ρώμη ήταν ο Τίτος Κλαύδιος, εγκαταστάθηκε στη Θήβα της Βοιωτίας, όπου ασκούσε το ιατρικό επάγγελμα, ασχολούμενος κυρίως με παθήσεις των οφθαλμών. Εκεί γνώρισε τον Άγιο Απόστολο Παύλο περιοδεύοντα και αφού επίστευσε στον Χριστό εγκατέλειψε την πλάνη των ειδώλων και έγινε Χριστιανός. Ταυτόχρονα αποφάσισε ν’ αφήσει τη «θεραπεία των σωμάτων», για ν’ ασχοληθεί με το Κήρυγμα του Ευαγγελίου και τη «θεραπεία των ψυχών».
Στη διάρκεια της συνοδοιπορίας του με τον Απόστολο Παύλο, ερχόμενος σε επαφή με τους αυτόπτες μάρτυρες και Αποστόλους του Χριστού και καθ’ υπαγόρευση του ιδίου του Παύλου, συνέγραψε το «Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον» (περίπου το 63 μ.Χ.) και το απέστειλε στον ηγεμόνα της Αχαΐας Θεόφιλο, ο οποίος ήταν ειδωλολάτρης, πίστεψε όμως στον Χριστό από τον Λουκά. Και εκείνος, θέλοντας να τον ενημερώσει περισσότερο, έγραψε και του αφιέρωσε το Ευαγγέλιο, ενώ αργότερα του απέστειλε και το δεύτερο συγγραφικό του έργο, τις «Πράξεις των Αποστόλων», το οποίο αναφέρεται στην ίδρυση της πρώτης Χριστιανικής Εκκλησίας στα Ιεροσόλυμα και στην εξάπλωση του Χριστιανισμού στην Παλαιστίνη και στα άλλα ειδωλολατρικά έθνη μέχρι της Ρώμης, στο πώς οι Απόστολοι κήρυξαν στα έθνη την Ανάσταση του Ιησού Χριστού, όπως επίσης και στο πώς ζούσαν οι πρώτοι Χριστιανοί.
Ο Ευαγγελιστής Λουκάς – Μικρογραφία από βυζαντινό χειρόγραφο
Το Ευαγγέλιό του είναι υψηλής φιλολογικής αξίας, αλλά κύρια θεολογικής. Είναι ευαγγέλιο χαράς και δοξολογίας, γεμάτο με ύμνους, προσευχές και καινοδιαθηκικές δοξολογίες που κληροδοτήθηκαν στην υμνολογική παράδοση της εκκλησίας ως σήμερα. Για τούτο και για άλλα ακόμα θεωρείται ένας αγαπημένος και πολύπτυχος απόστολος. Ο Άγιος Λουκάς ονομάζεται και Ευαγγελιστής της Παναγίας, διότι περισσότερο από τους άλλους Ευαγγελιστές περιγράφει λεπτομέρειες και παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για την Υπεραγία Θεοτόκο, όπως επίσης και περιστατικά από την παιδική ηλικία του Χριστού.
Ο Ευαγγελιστής Λουκάς είναι και ο πρωτοπόρος στην εξαιρετική τέχνη της Αγιογραφίας. Ακόμα και σήμερα ύστερα από τόσους αιώνες, σώζονται Άγιες Εικόνες του, όπως για παράδειγμα οι τρεις πρώτες που δημιούργησε, οι οποίες έχουν Πατριαρχική αναγνώριση και είναι Εικόνες της Παναγίας με το Θείο Βρέφος στην αγκαλιά Της.
Η μία είναι η Παναγία η Μεγαλοσπηλαιώτισσα, που βρίσκεται στην Ιερά Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου στην Πελοπόννησο και είναι πλασμένη από κερί και μαστίχα, η άλλη είναι η Παναγία Σουμελά, που βρίσκεται στην Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά στην Καστανιά της Βέροιας, ενώ η τρίτη είναι η Παναγία του Κύκκου, που βρίσκεται στην Ιερά Μονή Κύκκου στην Κύπρο.
Παναγία Μεγαλοσπηλιώτισσα, Παναγία Σουμελά και Παναγία του Κύκκου
Η ιστορία δε των τριών αυτών Εικόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου, είναι η ακόλουθη: Κάποια ημέρα ο Άγιος ένοιωσε την επιθυμία να Την ζωγραφίσει, της το ζήτησε και πήρε την Ευλογία Της. Τότε Άγγελος Κυρίου του έδωσε τρία ξύλα και πάνω σε αυτά έφτιαξε τις τρεις πρώτες Εικόνες. Όταν τελείωσε την πρώτη Εικόνα, την οποία έκανε με χρώματα επάνω στο ένα από τα τρία ξύλα που πήρε από τον Άγγελο, πήγε να την δείξει στην Παναγία για να ακούσει την άποψή Της.
Εκείνη είδε την Εικόνα και του είπε ότι ήταν πολύ καλή, όμως είχε ένα έλλειμμα πολύ σημαντικό. Εικονιζόταν μόνη, δεν είχε ζωγραφίσει δηλαδή ο Άγιος τον Ιησού Χριστό ως Βρέφος. Αφού συμπλήρωσε την πρώτη αυτή Εικόνα, σύμφωνα με το Θέλημα της Παναγίας, ο Ευαγγελιστής Λουκάς έφτιαξε και δεύτερη Εικόνα, αυτή τη φορά με την τέχνη του κεριού και της μαστίχας, στο ένα από τα δύο ξύλα που έμειναν από αυτά που του έδωσε ο Άγγελος. Την μετέφερε δε και αυτή (όπως και την πρώτη) για να τη δείξει στην Παναγία. Τέλος, στο τελευταίο ξύλο που του είχε μείνει, έκανε με χρυσό και ασήμι την τρίτη Εικόνα. Και καθώς ολοκλήρωσε το έργο του, παρουσίασε και τις τρεις Εικόνες μπροστά Της. Εκείνη, αφού τις Ευλόγησε, είπε: «Η Χάρη του Υιού μου να είναι δι’ εμού με τις Εικόνες αυτές».
Ο Άγιος Απόστολος Λουκάς ο Ευαγγελιστής ιστορεί την εικόνα της Παναγίας
Αργότερα, με την τέχνη του κεριού και της μαστίχας δημιούργησε και τις Εικόνες των Αγίων και Πρωτοκορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Επίσης, ο Σωτήρας Χριστός, ο Λυτρωτής του κόσμου, που τόσο είχε αγαπήσει αφιερώνοντας τη ζωή του σε Αυτόν, τον Ενέπνευσε να ζωγραφίσει τον Καλό Ποιμένα Χριστό, που φέρει στους ώμους Του το απολωλός πρόβατο. Έκτοτε, η υπέροχη αυτή Τέχνη του απεικονισμού των Αγίων, δηλαδή της Αγιογραφίας, διαδόθηκε σε όλη την οικουμένη.
Όμως ο Άγιος Λουκάς δεν υπήρξε μόνον Ευαγγελιστής, αλλά και σπουδαίος Απόστολος, διότι δεν αρκέστηκε μόνο στο να γράψει το Ιερό Ευαγγέλιό του, αλλά θέλησε και να το κηρύξει με την ζωντανή παρουσία του σε διάφορα μέρη της Ευρώπης. Θεωρείται κυρίως απόστολος των Ελλήνων, μια και έδρασε και εκοιμήθη στον ελλαδικό χώρο. Έτσι, αφού κήρυξε πρώτα το Ευαγγέλιο στον Ελλαδικό χώρο, όπως στην Αχαΐα, τη Βοιωτία και τη Μακεδονία, μετά πήγε σε μακρινά μέρη όπως στη Δαλματία και τη Γαλλία, ενώ μερικοί υποστηρίζουν ότι πήγε ακόμα και στην Ιταλία και την Αφρική.
Ο ιερός ναός του Αγίου Αποστόλου Λουκά στη Θήβα Βοιωτίας
Ύστερα από ένα μακρύ και περιπετειώδη βίο, πλούσιο σε Χριστιανικό και Ιεραποστολικό έργο, ο Άγιος Λουκάς ευρισκόμενος στη Θήβα Βοιωτίας, αναχώρησε μαρτυρικά από την επίγεια ζωή σε ηλικία 80 ετών, για την αιώνια ζωή και μακαριότητα. «Ο Λουκάς συγκαταλέγεται μεταξύ των πρώτων Μαρτύρων της Εκκλησίας», αναφέρει ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, ενώ ο Άγιος Ιερομάρτυς Ιππόλυτος στο βιβλίο του «Περί των 70 Αποστόλων», μας πληροφορεί για το μαρτύριο του Ευαγγελιστή Λουκά, λέγοντας πως «τον σταύρωσαν σε μία ελιά».
Ο Απόστολος Λουκάς ενταφιάστηκε στη Θήβα, σε μαρμάρινη ρωμαϊκή λάρνακα που σώζεται μέχρι σήμερα, πάνω πιθανόν από τον αρχικό του τάφο, εντός του ιερού ναού που ανηγέρθη προς τιμήν του Αγίου. Στον Ιερό τάφο του, θέλοντας ο Θεός να δοξάσει τον πιστό Του θεράποντα και εργάτη, έβρεξε κολλύρια, σύμβολα της ιατρικής επιστήμης, ενώ κάθε χρόνο την ημέρα της Μνήμης του, γίνονταν πολύ σπουδαία Θαύματα θεραπείας πολλών ασθενών από οφθαλμικές παθήσεις.
Το 357 μ.Χ. ο Αυτοκράτορας Κωνστάντιος, γιος του Αγίου Κωνσταντίνου, μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη και τοποθέτησε στον Ιερό Ναό των Αγίων Αποστόλων τα Λείψανα του αγίου Αποστόλου Λουκά, τα οποία θεράπευσαν τον βαριά άρρωστο Ανατόλιο τον ευνούχο. Με το πέρας των χρόνων τα λείψανα του Αγίου Αποστόλου Λουκά μεταφέρθηκαν στην Πάδοβα της Ιταλίας.
Στις 17 Σεπτεμβρίου του 2000, έπειτα από πολυετείς προσπάθειες της Τοπικής Εκκλησίας επεστράφη τμήμα των ιερών λειψάνων στην από αιώνες κενή λάρνακα. Ο Προσκυνηματικός Ναός σήμερα κοσμεί την πόλη της Θήβας και πολλοί προσκυνητές επισκέπτονται τον ιερό αυτό χώρο για να λάβουν την ευλογία του ιδρυτού της τοπικής Βοιωτικής Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας τιμά τη Μνήμη του Αποστόλου και Ευαγγελιστή Λουκά στις 18 Οκτωβρίου, την δε κατάθεση των Τιμίων Λειψάνων του στον Ιερό Ναό των Αγίων Αποστόλων Κωνσταντινουπόλεως, εορτάζει στις 20 Ιουνίου.
Λουκάς ο Ευαγγελιστής, Tετραευαγγέλιο σε περγαμηνή – Ιερά Μονή Καρακάλου Άγιον Όρος
Η αγία νεομάρτυς Χρυσή μαρτύρησε στις 13 Οκτωβρίου 1795. Καταγόταν από τα μέρη της κεντρικής Μακεδονίας, από το χωριό Σλάτινο της Επαρχίας Αλμωπίας του νομού Πέλλης, που σήμερα ονομάζεται πια προς τιμήν της Αγίας «Χρυσή».Οι γονείς της ήταν Χριστιανοί, φτωχοί και άσημοι άνθρωποι και είχαν τέσσερες κόρες.
Ο βυζαντινός ναός των Αγίων Σεργίου και Βάκχου στην Κωνσταντινούπολη
H εκκλησία – μονή Άγιοι Σέργιος και Βάκχος, ένα ορόσημο της εκκλησιαστικής μας αρχιτεκτονικής, χτίστηκε το 527 μ.Χ. από τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Ιουστινιανό, λίγο πριν την Αγία Σοφία. Η εκκλησία είναι γνωστή μέχρι σήμερα ως «μικρή Αγία Σοφία», επειδή οι γενικές αρχές της αρχιτεκτονικής της είναι συγκρίσιμες με αυτές της Μεγάλης Εκκλησιάς μας. Οι στήλες ήταν φτιαγμένες από χρωματιστό μάρμαρο και το εσωτερικό της εκκλησίας έλαμπε από τους ποικιλόχρωμους μαρμάρινους τοίχους και από τον πλούτο των χρυσών μωσαϊκών.
Ο Όσιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής έζησε τον 10ο αιώνα μ.Χ. και καταγόταν από το χωριό Λαμπαδού της Κύπρου, που βρισκόταν κοντά στην κωμόπολη Γαλάτη. Οι γονείς του Κυριάκος ιερέας και Άννα πρεσβυτέρα ήταν άνθρωποι πολύ ευσεβείς και πλούσιοι και ο Ιωάννης ήταν το μονάκριβο παιδί τους. Και αυτό το απέκτησαν υστέρα από θερμές και εγκάρδιες προσευχές προς τον Κύριο. Γι’ αυτό και τον αγαπούσαν πολύ και από μικρό τον ανέθρεψαν με το γάλα της αυστηρής χριστιανικής πίστεως. Στη μελέτη και την εκμάθηση των ιερών γραμμάτων ο Ιωάννης ξεπερνούσε όλους τους συνομηλίκους του. Όλοι θαύμαζαν την εξυπνάδα, αλλά και τη φιλομάθειά του.
Ιστορικό της θαυματουργής εικόνος στην Ιερά Μονή Δοχειαρίου Αγίου Όρους
Ένα από τα πολλά ονόματα που προσδίδουμε στην Παναγία μας είναι «Γοργοεπήκοος» και η ομώνυμη θαυματουργή εικόνα της βρίσκεται στην Ιερά Μονή Δοχειαρίου Αγίου Όρους από το 1646. Εκεί, όπως αναφέρεται στο ιστορικό της Μονής, «λάμπει ως πολύφωτος σελήνη, σαν άριστος κυβερνήτης και σοφός οικονόμος το διακυβερνά», φυλάσσοντας από κάθε προσβολή και επήρρεια τους ασκουμένους σε αυτό οσίους πατέρες, αλλά και όσους προστρέχουν σ’ Εκείνην με πίστη, ζητώντας την βοήθεια Της. Και γενικά διαφυλάττει και γοργώς και προθύμως υπακούει και ελεεί όλους, όσους Την ευλαβούμαστε και Την επικαλούμαστε με πίστη.
Ο Αρχιμανδρίτης Νεόφυτος Δούκας (1760-1845) ήταν Φιλικός και σημαντικός διδάσκαλος του Έθνους προ, κατά και μετά την Επανάσταση του 1821. Κατά τον Κωνσταντίνο Σάθα «ολίγους των λογίων δύναταί τις να παραβάλλη με τον Νεόφυτον, ως προς το άοκνον και φιλόπονον αυτού. Εις το γράφειν. Τα συγγράμματα τα οποία αυτός εσχολίασε, παρέφρασεν ή συνέγραψεν αποτελούσιν πλήρη βιβλιοθήκην, υπερβαίνοντα τους εβδομήκοντα τόμους. Εδαπάνησεν εις έκδοσιν αυτών δραχμάς εκατόν πεντήκοντα εξ χιλιάδας και τα αντίτυπα πάντα δωρεάν διένειμεν εις την ελευθέραν και δούλην Ελλάδα» (Κων. Σάθα, «Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων 1453-1821», εκδ. Χιωτέλλη, Αθήναι, 1868, σελ. 705).
Ανήμερα της μνήμης του Αγίου ιερομάρτυρα Χρυσοστόμου Σμύρνης στην αρχιερατική θεία λειτουργία στον ιερό ναό της Αγίας Φωτεινής Νέας Σμύρνης. Η όμορφη πολιτεία της νότιας Αθήνας όπου οι Σμυρνιοί πρόσφυγες μετέφεραν τα κειμήλια και τις μνήμες της αλησμόνητης πατρίδας της Μικρασίας, λαμπρύνεται από τον περικαλλή ναό της Αγίας Φωτεινής που δεσπόζει πάνω από την κεντρική πλατεία της.
Ένα από τα πολλά και περιώνυμα μοναστήρια της Κύπρου είναι και το Μοναστήρι του Κύκκου, αφιερωμένο στην Παναγία την Ελεούσα. Σ’ αυτό φυλάσσεται η θαυματουργός Εικόνα της Παναγίας (δεξιοκρατούσα), που κατά την παράδοση, ιστορήθηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Και τούτο χάρη στις ενέργειες και τη θαυμαστή επιμονή ενός γέροντα ασκητή, του Οσίου Ησαΐα.
Η ιερά εικόνα της Παναγίας Σκριπούς Ορχομενού και η απεικόνιση του θαύματος
Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1943, ανήμερα των Γενεθλίων της Παναγίας μας, οι Ιταλοί συνθηκολογούν. Μία ομάδα από κατοίκους του Ορχομενού Βοιωτίας πλησιάζουν στον σιδηροδρομικό σταθμό της Λιβαδειάς και ζητούν από την εκεί Ιταλική φρουρά να παραδώσει τον οπλισμό της. Διαφορετικά, τους απειλούν πως θα δεχθούν επίθεση από τους αντάρτες που βρίσκονταν στην περιοχή του Τζαμαλιού (Διονύσου).
Σπάνια παλαιά εικόνα της Παναγίας σε παιδική ηλικία
Αρχιμ. Γ. Καψάνης
Εορτή παγκόσμιας χαράς εορτάζει η Εκκλησία μας, τη Γέννηση της Κυρίας Θεοτόκου. Και κάπου, σε ένα από τα ωραία τροπάρια της εορτής, την αποκαλεί «ρίζα του γένους ημών» (β’ κανόνας εορτής, θ’ ωδή). Και όντως η Παναγία μας είναι η νέα ρίζα, η οποία μέσα σ’ ένα άγονο κόσμο, σ’ ένα στείρο κόσμο, σ’ ένα πνευματικά νεκρό κόσμο μπόρεσε να μας φέρει το άνθος της ζωής, τον Σωτήρα Χριστό. Χωρίς αυτή τη νέα ρίζα η ανθρωπότητα δεν θα μπορούσε να έχει τον γλυκύτατο καρπό, τον Σωτήρα Χριστό. Και γι’ αυτό η Γέννησή της, ως αρχή της αναπλάσεως του ανθρώπινου γένους, είναι υπόθεση παγκόσμιας χαράς.
Αν ξεφυλλίσουμε τον ημεροδείκτη μας και φθάσουμε στην 1η Σεπτεμβρίου, θα δούμε να σημειώνεται: «Aρχή Ινδίκτου». Πολλοί ίσως, διαβάζοντας τη φράση αυτή, να διερωτώνται: Tι σημαίνουν τα λόγια αυτά και τι είναι η Ίνδικτος;
Ο Ιερός Ναός της Παναγίας των Βλαχερνών ή Βλαχερνίτισσας είναι από τα γνωστότερα ιερά Προσκυνήματα της Παναγίας και ένα από τα σημαντικότερα Ορθόδοξα της Πόλης. Βρίσκεται στις Βλαχέρνες, στην περίφημη συνοικία της Κωνσταντινούπολης, όπου εκτός του ναού υπήρχε και βασιλικό παλάτι. Ο Ναός έγινε γνωστός από την παλαιότατη και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας των Βλαχερνών, που παριστάνει την Θεοτόκο όρθια δεομένη με τα χέρια υψωμένα στον ουρανό, έχοντας στο στήθος της εγκόλπιο με τον Ιησού. Είναι η Υπέρμαχος Στρατηγός και σε ανάμνηση της βοηθείας της προς τους υπερασπιστές του Βυζαντίου εναντίον των Περσών και Ρώσων, γράφηκε ο γνωστός σε όλους Ακάθιστος Ύμνος. Από Βυζαντινούς συγγραφείς μαθαίνουμε για το απαράμιλλο κάλλος του Ναού καθώς και τα άπειρα θαύματα της Παναγίας.
Μ' αρέσουν τα ποιήματα που ζουν στο δρόμο, έξω απ' τα βιβλία: αυτά που τουρτουρίζουν στις γωνιές κι όλο καπνίζουν σαν φουγάρα· που αναβοσβήνουν, μες στη νύχτα, σαν Χριστουγεννιάτικα λαμπάκια... [Νίκος Χουλιαράς]