kimintenia

Μια άγνωστη ιστορία με αφορμή το πανηγύρι στο ομώνυμο πάρκο

Σήμερα πανηγυρίζει ένα από τα πιο όμορφα παρεκκλήσια της Μυτιλήνης, αυτό της Αγίας Ειρήνης στη συμβολή των οδών Καβέτσου και Σμύρνης. Λίγοι όμως ξέρουν την ιστορία που κρύβει το παρεκκλήσι αυτό, σε έναν από τους πλέον πολυσύχναστους δρόμους, τοπόσημο της πόλης, αφού η ύπαρξη του «βάφτισε» το κεντρικό (καταταλαιπωρημένο δυστυχώς) πάρκο της Αγίας Ειρήνης.

Το παρεκκλήσι της Αγίας Ειρήνης, ή μάλλον το παρεκκλήσι της Αγίας Ειρήνης που βλέπουμε σήμερα, σχεδιάστηκε από τον διάσημο αρχιτέκτονα και αρχαιολόγο Αναστάσιο Ορλάνδο, όταν βρισκόταν στη Μυτιλήνη για την ανασκαφή και αναστήλωση της παλαιοχριστιανικής βασιλικής του Χαλινάδου στην Αγία Παρασκευή, αλλά και για άλλες έρευνες στα βυζαντινά και πρώιμα οθωμανικά μνημεία του νησιού. Όπως μαρτυρεί μία επιγραφή στο υπέρθυρο της κεντρικής δυτικής εισόδου, κτίστηκε το 1940 επί Μητροπολίτου Ιακώβου Α’. Για την ανέγερσή του ο Δήμος Μυτιλήνης πλήρωσε το μεγάλο για την εποχή χρηματικό ποσό των 140.000 δραχμών. Τα χρήματα αυτά καταβλήθηκαν ως αποζημίωση για το κατεδαφισθέν παλαιότερο παρεκκλήσιο, που βρισκόταν επί της οδού Καβέτσου, για την αποπεράτωση όμως του νέου παρεκκλησίου σύμφωνα με τον τρίτο τόμο του μνημειώδους έργου του μακαρίτη του Δεσπότη Μυτιλήνης Ιακώβου Κλεομβρότου «Mytilena Sacra», χρειάστηκε να συνδράμουν οι πιστοί της πόλεως.

Το παρεκκλήσι της Αγίας Ειρήνης σήμερα στη Μυτιλήνη

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια στα αριστερά της εισόδου του πάρκου απέναντι από την οδό Αγίας Ειρήνης, πίσω από το περίπτερο που υπήρχε εκεί, βρισκόταν ένας όρθιος μαρμάρινος λευκός κίονας ύψους περίπου 80 εκ., που ταυτίζεται με τη βάση της Αγίας Τράπεζας του παλαιού ναού. Η θέση του κίονα δείχνει ότι το παλιότερο παρεκκλήσι έφτανε σχεδόν μέχρι τη μέση του πλάτους της σημερινής οδού Καβέτσου, η δε διάνοιξη της οδού και η δημιουργία του πάρκου αποτέλεσαν και την αιτία για την κατεδάφισή του. Δυστυχώς σε μία από τις προσπάθειες ανάπλασης του πάρκου, πριν 20 περίπου χρόνια, ο κίονας – απόδειξη της θέσεως του παλαιού παρεκκλησίου κρίθηκε πως έπρεπε να εξαφανιστεί… Και κάπως έτσι εξαφανίστηκε η τελευταία μαρτυρία της ύπαρξης του παλαιού παρεκκλησίου.

Από την εικόνα της Αγίας Ειρήνης στην Παλαιά Φώκαια Αττικής που ιστορήθηκε στη Μυτιλήνη μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Σε αυτήν διαβάζει κανείς: «Έργον Νικ. Καραπαναγιώτου Εν Μυτιλήνη 10 Ν/ου (σ.σ Νοεμβρίου) 1927 Επάνω Σκάλα»

Κομμάτι από την καμπάνα του ναού της Αγίας Ειρήνης, που βρισκόταν στην Παλαιά Φώκαια της Ιωνίας

Στη βόρεια πλευρά του σημερινού ναού του Αγίου Θεράποντα, στην ενορία του οποίου ανήκει το παρεκκλήσι της Αγίας Ειρήνης, αριστερά της βόρειας εισόδου του ναού, βλέπει κανείς την εικόνα της Αγίας Ειρήνης που μεταφέρθηκε για λόγους ασφαλείας από το παρεκκλήσι. Μια συντηρημένη πλέον εικόνα του τύπου των αγιογραφιών στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Είναι η εικόνα της Αγίας που βρισκόταν στο παρεκκλήσι της Αγίας Ειρήνης από τη δημιουργία του.

Σχεδόν ταυτόχρονα στο παρεκκλήσι του Απόστολου Μαραγκού τοποθετήθηκε και η εικόνα της Αγίας. Το 1905 την εικόνα σκεπάζει ένα «πουκάμισο» από αλπακά (μέταλλο που μοιάζει στα χαρακτηριστικά του με το ασήμι) «ΕΡΓΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ Χ’ ΓΕΩΡΓΙΟΥ 1905» που υλοποιείται με «ΔΑΠΑΝΗ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ Ι. ΨΑΡΑΔΕΛΛΗ». Αυτό το «πουκάμισο» της παλαιάς εικόνας σκεπάζει το αντίγραφό της στο σημερινό παρεκκλήσι.

Πότε όμως χτίστηκε το παλαιό παρεκκλήσι; Στο ιερό βήμα του σημερινού παρεκκλησίου μια επιγραφή αναφέρει «ΚΤΙΤΩΡ ΠΑΛΑΙΟΥ ΝΑΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΜΑΡΑΓΚΟΣ 1896». Το παλαιό λοιπόν παρεκκλήσι χτίστηκε στη Μυτιλήνη από τον Απόστολο Ι. Μαραγκό, το 1896.

Ποιος ήταν ο Απόστολος Μαραγκός όμως και προς τι η ανέγερση ενός παρεκκλησίου; Προφορικές μαρτυρίες αναφέρουν την ύπαρξη στη Μυτιλήνη στις αρχές του 20ού αιώνα μιας οικογένειας καταγόμενης από τη Μικρασιατική Παλαιά Φώκαια, με την οποία η τοπική κοινωνία διατηρούσε μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις. Ήταν η οικογένεια του Αποστόλου Μαραγκού, η οποία από καταγεγραμμένες μαρτυρίες στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην υποδοχή και περίθαλψη στη Μυτιλήνη προσφύγων από την Παλαιά Φώκαια τόσο στον λεγόμενο πρώτο διωγμό, όσο και κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ο Απόστολος Μαραγκός λοιπόν (άτομα με το ίδιο επώνυμο εντοπίζονται και μεταξύ των προσφύγων από τη Μικρασιατική Παλαιά Φώκαια τόσο στη Μυτιλήνη όσο και στη Φωκιανή διασπορά) χτίζει, το 1896, το παρεκκλήσι της Αγίας Ειρήνης σε ανάμνηση της Αγίας Ειρήνης στη Μικρασιατική πατρίδα.

Από το «πουκάμισο» της εικόνας της Αγίας Ειρήνης στο παρεκκλήσι της Μυτιλήνης. Αναφορά στον κατασκευαστή και στον δωρητή

Ο ναός της Αγίας Ειρήνης ήταν ο κεντρικός ναός της Παλαιάς Φώκαιας. Άγνωστο παραμένει το πότε χτίστηκε, ενώ το 1797 μαρτυρείται ότι έγιναν επισκευές. Το 1914, στον πρώτο διωγμό, ο ναός λεηλατήθηκε και υπέστη πολλές ζημιές και κυρίως το περίφημο ξυλόγλυπτο τέμπλο του. Μετά το 1922 ο ναός καταστράφηκε πλήρως.

Από τον παλαιό ναό σήμερα σώζεται ένα μόνο τμήμα της καμπάνας του (εικάζεται ότι ανήκε στον ναό της Αγίας Ειρήνης) με επιγραφή «Π. ΦΩΚΑΙΑ» το οποίο και βρίσκεται στον ναό της Αγίας Ειρήνης, στην Παλαιά Φώκαια της Αττικής, πόλη από τις διαδόχους της Μικρασιατικής πατρίδας. Στην ίδια εκκλησία βρίσκεται και η εικόνα της Αγίας Ειρήνης, που ιστορήθηκε στη Μυτιλήνη, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Σε αυτήν διαβάζει κανείς: «Έργον Νικ. Καραπαναγιώτου Εν Μυτιλήνη 10 Ν/ου (σ.σ Νοεμβρίου) 1927 Επάνω Σκάλα».

Ο ιερός ναός της Αγίας Ειρήνης στην Παλαιά Φώκαια Ν. Αττικής

Η εικόνα δηλαδή της Αγίας Ειρήνης στον ομώνυμο ναό στην Παλαιά Φώκαια Αττικής ιστορήθηκε στη Μυτιλήνη, στον προσφυγομαχαλά της Επάνω Σκάλας, πέντε μόλις χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και από εκεί μεταφέρθηκε πιθανά από Φωκιανούς πρόσφυγες στην καινούργια τους Πολιτεία.

100 χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή λίγα πια πράγματα θυμίζουν τη σχέση του Ρωμαίικου της Μικρασιατικής ακτής με τη Λέσβο. Εξόν όμως από σκόρπιες αναμνήσεις για εκείνους που εκείνο το Σεπτέμβριο πέρασαν στο νησί, κυριολεκτικά αλλάζοντάς τα όλα, υπάρχουν και μαρτυρίες κρυμμένες στα ντουβάρια, στις πέτρες και στο χώμα του τόπου. Η περίπτωση του παρεκκλησιού της Αγίας Ειρήνης, στη συμβολή των οδών Καβέτσου και Σμύρνης, είναι μια τέτοια «ζώσα» πλην όμως σιωπηλή ιστορία. Αξίζει τον κόπο να γίνει γνωστή. Να συμβάλλει στην ειρήνευση μέρες που είναι, «να μερέψει η μέρα», ο τόπος κι ο κόσμος όλος.

Πηγή: stonisi.gr