kimintenia

22 Δεκεμβρίου

Η Αγία Μεγαλομάρτυς Αναστασία η φαρμακολύτρια ζούσε στη Ρώμη επί Διοκλητιανού και καταγόταν από πλούσια οικογένεια. Διακρινόταν για την ομορφιά του σώματος, τη μόρφωση, το άμεμπτο ήθος και τη σωφροσύνη της. Ο πατέρας της ήταν ειδωλολάτρης Ρωμαίος πατρίκιος, ονομαζόμενος Πραιτεξτάτος και η μητέρα της Φούστα. Τη χριστιανική πίστη διδάχτηκε από τη μητέρα της και το θεόπνευστο διδάσκαλό της, τον Χρυσόγονο. Παρά τη θέλησή της παντρεύτηκε τον Πούπλιο, άντρα άσωτο και ασεβή. Αυτός ήταν φανατικός ειδωλολάτρης και μισούσε θανάσιμα τους χριστιανούς. Η Αναστασία όμως όχι. Γι’ αυτό και δεν άργησε να δεχθεί το άγιο Βάπτισμα και να γίνει χριστιανή.

Εικόνες της Αγίας Αναστασίας της Φαρακολύτριας με σκηνές του μαρτυρίου της (askitikon.eu, moniagiasanastasias.gr, oikohouse.wordpress.com)

Μετά το βάπτισμά της περιερχόταν κρυφά τα σπίτια των φτωχών και παρείχε οικονομική ενίσχυση. Έβαζε φτωχά ρούχα και πήγαινε στις φυλακές, οπού έδινε τροφές και χρήματα στους φυλακισμένους χριστιανούς μάρτυρες. Φρόντιζε τις πληγές τους, τους ελευθέρωνε από τα δεσμά τους. «Εντεύθεν, κρυφίως περιερχομένη τας οικίας των πτωχών και τας φυλακάς των του Χριστού μαρτύρων και προσφέρουσα αυτοίς τα επιτήδια, σπογγίζουσα αυτών τας πληγάς, λύουσα αυτούς των δεσμών και τας οδύνας αυτών θεραπεύουσα, επωμάσθη εκ τούτου φαρμακολύτρια».

Ο δάσκαλος της Χρυσόγονος της έμαθε τον τρόπο. Μάζευε τα άνθη συγκεκριμένων φυτών, τα έβραζε, τοποθετούσε το απόσταγμα σε φιαλίδια και με τις κατάλληλες αναλογίες κάθε φορά, κατάφερνε να γιατρεύει αρρώστους. Η πεποίθηση ότι πολλές αρρώστιες και προβλήματα έχουν την αιτία τους στη μαγεία, τα ξόρκια και τις μαγγανείες, της έδωσε το προσωνύμιο «Φαρμακολύτρια». Ιδιαίτερη φροντίδα έδειχνε η Αναστασία στην ενίσχυση του φρονήματος των υποψηφίων μαρτύρων της πίστεως και στην περισυλλογή και ταφή των λειψάνων τους.

Αγία Αναστασία Φαρμακολύτρια (moniagiasanastasias.gr, choratouaxoritou.gr, christianarticons.com)

Αξιώθηκε από το Θεό να εμψυχώσει και ετοιμάσει για το μαρτύριο τις αδελφές αγίες μάρτυρες Αγάπη, Χιονία και Ειρήνη (16 Απριλίου) και τα λείψανά τους τα ενταφίασε με την πρέπουσα ευλάβεια, ενώ ευχήθηκε να τις ακολουθήσει στο μαρτύριο. Όταν έμαθε αυτό ο σύζυγός της, εξοργισμένος της είπε ότι, αν δεν αλλάξει το χριστιανικό της φρόνημα, θα γίνει ο χειρότερος εχθρός της. Αρχικά προσπάθησε να την μεταπείσει με συμβουλές. Όμως η Αναστασία παρέμενε ακλόνητη στην πίστη της ακόμα και όταν την κακοποίησε. Χωρίς να ταραχτεί, απάντησε στο σύζυγό της ότι αυτά που έλεγε δεν την εξέπλητταν ούτε τη φόβιζαν. Διότι ο ίδιος ο Κύριος Ιησούς Χριστός ενημέρωσε τους αγωνιζομένους πιστούς Του ότι: «Εχθροί του ανθρώπου οι οικιακοί αυτού» (Ματθ. ι’,36). Δηλαδή, εχθροί του πιστού ανθρώπου θα είναι οι άνθρωποι του σπιτιού του, που δεν θα δεχθούν το Ευαγγέλιο, το οποίο φέρνει την αληθινή και ουράνια ειρήνη.

Το μαρτύριό της πέρασε από πολλά στάδια: ανάκριση, υποσχέσεις, απειλές, αλλά η αγία τα αντιμετώπισε όλα με παρρησία και καρτερία. Ο ιερέας των ειδώλων, που προσπάθησε να την αποσπάσει από την πίστη της, χτυπήθηκε από θεόσταλτη πληγή χάνοντας το φως του. Τότε ο Ποπλίων χωρίς δισταγμό την κατήγγειλε στο Διοκλητιανό. Αυτός τη φυλάκισε και κατόπιν την εξόρισε σε ένα νησί, όπου υπέστη μαρτυρικό θάνατο μέσα στη φωτιά, το έτος 290 μ.Χ.

Η Αγία Αναστασία φροντίζει αρρώστους και φυλακισμένους (iEllada.gr)

Το τίμιο λείψανο της αγίας το πήρε μία γυναίκα αρχόντισσα που λεγόταν Απολλωνία, αφού χρησιμοποίησε τη γνωριμία της με τη σύζυγο του επάρχου. Ενεταφίασε το σώμα της Αγίας στον κήπο της, όπου αργότερα έκτισε και ναό προς τιμή την. Στα χρόνια του βυζαντινού αυτοκράτορα Λέοντος Α’ τα λείψανα της Αγίας Αναστασίας μετακομίστηκαν στην Κωνσταντινούπολη, ενώ στη Ρώμη αφιερώθηκε στη μνήμη της, ήδη από τον 4ο μ.Χ. αιώνα, παλαιά βασιλική (ναός).

Ο μεσαιωνικός ιερός ναός Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας στην πόλη της Ρόδου (orthodoxianewsagency.gr)

Σήμερα μέρη των ιερών λειψάνων της αγίας, η κάρα της και μέρος από το δεξιό της πόδι βρίσκονται στην Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας, στην Χαλκιδική. Η δεξιά και μέρος του αριστερού ποδός της Αγίας βρίσκονται στην Ιερά Μονή Γρηγορίου Αγίου Όρους. Ένα δάκτυλο χεριού με σάρκα της Αγίας βρίσκεται στην Ιερά Μονή Παντοκράτορος Αγίου Όρους. Μία εκ των χειρών της Αγίας βρίσκεται στην Ιερά Μονή Παναχράντου Άνδρου. Απότμημα της δεξιάς χειρός της Αγίας βρίσκεται στην Ιερά Μονή Κύκκου Κύπρου.

Η Αγ. Αναστασία Φαρμακολύτρια στα Πάνω Λεύκαρα Λάρνακας (ix-andromeda.com)

Η Εκκλησία τιμά τη μνήμη της Αγίας Αναστασία της Φαρμακολύτριας στις 22 Δεκεμβρίου. Αναστασία είναι ένα γυναικείο όνομα, που σημαίνει «αυτή που θα αναστηθεί».

Αγία Αναστασία Φαρμακολύτρια (panagia-ierosolymitissa.blogspot.com, moniagiasanastasias.gr)

Ἀπολυτίκιον (Κατέβασμα) (Ἦχος πλ. α’ – Τὸν συνάναρχον Λόγον)
Tῶν μαρτύρων ταῖς χρείαις διακονήσασα, μαρτυρικῶς ἐμιμήσω τὰς ἀριστείας αὐτῶν, δι’ ἀθλήσεως ἐχθρὸν καταπαλαίσασα· ὅθεν βλαστάνεις δαψιλῶς χάριν ἄφθονον ἀεί, θέοφρων Ἀναστασία, τοῖς προσιοῦσιν ἐκ πόθου τῇ ἀρωγῇ τῆς προστασίας σου.

Ιερά Μονή Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας Χαλκιδικής

Η ιερά Μονή Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας ιδρύθηκε, κατά την παράδοση, από την αυτοκράτειρα Θεοφανώ, σύζυγο του Λέοντα Στ’ Σοφού, το 888 μ.Χ. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες για την ύπαρξη μονής κατά τα βυζαντινά χρόνια. Στις αρχές του 16ου αιώνα,το 1522 ο Άγιος Θεωνάς, μετέπειτα μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, με τη συνοδεία του, προερχόμενος από το Άγιον Όρος επανίδρυσε το μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας, ανακαινίζοντας εκ βάθρων ένα παλαιότερο μονύδριο, το οποίο η παράδοση ανάγει στα τέλη του 8ου αιώνα.

(moniagiasanastasias.gr)

Το καθολικό της μονής ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο και ανάγεται στα χρόνια μετά την ανακαίνιση του 1830. Η νότια και δυτική πτέρυγα αποτελούν μέρος των κτηριακών εγκαταστάσεων του 16ου αι. Το μοναστήρι, που βρισκόταν σε ακμή κατά τη διάρκεια του 16ου και του 17ου αιώνα, έχοντας πολλά μετόχια και κτήματα στην Θεσσαλονίκη, Χαλκιδική, Βλαχία και Ρωσία και μεγάλο αριθμό μοναχών, υπέστη πολλά δεινά στην Επανάσταση του 1821 και το κτηριακό συγκρότημά του πυρπολήθηκε από τους Οθωμανούς.

(moniagiasanastasias.gr)

Στα χρόνια που ακολούθησαν ανοικοδομήθηκε σταδιακά, έτσι ώστε όλα τα σημερινά κτίσματά του χρονολογούνται στον 19ο αιώνα. Η ανακαίνιση της μονής άρχισε, μαζί με αυτήν του καθολικού, γύρω στα 1830. Στη μονή ανήκει και το εξωκκλήσιο των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίττης, το οποίο ιστορήθηκε από Γαλατσιάνους ζωγράφους το 19ο αιώνα και αποτελεί ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα δείγματα μεταβυζαντινής ζωγραφικής στο χώρο της Χαλκιδικής.

(moniagiasanastasias.gr)

Από το 1921 μέχρι το 1971 λειτούργησε στο μοναστήρι εκκλησιαστική σχολή, της οποίας το κτήριο δεσπόζει στον χώρο της μονής. Η μονή ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και είναι Σταυροπηγιακή (από την στερέωση σταυρού σταλμένου από τον Οικουμενικό Πατριάρχη στα θεμέλιά της ως ένδειξης της δικαιοδοσίας του) (τηλέφωνο επικοινωνίας ιεράς Μονής: 23960 22440, 32ο χλμ. Θεσσαλονίκης Πολυγύρου, 57006 Βασιλικά Χαλκιδικής, web: moniagiasanastasias.gr).

Η Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια των Μικρασιατών

Η Αγία Αναστασία τιμάται ιδιαιτέρως από τους Μικρασιάτες και αυτό καταδεικνύεται αφ’ ενός από το μεγάλο προσκύνημα στο Ναό της στη Μικρά Ασία, αλλά και μετά την Καταστροφή του ’22, από τους νέους ναούς που ανείγειραν στ’ όνομά της οι πρόσφυγες και οι απόγονοί τους. Άλλωστε το όνομα Αναστασία ήταν από τα πιο δημοφιλή των Μικρασιατών και μάλιστα, με διάφορα υποκοριστικά, χαρακτηριστικά της γλώσσας τους: Σίτσα, Ανάστα, Αναστασού, Στασώ.

Η εκκλησία της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας ήταν χτισμένη στο Χορόσκιοϊ, το 1818, σύμφωνα με την επιγραφή που υπήρχε στην εξωτερική πύλη του περιβόλου της: «Αγία Αναστασία 1818 Κτήτωρ Κωνσταντίνος Αλτίνογλου». Ο ναός ανήκε στη Μητρόπολη Εφέσου και ήταν τόπος συνάντησης για περίπου 4.500 ορθοδόξους κατοίκους της περιοχής. Στον περίβολο του ναού υπήρχε η θέση, όπου βρέθηκε η εικόνα της Αγίας και Αγίασμα, ενώ ένα υψηλό κωδωνοστάσιο υπήρχε στην είσοδο του ναού, ο οποίος είχε σχήμα πλοίου. Ακόμα εκεί βρίσκονταν πάνω από σαράντα δωμάτια που φιλοξενούσαν πιστούς απ’ όλο τον μικρασιατικό χώρο κατά τον εορτασμό της Αγίας, στις 22 Δεκεμβρίου.

Ο Ι.Ν. Αγίας Αναστασίας Φαρμακολύτριας Χορόσκιοϊ (pontos-news.gr, mikrasiatwn.wordpress.com)

Εσωτερικά υπήρχε πλούσιος διάκοσμος με  πολυελέους, χρυσά και ασημένια καντήλια, ενώ η εικόνα της θαυματουργής Αγίας ήταν καλυμμένη από πολύτιμα αναθήματα. Στον περίβολο του ναού υπήρχαν επίσης κτήρια, στα οποία στεγάζονταν εξατάξια αστική σχολή αρρένων με 5 δασκάλους και 120 μαθητές, τετρατάξια σχολή θηλέων με 3 δασκάλες και 90 μαθήτριες και το νηπιαγωγείο με 150 παιδιά. Οι ετήσιοι προϋπολογισμοί του αρρεναγωγείου και του παρθεναγωγείου ανέρχονταν σε 25 και σε 20 τουρκικές λίρες, αντίστοιχα. Τα ιδρύματα αυτά συντηρούνταν ως επί το πλείστον χάρη στα εισοδήματα από την περιουσία του ναού.

Ιερά εικόνα της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας Μικρασίας (mikrasiatwn.wordpress.com)

Η εκκλησία της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας του Χορόσκιοϊ πανηγύριζε στις 22 Δεκεμβρίου (ημέρα εορτής της αγίας), την Κυριακή του Θωμά και την Πεντηκοστή.  Το πανηγύρι της Αγίας το Δεκέμβριο συγκέντρωνε πιστούς από ολόκληρη τη Μικρά Ασία και συμμετείχαν πολλοί έμποροι με τα προϊόντα τους. Θεωρούνταν ότι η αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια θεράπευε με θαυματουργό τρόπο ψυχικές ή πνευματικές διαταραχές και ασθένειες. Οι ασθενείς παρέμεναν στα κελιά που προορίζονταν για τους προσκυνητές μαζί με τους δικούς τους ανθρώπους για διάστημα 40 ή περισσοτέρων ημερών, μέχρι να γίνει το θαύμα που επιθυμούσαν ή μέχρι να εκπληρώσουν το τάμα τους. Οι θεραπευτικές πρακτικές αυτές θύμιζαν αντίστοιχες των αρχαίων Ασκληπιείων. Στη γιορτή της αγίας Αναστασίας τα σπίτια στο χωριό είχαν το καθιερωμένο λαδερό φαγητό για τη μεγάλη μέρα: ρεβιθοντολμάδες, δηλαδή ξερές μελιτζάνες γεμιστές με ρύζι και ρεβίθια αλεσμένα.

Η ιερά εικόνα της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας,
που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες της Μικρασίας στην Ελλάδα

Σχετικά με τα θαύματα της αγίας Αναστασίας υπήρχε και η παράδοση πως κάποτε μουσουλμάνοι ληστές περικύκλωσαν το Χορόσκιοϊ, αλλά λόγω της επέμβασης της αγίας, δεν μπόρεσαν να βρουν το δρόμο για να μπουν στο χωριό.

Κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή ο ναός καταστράφηκε ολοσχερώς. Οι πρόσφυγες συνέχισαν την τιμή προς την Αγία Αναστασία στους τόπους, όπου εγκαταστάθηκαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, κυρίως στο Αραπλί Θεσσαλονίκης, στην Έδεσσα, στην Νέα Ιωνία Βόλου, στην Κοκκινιά και στον Πόρο. Οι Μικρασιάτες έκτισαν στον Περισσό της Νέας Ιωνίας Αττικής νέο ναό της Αγίας Αναστασίας σε ανάμνηση του ομώνυμου Ναού του Χορόσκιοϊ της Μικράς Ασίας. Εκεί φυλάσσεται η ιερή εικόνα της Αγίας  που έφεραν μαζί τους. Λόγω του σκούρου χρώματος του προσώπου της Αγίας στην εικόνα, οι Τούρκοι που ευλαβούνταν και αυτοί την Αγία, την αποκαλούσαν «καρά κιζ», δηλαδή μαύρο κορίτσι ή μελαχροινούλα. Διασώζεται η μαρτυρία για την επίκληση ενός τυφλού μουσουλμάνου, που στάθηκε στο κατώφλι του νάρθηκα στο ναό της αγίας στη Μικρά Ασία, φωνάζοντας: «Καρά Κιζ, σουγιού βέρινιζ» («Δώστε μου νερό από τη Μαύρη Κόρη»). Ζητούσε δηλαδή αγίασμα της Αγίας, για να βρέξει και να γιατρέψει μ’ αυτό τα σβησμένα του μάτια.

Ο Ι.Ν. Αγίας Αναστασίας Φαρμακολύτριας Περισσού Αττικής (mikrasiatwn.wordpress.com)

Στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Νικαίας Αττικής υπάρχει παρεκκλήσιο της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας και πραγματοποιείται στη μνήμη της Ιερά Πανήγυρις από τους απογόνους των προσφύγων Μικρασιατών. Στον ναό αυτόν φυλάσσεται και η ιερά δεξιά χείρα της Αγίας Αναστασίας. Στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν δυο ναοί της Αγίας: Ο Ιερός Ναός Αγίας Αναστασίας και Αγίων Θεοδώρων Συκεών, στην προσφυγική περιοχή της Νέας Βάρνας – Καλλιθέας Συκεών, και ο Ιερός Ναός Αγίας Αναστασίας Νέας Κηφισιάς, που εγκαινιάστηκε το 2013 στην περιοχή, όπου επίσης εγκαταστάθηκαν Μικρασιάτες μετά την Καταστροφή του 1922 και σήμερα αποτελεί μια ανεπτυγμένη συνοικία της Θεσσαλονίκης.

Πηγές: oikohouse.wordpress.com, saint.gr, moniagiasanastasias.gr, pontos-news.gr, mikrasiatwn.wordpress.com, enosimagnisias.wordpress.com