Ένα χωριό του Νέστου που πήρε το όνομά του από το φυτό του Πάσχα, την υπέροχη Πασχαλιά!
Η Πασχαλιά (ή αλλιώς Μπαϊραμλί, όπως λεγόταν επί Τουρκοκρατίας) είναι ένα από τα Νεστοχώρια του Νομού Ξάνθης στις όχθες του ποταμού Νέστου. Παλαιότερα, πριν κατασκευαστεί η γέφυρα, η μεταφορά των κατοίκων εκτός χωριού γινόταν αποκλειστικά με μια βάρκα και για τον λόγο αυτό υπήρχαν «διορισμένοι» βαρκάρηδες.
Ανάμεσα στα νερά του Έβρου, του Τούντζα και του Άρδα, ο βίαιος ξεριζωμός του ελληνικού πληθυσμού της Αδριανούπολης και η παραχώρηση του Κάραγατς το 1923, είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία της Νέας Ορεστιάδας, της νεώτερης πολιτείας της χώρας μας. Αντίστοιχα, οι τουρκικές πιέσεις και ωμότητες σε βάρος του χριστιανικού στοιχείου στο Μεγάλο και Μικρό Ζαλούφι της Ανατολικής Θράκης οδήγησαν τους κατοίκους τους στα ελληνικά εδάφη, όπου ίδρυσαν ένα νέο χωριό, το ακριτικό Χειμώνιο. Τρία ποτάμια, τρεις χώρες, τρεις λαοί, χιλιάδες χρόνια ιστορίας, ξεριζωμοί, κατατρεγμός, ελπίδες και ανείπωτα βάσανα σε τούτο το σημείο της γης που αποκαλείται «Τριεθνές» ή απλά «Τρίγωνο», στη γλώσσα των ντόπιων, των φαντάρων, των προσφύγων, των φοιτητών, όλων εκείνων που περνούν τη ζωή τους -για λίγο ή για πάντα- ριζωμένοι εδώ.. Μάνα ηρώων και θεών και των κορυφαίων του ελληνικού πνεύματος, η Θράκη συνέχει, ενώνει και ενεργοποιεί ολάκερη την ιστορία, την παράδοση και τον πολιτισμό μας, γεφυρώνοντας μοναδικά τη βυζαντινή μας κληρονομιά με τον καθ’ αυτό ελλαδικό χώρο και αποτελώντας έναν προαιώνιο φάρο του Ελληνισμού που δεν θα σβήσει ποτέ. Μέσα απ’ τις φρικτές διώξεις, τις δραματικές μετακινήσεις του Ελληνικού πληθυσμού της Ανατολικής και Βόρειας Θράκης (Ανατολικής Ρωμυλίας) και την προσφυγοποίησή του στις αρχές του περασμένου αιώνα, επιχειρούμε ένα νοερό και αγαπημένο οδοιπορικό στη θρυλική γη του μυθικού Ορέστη, στην ιστορία, στην παράδοση, στη ζωή και στο όνειρο, στις αλησμόνητες Θρακικές πατρίδες του Ελληνισμού και στον βορρά του σημερινού Έβρου.
Μ' αρέσουν τα ποιήματα που ζουν στο δρόμο, έξω απ' τα βιβλία: αυτά που τουρτουρίζουν στις γωνιές κι όλο καπνίζουν σαν φουγάρα· που αναβοσβήνουν, μες στη νύχτα, σαν Χριστουγεννιάτικα λαμπάκια... [Νίκος Χουλιαράς]