kimintenia

Ο Γιάννης Μόραλης επί τω έργω στο ατελιέ του στην Αίγινα

«Ένα έργο μου πρέπει πρώτα να ικανοποιεί τα δικά μου μάτια. Πολλές φορές βασανίζομαι με έναν πίνακα. Ψάχνω αυτό που μου λείπει και δεν το βρίσκω. Και ξαφνικά, ακόμη και ύστερα από καιρό, συνειδητοποιώ ότι έλειπε μία και μόνη γραμμή, τη βάζω και τότε ησυχάζω… Παλιά δεν τα πουλούσα εύκολα τα έργα. Δεν ήθελα να τα αποχωρίζομαι. Είχα όμως οικονομική στενότητα και δεν γινόταν να μην πουλάω. Έτσι το πήρα απόφαση, να ξεκόβω όταν έφευγαν από το εργαστήριό μου. Τώρα, αν ξέρω τον κάτοχο ενός πίνακά μου, ρωτάω καμιά φορά, αν θέλει βερνίκωμα. Θέλω να μάθω πώς είναι η υγεία του…».

Τα λόγια αυτά που αποπνέουν πατρική στοργή για τα έργα του, ανήκουν στον Γιάννη Μόραλη, έναν από τους επιφανέστερους Έλληνες καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. Γεννήθηκε στην Άρτα στις 23 Απριλίου 1916  και έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα, στην Αθήνα, στις 20 Δεκεμβρίου 2009. Το 1965 η ελληνική πολιτεία του απένειμε το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικα και το 1999 το μετάλλιο του Ταξιάρχη της Τιμής.

Τα παιδικά χρόνια, η ΑΣΚΤ και η μαθητεία δίπλα στον Τσαρούχη

Ο Γιάννης Μόραλης ήταν το δεύτερο από τα τέσσερα παιδιά του Κωνσταντίνου και της Βασιλικής Μόραλη. Το 1922 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Πρέβεζα, όπου ο πατέρας του ζωγράφου υπηρέτησε ως γυμνασιάρχης, ενώ από το 1927 και έκτοτε έζησαν μόνιμα στην Αθήνα. Εκείνη τη χρονιά ο νεαρός Γιάννης Μόραλης αποφάσισε να ασχοληθεί με τη ζωγραφική και ξεκίνησε να παρακολουθεί το «κυριακάτικο μάθημα» στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Γνώρισε τον επίσης ζωγράφο Νίκο Νικολάου και το 1931 εισήχθη στην ΑΣΚΤ. Ενεγράφη στο Προπαρασκευαστικό τμήμα με καθηγητή τον Δημήτριο Γερανιώτη.

Έργα του Γιάννη Μόραλη: 1. Πορτραίτο γυναίκας, 2. Ύδρα (1953), 3. Φανή (1949), 4. Μορφή (1951)

Σύντομα συνδέθηκε με τον Γιάννη Τσαρούχη και τον Χρήστο Καπράλο, ενώ ο Κωνσταντίνος Παρθένης τον επέλεξε ανάμεσα στους σπουδαστές που θα μαθήτευαν στο εργαστήριό του. Μιλώντας για εκείνη την εποχή ο Γιάννης Μόραλης είχε πει: «Εκεί επικρατούσε μια πολύ αυστηρή ατμόσφαιρα. Άμα τον ρωτούσα κάτι, απαντούσε: “Αυτό που σας είπα”. Ήταν πολύ σχολαστικά εκεί μέσα, κάθισα μόνο δυο μήνες και μετά πήγα στον Ουμβέρτο Αργυρό. Όλη η παρέα -Νικολάου, Καπράλος κ.τ.λ. ήταν εκεί. Ο Αργυρός ήταν “Ελευθέρα Κέρκυρα”, σ’ άφηνε να κάνεις ό,τι θέλεις! Να φανταστείς ότι δούλευα με στρογγυλά πινέλα και δεν χρησιμοποιούσα άσπρο, αλλά jaune de Naples. Είχα απόλυτη ελευθερία».

Κορίτσι που λύνει το σανδάλι του, 1973

Τα δύσκολα χρόνια του πολέμου

Το 1936 ο Γιάννης Μόραλης αναχώρησε για τη Ρώμη με υποτροφία, την οποία μοιράστηκε με τον Νίκο Νικολάου, οπότε ξεκίνησε για εκείνον ένα μεγάλο άνοιγμα στο εξωτερικό. Το 1947 βρέθηκε στο Παρίσι, όπου σπούδασε νωπογραφία και ψηφιφωτό. Με την κήρυξη του Πολέμου αναγκάστηκε, όπως οι περισσότεροι σπουδαστές, να εγκαταλείψει τις σπουδές του στο Παρίσι και να επιστρέψει εσπευσμένα στην Ελλάδα.

Ερωτικό, 1972

Την άνοιξη κατατάχθηκε στον στρατό και υπηρέτησε τη θητεία του, ενώ συμμετείχε και στην τελευταία προπολεμική Πανελλήνια Έκθεση στο Ζάππειο, όπου και απέσπασε το χάλκινο μετάλλιο. Εκεί εξέθεσε, μεταξύ άλλων, τα ευρισκόμενα σήμερα στις συλλογές της «Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλέξανδρου Σούτζου», έργα του: «Γυμνό», «Προσωπογραφία του ζωγράφου Θεοδόσιου Χριστοδούλου», «Ο ζωγράφος με τον Νίκο Νικολάου» και «Στον υπαίθριο φωτογράφο».

Νέα γυναίκα, 1971

Τα χρόνια της Κατοχής παντρεμένος με την Μαρία Ρουσέν ασχολείται με την προσωπογραφία και το ψηφιδωτό, ώστε να εξασφαλίζει κάποιο σταθερό εισόδημα φιλοτεχνώντας πορτρέτα κατά παραγγελία. Ο γάμος τους θα λήξει το 1945 και δύο χρόνια μετά παντρεύεται τη γλύπτρια Αγλαΐα Λυμπεράκη και αποκτά τον γιο του Κωνστατίνο. Και αυτός ο γάμος θα λήξει το 1955.

Πανσέληνος, 1977

Μάλιστα στην έκθεση που δημιουργεί μετά τον Πόλεμο εκθέτει έργα από την οικογενειακή ζωή του. Το 1947 εξελέγη καθηγητής της ΑΣΚΤ, από την οποία αποχωρεί το 1983, ως ομότιμος καθηγητής.

Το 1949 με αρκετούς έλληνες ζωγράφους, μεταξύ των οποίων ο Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Νίκος Νικολάου και ο Νίκος Εγγονόπουλος, ίδρυσαν την καλλιτεχνική ομάδα «Αρμός» και διοργάνωσαν την πρώτη κοινή έκθεση στο Ζάππειο τον επόμενο χρόνο.

Έκτοτε συμμετείχε σε πλήθος εκθέσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 1988 η Εθνική Πινακοθήκη παρουσίασε μεγάλη αναδρομική έκθεση, ενώ η Εμπορική Τράπεζα κυκλοφόρησε σε μνημειώδη έκδοση το σύνολο των έργων του. Έργα του υπάρχουν στην Εθνική Πινακοθήκη στο Museo Civico του Τορίνο, στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης, στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, στη Δημοτική Πινακοθήκη Αμμοχώστου και σε ιδιωτικές συλλογές, ελληνικές και ξένες.

Συνεργασίες, διακοσμήσεις, εκθέσεις, διεθνείς διακρίσεις

Το 1959 ο Μόραλης ανέλαβε να διακοσμήσει τους εξωτερικούς τοίχους του ξενοδοχείου Χίλτον της Αθήνας. Η εγχάρακτη σε γιαννιώτικο μάρμαρο σύνθεση ολοκληρώνεται το 1962, οπότε και γίνονται τα εγκαίνια του ξενοδοχείου. Εκεί θα παρουσιάσει λίγο αργότερα τη δεύτερη ατομική έκθεσή του.

Γιάννης Μόραλης
(Άρτα 1916 – Αθήνα 2009)

Η δεκαετία του 1960 ξεκινάει για τον Μόραλη με μια σειρά από -ενταγμένες στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό- συνθέσεις φιλοτεχνημένες για τα ξενοδοχεία του ΕΟΤ στη Φλώρινα, το εστιατόριο Ωκεανίς στη Βουλιαγμένη, τα περίπτερα του ΟΛΠ στην ακτή Καραϊσκάκη στον Πειραιά και το Μον Παρνές στην Πάρνηθα. Ειδικά στο Μον Παρνές ο Μόραλης, μαζί με τους Γιάννη Τσαρούχη και Νίκο Χατζηκυριάκο – Γκίκα, είχαν αναλάβει συνολικότερα συμβουλευτικό ρόλο σε σχέση με τα διακοσμητικά ζητήματα, συνεργαζόμενοι με τον αρχιτέκτονα του ξενοδοχείου Παύλο Μυλωνά.

Η «Πομπή των Παναθηναίων», ένα εμβληματικό έργο του Γ. Μόραλη στην πρόσοψη του Athen’s Hilton

Με την τρίτη ατομική του έκθεση, το 1972, στη Γκαλερί Ιόλα – Ζουμπουλάκη, ο Γιάννης Μόραλης εγκαινιάζει άλλη μία μακρά συνεργασία. Το 1972 συμμετέχει επίσης για δεύτερη φορά στη Μπιενάλε Ταπισερί της Λοζάνης, ενώ την επόμενη χρονιά παίρνει μέρος στη Διεθνή Έκθεση Χειροτεχνίας στο Μόναχο και βραβεύεται με χρυσό μετάλλιο (ταπισερί).

Το 1978 πραγματοποιεί την τέταρτη ατομική έκθεση στη Γκαλερί Ζουμπουλάκη. Μια μεγάλη ενότητα έργων, που έχουν κατά κύριο λόγο φιλοτεχνηθεί στην Αίγινα, φέρει τον τίτλο «Πανσέληνος». Ακόμη, συμμετέχει στη διεθνή έκθεση Seconde rencontre internationale d’art contemporain, στο Grand Palais στο Παρίσι, μαζί με 22 άλλους Έλληνες ζωγράφους και γλύπτες, που επέλεξε η Εθνική Πινακοθήκη. Ακολουθούν και άλλες εκθέσεις του, συμμετοχές σε διεθνείς διοργανώσεις και διαρκή αναγνώριση, ενώ το 1996 παντρεύεται για τρίτη φορά με την Ιωάννα Βασάλου. Το 1998 του απονέμεται ο Ταξιάρχης της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Το θέατρο

Από το 1940 άρχισε να φιλοτεχνεί τουριστικές αφίσες, εξώφυλλα δίσκων μουσικής και εικονογραφήσεις βιβλίων (Μυριβήλη, Ελύτη, Καραπάνου κ.ά.), σκηνογραφίες και κοστούμια για θεατρικές παραστάσεις και χοροδράματα. Συνεργάστηκε με το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν, με το Εθνικό Θέατρο και με το Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου, για τις παραστάσεις των οποίων σχεδίασε σκηνικά και κοστούμια.

Ο σχολιασμός του για την εποχή και την επικοινωνία των ανθρώπων στις μέρες μας:

«Μέχρι τα 17 μου που έκανα εγχείρηση αμυγδαλών, αρρώσταινα συχνά. Είχα μάθει να διαβάζω και με 40 πυρετό. Έτσι, ξεκοκκάλισα τους Γάλλους κλασικούς και όχι μόνο. Τότε γράφαμε κιόλας γράμματα. Υπήρχαν οι επιστολές ερωτικού ή φιλικού χαρακτήρα. Τώρα υπάρχει το κινητό όπου όλοι γράφουν μηνύματα. Βέβαια είναι άλλο πράγμα η επιστολή, ο γραφικός χαρακτήρας, το χαρτί…».

Πηγή: in.gr, thenotebook.gr, jmoralis.gr