kimintenia

Sidney Poitier
(Miami, Florida 1927 – Los Angeles, California 2022)

Έφυγε από τη ζωή στις 6 Ιανουαρίου 2022 στο Λος Άντζελες, ο Αμερικανός ηθοποιός Σίντνεϊ Πουατιέ (Sidney Poitier), σε ηλικία 94 ετών. Είχε βραβευτεί με Όσκαρ Α’ ανδρικού ρόλου, το 1963, για την ταινία «Κάτω από το βλέμμα του Θεού» (Lillies of the Field), ο πρώτος Αφροαμερικανός ηθοποιός που έλαβε την ανώτατη αυτή κινηματογραφική διάκριση στις Η.Π.Α., 24 χρόνια μετά τη νίκη της Χάτι ΜακΝτάνιελ που είχε βραβευτεί με Όσκαρ Β’ γυναικείου ρόλου, το 1939. Υπήρξε επίσης σκηνοθέτης, συγγραφέας, αλλά και διπλωμάτης.

Με την Katharine Houghton σε σκηνή από την ταινία «Guess who’s coming to dinner» (1967),
η οποία στάθηκε αφορμή για την κατάργηση των ρατσιστικών νόμων που απαγόρευαν
τους διαφυλετικούς γάμους σε 17 Πολιτείες των Η.Π.Α.

Ο Σίντνεϊ Πουατιέ γεννήθηκε στο Μαϊάμι της Φλόριντα, στις 20 Φεβρουαρίου 1927 και μεγάλωσε στο Νησί Κατ της Καραϊβικής. Αργότερα η οικογένειά του επέστρεψε στο Μαϊάμι, όπου οι γονείς του, Ρέτζιναλντ Τζέιμς Πουατιέ και Έβελυν Άουτεν, ταξίδευαν για να πουλήσουν ντομάτες και άλλα προϊόντα της φάρμας τους, στο Κατ. Ο Πουατιέ γεννήθηκε δύο μήνες πρόωρα και οι ελπίδες επιβίωσής του ήταν ελάχιστες, γι’ αυτό οι γονείς του παρέμειναν τρεις ολόκληρους μήνες στις Η.Π.Α., προκειμένου να μπορέσουν να τον φροντίσουν. Έτσι ο ηθοποιός έλαβε αυτομάτως και την αμερικανική ιθαγένεια. Στα 10 του χρόνια οι γονείς του μετακόμισαν στην πόλη Νασσάου, στις Μπαχάμες και στα 15 του τον έστειλαν στο Μαϊάμι για να ζήσει με τον αδελφό του.

Αργότερα αποφάσισε να καταταγεί στον Αμερικανικό Στρατό και όταν απολύθηκε πέρασε από επιτυχημένη ακρόαση, μέσω της οποίας βρήκε δουλειά στο Αμερικανικό Θέατρο Νέγρων, όπου ξεκίνησε τις εμφανίσεις του χωρίς όμως επιτυχία. Η δεύτερή του απόπειρα στο θέατρο ήταν ωστόσο επιτυχημένη και τον οδήγησε στον πρωταγωνιστικό ρόλο στη θεατρική παράσταση «Λυσιστράτη», βασισμένη στην ομώνυμη κωμωδία του αρχαίου Έλληνα θεατρικού συγγραφέα Αριστοφάνη, στο Μπρόντγουεϊ, η οποία του χάρισε πολύ καλές κριτικές. Εκεί τον πρόσεξε ο διευθυντής της 20th Century Fox, Ντάριλ Φ. Ζάνουκ, που τον προσέλαβε για να συμμετάσχει στην ταινία του Τζόζεφ Λ. Μάνκιεβιτς «Το μίσος προστάζει» (No way out, 1949) στον ρόλο ενός γιατρού που απειλείται από έναν λευκό άνδρα, τον οποίο υποδύθηκε ο Ρίτσαρντ Γουίντμαρκ.

Αριστερά: Το 1963, κρατώντας το πρώτο βραβείο Όσκαρ Α’ ανδρικού ρόλου που δόθηκε σε αφροαμερικανό ηθοποιό, για την ερμηνεία του στην ταινία «Κάτω από το βλέμμα του Θεού». Δεξιά: Ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. Μπαράκ Ομπάμα του απονέμει το «Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας» το 2009

Η ερμηνεία του εκείνη τον έκανε ευρύτερα γνωστό στο κοινό και του εξασφάλισε μια σειρά σημαντικών ρόλων, που πολύ δύσκολα μπορούσαν να ερμηνεύσουν Αφροαμερικανοί ηθοποιοί εκείνης της περιόδου στις Η.Π.Α. Κυρίως καθιερώθηκε τότε με τη συμμετοχή του στην ταινία «Η Ζούγκλα του μαυροπίνακα» (Blackboard jungle, 1955), όπου εμφανίστηκε στον ρόλο μαθητή μιας ανεπίδεκτης τάξης πλάι στον Γκλεν Φορντ.

Ο Σίντνεϊ Πουατιέ ήταν ο πρώτος Αφροαμερικανός ηθοποιός, που υπήρξε υποψήφιος για την ανώτατη κινηματογραφική διάκριση στις Η.Π.Α., το βραβείο Όσκαρ Α’ ανδρικού ρόλου για την ταινία του 1958 «Όταν σπάσαμε τις αλυσίδες» (The defiant ones). Ήταν επίσης ο πρώτος Αφροαμερικανός ηθοποιός που κέρδισε το βραβείο αυτό, για την ταινία «Κάτω από το βλέμμα του Θεού» (Lillies of the field) το 1963. Είχαν προηγηθεί οι βραβεύσεις της Χάτι ΜακΝτάνιελ με Όσκαρ Β’ γυναικείου ρόλου για την ταινία «Όσα παίρνει ο άνεμος» (Gone with the wind, 1939) και του Τζέιμς Μπάσκετ που έλαβε τιμητικό βραβείο Όσκαρ για την ερμηνεία του στην ταινία της Ντίσνεϊ «Τραγούδι του Νότου» (Song of the South).

Παρά τη νίκη του, ωστόσο, ο Πουατιέ φοβόταν ότι η κινηματογραφική βιομηχανία του παραχώρησε το βραβείο μόνο και μόνο για να εντυπωσιάσει τα πλήθη και για να του απαγορεύσει μεγαλύτερες και σημαντικότερες απαιτήσεις στο μέλλον. Την επομένη χρονιά της νίκης του δούλεψε ελάχιστα και παρέμεινε ο μοναδικός Αφροαμερικανός ηθοποιός του Χόλιγουντ με επιτυχία, αλλ’ οι ρόλοι που του προσέφεραν ήταν αδιάφοροι.

Το 1959 ο ηθοποιός εμφανίστηκε στο Μπρόντγουεϊ στη θεατρική παράσταση «Ένα σταφύλι στον ήλιο», έργο το οποίο μεταφέρθηκε έπειτα με επιτυχία στη μεγάλη οθόνη με πρωταγωνιστή τον ίδιο. Το 1965 έδωσε αξιομνημόνευτες ερμηνείες στις ταινίες «Βυθίσατε το Υποβρύχιο U-128» (The bedford incident) και «Τυφλός άγγελος» (A patch of blue) πλάι στις Ελίζαμπεθ Χάρτμαν και Σέλλεϊ Γουίντερς.

Το 1967 απεδείχθη η εμπορικότερη χρονιά της καριέρας του, με τρεις ταινίες του να είναι οι δημοφιλέστερες του έτους: «Ιστορία ενός εγκλήματος» (In the heat of the night), «Μάντεψε ποιος θα ‘ρθει το βράδυ» (Guess who’s coming to dinner) και «Στον κύριό μας με αγάπη» (To Sir, with Love). Στην ταινία «Ιστορία ενός εγκλήματος» ερμήνευσε έναν από τους δημοφιλέστερους ρόλους του, ως αστυνομικός Βέρτζιλ Τιμπς.

Ο χαρακτήρας του Τιμπς εμφανίστηκε σε ακόμα δύο ταινίες, με πρωταγωνιστή τον Πουατιέ: «Με λένε κύριο Τιμπς» (They call me Mister Tibbs, 1970) και «Η Οργάνωση» (The Organization, 1971), που δεν είχαν ωστόσο την επιτυχία του αρχικού έργου. Το 1968 ο Πουατιέ έγραψε το σενάριο της ταινίας «Για την αγάπη της Άιβι» (For love of Ivy), όπου είχε και τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Ο ηθοποιός χρημάτισε και διπλωμάτης. Το 1997 διορίστηκε πρέσβης για τις Μπαχάμες στην Ιαπωνία, αξίωμα στο οποίο παρέμεινε επί μία δεκαετία, έως το 2007. Το 2002 ο Πουατιέ βραβεύτηκε από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών με «Τιμητικό Όσκαρ», για τα επιτεύγματά του ως καλλιτέχνη, αλλά και ως ανθρώπου και το 2009 τιμήθηκε με το «Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας» από τον πρόεδρο των Η.Π.Α. Μπαράκ Ομπάμα.

Παντρεύτηκε δύο φορές: αρχικά με τη Χουανίτα Χάρντι, από το 1950 μέχρι και το 1965 και απέκτησαν τέσσερις κόρες. Για δεύτερη φορά ο Σίντνεϊ Πουατιέ παντρεύτηκε το 1976 με την ηθοποιό Τζοάννα Σίμκους, με την οποία απέκτησε ακόμα δύο κόρες.

«Guess who’s coming to dinner»…
Όταν η τέχνη γίνεται πολιτική πράξη!

Sidney Poitier and Katharine Houghton
«Guess who’s coming to dinner» (1967), by Stanley Kramer

Η ταινία «Μάντεψε ποιος θα ‘ρθει το βράδυ» (Guess who’s coming to dinner) είναι ένα αμερικανικό ρομαντικό δράμα του 1967, παραγωγής και σκηνοθεσίας του Στάνλεϋ Κρέιμερ (Stanley Kramer) και σενάριο του Γουίλιαμ Ρόουζ (William Rose). Πρωταγωνιστούν οι Σπένσερ Τρέισυ (Spencer Tracy), Σίντνεϋ Πουατιέ (Sidney Poitier), Κάθριν Χέπμπορν (Katharine Hepburn) και η νεαρή ανηψιά της Κάθριν Χάουτον (Katharine Houghton).

Οι Σίντνεϋ Πουατιέ, Κάθριν Χάουτον, Κάθριν Χέπμπορν και Σπένσερ Τρέισυ σε σκηνή της βραβευμένης ταινίας

Η ταινία αποτέλεσε μία από τις πιο επιτυχημένες προσπάθειες για την αποδοχή των διαφυλετικών γάμων στην Αμερική της δεκαετίας του ‘60, που την εποχή εκείνη ήταν ρητά απαγορευμένοι σε 17 Πολιτείες των Η.Π.Α. Το φιλμ κατάφερε να περάσει, μέσα από την τέχνη του σινεμά, ένα θετικό μήνυμα για την ισότιμη αναγνώριση και τελικά τη νομοθετική αποδοχή του δικαιώματος στον γάμο σε όλους τους αμερικανούς πολίτες ανεξαρτήτως φυλετικής προέλευσης.

Η προβολή της ταινίας αρχικά απαγορεύτηκε σε πολλές Πολιτείες, κυρίως του αμερικανικού Νότου και τελικά το φιλμ έκανε πρεμιέρα τον Δεκέμβριο του 1967. Η απήχησή του στην κοινή γνώμη υπήρξε καταλυτική και συνέβαλε σημαντικά, λίγο καιρό μετά την πρώτη δημόσια προβολή του, στην κατάργηση των ρατσιστικών νόμων που ίσχυαν ως τότε στις Η.Π.Α. για την απαγόρευση των γάμων αφροαμερικανών με λευκούς, κρίνοντας ότι οι διατάξεις τους προσέβαλαν ευθέως το Αμερικανικό Σύνταγμα και τη θεμελιώδη αρχή της ισότητας των αμερικανών πολιτών (U.S. Supreme Court, Case Richard Perry Loving, Mildred Jeter Loving v. Virginia, decision 388 U.S. 1/1967).

Η ταινία υπήρξε υποψήφια για 10 Όσκαρ κερδίζοντας τελικά το Όσκαρ καλύτερου πρωτότυπου σεναρίου και το Όσκαρ Α’ γυναικείου ρόλου (Κάθριν Χέπμπορν), ενώ τόσο ο Σπένσερ Τρέισι όσο και η Κάθριν Χέπμπορν κέρδισαν και ένα βραβείο BAFTA για τους ρόλους τους στην ταινία. Το φιλμ υπήρξε η τελευταία κινηματογραφική συνύπαρξη για το αγαπημένο καλλιτεχνικό ζευγάρι Τρέισι – Χέπμπορν, αφού ο Σπένσερ Τρέισι απεβίωσε δύο μόλις εβδομάδες μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων. Πολύ αργότερα, η Κάθριν Χέπμπορν δήλωσε πως δεν κατάφερε να δει ποτέ ολόκληρη την ταινία, καθώς η ανάμνηση του Τρέισι από τα γυρίσματα θα ήταν αβάσταχτη για εκείνη.

Το 1998, η ταινία συμπεριελήφθη στις 100 πιο σημαντικές ταινίες όλων των εποχών του Αμερικανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου και το 2017 χαρακτηρίστηκε από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου ως «πολιτιστικά, αισθητικά και ιστορικά σημαντική» και επελέγη να ενταχθεί στο «Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής».

Καλή ανάπαυση… Αιωνία η μνήμη

Πηγές:
– «Guess who’s coming to dinner», σε: en.wikipedia.org, imdb.com
– «Loving v. Virginia», σε: en.wikipedia.org
– «Constitution of the United States», σε: en.wikipedia.org
– «Πέθανε ο σπουδαίος ηθοποιός σερ Σίντνεϊ Πουατιέ», σε: in.gr