«Με το λύχνο του άστρου στους ουρανούς εβγήκα
στο αγιάζι των λειμώνων στη μόνη ακτή του κόσμου…»
Οδυσσέας Ελύτης, Το Άξιον Εστί
Κάθε φορά που διαβάζω ή ακούω αυτούς τους στίχους στα μάτια της ψυχής μου υψώνεται αγέρωχος και ολόφωτος ο Τουρλίτης, έτσι όπως κάποτε τον πρωτοαντίκρισαν τα παιδικά μου μάτια, ένα καλοκαίρι στην Άνδρο, το νησί της γιαγιάς Σοφίας… Ίδιος κερί που ανάβει πάνω στο μανουάλι του κόσμου, ο Τουρλίτης δείχνει ακούραστα τα αστέρια τρυπώντας τον νυχτερινό ουρανό της Άνδρου.
Ο Φάρος της Χώρας του νησιού κρατάει άσβεστη την ομορφιά στην καρδιά του Αιγαίου. Γίνεται ένα σημάδι ελπίδας μέσα στις καταιγίδες, παρηγοριά και γλυκιά απαντοχή για τους Ανδριώτες ναυτικούς που επέστρεφαν στα σπίτια τους μετά από τα ταξίδια τους στις μακρινές θάλασσες.
Ο Τουρλίτης φέγγει αιώνια και δείχνει τον δρόμο ακόμα και στις πιο παγερές νύχτες του χειμώνα, τότε που ο αέρας λυσσομανάει μεσοπέλαγα και τα άγρια κύματα χτυπιούνται ανελέητα πάνω στα βράχια του Κάβο Σταρά, στα Γυάλια, στο Παραπόρτι, στο Νειμποριό…
Η Παναγία Θαλασσινή, το Κάστρο και στο βάθος ο Τουρλίτης
Μαζί με το άγαλμα του Ναύτη στην πλατεία Εμπειρίκου και την Παναγία Θαλασσινή στην Πλακούρα, αποτελεί ένα από τα παγκοσμίως γνωστότερα τοπόσημα της Άνδρου και ένα από τα διασημότερα και ωραιότερα θαλασσινά τοπία στον κόσμο.
Ο Τουρλίτης και η Χώρα στο κέντρο. Στα δεξιά ο Κάβο Σταράς με το Παραπόρτι και στα ενδότερα τα Λειβάδια και ο Ποταμός. Στα αριστερά της Χώρας τα Γυάλια κι ο Νειμποριός
Ο Τουρλίτης και η ιστορία του
Ο φάρος Τουρλίτης στη Χώρα της Άνδρου στέκει αγέρωχος πάνω σε έναν βράχο στα ανοιχτά, φωτίζοντας τον δρόμο της ναυτοσύνης για περισσότερα από 120 χρόνια. Ο εντυπωσιακός αυτός φάρος αποτελεί τον μοναδικό σε όλη την Ευρώπη, που είναι χτισμένος πάνω σε βράχο μέσα στη θάλασσα, ενώ η πρόσβαση γίνεται μόνο με σκάφος από τις γύρω ακτές.
Η θάλασσα κουφοβράζει και ο αέρας σφυρίζει δυνατά. Ο Κάβο Σταράς με λευκό περίγραμμα του κύματος, ο Τουρλίτης πάνω σ’ άσπρο μπαμπάκι, το Κάστρο, η Ρίβα, όλα τριγυρισμένα με κάτασπρους αφρούς. Δεν ξέρω πόσο φυσά, είμαι μακριά από εκεί, μπορώ όμως να φανταστώ, μπορώ να θυμηθώ το μαύρο χρώμα του πελάγου στ’ ανοικτά, τον άνεμο να σηκώνει ψηλά τα νερά, τα κύματα να σπάνε αφρίζοντας στα βράχια, τα μάτια να μην χορταίνουν την άγρια ομορφιά…
Ο Τουρλίτης κατασκευάστηκε το 1887 και λειτούργησε για πρώτη φορά την 1η Ιανουαρίου του 1897. Αρχικά είχε ύψος 7 μέτρα, εστιακό ύψος 36 μέτρα και ήταν καταδιοπτρικός Ε’ τάξεως, με φωτοβολία 11 ναυτικά μίλια. Η κατασκευή του στάθηκε ανεκτίμητης σημασίας για τη ναυσιπλοΐα της εποχής στο Αιγαίο, όπως όλων εξάλλου των φάρων. Βρίσκεται απέναντι από το Ενετικό κάστρο στην πρωτεύουσα της Άνδρου, τη Χώρα.
Ο Φάρος Τουρλίτης ξεχωρίζει και για έναν ακόμη λόγο. Το γεγονός ότι είναι ο πρώτος αυτόματος φάρος της Ελλάδας με τεχνολογία που του έδινε μεγάλη αξιοπιστία χωρίς να απαιτεί διαρκή επιτήρηση.
Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, τον Σεπτέμβριο του 1943, ο βομβαρδισμός της Ιταλικής Φρουράς της Άνδρου από τους Γερμανούς κατέστρεψε, μεταξύ άλλων, και τον περίφημο φάρο.
Το 1950, με την ανασυγκρότηση του δικτύου των φάρων της Ελλάδας, ο Τουρλίτης λειτούργησε ως αυτόματος φάρος ασετιλίνης πάνω στα ερείπια του παλαιού. Το 1994, με δωρεά της οικογένειας Γουλανδρή στη μνήμη της κόρης τους Βιολάντας, ο Τουρλίτης ανακατασκευάστηκε στην αρχική του μορφή.
Τη μελέτη ανέλαβε ο Βασίλης Τσόγκας, νεαρός τότε μηχανικός που υπηρετούσε τη θητεία του στην Υπηρεσία Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού. Βασισμένος σε φωτογραφίες και σχέδια του προηγούμενου αιώνα προσπάθησε ο νέος φάρος ν’ αποτελέσει ακριβές αντίγραφο του παλαιού. Η εργασία υπήρξε πολύ δύσκολη λόγω της μικρής επιφάνειας του βράχου, αλλά και των ισχυρών ανέμων και των κυμάτων. Επίσης η προσέγγιση στη βραχονησίδα για τη μεταφορά των υλικών ήταν πολύ δύσκολη και απαιτούσε άριστους χειρισμούς των πλωτών μέσων.
Οι πέτρες επένδυσης προήλθαν από λατομείο της Βορείου Ηπείρου και η επιλογή τους έγινε με βάση το φωτογραφικό υλικό που υπήρχε στα αρχεία, έτσι ώστε ο φάρος να δείχνει ακριβώς, όπως ήταν πριν την καταστροφή του. Η σκάλα κατασκευάστηκε από τα ίδια τα κομμάτια της παλαιάς που είχαν διασωθεί ή από κομμάτια της που βρέθηκαν στον βυθό της θάλασσας και τα ανέσυρε ο Γιώργος Μαμάης. Η σύμβαση για την ανακατασκευή του φάρου υπογράφηκε στις αρχές του 1994 και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν μόλις τέσσερις μήνες αργότερα.
Έκτοτε ο Τουρλίτης λειτουργεί και πάλι με νέα μηχανήματα ως αυτόματος πυρσός ασετιλίνης με δύο λευκές αναλαμπές ανά 15 δευτερόλεπτα. Η φωτοβολία του είναι 6 ν.μ. και το ύψος του 5 μέτρα.
Ο Τουρλίτης έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους ομορφότερους και εντυπωσιακότερους φάρους όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και παγκοσμίως. Έχει επίσης ταξιδέψει σε ολόκληρο τον κόσμο όχι μόνο μέσα από αμέτρητες τουριστικές αφίσες, φωτογραφίες και καρτ ποστάλ, αλλά και επειδή διαθέτει δικό του γραμματόσημο ως μέρος της σειράς γραμματοσήμων «Φάροι της Ελλάδας» των Ελληνικών Ταχυδρομείων.
Πηγές: henimerotiko.gr, andros.travel, androssecrets.com, taxidiaris.gr, androslivadia.blogspot.com, allovergreece.com
kimintenia 