kimintenia

Η Φινλανδία τάσσεται στο πλευρό του Χίτλερ

Ροβανιέμι: Η σκοτεινή και ένοχη ιστορία

Το Ροβανιέμι είναι σήμερα γνωστό ως η «πατρίδα» του Άη-Βασίλη και ένας χριστουγεννιάτικος προορισμός με άφθονο χιόνι, ταράνδους, χάσκι, χιονοδρομικά κέντρα και ό,τι σχετίζεται με τη «μαγεία» των Χριστουγέννων. Οι εβδομάδες πριν τα Χριστούγεννα γεμίζουν το Ροβανιέμι με μια γιορτινή λάμψη, ωστόσο πρόκειται για ένα μέρος που έχει γνωρίσει το σκοτάδι, όχι μόνο κατά τους χειμερινούς μήνες, όταν ο ήλιος μόλις και μετά βίας ξεπροβάλλει στον ορίζοντα, αλλά και κατά τη βιαιότητα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Φινλανδία συνθηκολόγησε με τον Χίτλερ, και των συνεπειών του.

Οι ναζί στο Ροβανιέμι

Το Ροβανιέμι ήταν κάποτε ένα σύμπλεγμα χωριών στην άκρη του Αρκτικού Κύκλου, όπου οι ντόπιοι ιθαγενείς Σάμι ζούσαν από τη γεωργία, την αναζήτηση τροφής και την υλοτομία για να κρατήσουν τις οικογένειές τους ζωντανές τους σκληρούς χειμώνες. Οι τάρανδοι ήταν οι μόνοι σύντροφοί τους. Οι Σάμι εξέτρεφαν τα ζώα αυτά σε ολόκληρη τη Σκανδιναβία και τη Ρωσία, επί εκατοντάδες χρόνια, βασιζόμενοι σε αυτά για τροφή, ζεστά ρούχα και μεταφορές σε ένα ζοφερό και παγωμένο τοπίο με τις παραδόσεις τους να επιβιώνουν μέχρι σήμερα.

Το «χωριό του Άγιου Βασίλη» στο Ροβανιέμι

Στις αρχές του 20ού αιώνα όμως, η έξαρση της εξόρυξης χρυσού μετέτρεψε το Ροβανιέμι σε μια πολυσύχναστη πόλη και σε βασικό κόμβο μεταφορών που συνέδεε την Ευρώπη με τη Ρωσία και τη Θάλασσα Μπάρεντς. Τη δεκαετία του 1930 το Ροβανιέμι ήταν μια ήσυχη εμπορική πόλη με περίπου 6.000 κατοίκους μέχρι την εισβολή της Σοβιετικής Ένωσης, το 1939. Τότε οι Φινλανδοί απέκρουσαν τους επιτιθέμενους σοβιετικούς, στον σκληρό χειμερινό πόλεμο του 1939-40, και στη συνέχεια συμμάχησαν με τη Γερμανία για να προστατευτούν από περαιτέρω επιδρομές.

Ναζιστικό μετάλλιο υπηρεσίας στο Ροβανιέμι το 1944

Οι Γερμανοί δημιούργησαν τότε μία βάση στο Ροβανιέμι διπλασιάζοντας τον πληθυσμό της πόλης. Η Luftwaffe έχτισε στο Ροβανιέμι το αεροδρόμιο που σήμερα είναι «το επίσημο αεροδρόμιο του Άη-Βασίλη» και έναν στρατώνα ακριβώς στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το «χωριό του»…

Το Ροβανιέμι καμένο από τον γερμανικό στρατό,
τον Οκτώβριο του 1944 (SA-kuva, santaclausvillage.info)

Όταν ο πόλεμος έγειρε κατά των δυνάμεων του Άξονα, ο γερμανικός στρατός αποχώρησε από την περιοχή, τον Οκτώβριο του 1944, αφού πρώτα έκαψε ολοσχερώς το Ροβανιέμι για να εξαφανίσει τα ίχνη της δράσης του στον τόπο αλλά και για να μην πέσουν οι υποδομές που είχε δημιουργήσει στα χέρια των σοβιετικών. Οι κάτοικοι είχαν ήδη απομακρυνθεί, πολλοί από αυτούς στη Σουηδία, σε μια επίπονη διαδικασία κατά την οποία έχασαν τη ζωή τους 279 άτομα. Άλλοι 200 σκοτώθηκαν κατά την επιστροφή τους στο Ροβανιέμι από νάρκες που είχαν τοποθετήσει οι Γερμανοί για να προστατεύσουν την αποχώρησή τους.

Φινλανδοί στρατιώτες επιστρέφουν στο κατεστραμμένο Ροβανιέμι

Υπολογίζεται ότι αποχωρώντας από το Ροβανιέμι οι ναζί κατέστρεψαν το 90% της πόλης. Οι κάτοικοι επέστρεψαν σ’ ένα καπνισμένο τοπίο γεμάτο ερείπια, στάχτες και αποκαΐδια, στο οποίο μόνο οι καμινάδες έστεκαν όρθιες -σιωπηλοί μάρτυρες της φρίκης. Ξύλινα σπίτια, σχολεία και εκκλησίες είχαν καεί ολοσχερώς και μόνο το 10% της πόλης έμεινε όρθιο. Ο Πέκα Ογιάλα, ο οποίος διατηρεί κατάστημα και μια σάουνα κοντά στο κέντρο της πόλης, εξακολουθεί να βρίσκει καμένα ξύλα και μέταλλα στον κήπο του. Έξω από το Ροβανιέμι υπάρχει ένα νεκροταφείο για τους Γερμανούς νεκρούς του πολέμου με τις σορούς περίπου 2.500 στρατιωτών.

Το νεκροταφείο των ναζί στο Ροβανιέμι

Αυτό ήταν το σκηνικό ερήμωσης που αντίκρισε ο Φινλανδός αρχιτέκτονας, Άλβαρ Άαλτο, όταν του ανατέθηκε από την Ένωση Φινλανδών Αρχιτεκτόνων να ανακατασκευάσει την πόλη, το 1945. Η μεταπολεμική ανοικοδόμηση του Ροβανιέμι ήταν ένα πολύ αργό και δύσκολο εγχείρημα καθώς η Φινλανδία δεν διέθετε οικοδομικά υλικά ούτε επαρκή διατροφή για τον πληθυσμό της κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1940. Ως εκ τούτου, το Ροβανιέμι και η ευρύτερη Λαπωνία ήταν μεταξύ των πρώτων αποδεκτών, στη μεταπολεμική Φινλανδία, της βοήθειας που παρείχε η Διοίκηση Αρωγής και Αποκατάστασης των Ηνωμένων Εθνών (UNRRA), πρόγονος της σημερινής UNICEF.

Hugo Alvar Henrik Aalto
(3 Φεβρουαρίου 1898 – 11 Μαΐου 1976)

«Είδε την καμένη πόλη ως μια ευκαιρία», λέει ο Γιούσι Ράουτσι, πρώην σχεδιαστής και ερευνητής στο Ίδρυμα Άλβαρ Άαλτο. Εν μέρει εμπνευσμένος από την Αρχή της Κοιλάδας του Τενεσί των ΗΠΑ του προέδρου Φραγκλίνου Ρούσβελτ, ο Αάλτο δημιούργησε ένα σχέδιο για ολόκληρη τη Λαπωνία. Εμπνευσμένος από το τοπίο και την άγρια φύση της Φινλανδίας, ο Άαλτο δημιούργησε με βάση το πιο αγαπημένο ζώο της Φινλανδίας, τον τάρανδο. Πράγματι, από ψηλά η σύγχρονη πόλη του Ροβανιέμι μοιάζει με το περίγραμμα ενός ταράνδου. Τα κέρατά του απλώνονται κατά μήκος των δημόσιων πάρκων, ενώ ένας περιφερειακός δρόμος σηματοδοτεί το μακρύ πρόσωπό του. Το στάδιο της πόλης είναι το μάτι του ζώου…

Ο Αάλτο ξεκίνησε την ανοικοδόμηση της πόλης με ενιαίες κατοικίες που σχεδιάστηκαν ειδικά για το κλίμα του Ροβανιέμι και της Λαπωνίας, ώστε να έχουν όσο το δυνατόν λιγότερη πρόσοψη προς το βορρά και μέγιστη εξωτερική έκθεση στον ήλιο στα νοτιοδυτικά. Τη δεκαετία του 1950 το σχέδιό του επεκτάθηκε πέρα από την πόλη και συμπεριέλαβε ολόκληρη την περιοχή. «Κανείς στον κόσμο δεν είχε κάνει ένα τέτοιο σχέδιο», λέει ο Ράουτσι. «Είχε όλα τα χωρικά επίπεδα: περιφερειακά, ολόκληρη την πόλη, τμήματα πόλεων, γειτονιές, ακόμη και περιφερειακά κτήματα. Ήταν το μοναδικό σχέδιο αυτού του μεγέθους στον κόσμο».

Το «χωριό του Άη-Βασίλη» στο Ροβανιέμι

Εκείνο όμως που συνέβαλε κυρίως στην ανάδειξη του Ροβανιέμι, την εποχή που ακολούθησε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν η αιφνιδιαστική επίσκεψη της Έλινορ Ρούσβελτ. Η πρώτη κυρία των ΗΠΑ, χήρα του Φραγκλίνου Ρούσβελτ, προέδρου των ΗΠΑ από το 1933 ως το 1945, ήταν ευρύτατα γνωστή ως η «ψυχή της UNRRA». Αποφάσισε να επισκεφθεί το Ροβανιέμι το καλοκαίρι του 1950, για να παρακολουθήσει, από πρώτο χέρι, την πρόοδο της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης και εξέφρασε επίσης την επιθυμία της να διασχίσει τον Αρκτικό Κύκλο επισκεπτόμενη την πρωτεύουσα της Λαπωνίας.

Το Roosevelt Cottage την ημέρα των εγκαινίων του,
Κυριακή 11 Ιουνίου 1950 (Aimo A. Tuomi , santaclausvillage.info)

Έχοντας ειδοποιηθεί μόλις μία εβδομάδα πριν για την άφιξή της, οι αρμόδιοι έσπευσαν να χτίσουν μια ξύλινη καλύβα όπου θα μπορούσε να μείνει η κα Ρούσβελτ και να δέχεται επισκέπτες. Η επίσκεψη Ρούσβελτ, που έλαβε μεγάλη δημοσιότητα, ήταν ένας θρίαμβος για το Ροβανιέμι… Η καλύβα Ρούσβελτ σηματοδότησε την πρώτη προσπάθεια να προσελκύσει το Ροβανιέμι έναν αυξανόμενο αριθμό επισκεπτών που θα σταματούσαν στην περιοχή για να απολαύσουν ένα φλιτζάνι καφέ, το Βόρειο Σέλας, να αγοράσουν αναμνηστικά και να στείλουν μια καρτ ποστάλ στο σπίτι τους με την ειδική σφραγίδα του Αρκτικού Κύκλου.

Ο Μάτι Βουορίστο, σολίστας της τοπικής χορωδίας Lapin lauluveikot,
υποδέχεται την Έλινορ Ρούσβελτ (Aimo A. Tuomi, santaclausvillage.info)

Το σχέδιο Άαλτο, με διαφορετικές περιοχές για το εμπόριο, την κατοικία και τη διοίκηση εντός των γραμμών των ταράνδων, δεν υλοποιήθηκε ποτέ πλήρως. Ο χαρισματικός αρχιτέκτονας σχεδίασε και τρία κτήρια για το δημοτικό κέντρο της πόλης: μια κυματιστή αίθουσα συναυλιών, ένα δημαρχείο (που ολοκληρώθηκε από τη σύζυγό του μετά τον θάνατό του, το 1976) και μία βιβλιοθήκη που αποτελεί ένα από τα καλύτερα έργα του. Δημιουργήθηκε, επίσης, μια ιδιωτική κατοικία σε στυλ Φρανκ Λόιντ Ράιτ και ένα εμπορικό συγκρότημα, ενώ χτίστηκε με δικά του σχέδια και ένα μικρό τμήμα κατοικιών στα προάστια, το Korkalorinne, με σειρές κατοικιών και δύο μεγάλες πολυκατοικίες, που διαμορφώθηκαν με βάση τις ιδέες του βρετανικού κινήματος των κηπουπόλεων.

Όντας καλά χτισμένο, το Korkalorinne είναι σήμερα ένα δημοφιλές μέρος. Όσον αφορά το μέγεθος των σπιτιών, η βασική ιδέα του Αάλτο ήταν εύκολα κατανοητή: οι άνθρωποι χρειάζονται περισσότερο χώρο εντός κατοικίας στον σκοτεινό και κρύο βορρά απ’ ό,τι στον ηλιόλουστο νότο. Μέχρι το 1984, το Concorde έφερνε επισκέπτες στο Ροβανιέμι για να δουν τον Αρκτικό Κύκλο. Ήταν τότε που οι τοπικοί επιχειρηματίες συνέλαβαν την ιδέα και δημιούργησαν το «χωριό του Άη-Βασίλη». Σύμφωνα με τον φινλανδικό μύθο, ο Άη-Βασίλης ήρθε στην πραγματικότητα από το Korvatunturi, έναν βραχώδη σχηματισμό σε σχήμα αυτιού, γι’ αυτό μπορεί και ακούει τις επιθυμίες κάθε παιδιού στον κόσμο. Αλλά το Korvatunturi είναι απομακρυσμένο και σχεδόν απρόσιτο: πάνω από 320 χιλιόμετρα βόρεια του Ροβανιέμι, το οποίο είχε ήδη αεροδρόμιο.

Ο Άγιος Βασίλης στο Ροβανιέμι

Μέχρι τη δεκαετία του 1990, ο μύθος του Άη-Βασίλη είχε κυριαρχήσει. Ακόμα και μέρος ενός από τα πυρηνικά καταφύγια της πόλης, που είχε κατασκευαστεί για τους ντόπιους πολίτες από το Υπουργείο Εσωτερικών, μετατράπηκε σε υπόγειο πάρκο με θέμα τον Άη-Βασίλη. Οι τουρίστες -ιδιαίτερα εκείνοι από την Κίνα, το Ισραήλ και το Ηνωμένο Βασίλειο, που αποτελούν τους περισσότερους επισκέπτες- έχουν ενστερνιστεί τη φινλανδική εκδοχή του Άη-Βασίλη.

Άγιος Βασίλειος Καισαρείας
(330-379 μ.Χ.)

Απέναντι σε όλα αυτά, πώς να μη σκεφτεί κανείς τον «δικό μας» Άγιο Βασίλειο, τον λιπόσαρκο, Καππαδόκη θεολόγο και νομικό, που φεύγοντας από τη ζωή, μόλις στα 49 του χρόνια, και ενώ κατά το μεγαλύτερο μέρος του βίου του υπέφερε από μόνιμες και σοβαρές ασθένειες, είχε ήδη δημιουργήσει την περίφημη Βασιλειάδα, ένα συγκρότημα ιδρυμάτων στην υπηρεσία της κοινωνίας, για την ανακούφιση του ανθρώπου από τα δεινά του και από τον πόνο; Που μέσα στα σκοτάδια και στις πλάνες της εποχής του, ξόδεψε αφειδώλευτα κάθε λεπτό της επίγειας ζωής του και κάθε μέσο και δύναμη που διέθετε στην υπηρεσία των συνανθρώπων του, στη φιλανθρωπία και στην εμπέδωση των πανανθρώπινων αξιών της ορθόδοξης πίστης, της ελληνικής παιδείας και του οικουμενικού πολιτισμού μας; Και που δίκαια για όλα αυτά αποκλήθηκε «Μέγας»…

Πηγή: in.gr