Το ελληνικό σχολείο του Μόλου
Ο πληθυσμός της Καισάρειας στα τέλη του 19ου αιώνα αποτελείτο κατά το ένα τρίτο από μη μουσουλμάνους. Σήμερα, εκτός από τους εξισλαμισμένους Αρμενίους, στην πόλη κατοικεί μόνο ένα άτομο που αυτοπροσδιορίζεται και «ομολογεί» ότι είναι Αρμένιος. Ωστόσο, ακόμα κι αν ο ελληνικός και ο αρμενικός πληθυσμός της πόλης έχουν εξολοθρευθεί, υπάρχουν τα ιστορικά τους κτίσματα που αντιστέκονται και δεν λένε να πεθάνουν.. Παρά τη συστηματική αρχαιοκαπηλία και την τυμβωρυχία, παρά τη λεηλασία και τις φυσικές καταστροφές, τα μνημεία αυτά συνεχίζουν να υπάρχουν, αντιστέκονται.
Το Ίδρυμα Χραντ Ντινκ, στο πλαίσιο των προσπαθειών που καταβάλλει για την προστασία και την αναπαλαίωση ορισμένων από αυτά τα μνημεία, εξέδωσε το 2016 ένα δίγλωσσο (στα τουρκικά και αγγλικά) βιβλίο με τίτλο «Ermeni ve Rum Kültür Varlıklarıyla Kayseri» (Η Καισάρεια μέσα από τα πολιτιστικά μνημεία των Αρμενίων και των Ελλήνων). Το βιβλίο αυτό είναι το πρώτο έργο που εκδίδεται, καρπός εργασιών και επιτόπιων ερευνών που έγιναν από το Ίδρυμα, στο πλαίσιο του προγράμματος «Αποκάλυψη και προστασία των μνημείων της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ανατολίας».
Το πρώτο που έγινε, ήταν η καταγραφή των μνημείων της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ανατολίας, στα οποία περιλαμβάνονται 9.250 κτήρια, εκκλησίες, συναγωγές, μοναστήρια, παρεκκλήσια, σχολεία και ορφανοτροφεία των Αρμενίων, των Ελλήνων και των Εβραίων. 181 κτήρια εξετάστηκαν επιτόπου στην Καισάρεια, η οποία επελέγη για να γίνει η επιτόπου έρευνα και εξέταση των ιστορικών κτηρίων των Ελλήνων και των Αρμενίων της πόλεως, που αποτελούσαν το 30% των κατοίκων της. Πρώτα η Επιτροπή επισκέφθηκε τα μνημεία των Ελλήνων και των Αρμενίων της περιοχής.
Η αρμενική εκκλησία στη συνοικία Ντερβίσαγα (Dervişağa) του Μπουνγιάν (Bünyan) μετατράπηκε σε Τέμενος Ιμπραχήμ μπέη
Η Ζεϊνέπ Ογούζ, του Ιδρύματος Χραντ Ντινκ, δήλωσε ότι από τα 377 κτήρια εξετάστηκαν τα 181 με επιτόπια έρευνα. Όσον αφορά τα υπόλοιπα 208, δεν εντοπίστηκαν φυσικά στοιχεία τους. Από τα 181 που εντοπίστηκαν, τα 113 είναι αρμενικά και τα 68 ελληνικά. Η πολιτιστική κληρονομιά προστατεύεται από την ίδια την κοινωνία. Η Ογούζ λέει ότι η φωτογραφία αυτή της ελληνικής εκκλησίας του Αγίου Ευστρατίου, στη συνοικία Γιαρίμ (Yarım Mahallle) του Ιντζέσου, είναι του 2015, όμως η ίδια αμφιβάλλει, αν το κτίσμα σήμερα συνεχίζει να υφίσταται, όπως απεικονίζεται και αν θα συνεχίσει να υπάρχει..
Η ελληνική εκκλησία του Αγίου Ευστρατίου, στη συνοικία Γιαρίμ (Yarım Mahallle) του Ιντζέσου
Συνεχίζοντας αναφέρει πως: «Παρ’ ότι η Καισάρεια έχει πλούσια ιστορία, υπάρχουν πολύ λίγες πηγές γι’ αυτήν. Γι’ αυτό θα πρέπει να αυξηθούν οι πρωτοβουλίες από επίσημα ιδρύματα και υπηρεσίες. Τα πανεπιστήμια, τα μουσεία θα πρέπει να τονίσουν ότι τα μνημεία των μη μουσουλμανικών πληθυσμών, είναι αναπόσπαστο τμήμα της πόλεως. Η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να προστατευτεί μόνο με τις προσπάθειες της τοπικής κοινωνίας. Στο θέμα αυτό έχει μεγάλη ευθύνη η κοινωνία».
Η Μπανού Πεκόλ, του Συλλόγου Προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, δήλωσε ότι από τα μνημεία που έχουν εντοπίσει τα 18 πρέπει να τεθούν υπό προστασία, γιατί κινδυνεύουν να καταστραφούν. «Όλα τα κτήρια αυτά είναι καταγεγραμμένα από το κράτος. Όμως αυτό δεν αρκεί για την προστασία τους. Αν δεν τεθούν υπό προστασία, θα καταστραφούν και θα χαθούν. Κινδυνεύουν από πυρκαγιές, βανδαλισμούς, πλημμύρες. Στην Ανατολία ανθούν η τυμβωρυχία και οι λαθρανασκαφές. Όλα τα μνημεία είναι απροστάτευτα. Οποιοδήποτε μπαινοβγαίνει. Παντού βλέπεις λαθρανασκαφές, μεγάλες καταστροφές».
Αγιογραφία από την εκκλησία της Παναγίας στην Κερμίρα της επαρχίας Μελίκγαζι (Melikgazi), κτίστηκε το 1837
Η Ζεϊνέπ Ογούζ λέει: «Εμείς κάναμε αυτήν την έρευνα με τη βοήθεια των πολιτών. Στόχος μας είναι να τους πείσουμε ότι ο θησαυρός δεν βρίσκεται κάτω από το έδαφος, αλλά πάνω από αυτό. Ότι ο θησαυρός είναι τα κτήρια και τα μνημεία».
Το βιβλίο «Η Καισάρεια μέσα από τα πολιτιστικά μνημεία των Αρμενίων και των Ελλήνων» αποτελείται από τρία μέρη. Στο πρώτο υπάρχουν άρθρα για την ιστορία της πόλεως, στο δεύτερο η καταγραφή των αρμενικών και ελληνικών μνημείων με ανάλογες φωτογραφίες, και στο τρίτο η ανάλυση του κινδύνου καταστροφής των 18 μνημείων που εντόπισε ο Σύλλογος Προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Ένα από τα 18 μνημεία που χρήζουν άμεσης προστασίας: Το ελληνικό σχολείο του Μόλου
[Ανάλυση: Ιωάννης Μούρτος, Τοποθεσία: Επαρχία Κοτζάσιναν (Kocasinan), χωριό Μόλου (Molu köyü), Έτος κατασκευής: 19ος αιώνας, Αρχιτέκτονας: άγνωστος, Εθνικότητα – θρησκεία: Ελληνορθόδοξοι, Παρούσα κατάσταση: Εγκαταλελειμμένο, Καταγραφή: Δεν είναι επισήμως καταγεγραμμένο, Ιδιοκτησία: Ιδιωτική]
Το Μόλου είναι ένα μικρό χωριό, 19 χλμ. ΒΔ της Καισάρειας. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για το πότε ιδρύθηκε. Βρίσκεται σε απομονωμένη περιοχή, σε πλαγιά με πολλά νερά. Οι ντόπιοι το αποκαλούσαν «Μικρό Μισίρι» (Küçük Mısır). Με βάση τις πηγές, το 1871-1872 στο χωριό κατοικούσαν 15 χριστιανικές οικογένειες. Το 1899 από τους 500 κατοίκους του χωριού, μόνον οι 50 ήταν Έλληνες που μιλούσαν τουρκικά. Στο χωριό λειτουργούσε ένα ελληνικό σχολείο (Παιδαγωγείο) και υπήρχε μία εκκλησία (δεν εντοπίστηκε μέχρι σήμερα) που δεν λειτουργούσε ελλείψει ιερέα. Στην πλειονότητά τους οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνταν με την καλλιέργεια ράμνου (χρησιμοποιείτο για την παρασκευή κόκκινης φυτικής βαφής) και με το λιώσιμο μετάλλων που συνέλεγαν από ερείπια, σκουπίδια κ.τ.λ. και στη συνέχεια τα πουλούσαν.
Με βάση προφορικές μαρτυρίες, οι Έλληνες κάτοικοι του Μόλου, μετά τον 19ο αιώνα, εγκατέλειψαν το χωριό και εγκαταστάθηκαν σε άλλα μέρη, όπως η Καισάρεια, το Ιντζέσου και η Κωνσταντινούπολη. Στο Ιντζέσου εγκαταστάθηκαν τόσοι κάτοικοι του Μόλου, που δημιούργησαν δική τους συνοικία. Δυο-τρεις άνδρες από το Μόλου εγκαταστάθηκαν στο Ανδρονίκιο (Endürlük), έκαναν τις δικές τους οικογένειες και πήραν το όνομα Μολαλήδες (Molulu). Με βάση πάντα προφορικές μαρτυρίες, οι Έλληνες ορθόδοξοι κάτοικοι του Μόλου, εγκατέλειψαν τα σπίτια και το χωριό τους, λόγω της καταπίεσης που δέχτηκαν από τους Τούρκους της περιοχής, αλλά και λόγω του ότι δεν υπήρχαν στην περιοχή άλλα ελληνικά χωριά. Την περίοδο εκείνη στο χωριό προστάτευε τους χριστιανούς ένας αγάς, στον οποίον, όταν αναχώρησαν οι τελευταίοι Έλληνες από το χωριό, το 1924, του άφησαν την εκκλησία, με τον όρο να μην την μετατρέψει σε στάβλο ή αποθήκη.
Χοροί της Καππαδοκίας:
Στο ακόλουθο βίντεο παρουσιάζεται ο χορός Χαρμάν-γερί (Αλώνι) από την περιοχή της Καισάρειας. Στον πίνακα προβάλλονται φωτογραφίες ιστορικών κτηρίων του Ελληνισμού της Καππαδοκίας:
Πηγή: pontos-news.gr
kimintenia 