Επιμέλεια: Σοφία Ε. Παυλάκη

Συνέχεια →

Πολυδύναμος πολιτιστικός χώρος για την αναβίωση της παραδοσιακής τέχνης του σταμπωτού ενδύματος και την τυποβαφική τέχνη η πρώην Βιοτεχνία Ελληνικών Μαντηλιών στο Μεταξουργείο

Συνέχεια →

Σημαντική προσωπικότητα της ελληνικής λαογραφίας, ο Κίτσος Μακρής, ο οποίος αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή του στην έρευνα και τη μελέτη της ελληνικής λαϊκής τέχνης, απεβίωσε στις 12 Δεκεμβρίου 1988. Ο Κίτσος Μακρής γεννήθηκε στη Λάρισα, στις 2 Σεπτεμβρίου 1917, και υπήρξε γόνος μιας οικογένειας με πνευματικά και καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα, που εγκαταστάθηκε στον Βόλο, το 1926.

Η πνευματική άνθηση και η καλλιτεχνική πρωτοπορία του Βόλου, που συμβάδιζαν με την οικονομική ανάπτυξη του τόπου εκείνη την εποχή, έδωσαν στον Κίτσο τα πρώτα ερεθίσματα για την ενασχόλησή του με τον χώρο της τέχνης. Από τη νεαρή του κιόλας ηλικία ο Μακρής ήταν δραστήριο μέλος του συλλόγου «Φίλοι των Γραμμάτων» και αρθρογραφούσε στη φιλολογική στήλη της εφημερίδας «Η Θεσσαλία», ενόσω εργαζόταν ως τυπογράφος στην επιχείρηση του πατέρα του.

Συνέχεια →

Καλὸ ταξίδι, ἀλαργινὸ καράβι μου, στοῦ ἀπείρου
καὶ στῆς νυχτὸς τὴν ἀγκαλιὰ, μὲ τὰ χρυσὰ σου φῶτα!
Νἄμουν στὴν πλώρη σου ἤθελα, γιὰ νὰ κοιτάζω γύρου
σὲ λιτανεία νὰ περνοῦν τὰ ὀνείρατα τὰ πρῶτα…
Κώστας Καρυωτάκης

Συνέχεια →

18 Οκτωβρίου

Ο Άγιος Λουκάς ο Ευαγγελιστής γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας, το πρώτο τέταρτο του 1ου μετά Χριστόν αιώνα. Ορισμένοι μελετητές υποστηρίζουν ότι ενδεχομένως η καταγωγή του υπήρξε Ελληνική. Έλληνας στην καταγωγή και την ανατροφή, έλαβε ιατρικές γνώσεις, εξελισσόμενος σε έναν από τους μεγαλύτερους ιατρούς του τότε γνωστού κόσμου, ενώ παράλληλα επέδειξε μεγάλη κλίση στη ζωγραφική.

Το 42 μ.Χ., όταν Αυτοκράτορας στη Ρώμη ήταν ο Τίτος Κλαύδιος, εγκαταστάθηκε στη Θήβα της Βοιωτίας, όπου ασκούσε το ιατρικό επάγγελμα, ασχολούμενος κυρίως με παθήσεις των οφθαλμών. Εκεί γνώρισε τον Άγιο Απόστολο Παύλο περιοδεύοντα και αφού επίστευσε στον Χριστό εγκατέλειψε την πλάνη των ειδώλων και έγινε Χριστιανός. Ταυτόχρονα αποφάσισε ν’ αφήσει τη «θεραπεία των σωμάτων», για ν’ ασχοληθεί με το Κήρυγμα του Ευαγγελίου και τη «θεραπεία των ψυχών».

Στη διάρκεια της συνοδοιπορίας του με τον Απόστολο Παύλο, ερχόμενος σε επαφή με τους αυτόπτες μάρτυρες και Αποστόλους του Χριστού και καθ’ υπαγόρευση του ιδίου του Παύλου, συνέγραψε το «Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον» (περίπου το 63 μ.Χ.) και το απέστειλε στον ηγεμόνα της Αχαΐας Θεόφιλο, ο οποίος ήταν ειδωλολάτρης, πίστεψε όμως στον Χριστό από τον Λουκά. Και εκείνος, θέλοντας να τον ενημερώσει περισσότερο, έγραψε και του αφιέρωσε το Ευαγγέλιο, ενώ αργότερα του απέστειλε και το δεύτερο συγγραφικό του έργο, τις «Πράξεις των Αποστόλων», το οποίο αναφέρεται στην ίδρυση της πρώτης Χριστιανικής Εκκλησίας στα Ιεροσόλυμα και στην εξάπλωση του Χριστιανισμού στην Παλαιστίνη και στα άλλα ειδωλολατρικά έθνη μέχρι της Ρώμης, στο πώς οι Απόστολοι κήρυξαν στα έθνη την Ανάσταση του Ιησού Χριστού, όπως επίσης και στο πώς ζούσαν οι πρώτοι Χριστιανοί.

Το Ευαγγέλιό του είναι υψηλής φιλολογικής αξίας, αλλά κύρια θεολογικής. Είναι ευαγγέλιο χαράς και δοξολογίας, γεμάτο με ύμνους, προσευχές και καινοδιαθηκικές δοξολογίες που κληροδοτήθηκαν στην υμνολογική παράδοση της εκκλησίας ως σήμερα. Για τούτο και για άλλα ακόμα θεωρείται ένας αγαπημένος και πολύπτυχος απόστολος. Ο Άγιος Λουκάς ονομάζεται και Ευαγγελιστής της Παναγίας, διότι περισσότερο από τους άλλους Ευαγγελιστές περιγράφει λεπτομέρειες και παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για την Υπεραγία Θεοτόκο, όπως επίσης και περιστατικά από την παιδική ηλικία του Χριστού.

Ο Ευαγγελιστής Λουκάς είναι και ο πρωτοπόρος στην εξαιρετική τέχνη της Αγιογραφίας. Ακόμα και σήμερα ύστερα από τόσους αιώνες, σώζονται Άγιες Εικόνες του, όπως για παράδειγμα οι τρεις πρώτες που δημιούργησε, οι οποίες έχουν Πατριαρχική αναγνώριση και είναι Εικόνες της Παναγίας με το Θείο Βρέφος στην αγκαλιά Της.

Η μία είναι η Παναγία η Μεγαλοσπηλαιώτισσα, που βρίσκεται στην Ιερά Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου στην Πελοπόννησο και είναι πλασμένη από κερί και μαστίχα, η άλλη είναι η Παναγία Σουμελά, που βρίσκεται στην Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά στην Καστανιά της Βέροιας, ενώ η τρίτη είναι η Παναγία του Κύκκου, που βρίσκεται στην Ιερά Μονή Κύκκου στην Κύπρο.

• 

• 

• 

Η ιστορία δε των τριών αυτών Εικόνων της Υπεραγίας Θεοτόκου, είναι η ακόλουθη: Κάποια ημέρα ο Άγιος ένοιωσε την επιθυμία να Την ζωγραφίσει, της το ζήτησε και πήρε την Ευλογία Της. Τότε Άγγελος Κυρίου του έδωσε τρία ξύλα και πάνω σε αυτά έφτιαξε τις τρεις πρώτες Εικόνες. Όταν τελείωσε την πρώτη Εικόνα, την οποία έκανε με χρώματα επάνω στο ένα από τα τρία ξύλα που πήρε από τον Άγγελο, πήγε να την δείξει στην Παναγία για να ακούσει την άποψή Της.

Εκείνη είδε την Εικόνα και του είπε ότι ήταν πολύ καλή, όμως είχε ένα έλλειμμα πολύ σημαντικό. Εικονιζόταν μόνη, δεν είχε ζωγραφίσει δηλαδή ο Άγιος τον Ιησού Χριστό ως Βρέφος. Αφού συμπλήρωσε την πρώτη αυτή Εικόνα, σύμφωνα με το Θέλημα της Παναγίας, ο Ευαγγελιστής Λουκάς έφτιαξε και δεύτερη Εικόνα, αυτή τη φορά με την τέχνη του κεριού και της μαστίχας, στο ένα από τα δύο ξύλα που έμειναν από αυτά που του έδωσε ο Άγγελος. Την μετέφερε δε και αυτή (όπως και την πρώτη) για να τη δείξει στην Παναγία. Τέλος, στο τελευταίο ξύλο που του είχε μείνει, έκανε με χρυσό και ασήμι την τρίτη Εικόνα. Και καθώς ολοκλήρωσε το έργο του, παρουσίασε και τις τρεις Εικόνες μπροστά Της. Εκείνη, αφού τις Ευλόγησε, είπε: «Η Χάρη του Υιού μου να είναι δι’ εμού με τις Εικόνες αυτές».

• 

• 

Αργότερα, με την τέχνη του κεριού και της μαστίχας δημιούργησε και τις Εικόνες των Αγίων και Πρωτοκορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Επίσης, ο Σωτήρας Χριστός, ο Λυτρωτής του κόσμου, που τόσο είχε αγαπήσει αφιερώνοντας τη ζωή του σε Αυτόν, τον Ενέπνευσε να ζωγραφίσει τον Καλό Ποιμένα Χριστό, που φέρει στους ώμους Του το απολωλός πρόβατο. Έκτοτε, η υπέροχη αυτή Τέχνη του απεικονισμού των Αγίων, δηλαδή της Αγιογραφίας, διαδόθηκε σε όλη την οικουμένη.

Όμως ο Άγιος Λουκάς δεν υπήρξε μόνον Ευαγγελιστής, αλλά και σπουδαίος Απόστολος, διότι δεν αρκέστηκε μόνο στο να γράψει το Ιερό Ευαγγέλιό του, αλλά θέλησε και να το κηρύξει με την ζωντανή παρουσία του σε διάφορα μέρη της Ευρώπης. Θεωρείται κυρίως απόστολος των Ελλήνων, μια και έδρασε και εκοιμήθη στον ελλαδικό χώρο. Έτσι, αφού κήρυξε πρώτα το Ευαγγέλιο στον Ελλαδικό χώρο, όπως στην Αχαΐα, τη Βοιωτία και τη Μακεδονία, μετά πήγε σε μακρινά μέρη όπως στη Δαλματία και τη Γαλλία, ενώ μερικοί υποστηρίζουν ότι πήγε ακόμα και στην Ιταλία και την Αφρική.

Ύστερα από ένα μακρύ και περιπετειώδη βίο, πλούσιο σε Χριστιανικό και Ιεραποστολικό έργο, ο Άγιος Λουκάς ευρισκόμενος στη Θήβα Βοιωτίας, αναχώρησε μαρτυρικά από την επίγεια ζωή σε ηλικία 80 ετών, για την αιώνια ζωή και μακαριότητα. «Ο Λουκάς συγκαταλέγεται μεταξύ των πρώτων Μαρτύρων της Εκκλησίας», αναφέρει ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, ενώ ο Άγιος Ιερομάρτυς Ιππόλυτος στο βιβλίο του «Περί των 70 Αποστόλων», μας πληροφορεί για το μαρτύριο του Ευαγγελιστή Λουκά, λέγοντας πως «τον σταύρωσαν σε μία ελιά».

Ο Απόστολος Λουκάς ενταφιάστηκε στη Θήβα, σε μαρμάρινη ρωμαϊκή λάρνακα που σώζεται μέχρι σήμερα, πάνω πιθανόν από τον αρχικό του τάφο, εντός του ιερού ναού που ανηγέρθη προς τιμήν του Αγίου. Στον Ιερό τάφο του, θέλοντας ο Θεός να δοξάσει τον πιστό Του θεράποντα και εργάτη, έβρεξε κολλύρια, σύμβολα της ιατρικής επιστήμης, ενώ κάθε χρόνο την ημέρα της Μνήμης του, γίνονταν πολύ σπουδαία Θαύματα θεραπείας πολλών ασθενών από οφθαλμικές παθήσεις.

Το 357 μ.Χ. ο Αυτοκράτορας Κωνστάντιος, γιος του Αγίου Κωνσταντίνου, μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη και τοποθέτησε στον Ιερό Ναό των Αγίων Αποστόλων τα Λείψανα του αγίου Αποστόλου Λουκά, τα οποία θεράπευσαν τον βαριά άρρωστο Ανατόλιο τον ευνούχο. Με το πέρας των χρόνων τα λείψανα του Αγίου Αποστόλου Λουκά μεταφέρθηκαν στην Πάδοβα της Ιταλίας.

Στις 17 Σεπτεμβρίου του 2000, έπειτα από πολυετείς προσπάθειες της Τοπικής Εκκλησίας επεστράφη τμήμα των ιερών λειψάνων στην από αιώνες κενή λάρνακα. Ο Προσκυνηματικός Ναός σήμερα κοσμεί την πόλη της Θήβας και πολλοί προσκυνητές επισκέπτονται τον ιερό αυτό χώρο για να λάβουν την ευλογία του ιδρυτού της τοπικής Βοιωτικής Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας τιμά τη Μνήμη του Αποστόλου και Ευαγγελιστή Λουκά στις 18 Οκτωβρίου, την δε κατάθεση των Τιμίων Λειψάνων του στον Ιερό Ναό των Αγίων Αποστόλων Κωνσταντινουπόλεως, εορτάζει στις 20 Ιουνίου.

Απολυτίκιο

Ακέστωρ σοφώτατος, Ιερομύστα Λουκά, ζωγράφος πανάριστος, της Θεοτόκου Μητρός, εδείχθης Απόστολε, έγραψας μάκαρ, λόγους, δια πνεύματος θείου, έδωκας εννοήσαι, συγκατάβασιν άκραν, Χριστού της παρουσίας, διο πρέσβευε σωθήναι ημάς.

Μεγαλυνάριο (Μικρός Παρακλητικός Κανόνας)

Άλαλα τα χείλη των ασεβών, των μη προσκυνούντων, την εικόνα σου την σεπτήν, την ιστορηθείσαν, υπό του Αποστόλου, Λουκά ιερωτάτου, την οδηγήτριαν.

Πηγή: sophia-ntrekou.gr

«Μέχρι και την τελευταία μου πνοή θα κρατώ τη σαΐτα»! – Η ιστορία της γιαγιάς από το Μεγανήσι που σε γυρίζει στο παρελθόν..

Το ξυλόχτενο χτυπά δυνατά, αράδα – αράδα και το υφαντό παίρνει μορφή, γεννιέται με τη συνοδεία των ήχων του αργαλειού της υφάντρας Γκόλφως Μαρκεζίνη, που ξεσηκώνει το παρελθόν και με αγάπη, κρατώντας γερά τη σαΐτα, το ταξιδεύει στο σήμερα του Μεγανησίου.

Η Γκόλφω Μαρκεζίνη είναι 86 ετών και παραμένει η καλύτερη υφάντρα του νησιού. Μιλώντας στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων εκμυστηρεύεται: «Μέχρι και την τελευταία μου πνοή θα κρατώ τη σαΐτα. Εγώ τον αργαλειό μου τον αγαπώ και δε θα σταματήσω να φτιάχνω σαΐσματα, ταπέτα, σεντόνια, μεντανίες, πετσέτες και όλα τα υφαντά, με το ανεμίδι μου. Αυτός με έζησε, μεγάλωσε το παιδί μου, αυτός με έντυσε, αυτός μου έδωσε χαρά».

Το όνομα Γκόλφω της το έδωσαν γιατί ήταν πολύ όμορφη. «Με έκρυβαν δυο μήνες οι γονείς μου, γιατί τότε μπαίνανε να ασημώσουν το παιδί. Οι συγγένισσες έδιναν ένα λεφτό και για να μη με δει καμιά γυναίκα που ήθελε να με ασημώσει, με βασκάνει και πεθάνω, με έκρυβαν δεν με έβγαζαν έξω», λέει και γελάει και συνεχίζει «η μάνα μου, έκανε πέντε αγόρια στη σειρά και έζησαν τα τρία. Όταν ρωτούσαν τα αδέλφια μου, τι θα κάνει η μαμά σου, έλεγαν μια Γκόλφω, όταν γεννήθηκα με έβγαλαν Γκόλφω. Ήθελαν τόσο πολύ να κάνουν κορίτσι οι δικοί μου, που ο πατέρας μου, που ήταν ψαράς, έλεγε στα αδέλφια του, ότι το πρώτο ψάρι που θα βγάλω όσο μεγάλο και να είναι και 15 κιλά, θα είναι δικό σας, εάν μου πείτε ότι γέννησε η γυναίκα μου κορίτσι και όταν του το είπαν δεν το πίστευε και ήθελε να με δει από κοντά για να σιγουρευτεί».

Η ογδονταεξάχρονη με τα ζωηρά ματιά περιγράφει τη δύσκολη ζωή της: «Από 20 ετών είμαι χήρα, ούτε χόρεψα, ούτε τραγούδησα, μεγάλωσα την κόρη μου με τον αργαλειό μου και σήμερα έχω και την εγγονή μου. Πήγε ο άνδρας μου στην Αμερική και σκοτώθηκε, έπεσε από το καράβι. Όλοι έλεγαν ότι ήμασταν το ωραιότερο ζευγάρι του νησιού».

Παρά τις δυσκολίες, η Γκόλφω Μαρκεζίνη δεν εγκατέλειψε ποτέ τον τόπο της: «Δεν έχω φύγει ποτέ από το Μεγανήσι. Τον χειμώνα είναι δύσκολα τα πράγματα, δεν έχουμε συγκοινωνία, δεν έχουμε γιατρούς μόνιμους. Η ζωή μας είναι πάρα πολύ δύσκολη, δεν έχουμε ούτε τα απαραίτητα, δεν φέρνουν τα καταστήματα πολλά εμπορεύματα, γιατί πάνε χαμένα. Από τον Μάρτιο όμως όλα αλλάζουν, ανοίγουν οι δουλειές, όλοι προετοιμάζονται για το καλοκαίρι. Το καλοκαίρι χαίρεσαι να κάθεσαι να κοιτάς τον κόσμο, τους τουρίστες που είναι όλοι χαρούμενοι και τα ξενοδοχεία είναι γεμάτα. Όποιος έχει κτήματα και ξενοδοχεία εδώ, είναι άρχοντας».

Μπορεί ο αργαλειός να είναι η μεγάλη της αγάπη, αλλά όπως λέει από μικρό παιδί εργάζεται στους αγρούς, ενώ για ένα μεγάλο διάστημα υπήρξε και η μαμή του Μεγανησίου. «Από μικρή δουλεύω, ήμουν αγρότισσα, δούλευα πάρα πολύ, πάταγα τα σταφύλια για να βγάλουμε κρασί και τα ποδαράκια μου έκαναν πληγές από τα τσαμπιά» δηλώνει συγκινημένη και αναφέρει πως «ήμουν όμως και η μαμή του νησιού, 20 παιδιά έφερα στον κόσμο, έφτιανα ενέσεις, έβγαζα δόντια, έφτιανα τα ποδάρια, τις πλάτες και τα χέρια που έσπαγαν οι γριές και τα παιδιά. Είμαι η «κυρά Ρίζω» από τις Άγριες Μέλισσες… μου λένε… Παλιότερα μου ζήτησαν να πάω στην Πρέβεζα για να γίνω μαμή στον καλύτερο γυναικολόγο, αλλά δεν μπορούσα να αλλάξω τον τόπο μου, να αφήσω το νησί μου, με τίποτα».

Η Γκόλφω Μαρκεζίνη και η οικογένειά της παραμένουν φύλακες του απομακρυσμένου νησιού του Ιουνίου πελάγους. Το Μεγανήσι δεν είναι απλά ο τόπος που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν είναι το σπίτι τους. «Αγαπάμε τον τόπο μας και εμείς θα μπορούσαμε να φύγουμε, να έχουμε δουλειές, αλλά αγαπάμε πολύ αυτόν τον ταλαιπωρημένο τόπο. Η κοπέλα μου (η κόρη μου) έφυγε, πήγε δυο χρόνια στην Πάτρα, αλλά δεν άντεξε και γύρισε εδώ. Εδώ τα έχουμε όλα, έχουμε κτήματα, λίγα προβατάκια, κότες, αβγουλάκια, το λάδι μας, τα δικά μας κρέατα και παίρνω και 400 ευρώ σύνταξη. Όλα στο σπίτι μας είναι δικά μας, δεν αγοράζουμε σχεδόν τίποτα» περιγράφει με περισσή περηφάνια.

Πηγή: fouit.gr