Αετομηλίτσα Ιωαννίνων, το ορεινότερο χωριό της Ελλάδας

13 Ιανουαρίου 202414 Ιανουαρίου 2024kimintenia

Ένα πανέμορφο Βλαχοχώρι στις νότιες πλαγιές του Γράμμου

Η Αετομηλίτσα είναι βλαχοχώρι των Ιωαννίνων, σκαρφαλωμένο στις πλαγιές του Γράμμου. Αποτελεί το πιο ορεινό χωριό της Ελλάδας, χτισμένο σε υψόμετρο 1.500 μ. Είναι ευρύτερα γνωστή και ως «Δέντσικο» ή και με τη σλάβικη ονομασία της «Ντένισκο» που σημαίνει «προσήλιο». Ο οικισμός ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα και το 1928 μετονομάστηκε σε «Αετομηλίτσα». Οι κάτοικοί της είχαν ενεργό συμμετοχή στον Μακεδονικό Αγώνα. Το χωριό επλήγη από τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, αλλά κυριολεκτικά διαλύθηκε κατά τον εμφύλιο πόλεμο με αποτέλεσμα να έχουμε ελάχιστα σωζόμενα αρχεία και κτίσματα από το παρελθόν.

Μέσα στην καρδιά μου, μια μικρή φωλίτσα
βρίσκεται κρυμμένη η Αετομηλίτσα…

Στην Αετομηλίτσα λειτουργεί θερινό σχολείο με πολλούς μαθητές και δασκάλους, αλλά και 40.000 αιγοπρόβατα με την κτηνοτροφία να είναι η κύρια απασχόληση των κατοίκων, που επίσης απασχολούνται στις υλοτομίες, με το εμπόριο γάλακτος και τις μεταφορές κυρίως από και προς τις περιοχές της Μακεδονίας. Ονομαστό προϊόν είναι το μανούρι (ή ούρδα) της Αετομηλίτσας.

Όπως αναφέρει ο κ. Μιχάλης Ανθομελίδης, πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Αετομηλίτσας, το χωριό που φημίζεται για τις υπέροχες λίμνες και τα τοπία εξαιρετικού φυσικού κάλλους, ζωντανεύει πέντε μήνες τον χρόνο, από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο, οπότε ερημώνει και πάλι. Ο πληθυσμός του μετακινείται, καθώς όλοι είναι κτηνοτρόφοι. Κάθε Φθινόπωρο και άνοιξη, εγκαθίστανται μαζί με τα κοπάδια τους είτε στα χειμαδιά της Λάρισας και της Μακεδονίας είτε στον Γράμμο, στα πατρικά τους μέρη για το καλοκαίρι.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αετομηλίτσας «Ο Γράμμος» ιδρύθηκε το 2000 με στόχο τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Αετομηλίτσας, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τη μουσική παράδοση, τους χορούς, την βλάχικη γλώσσα, τα ήθη και έθιμα. Κάθε χρόνο διοργανώνονται πολιτιστικά δρώμενα, όπως το τριήμερο κτηνοτροφίας, οι εκδηλώσεις του Δεκαπενταύγουστου, αναβιώνοντας παλαιά έθιμα, για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι. Μικροί και μεγάλοι πλαισιώνουν τα χορευτικά συγκροτήματα, φορώντας τις παραδοσιακές φορεσιές τους.

Παλαιότερα ετηρείτο στο χωριό και το έθιμο της αναπαράστασης του βλάχικου γάμου. Το 2010 ιδρύθηκε Λαογραφικό μουσείο στο νότιο μέρος του χωριού δίπλα από την εκκλησία της Παναγίας, με πρωτοβουλία του τότε προέδρου Χρήστου Νιτσιάκου, με σκοπό την προβολή του πολιτιστικού πλούτο του χωριού και τη δημιουργία ενός πνευματικού πυρήνα αντάξιου των παραδόσεων και της ιστορίας του. Όλα τα εκθέματα προέρχονται από δωρεές των κατοίκων.

Ο πολιτιστικός Σύλλογος διοργανώνει δενδροφυτεύσεις και πεζοπορίες σε διάφορα μέρη γύρω από το χωριό, θέλοντας έτσι να καλλιεργήσει στους κατοίκους πνεύμα οικολογικής συνείδησης και μέριμνας για το εκπληκτικό φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Επίσης ο σύλλογος εκδίδει τριμηνιαία εφημερίδα με θέματα που αφορούν το χωριό και, εδώ και 14 χρόνια, λειτουργεί τράπεζα αίματος.

Τα τελευταία χρόνια ξεκίνησε μια τεράστια προσπάθεια εκμάθησης της βλάχικης γλώσσας σε Λάρισα και Θεσσαλονίκη με τη συμβολή των κατά τόπους συλλόγων. Η Αετομηλίτσα διαθέτει πλούσια πολιτιστική κληρονομιά που οφείλουν οι επόμενες γενιές να τη διατηρήσουν και να παραμείνει, έτσι, το Ντένισκο ένα ζωντανό μουσείο βλάχικου πολιτισμού και παράδοσης.