Πάνω στις χαράδρες και στα υψώματα των Αγράφων, στο χείλος μιας απόκρημνης πλαγιάς στα 1.400 μέτρα υψόμετρο, ένα χιλιόμετρο βορειοδυτικά του χωριού Καρίτσα του Δήμου Λίμνης Πλαστήρα, το μοναστήρι της Παναγιάς Πελεκητής αποτελεί ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό δημιούργημα του 15ου αιώνα.
Το εσωτερικό της, γεμάτο με πύλες και φυσικούς θόλους από το βράχο μέσα στον οποίο πελεκήθηκε, βρίσκεται ο μονόχωρος ναός της Ανάληψης του Σωτήρος με το εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο και της σπάνιας τέχνης αγιογραφίες. Καμαροσκέπαστοι διάδρομοι και στοές μας οδηγούν στον δεύτερο ναό της μονής την Παναγιά Φανερωμένη. Είναι αθωνικού τύπου με αγιογραφίες του 1666 και εικόνες κρητικής τέχνης. Στο ισόγειο το μικρό, ζεστό αρχονταρίκι και στο δεύτερο όροφο το παλιό Ηγουμενείο με το περίεργο ανοιχτό τζάκι, τα παλιά αντικείμενα και τον αποστακτήρα. Οι ξύλινες σκάλες, τα κελιά, η μυστική καταπακτή, τα μικρά παράθυρα και οι πολεμίστρες υποβάλλουν τον προσκυνητή σε μια Βυζαντινή ατμόσφαιρα, απόλυτα κατανυκτική.
Η χρονολογία ίδρυσης της Ιεράς Μονής χάνεται ανάμεσα στην ιστορία και την παράδοση. Η παράδοση αναφέρει ότι το όνομα «Πελεκητή» οφείλεται στον βράχο επάνω στον οποίο είναι κτισμένη η μονή, που κατά την παράδοση «πελεκίσθηκε» με ξύλινα εργαλεία, ύστερα από υπόδειξη της Παναγίας που παρουσιάστηκε στο όνειρο των μαστόρων.
Η ίδρυση της Μονής άρχισε πιθανότατα στα τέλη του 15ου αιώνα από τον Πνευματικό Πορφύριο και ολοκληρώθηκε το 1529 στη σημερινή της μορφή από τον Νέο Οσιομάρτυρα Δαμιανό (1515-1568), ο οποίος ιστορείται ως «κτήτωρ» σε δύο τοιχογραφίες της. Η μνήμη του οσιομάρτυρα Δαμιανού εορτάζεται στις 14 Φεβρουαρίου. Τη Μονή της Πελεκητής, ο Άγιος Δαμιανός την έκτισε προς το 1550.
Η Ιερά Μονή αρχικά ήταν γνωστή ως «Μονή Αναλήψεως του Χριστού», αργότερα ως «Παναγία Φανερωμένη» και τέλος επικράτησε το όνομα «Παναγία Πελεκητή». Αγιογραφήθηκε στα μέσα του 17ου αιώνα και αποτελείται από δύο ναούς, τον Ιερό Ναό Αναλήψεως του Χριστού και το Καθολικόν της Μονής, και άλλα πολλά κτίσματα (ηγουμενείο, κελιά, τράπεζα, αποθήκες, κρυφό σχολειό κ.ά.)..
Είναι μονόκλιτη βασιλική με νάρθηκα, στεγασμένη με κυλινδρική καμάρα, με ενισχυτικό τόξο στο μέσο. Σύμφωνα με σχετική επιγραφή που υπάρχει εντός του Ναού, αγιογραφήθηκε το 1654 από τους αγιογράφους Ιωάννη, Νικόλαο Ιερέα και Ιάκωβο Ιερομόναχο. Ο δεύτερος Ναός είναι αφιερωμένος στην Παναγία Φανερωμένη. Είναι αθωνικού ρυθμού, με τρούλο και πλευρικούς χορούς, χωρίς εσωτερικούς κίονες.
Οι τοιχογραφίες, όπως προκύπτει από σχετική επιγραφή που υπάρχει επάνω από τη θύρα εισόδου, άρχισαν το 1666 και ολοκληρώθηκαν το 1674 από τους αγιογράφους Ιάκωβο και το γιο του Δημήτριο. Η Μονή γενικώς διακοσμήθηκε με θαυμάσιες βυζαντινές τοιχογραφίες υψηλής τέχνης, με αυστηρές μορφές και ζωηρά χρώματα. Είναι θαυμαστές κυρίως για την αδρή εκφραστικότητα των αγίων που εικονίζονται. Ιδιαίτερα αξιόλογο για τη διακοσμητική του αρμονία είναι και το ξυλόγλυπτο τέμπλο της. Περίπυστη είναι η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας.
Στην επανάσταση του 1821, όπως και όλες οι μονές των Αγράφων, έπαιξε και ετούτη σημαντικό ρόλο. Ο πατρο-Κοσμάς ο Αιτωλός υπήρξε προσκυνητής της Ιεράς Μονής και κήρυξε σε μεγάλη συγκέντρωση στον λαό της περιοχής της Νεβρόπολης των Αγράφων.
Παρ’ όλο που το Μοναστήρι πέρασε δύσκολους καιρούς, κατάφερε να διασώσει μερικά από τα ανεκτίμητα κειμήλιά του. Σήμερα σώζονται το Άγιον Ποτήριον, ο Σταυρός Αγιασμού και η μεγάλη σιδερένια σφραγίδα της Ιεράς Μονής. Επίσης, σώζονται ελάχιστα βιβλία, από τα οποία τα περισσότερα είναι του 19ου αιώνα από το τυπογραφείο της Βενετίας και αρκετά μισοκατεστραμμένα.
Οι αναστηλωτικές προσπάθειες που έγιναν τα τελευταία χρόνια έφεραν εντυπωσιακά αποτελέσματα στην αρχιτεκτονική της μοναδικής αυτής μονής, που είναι προσβάσιμη έως την εξώθυρά της με το αυτοκίνητο, έπειτα από μια καταπληκτική διαδρομή μέσα στο πράσινο και τις μοναδικές ομορφιές που προσφέρει η ευρύτερη περιοχή.
Η Μονή αναγνωρίσθηκε ως «Σταυροπηγιακή» το 1606 από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ραφαήλ Β’. Από το 1939 είναι αναγνωρισμένη ως «διατηρητέο ιστορικό μνημείο».
Η Ιερά Μονή Παναγίας Πελεκητής υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφαρσάλων και πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Δεύτερη μεγάλη γιορτή της Μονής είναι στις 8 Σεπτεμβρίου.
Πηγή: in.gr, ikivotos.gr, plastiras-ota.gr, orthodoxiainfoto.gr
kimintenia 