Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Στου Χατζηφράγκου» (1963). Στο έργο αυτό περιγράφονται με νοσταλγική διάθεση η ζωή και οι περιπέτειες μιας παρέας παιδιών σε μια γειτονιά (Στου Χατζηφράγκου) της Σμύρνης στις αρχές του 20ού αιώνα. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ένα από τα παιδιά, γέρος πρόσφυγας πια στην Αθήνα, περιγράφει το έθιμο του πετάγματος των χαρταετών, που εκείνα τα χρόνια στη Σμύρνη τούς έλεγαν τσερκένια.

Νότης Ξάνθης, «Κούλουμα στον Κολωνό»

Τα κούλουμα, βεβαίως, είναι αύριο -αλλά δεν βλάφτει να τα μελετήσουμε από σήμερα, αν μη τι άλλο να προετοιμαστούμε. Διάλεξα να σας παρουσιάσω ένα χρονογράφημα του Κώστα Βάρναλη, γραμμένο και δημοσιευμένο σε πολύ πιο δύσκολους καιρούς, τον Μάρτιο του 1943, για την ακρίβεια στις 8 Μαρτίου 1943, στη στήλη «Τέχνη και Ζωή» της «Πρωίας», της εφημερίδας όπου ο μεγάλος ποιητής είχε βρει φιλόξενη στέγη από τα χρόνια της μεταξικής δικτατορίας (τότε, βεβαίως, δεν έβαζε την υπογραφή του, μέχρι που ξέσπασε ο πόλεμος). Ο Βάρναλης περιγράφει πώς γιόρταζαν τα Κούλουμα οι Αθηναίοι στα χρόνια της νιότης του -μην ξεχνάμε πως ήρθε στην Αθήνα δεκαοχτάχρονος, το 1902, για να σπουδάσει φιλόλογος.

Τα τοπικά μας έθιμα είναι γεμάτα από μνήμες οικογενειακές, κοινωνικές και εθνικές, μνήμες που οδηγούν κατ’ ευθείαν στις ρίζες μας. Μελετώντας τη λειτουργικότητα των εθίμων μας και των παραδόσεών μας εν γένει, βρίσκουμε τον τρόπο πρόσβασης απ’ το παρόν στο κοντινό και μακρινό χθες. Βρίσκουμε τα κοινά σημεία που μας δένουν ως Θρακιώτες και νιώθουμε τη σιγουριά της, ριζωμένης σε τούτο τον τόπο, ύπαρξής μας. Παράλληλα ανακαλύπτουμε αυτά που κρύβονται πίσω από τα παραδοσιακά δρώμενα, αυτά που μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι πρόγονοί μας μέσα στην απλότητά τους έκρυβαν το μεγαλείο της ανθρωπιάς και του πατριωτισμού.

Η ιερά εικόνα του Φανερωμένου Χριστού στην Αγία Μονή Ναυπλίου

Πανηγυρικά και με κάθε μεγαλοπρέπεια εορτάζεται κάθε χρόνο στο Βυζαντινό μοναστήρι της Αγίας Μονής, στην Άρια Ναυπλίου, η εύρεση της θαυματουργής εικόνας του φανερωμένου Χριστού. Ήταν 1920, όταν μετά από όραμα ο Έλληνας μετανάστης από την Αρκαδία, Θεόδωρος Ρογκόπουλος, ο οποίος διέμενε στην Αμερική, ήρθε στην Ελλάδα, στο Ναύπλιο και βρήκε τη θαυματουργή εικόνα του Χριστού θαμμένη μέσα στο χώμα.

Αστείρευτο κέφι, πειράγματα, μεταμφιέσεις και αστεία, αυθόρμητα γλέντια με χάλκινα και ζουρνάδες και φιλόξενη διάθεση. Την περίοδο της Αποκριάς όλη η Νάουσα γιορτάζει και με απόλυτη προσήλωση αναβιώνει το έθιμο με τις βαθιές ρίζες «Γενίτσαροι και Μπούλες». Στην Ηρωική πόλη της Νάουσας, δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ημαθίας, στην Κεντρική Μακεδονία, ήδη από την αρχή του Τριωδίου, στους δρόμους, τις πλατείες, τα μπαράκια και τις ταβέρνες κυριαρχούν το κέφι, οι αστεϊσμοί, τα πειράγματα, αλλά κυρίως οι μεταμφιέσεις.

Ο Μάρτιος είναι ο μήνας των χελιδονιών και των πελαργών. Ο μήνας της βλάστησης και των πρώτων λουλουδιών. Ο μήνας του Ευαγγελισμού και της Εθνεγερσίας, μα και ο μήνας των μεγάλων αντιθέσεων και των απότομων μεταβολών. Καθώς υποδεχόμαστε την άνοιξη, σιγά – σιγά τα δέντρα, με πρώτη την αμυγδαλιά, μπουμπουκιάζουν και η πλάση στολίζεται από τα πολύχρωμα, μυρωμένα άνθη τους! Απρόβλεπτος, άτσαλος, πεισματάρης και ατίθασος, ο Μάρτης παραμένει ένας μήνας αγαπημένος και πάντα ευπρόσδεκτος καθώς σημαίνει τον ερχομό της Άνοιξης, της χαράς, της ζωής και της δημιουργίας! Ας τον υποδεχτούμε με την ευχή να είναι ευτυχισμένος και δημιουργικός για όλους! Καλό και ευλογημένο μήνα φίλοι μας!

5 Φεβρουαρίου

«Χαίρει, σκότει δοθεῖσα φρουρᾶς Ἀγάθη,
Μισοῦσα καὶ φῶς, εἰ πλάνων ὄψεις βλέπει.
Πέμπτῃ ἐν φυλακῇ Ἀγάθη θάνεν εἶδος ἀρίστη»

Η Ἁγία Μάρτυς Ἀγάθη καταγόταν ἀπὸ τὴν Κατάνη τῆς Σικελίας. Τὸ λατινικὸ Μαρτύριον, ποὺ εἶναι ἀρχαιότερο, ὅπως καὶ τὸ Ἐγκώμιον, ποὺ συνέταξε ὁ Πατριάρχης Μεθόδιος, δὲν ἀναφέρουν τὴν ἰδιαίτερη πατρίδα της. Ἀντίθετα ὁ Ἅγιος Συμεὼν ὁ Μεταφραστὴς σημειώνει ὅτι τόπος καταγωγῆς τῆς Ἁγίας ἦταν τὸ Παλέρμο. Τὴν πληροφορία αὐτὴ υἱοθέτησαν καὶ οἱ ὑπόλοιποι Συναξαριστές, ἐπώνυμοι καὶ ἀνώνυμοι. Τὴν καταγωγὴ τῆς Ἁγίας Ἀγάθης ἀπὸ τὴν πόλη τῆς Κατάνης ἐνισχύει καὶ ὁ Ἅγιος Πέτρος, Ἐπίσκοπος Ἄργους, στὸ Ἐγκώμιον ποὺ ἔγραψε γιὰ τὸν σικελικῆς καταγωγῆς, ἀπὸ τὴν πόλη τῆς Κατάνης, Ἐπίσκοπο Μεθώνης Ἀθανάσιο. Ὁ Ἅγιος Πέτρος ἀναφέρει μάλιστα ὅτι στὴν πόλη αὐτὴ ἡ Ἁγία γεννήθηκε, ἀνατράφηκε καὶ μαρτύρησε.

Ο Άγιος Τρύφων του Φώτη Κόντογλου

1. Ο Άγιος Τρύφων προστάτης των γεωργών

Ο Άγιος Τρύφων είναι ιδιαίτερα λαοφιλής στον αγροτικό πληθυσμό, αφού θεωρείται ο προστάτης άγιος των αμπελουργών και των γεωργών. Άλλωστε η εορτή του Αγίου την 1η Φεβρουαρίο με την περίοδο, κατά την οποία αρχίζει η σημαντικότερη αμπελουργική φροντίδα, που είναι το κλάδεμα. Γι’ αυτό τον λόγο οι αμπελουργοί δεν εργάζονται την ημέρα της εορτής του και ραντίζουν τα αμπέλια τους με τον αγιασμό που τελείται στους ναούς, ενώ στο Ευχολόγιο του Δημητριέφσκυ υπάρχει και η «ευχή του Αγίου Τρύφωνος εις άμπελον».

Αετομηλίτσα Γράμμος

Φεβρουάριος, ο Κουτσός, ο Γκουζούκης, ο Κούντουρος, ο Κλαδευτής

Ο δεύτερος μήνας του έτους, με διάρκεια 28 ημέρες για τα κοινά έτη και 29 ημέρες για τα δίσεκτα. Αρχικά ήταν ο δωδέκατος και τελευταίος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου.

Στην ειδυλλιακή τοποθεσία του Κεφαλόβρυσου, τόπου θυσίας του Μάρκου Μπότσαρη, που απέχει μόλις 3 χιλιόμετρα από το Καρπενήσι, ανάμεσα σε ψηλά λυγερόκορμα πλατάνια και δροσερές πηγές, υπάρχει μία πολυκαιρισμένη μαρμάρινη πλάκα. Ακουμπά στην αιωνόβια ράχη ενός μεγάλου δέντρου και έχει χαραγμένους τους στίχους ενός φυσιολατρικού ποιήματος που φέρει τον τίτλο: «Η Προσευχή του Δάσους» και υπογράφεται από τη Μαρία Μπόταση.

Οι Στενιές Άνδρου

Η «Χαιρετούρα» (ή «Γύρα» ή «Χαιρετισμός») είναι παλαιό πρωτοχρονιάτικο έθιμο της Άνδρου, μία ιδιαιτερότητα που συναντιέται μάλλον μόνο στο νησί αυτό του Αιγαίου. Κάθε πρωτοχρονιά μετά την εκκλησία οι άνδρες του χωριού που εκκλησιάζονται, επισκέπτονται, σε παρέες, τα σπίτια που είναι «ανοικτά» και χαιρετούν για το καλό του χρόνου. Όπως χαρακτηριστικά λένε «πηγαίνουν για χαιρετούρα» ή «χαιρετισμό» στα σπίτια του χωριού για να ευχηθούν τον «καλό χρόνο» και να τραγουδήσουν τα κάλαντα και τον Ανδριώτικο Αη-Βασίλη.

Μετά και της ιεράς Παρακλήσεώς του

1. Ο Άγιος Νεομάρτυς Γεώργιος ο εν Ιωαννίνοις στην αγιογραφία της Ηπείρου

Δημήτρης Καμαρούλιας

Άγνωστη για πολλούς, ακόμα και Αιγινήτες, η εκκλησία εορτάζει σήμερα, 12 Ιανουαρίου, ημέρα μνήμης της Αγίας Παρθενομάρτυρος των Ρωμαϊκών χρόνων Τατιανής, η οποία έζησε στη Ρώμη την εποχή του αυτοκράτορα Σεβήρου, όταν οι χριστιανοί ήταν υπό διωγμό. Το καλαίσθητο εκκλησάκι βρίσκεται μέσα σε χωράφια γεμάτα φιστικιές και το καλοκαίρι σχεδόν δεν διακρίνεται από τα πλούσια φυλλώματα των δένδρων μιας από τις παλαιότερες και ιστορικές γειτονιές της Αίγινας, στην περιοχή που εκτείνεται πίσω από τις φυλακές

Η Αγία Τατιανή τιμάται ιδιαιτέρως στην Αίγινα, αφού στη θέση Λάκκα της πόλεως της Αιγίνης υπάρχει ομώνυμος ιερός ναός, ο οποίος ανεγέρθηκε στις αρχές του 20ού αιώνος, μετά από τις κατ’ όναρ αλλεπάλληλες εμφανίσεις της ίδιας της Αγίας στην κα Ελένη Θεοδοσίου Μοίρα, το γένος Ιωάννου Κολοκέντη και την επακολουθείσα θαυματουργική ανεύρεση της ιεράς εικόνος Της.

9 Ιανουαρίου

Την πρώτη Κυριακή του Ιανουαρίου, μετά τα Άγια Θεοφάνεια, εορτάζεται από την εκκλησία μας η μνήμη των αγίων Παρθενομαρτύρων Νεολλίνας, Δομνίνας και Παρθένας της Εδεσσαίας.

Δεν έχουμε λεπτομέρειες για τον βίο των Αγίων Παρθενομαρτύρων Νεολλίνας και Δομνίνας, παρά μόνο για τον βίο της Αγίας Παρθένας της Εδεσσαίας, η οποία καταγόταν από την Έδεσσα της Μακεδονίας και γεννήθηκε περί τον 14ο αιώνα μ.Χ. Κατά το παρθενικό της όνομα είχε και το βίο της, ζώντας με άσκηση και σεμνότητα.