Giotto (1267-1337), Η Γέννηση του Χριστού

Η Ιερά Μονή των Ποιμένων στα Ιεροσόλυμα είναι χτισμένη στον τόπο όπου αναγγέλθηκε για πρώτη φορά η Γέννηση του Μεσσία, εκεί όπου Άγγελος Κυρίου ευαγγελίσθηκε τη Γέννησή Του στους απλοϊκούς Ποιμένες της περιοχής. Τα κτήματα της Παναγίας, αφού ανήκαν στους γονείς της Ιωακείμ και Άννα, βρίσκονται σε μία έκταση περίπου δύο χιλιόμετρα βόρεια του Σπηλαίου της Γέννησης, μέρος της οποίας καταλαμβάνει το σπήλαιο όπου έμεναν και ενταφιάστηκαν οι Ποιμένες που έσπευσαν πρώτοι να προσκυνήσουν το Θείο Βρέφος. Γείτονες και κάτοικοι της περιοχής, ακόμη και σήμερα, ομολογούν πως συχνά βλέπουν μια μαυροφορεμένη γυναίκα να περιφέρεται στα κτήματα και είναι σίγουροι πως η Μεγαλόχαρη τα προστατεύει. Ο Ηγούμενος της Ιεράς Μονής των Ποιμένων, Αρχιμανδρίτης Ιγνάτιος Καζάκος, μιλάει για την ιστορία της περιοχής και της Ιεράς Μονής στο βίντεο που παραθέτουμε.

Παναγία Τατάρνα, Ευρυτανία (1810)

Για την Κοίμηση της Θεοτόκου δεν έχουμε πληροφορίες από την Καινή Διαθήκη, αλλά μόνον από τα κείμενα των αγίων Πατέρων. Την ευσεβή αυτή παράδοση της Εκκλησίας μας συνοψίζει άριστα το εξαποστειλάριο της εορτής της Κοιμήσεως

Παναγία Ιεροσολυμίτισσα

Ο τόπος όπου ετάφη η Παναγία μας, ο Κήπος της Γεσθημανής, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα προσκυνήματα στα Ιεροσόλυμα και δεύτερο ιερότερο τόπο μετά τον Πανάγιο Τάφο. Η ευρύτερη περιοχή της Γεσθημανής πήρε το όνομά της από τις πολλές ελιές που υπήρχαν εκεί. Στο μνημείο του Τάφου της Παναγίας φυλάσσεται και η θαυμαστή εικόνα της Παναγίας της Ιεροσολυμίτισσας. Μέσα στον Κήπο της Γεσθημανής διαδραματίστηκαν τα σημαντικότερα γεγονότα πριν από τη Σταύρωση του Ιησού Χριστού. Επίσης, εκεί βρίσκεται η Χρυσή Πύλη η οποία παραμένει κλειστή και λέγεται ότι θα ανοίξει όταν στην περιοχή θα γίνει η Δευτέρα Παρουσία. Από αυτή την Πύλη, πέρασε ο Χριστός πάνω στο γαϊδουράκι κατά την είσοδό του στα Ιεροσόλυμα την Κυριακή των Βαΐων.

Η Παναγία είναι το πνευματικό στόλισμα της ορθοδοξίας. Για μας τους Έλληνες είναι η πονεμένη μητέρα, η παρηγορήτρια κ’ η προστάτρια, που μας παραστέκεται σε κάθε περίσταση. Σε κάθε μέρος της Ελλάδας είναι χτισμένες αμέτρητες εκκλησιές και μοναστήρια, παλάτια αυτηνής της ταπεινής βασίλισσας, κι’ ένα σωρό ρημοκλήσια, μέσα στα βουνά, στους κάμπους και στα νησιά, μοσκοβολημένα από την παρθενική και πνευματική ευωδία της.

(†) Αρχιμανδρίτης Γεώργιος Καψάνης,
Καθηγούμενος Ι.Μ. Γρηγορίου Αγίου Όρους

Μέσα στις ευλογημένες και άγιες παραδόσεις της Εκκλησίας μας είναι και αυτό το ωραίο τυπικό που έχουμε: Να διαβάζουμε τους Χαιρετισμούς της Παναγίας κάθε Παρασκευή βράδυ την περίοδο της Μεγάλης και αγίας Τεσσαρακοστής και να μαζευόμαστε όλοι οι Ορθόδοξοι στις εκκλησίες και να λέμε τα «Χαίρε» στην Παναγία μας, τα οποία «Χαίρε» δεν είναι μόνον «ποιητική αδεία», αλλά εκφράζουν κυρίως τη βαθύτερη ευγνωμοσύνη της ψυχής μας προς τη Μητέρα του Θεού και Μητέρα όλων μας, προς την Οποία οφείλουμε τόσα πολλά.

26 Δεκεμβρίου

Η φυγή στην Αίγυπτο, 15ος αι., Αθήνα Μουσείο Μπενάκη

Όταν οι μάγοι προσκύνησαν το Χριστό, αναχώρησαν για την πατρίδα τους, χωρίς να περάσουν από το βασιλιά Ηρώδη. Τότε άγγελος Κυρίου φάνηκε σε όνειρο στον Ιωσήφ και του είπε να πάρει το παιδί με τη μητέρα του και να φύγει στην Αίγυπτο (Ματθ. Β’ 13-18). Και έμειναν εκεί, μέχρι πού πέθανε ο Ηρώδης, για να επαληθευθεί έτσι εκείνο που ελέχθη δια του προφήτου Ωσηέ: «Ἐξ Αἰγύπτου ἐκάλεσα τὸν υἱόν μου» (Ωσ. Ια’ 1). Μετά τη φυγή του Κυρίου στην Αίγυπτο, ο Ηρώδης έστειλε στρατιώτες και θανάτωσαν όλα τα παιδιά που ήταν στη Βηθλεέμ και τα περίχωρά της, από ηλικίας δύο ετών και κάτω. Διότι τόσο είχε υπολογίσει την ηλικία του Χριστού, Τον οποίο φοβόταν ότι θα του έπαιρνε τη βασιλεία.

Η Γέννηση του Χριστού

Ο Αγιορείτης καλόγερος Ιωνάς είναι στο κελί του και ζωγραφίζει τη Γέννηση του Κυρίου. Τι ησυχία! Ακούγεται μόνο το κομπολόγι δύο άλλων καλόγερων που, καθισμένοι σε χαμηλά σκαμνιά, περνούν τις ατελείωτες ώρες των κοιτάζοντας το πινέλο του ζωγράφου ν’ ανασταίνει με υπομονή τη θεία ιστορία.

9 Δεκεμβρίου

«Οὐχ ὥσπερ Εὔα καὶ σὺ τίκτεις ἐν λύπαις.
Χαρὰν γὰρ Ἄννα ἔνδον κοιλίας φέρεις.
Τῇ δ’ ἐνάτῃ Μαρίην Θεομήτορα σύλλαβεν Ἄννα»

Για τη μητέρα της Θεοτόκου Άννα, δεν αναφέρουν τίποτα σχετικό τα Ευαγγέλια, ούτε τα υπόλοιπα βιβλία της Καινής Διαθήκης. Σύμφωνα όμως με την παράδοση της Εκκλησίας, ο Ιερέας Ματθάν, κάτοικος της Βηθλεέμ, απέκτησε τρεις θυγατέρες: τη Μαρία, τη Σοβή και την Άννα. Η Μαρία, αφού παντρεύτηκε στη Βηθλεέμ, γέννησε εκεί την Ελισάβετ, τη μητέρα του Ιωάννη του Βαπτιστή.

21 Νοεμβρίου

Τα Εισόδια της Θεοτόκου, φορητή εικόνα απο το Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς

Η ευσεβής Άννα, σύζυγος του Ιωακείμ, πέρασε τη ζωή της χωρίς να μπορέσει να τεκνοποιήσει, καθώς ήταν στείρα. Μαζί με τον Ιωακείμ προσευχόταν θερμά στον Θεό να την αξιώσει να φέρει στον κόσμο ένα παιδί, με την υπόσχεση ότι θα αφιέρωνε το τέκνο της σε Αυτόν. Πράγματι, ο Πανάγαθος Θεός όχι μόνο της χάρισε ένα παιδί, αλλά την αξίωσε να φέρει στον κόσμο τη γυναίκα που θα γεννούσε το Μεσσία, το Σωτήρα μας Ιησού Χριστό.

Παναγία Αγιάσου Λέσβος, κεντητός Επιτάφιος της Παναγίας (1812)

Στην Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία ο εορτασμός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου περιλαμβάνει κατά πρώτο λόγο το θάνατο και την ταφή της Παναγίας και κατά δεύτερο την ανάσταση και τη μετάστασή της στους ουρανούς. Για την Κοίμηση της Θεοτόκου δεν υπάρχουν πληροφορίες από την Καινή Διαθήκη. Γι’ αυτήν μαθαίνουμε από τις διηγήσεις σημαντικών εκκλησιαστικών ανδρών, όπως των Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, Μόδεστου Ιεροσολύμων, Ανδρέα Κρήτης, Γερμανού Κωνσταντινουπόλεως, Ιωάννη Δαμασκηνού κ.ά. καθώς και από τα σχετικά τροπάρια της εκκλησιαστικής υμνολογίας. Στα κείμενα αυτά διασώζεται η «αρχαία και αληθεστάτη» παράδοση της Εκκλησίας γι’ αυτό το Θεομητορικό γεγονός.

H Παναγία Σηλυβριανή του Αγίου Νεκταρίου

Πόσο συγκινητικό είναι να βλέπει κανένας την Παναγία να ετοιμάζει με τα άχραντα χέρια της το σπίτι της, το κλινάρι της, τις λαμπάδες, το θυμιατήρι με το λιβάνι, και ό,τι άλλο χρειαζότανε για την κηδεία της. Από μικρό κορίτσι αγαπούσε την εργασία και ολοένα δούλευε, πότε γνέθοντας, όπως στον Ευαγγελισμό που τη βρήκε ο Αρχάγγελος με τη ρόκα στο χέρι, πότε ράβοντας η ίδια τα φορέματά της, ως «ιμάτια αυτόρραφα αγαπώσα», κι υστερώτερα, σαν γεννήθηκε ο Χριστός, υφαίνοντάς του τον «άρραφον» εκείνον χιτώνα που του τον βγάλανε την ώρα που τον σταυρώσανε, και που ήταν τόσο έμορφος, ώστε κι οι στρατιώτες δεν θελήσανε να τον σχίσουνε, όπως κάνανε για τα άλλα ρούχα, αλλά είπανε να βάλουνε κλήρο σε όποιον λάχει, όπως γράφει ο ίδιος ο Ιωάννης, ο ψυχογιός της.

Το κείμενο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη για την Παναγία

Μία των γλυκυτέρων και συμπαθεστέρων εορτών του χριστιανικού κόσμου είναι και η Κοίμησις της υπεραγίας Θεοτόκου, ην σήμερον εορτάζει η Εκκλησία. Ευθύς από των πρώτων μ.Χ. αιώνων, έξοχος υπήρξεν η τιμή και ευλάβεια, ην απένεμον οι χριστιανοί προς την Παρθένον Μαρίαν. Αλλ’ η σημερινή εορτή είναι η κατ’ εξοχήν μνήμη της Θεοτόκου, άτε την Κοίμησιν αυτής υπόθεσιν έχουσα.

«Τίμιος ὡς ἀληθῶς ὁ θάνατος τῶν ὁσίων Κυρίου τοῦ Θεοῦ τῶν δυνάμεων∙
ὑπέρτιμος τῆς τοῦ Θεοῦ μητρός ἡ μετάστασις. Νῦν οὐρανοί εὐφραινέσθωσαν∙
νῦν ἀγαλλιάσθω ἡ γῆ καί σκιρτάτωσαν ἄνθρωποι»
Ἰωάννης Δαμασκηνός, Ἐγκώμιον εἰς τήν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου, PG96, 728

Η Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου αποτελεί τη μεγαλύτερη από τις θεομητορικές εορτές του ορθοδόξου εορτολογίου. Η Εκκλησία μας τιμά και ευλαβείται ιδιαιτέρως το πρόσωπο της Μητέρας του Κυρίου μας, διότι είναι το αγιότερο και ιερότερο πρόσωπο που παρουσίασε ποτέ το ανθρώπινο γένος. Άλλωστε, η ολοκλήρωση του μυστηρίου της θείας Οικονομίας δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί δίχως την ελεύθερη βούληση και κατάφαση της Παναγίας μας. Αν η Παναγία δεν είχε προσφέρει με την υπακοή Της την ελευθερία Της στον Θεό, δεν θα μπορούσε να σαρκωθεί ο Χριστός μας.

Κοιτάζω κι αυτό το καλοκαίρι τα απέναντι μέρη και δακρύζω και θυμάμαι… Θυμάμαι την προαιώνια ελληνική παρουσία σ’ εκείνη την περιοχή, και δακρύζω για την παντελή σημερινή μας απουσία! Πάω να τραγουδήσω το «πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θα ’ναι» και καταπίνω τις φράσεις, και πνίγω το ρυθμό, γιατί και τον πόλεμο δεν θέλω και με ψεύτικα όνειρα δεν ωφελεί να ζω. Μένω στις θύμησες, στις αναμνήσεις… Και μια γλυκιά ανάμνηση είναι ο σεβασμός των αειμνήστων Μικρασιατών στην Κυρά μας Παναγιά. Η αγάπη τους και η οικειότητά τους σ’ Αυτήν… Και δικαιολογημένα, αφού ο «υιοθετημένος» Της γιος -τότε από το Γολγοθά- ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, σ’ εκείνα τα μέρη έδρασε και εκοιμήθη.

Παναγία Μηλεσιώτισσα, Ωρωπός