kimintenia

4 Οκτωβρίου

Ο Όσιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής έζησε τον 10ο αιώνα μ.Χ. και καταγόταν από το χωριό Λαμπαδού της Κύπρου, που βρισκόταν κοντά στην κωμόπολη Γαλάτη. Οι γονείς του Κυριάκος ιερέας και Άννα πρεσβυτέρα ήταν άνθρωποι πολύ ευσεβείς και πλούσιοι και ο Ιωάννης ήταν το μονάκριβο παιδί τους. Και αυτό το απέκτησαν υστέρα από θερμές και εγκάρδιες προσευχές προς τον Κύριο. Γι’ αυτό και τον αγαπούσαν πολύ και από μικρό τον ανέθρεψαν με το γάλα της αυστηρής χριστιανικής πίστεως. Στη μελέτη και την εκμάθηση των ιερών γραμμάτων ο Ιωάννης ξεπερνούσε όλους τους συνομηλίκους του. Όλοι θαύμαζαν την εξυπνάδα, αλλά και τη φιλομάθειά του.

Η Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή στη Μαραθάσα της Κύπρου

Κάποια μέρα που ο νεαρός Ιωάννης έκοψε ένα τσαμπί ώριμο σταφύλι και το έφερε στο σπίτι πριν από τις 6 Αυγούστου -που οι χριστιανοί συνήθιζαν να παίρνουν σταφύλια στην εκκλησία, για να διαβάζονται κι ύστερα να τα τρώνε, τιμωρήθηκε από τον ευλαβή και τυπικό ιερέα πατέρα του με μια αυστηρή παρατήρηση και ένα ράπισμα. Ο Ιωάννης, που έκοψε το σταφύλι όχι για να το φάει, άλλα για να δείξει στον πατέρα τη θεϊκή ευλογία με την άφθονη καρποφορία, δέχτηκε την τιμωρία αδιαμαρτύρητα. Ύστερα αφού προσευχήθηκε θερμά και με δάκρυα, πήγε και έβαλε το τσαμπί στο μέρος από το οποίο το έκοψε. Και το θαύμα έγινε. Το τσαμπί κόλλησε στην κληματόβεργα, ωσάν να μην κόπηκε ποτέ. Έτσι τιμά ο Θεός εκείνους που τον σέβονται και τον αγαπούν.

Όταν ο Ιωάννης έγινε 18 χρόνων, οι γονείς του, που δεν είχαν καταλάβει ακόμη τους ανώτερους και ευγενέστερους εσωτερικούς πόθους του παιδιού τους, τον πίεσαν να μνηστευθεί μια πλούσια κόρη. Η επιθυμία τους να δουν το οικογενειακό τους δένδρο να συνεχίζεται τους έκαμε να λησμονήσουν το τάμα τους. Το τάμα που έκαμαν, ν’ αφιερώσουν το παιδί τους στον Θεό. Η απαίτηση των γονιών να τον μνηστεύσουν, μα και ο αγνός πόθος του νέου να ασκητέψει και να ζήσει μια ζωή τέλειας αφιέρωσης δημιούργησαν στην ψυχή του μια σύγκρουση. Κουρασμένος και στενοχωρημένος ο νέος από την πάλη που διεξαγόταν στην καρδιά του κατέφυγε στην προσευχή. Γονάτισε και με πόνο ψυχής ζήτησε τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος. Ξαφνικά, τη στιγμή που γονατιστός παρακαλούσε να του φανερώσει ο Θεός το θέλημά του, άκουσε μια φωνή μέσα του να του λέει:

«Ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἐστί μου ἄξιος, καὶ ὁ φιλῶν υἱὸν ἢ θυγατέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἐστί μου ἄξιος, καὶ ὃς οὐ λαμβάνει τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθεῖ ὀπίσω μου, οὐκ ἐστί μου ἄξιος» (Ματθ. Γ’, 37-38). Δηλαδή εκείνος που αγαπά τον πατέρα ή τη μητέρα του πιο πολύ από μένα, αυτός δεν είναι άξιος να λέγεται οπαδός μου. Και εκείνος που αγαπά τον γιο του ή την κόρη του πιο πολύ από μένα, κι αυτός πάλι δεν είναι άξιος να λέγεται οπαδός μου. Μα κι όποιος δεν παίρνει σταθερή την απόφαση να υποστεί κάθε ταλαιπωρία κι αυτόν ακόμη τον σταυρικό θάνατο για την πίστη του σε μένα και δεν με ακολουθεί σαν αρχηγό κι υπόδειγμα του, κι αυτός δεν είναι άξιος για μένα.

Το κωδωνοστάσιο της Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου Λαμπαδιστή στην Κύπρο (αριστερά) και δεξιά: η τίμια κάρα του Αγίου

Ύστερα από τα λόγια της φωνής ο Ιωάννης σηκώθηκε και έτρεξε στην κόρη. Με ειλικρίνεια και αγάπη της φανέρωσε τον πόθο του. Τον πόθο να ζήσει παρθενική ζωή. Αφού της ανακοίνωσε την επιθυμία του, πρότεινε το ίδιο και σ’ αυτήν. Η κόρη όμως δεν δέχθηκε και έτσι η μνηστεία διαλύθηκε. Οι γονείς της κόρης, που θεώρησαν το πράγμα προσβολή, θέλησαν να εκδικηθούν. Μια σατανοκίνητη ψυχή, ένας μάγος, προσφέρθηκε να τους βοηθήσει. Χωρίς να φανερώσουν τις διαθέσεις τους και προσποιούμενοι τους φίλους κάλεσαν τον Ιωάννη σε γεύμα μαζί με τον πατέρα του. Στο φαγητό, που παρέθεσαν στον νέο, έβαλαν κάποιο δηλητήριο.

Στα μεταλλεία της περιοχής είναι γνωστό το δηλητήριο τούτο και σήμερα. Όταν φάγει κανείς λίγο απ’ το φαΐ, που παρασκευάζεται με το είδος αυτό, χάνει το φως του. Αν φάγει περισσότερο, πεθαίνει. Ο Ιωάννης, νέος, εγκρατής, έφαγε μόνο λίγο από το φαγητό με αποτέλεσμα να τυφλωθεί. Τα γαλανά του μάτια μέσα στα οποία καθρεφτιζόταν η καλοσύνη και η απλότητα της αγνής καρδίας του, σκοτείνιασαν για πάντα. Έχασαν το γλυκύ και ζωογόνο φως.

Η Αγ. Αικατερίνη (λεπτομέρεια τοιχογραφίας, Ι.Μ. Αγ. Ιωάννου Λαμπαδιστή)

Αφού ο Ιωάννης συγχώρησε όλους όσους τον έβλαψαν, πήρε τον πιστό του υπηρέτη, που είχε κι αυτός το όνομα Ιωάννης, και έφυγαν για τη Μαραθάσα. Εκεί, απέναντι από τον Καλοπαναγιώτη και στο μέρος όπου οι Απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος είχαν βαπτίσει κατά μια παράδοση τον Άγιο Ηρακλείδιο, ήταν η Μονή του αγίου Ηρακλειδίου. Σε αυτήν έφτιαξε ο Ιωάννης το ασκητήριό του. Τέσσερα χρόνια έζησε στο μέρος αυτό προσευχόμενος και διδάσκοντας τόσο με τα λόγια, όσο και με το παράδειγμά του το θέλημα του θεού. Πολλά θαύματα έκαμε, όταν ήταν ακόμη στη ζωή. Ένα είναι και τούτο:

Μια μέρα ο πολυδοκιμασμένος νέος πήρε τον πιστό του υπηρέτη και βγήκε μαζί του περίπατο. Στο μέρος όπου έφτασαν δεν είχε νερό και η ζέστη ήταν αφόρητη. Ο υπηρέτης, που καιόταν κυριολεκτικά από τη δίψα, έτρεξε πάνω – κάτω αλλά πουθενά δεν βρήκε νερό. Απογοητευμένος κάθησε κάπου ζαλισμένος και μισολιπόθυμος. Ο Ιερός Λαμπαδιστής στον όποιο ο υπηρέτης φανέρωσε την κατάστασή του σηκώθηκε και γονάτισε. Σήκωσε τα μάτια, σταύρωσε τα χέρια και με θέρμη απήγγειλε μια προσευχή. Ύστερα άπλωσε τα χέρια και κτύπησε τον διπλανό βράχο. Δοξασμένος να ‘ναι ο Κύριος στους αιώνες. Το θαύμα του Μωυσή στην έρημο επαναλήφθηκε. Ο βράχος άνοιξε κι εδώ. Και μια δροσερή πηγή κρυστάλλινου νερού ανέβλυσε από τον βράχο. Ο πιστός υπηρέτης σώθηκε. Και μαζί μ’ αυτόν χιλιάδες διψασμένοι ξεδίψασαν έκτοτε από το γάργαρο νερό της, που στέκει ως τα σήμερα και είναι γνωστό ως «αγίασμα του Λαμπαδιστή». Στέκει και διαλαλεί και θα διαλαλεί στους αιώνες το έλεος του Θεού σ’ εκείνους, που με την πίστη επικαλούνται τη Χάρη Του.

Η ιερά μονή του Αγίου Ιωάννου Λαμπαδιστή και το γεφύρι του Καλοπαναγιώτη

Τρεις ημέρες προτού πεθάνει ο μακάριος ασκητής ανέκτησε και πάλι το φως του. Κι είδε τότε τρεις αετούς χρυσόπτερους να πετάνε γύρω του. Ήταν η επίσκεψη του Τριαδικού Θεού υπό τη μορφή των τριών αετών που τον καλούσε κοντά του. Και πραγματικά! Στις 4 του Οκτωβρίου η αγία ψυχή του πέταξε στον ουρανό. Άφησε τον κόσμο τούτο σε ηλικία 22 χρόνων. Οι γονείς του μαζί με τους μοναχούς της μονής έθαψαν το άγιο σκήνωμά του στην εκκλησία του αγίου Ηρακλειδίου. Κι έκτισαν εδώ άλλο ναό στο όνομα του παιδιού τους -τέλη του 10ου και αρχές του 11ου αιώνα μ.Χ.- που περιέκλεισε τον τάφο με το άγιο λείψανο του Λαμπαδιστή.

Πολλά θαύματα έκαμε ο άγιος όσο καιρό ζούσε. Προ παντός θεραπείες δαιμονιζομένων. Ο χρονικογράφος της Κύπρου Λεόντιος Μαχαιράς γράφει γι’ αυτόν στο χρονικό του: «Καὶ ὁ Μέγας Ἰωάννης ὁ Λαμπαδιστὴς εἰς τὴν Μαραθάσαν ὅπου διώχνει τὰ δαιμόνια». Η θαυματουργική χάρη του αγίου συνεχίζεται πλούσια και σήμερα, σε όσους με πίστη και ευλάβεια ζητούν τη χάρη Του. Θα αναφέρουμε εδώ ακόμη ένα θαύμα. Το διηγείται ένας πολύ αξιόπιστος κάτοικος από την Αμμόχωστο.

Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου Λαμπαδιστή, Κύπρος

Βρισκόταν τότε στον Καλοπαναγιώτη το 1950 μ.Χ. Πήγε εκεί για λουτροθεραπεία. Μια μικρή πληγή που είχε στο κορμί του μεγάλωνε μέρα με τη μέρα. Πυορροούσε συνέχεια και δεν φαινόταν πουθενά ελπίδα να κλείσει και να θεραπευτεί. Οι γιατροί πηγαινοέρχονταν χωρίς αποτέλεσμα. Ο ιδιαίτερος γιατρός του βέβαιος για το σύντομο τέλος του πελάτη του, κάλεσε και ιατροσυμβούλιο, για να κατοχυρώσει τη θεραπεία που έκαμνε. Μετά από προσεκτική και πλατιά συζήτηση συμφώνησαν όλοι στη θεραπευτική αγωγή, μα και στον κίνδυνο, τον μεγάλο κίνδυνο τον όποιο περνούσε. Όταν το ιατρικό συνέδριο τελείωσε, κοινή ήταν η διαπίστωση όλων, πως το πρωί της άλλης μέρας δεν θα έβρισκαν τον άρρωστο ζωντανό.

Αν και οι γιατροί τίποτα δεν αποκάλυψαν σ’ αυτόν, ο άρρωστος κατάλαβε ότι η θέση του δεν ήταν καλή. Για μια στιγμή το θάρρος του κλονίστηκε. Η πίστη του όμως στον Θεό έμεινε σταθερή. Έκλεισε με πόνο τα σωματικά του μάτια και με ψυχή «συντετριμμένην καὶ τεταπεινωμένην», μουρμούρισε: «Άγιε μου Ιωάννη, λυπήσου με. Λυπήσου την οικογένεια μου και κάνε με καλά. Δώσε μου την υγεία μου και να κάνω τη γιορτή σου, όσο ζω». Την προσευχή του -κραυγή- επανέλαβε αρκετές φορές. Ξαφνικά εκεί που προσευχόταν, ένα φως, ιλαρό φως γέμισε το δωμάτιό του και μια μορφή υπέροχη, αγγελική, του Λαμπαδιστή, η γλυκιά και ουράνια μορφή, στάθηκε δίπλα στο κρεβάτι του και του είπε: «Μη φοβάσαι, καλέ μου άνθρωπε. Πίστευε μόνο στον Θεό. Οι γιατροί σου βέβαια γνωμάτευσαν πως θα πεθάνεις. Όχι όμως κι ο Θεός». Κι αγγίζοντας με το άγιο χέρι του την πληγή πρόσθεσε: «Να! Με τη χάρη του Χριστού η αγιάτρευτη πληγή σου θεραπεύεται».

Ο άρρωστος άνοιξε τα μάτια. Έμεινε ακίνητος για λίγα λεπτά. Ήταν καταϊδρωμένος. Συνήλθε όμως γρήγορα και ένοιωθε ότι είχε γιατρευτεί. Σηκώθηκε από το στρώμα και κάθισε. Με το τρεμάμενο χέρι του αφήρεσε τους επιδέσμους. Η πληγή είχε εξαφανιστεί. Θεραπεύτηκε. Ο άρρωστος πετάχτηκε κάτω από το στρώμα. Γονάτισε. Και με την καρδιά ξέχειλη από ευγνωμοσύνη δόξασε τον Θεό και ευχαρίστησε τον γιατρό του, τον ιερό Λαμπαδιστή.

Τα πολλά θαύματα που γίνονταν στο μέρος αυτό, αποκατέστησαν με τον καιρό τη δόξα της μονής του αγίου Ηρακλειδίου, που είναι σήμερα γνωστή σαν μονή του Οσίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή.

Ἀπολυτίκιον (Ἦχος α’ – Τῆς ἐρήμου πολίτης)
Τῆς Λαμπάδος τὸ κλέος καὶ Κυπρίων ἀγλάισμα καὶ θαυματουργὸς ὄντως ὤφθης, Ἰωάννη Πατὴρ ἠμῶν Ὅσιε. Νηστεία κατατήξας τῆς σαρκός, ἀλόγους ἐνθυμήσεις πανσθενῶς, ὅθεν χάριν ἰαμάτων ἐξ οὐρανοῦ ἐδέξω, θεόπνευστε. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι δόξα τῷ ἐνεργούντι διὰ σοῦ πάσιν ἰάματα.

Η ιερά μονή Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστή

Η ιερά μονή του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή βρίσκεται σε κεντρική περιοχή της οροσειράς του Τροόδους, μέσα στην κοιλάδα της Μαραθάσας. Είναι κτισμένη στην ανατολική όχθη του ποταμού Σέτραχου, απέναντι από το χωριό Καλοπαναγιώτης. Από το 1985 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε η μονή. Το καθολικό, που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ηρακλείδιο, ανάγεται στον 11ο αιώνα. Σε μία επιγραφή του 15ου αιώνα που συνοδεύει πορτραίτα δωρητών στο νάρθηκα, η εκκλησία αναφέρεται ως καθολική, δηλαδή ως η κύρια ενοριακή εκκλησία της κοινότητας. Γνωρίζουμε ότι το μοναστήρι συνέχισε να υφίσταται μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Από τότε λειτουργεί μόνο σαν ναός. Στα μέσα του 19ου αιώνα, ένα δωμάτιο των μοναστηριακών κτηρίων χρησιμοποιήθηκε ως αίθουσα διδασκαλίας για τα παιδιά του Καλοπαναγιώτη και των γύρω χωριών.

Ο Παντοκράτορας στην Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Λαμπαδιστή

Το συγκρότημα των κτηρίων, όπως σώζεται σήμερα, είναι το αποτέλεσμα πολλών οικοδομήσεων και επεμβάσεων που ανάγονται σε διάφορες περιόδους. Το καθολικό, το νοτιότερο κτήριο του συγκροτήματος, ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλο και χρονολογείται στον 11ο αιώνα. Κατά το 12ο αιώνα προστέθηκε στη βόρεια του πλευρά, πάνω από τον τάφο του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή, ένα καμαροσκέπαστο ομώνυμο παρεκκλήσιο. Αυτό κατέρρευσε και ξανακτίστηκε σχεδόν εξολοκλήρου το 18ο αιώνα. Στα μέσα του 15ου αιώνα κτίστηκε, στα δυτικά και των δύο προηγούμενων κτισμάτων, ένας κοινός νάρθηκας.

Κατά το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα προστέθηκε στα βόρεια του παρεκκλησιού του Αγίου Ιωάννη, ένα καμαροσκέπαστο παρεκκλήσιο, γνωστό ως το «λατινικό» παρεκκλήσιο, λόγω της υπόθεσης ότι κτίστηκε για τις λατρευτικές ανάγκες των Λατίνων. Σε άγνωστη χρονική στιγμή, μεταξύ του 15ου και των αρχών του 18ου αιώνα, ολόκληρο το συγκρότημα καλύφθηκε από μια τεράστια ξύλινη στέγη με επίπεδα αγκιστρωτά κεραμίδια. Έτσι, ο τρισυπόστατος αυτός ναός απέκτησε εξωτερικά την όψη ενός μεγάλου ξυλόστεγου κτηρίου.

Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου Λαμπαδιστή, Κύπρος

Ο ζωγραφικός διάκοσμος της μονής του Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστή ακολουθεί τις διάφορες αρχιτεκτονικές αυτές φάσεις. Η αψίδα του Ιερού Βήματος του καθολικού του Αγίου Ηρακλειδίου, όπως και μερικά άλλα σημεία σώζουν σπαράγματα τοιχογραφιών του 11ου και 12ου αιώνα. Ο υπόλοιπος ναός είναι διακοσμημένος με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στο 13ο και 14ο αιώνα. Αυτές αποτελούν ένα σημαντικό σύνολο και περιλαμβάνουν μερικές σπάνιες παραστάσεις όπως εκείνη του Αγίου Μανδηλίου στο βόρειο πεσσό του τρούλου.

Η διακόσμηση του νάρθηκα είναι μεταγενέστερη και αποτελεί, σύμφωνα με επιγραφή, έργο Κωσταντινουπολίτη ζωγράφου που κατέφυγε στην Κύπρο μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης στα 1453. Οι τοιχογραφίες αυτές ακολουθούν τα ρεύματα της πρωτεύουσας, δεν είναι όμως ιδιαίτερα ποιοτικές. Αντιθέτως, οι τοιχογραφίες του «λατινικού» παρεκκλησιού που χρονολογούνται γύρω στα 1500, εντάσσονται στην «ιταλοβυζαντινή» τεχνοτροπία, η οποία συνδυάζει βυζαντινά στοιχεία με αντίστοιχα της ιταλικής τέχνης της Αναγέννησης. Πρόκειται στην ουσία για το πληρέστερο τοιχογραφικό σύνολο αυτής της τεχνοτροπίας που σώζεται στην Κύπρο. Το «λατινικό» παρεκκλήσιο, αν πράγματι είναι τέτοιο, υποδεικνύει τη συνύπαρξη των δύο δογμάτων κάτω από την ίδια στέγη, γεγονός που αντικατοπτρίζει την κατάσταση ανεκτικότητας που επικρατούσε στο νησί μετά και την ενωτική σύνοδο της Φερράρας – Φλωρεντίας του 1439.

Τοιχογραφίες στην Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου Λαμπαδιστή

Αξιοσημείωτο είναι το ξύλινο τέμπλο του ναού του Αγίου Ηρακλειδίου, το οποίο φέρει γραπτή διακόσμηση που μιμείται οικόσημα, και χρονολογείται στο 13ο-14ο αιώνα. Πρόκειται για το αρχαιότερο σωζόμενο ξύλινο τέμπλο της Κύπρου. Αξίζει ακόμη να αναφερθεί ότι στο παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή, σώζεται η κάρα του Αγίου, μέσα σε αργυρεπίχρυση λειψανοθήκη τοποθετημένη σε ειδική κόγχη. Στον τοίχο πάνω από τη λειψανοθήκη σώζονται πολλές υπογραφές επώνυμων και ανώνυμων προσκυνητών και περιηγητών που πέρασαν κατά καιρούς από τη μονή.

Εκτός από το συγκρότημα των εκκλησιών, σώζονται και άλλα μοναστικά κτίρια που περιλαμβάνουν κελιά, βοηθητικούς χώρους και ένα ελαιοτριβείο. Η μονή πανηγυρίζει την 4η Οκτωβρίου.  

Εργασίες συντήρησης στην Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου Λαμπαδιστή (αριστερά)
Ο Μητροπολίτης Μόρφου Νεόφυτος με μοναχούς και την ομάδα συντηρητών στη μονή (δεξιά)

Πηγές: saint.gr, immorfou.org.cy