kimintenia

Ο Απρίλης είναι ο μήνας της άνοιξης και των λουλουδιών, αλλά και της ζωής, της θυσίας, του έρωτα και της αγάπης! Όλη η πλάση ξυπνά, λουλουδιάζει και ετοιμάζεται να πανηγυρίσει τη μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης, το Άγιο Πάσχα και την Ανάσταση του Χριστού! Πολλά σημαντικά γεγονότα της Ιστορίας μας έλαβαν χώρα τον μήνα Απρίλιο. Την Πρωταπριλιά αναβιώνει το έθιμο με τα αθώα ψέματα. Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή κορυφώνεται και ετοιμαζόμαστε για το Μεγαλοβδόμαδο, με τις Λαζαρίνες και τα Κάλαντα του Λαζάρου, τα Βάγια και τα Άγια Πάθη του Χριστού, μέχρι το μυρωμένο αεράκι του Επιταφίου και το «Χριστός Ανέστη!». Τέλος, ο Απρίλης είναι ο μήνας του Αη Γιώργη. Ο μεγάλος άγιος της Χριστιανοσύνης προβάλλει πάνω στο άλογό του, αγέρωχος και κραταιός, με τα πολλά του θαύματα και τη φοβερή του προστασία που σκέπει και αγιάζει τη ρωμιοσύνη.

Η Ιστορία του Απρίλη

Ο Απρίλιος είναι ο τέταρτος μήνας του έτους, με διάρκεια 30 ημερών και ανήκει στην εποχή της ανοίξεως. Είναι ο όγδοος μήνας κατά το Εκκλησιαστικό ημερολόγιο, το οποίο αρχίζει τον Σεπτέμβριο, ο δεύτερος κατά το παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο και ο δέκατος στο αττικό ημερολόγιο, ο οποίος ονομαζόταν «Μουνιχιών» και αντιστοιχούσε στο χρονικό διάστημα μεταξύ 24 Μαρτίου – 22 Απριλίου του Γρηγοριανού ημερολογίου.

Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Απρίλιος αντιστοιχούσε στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Ελαφηβολιώνα και στο πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Μουνυχιώνα. Το διάστημα αυτό στην αρχαία Αθήνα εορτάζονταν: Τα Γαλάξια προς τιμήν της Ρέας, τα Ελαφηβόλια και τα Μουνίχια προς τιμήν της Αρτέμιδος και τα Δελφίνια προς τιμήν του Απόλλωνα και της Αρτέμιδας. Ως δεύτερος μήνας του δεκάμηνου Ρωμαϊκού ημερολογίου, είχε την ονομασία «Aprilis», την οποία έλαβε από το λατινικό ρήμα «aperire», που σημαίνει «ανοίγω», γιατί τον μήνα αυτόν ανοίγουν, ανθίζουν τα λουλούδια. Ο Νέρων θέλησε να μετονομάσει τον Απρίλιο σε Νερώνιο (Neronius), ύστερα από μια αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας εναντίον του, το έτος 65 μ.Χ, αλλ’ η ονομασία αυτή δεν επικράτησε. Στην Αρχαία Ρώμη ο μήνας ήταν αφιερωμένος σε δύο θεούς, την Αφροδίτη και τον Απόλλωνα.

Οι Ρωμαίοι γιόρταζαν: Την 1η Απριλίου τα Βενεράλια (Veneralia) προς τιμήν της θεάς της αγάπης και της ομορφιάς Βένους, της Αφροδίτης των Αρχαίων Ελλήνων. Από τις 4 έως τις 10 Απριλίου τα Μεγαλήσια (Megalesia) προς τιμήν της θεάς Κυβέλης, με μουσικούς και γυμνικούς αγώνες. Στις 21 Απριλίου τα Παλίλια (Palilia), ποιμενική γιορτή προς τιμήν της θεάς Εστίας. Οι βοσκοί κρατούσαν κλαδιά δάφνης και ράντιζαν με νερό το έδαφος, ενώ άναβαν φωτιές με άχυρα και πηδούσαν τρεις φορές πάνω από αυτές για να εξαγνιστούν. Η γιορτή αυτή διατηρήθηκε μέχρι το 787 μ.Χ, οπότε καταργήθηκε με απόφαση της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου. Το έθιμο με τις φωτιές κρατά έως σήμερα. Στις 22 Απριλίου γιόρταζαν με κρασοκατανύξεις τα Βινάλια Πριόρα (Vinalia Prioria), δηλαδή τα Πρώτα Οινοφόρια. Στις 28 Απριλίου ξεκινούσαν τα Φλοράλια (Floralia), τα ρωμαϊκά Ανθεστήρια, προς τιμήν της Flora, θεάς της βλάστησης και της ανοίξεως.

Λαογραφία

Ο Απρίλης με τον Μάη είναι οι μήνες των λουλουδιών: «Ο Απρίλης με τα λούλουδα και ο Μάης με τα ρόδα». Η βροχή του Απρίλη θεωρείται από τους γεωργούς πολύ ευεργετική: «Αν κάνει ο Μάρτης δυο νερά και ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνον το ζευγά που ‘χει πολλά σπαρμένα». Στη Θράκη το βρόχινο νερό της πρωταπριλιάς θεωρείται θεραπευτικό. Παλαιότερα το μάζευαν σε μπουκάλι και το έδιναν στους αρρώστους. Ο ελληνικός λαός αποκαλεί τον Απρίλη και «Λαμπριάτη», καθώς κατά κανόνα το Πάσχα εορτάζεται τον μήνα αυτόν και κατά τη διάρκειά του κορυφώνεται η Μεγάλη Τεσσαρακοστή με τη νηστεία και την προετοιμασία για τη Μεγάλη Εβδομάδα και το Άγιο Πάσχα.

Σε πολλές περιοχές ο Απρίλης αποκαλείται και «Γρίλλης» (γκρινιάρης), επειδή στον μήνα αυτόν τελείωναν τα αποθέματα της προηγούμενης συγκομιδής και δημιουργούνταν οικογενειακές γκρίνιες. Αποκαλείται και «Τιναχτοκοφινίτης», επειδή τότε τινάζουν τα κοφίνια για να τα καθαρίσουν. Αναφέρεται επίσης και ως «Αη-Γιωργίτης» λόγω της πάνδημης εορτής του Αγίου Γεωργίου στις 23 του μήνα. Οι κτηνοτρόφοι και κυρίως, οι Σαρακατσάνοι, θεωρούν τον Άγιο Γεώργιο προστάτη τους, ενώ στις παραδόσεις, στα παραμύθια και στα τραγούδια, ο βίος του Αγίου συνδέεται με τον αρχαίο μύθο του Περσέα που έσωσε τη βασιλοπούλα Ανδρομέδα. Ο Απρίλης αποκαλείται επίσης «Τριανταφυλλάς», επειδή τον Απρίλιο ανθίζουν οι τριανταφυλλιές.

Παροιμίες του Απρίλη

Για τον Απρίλιο ο λαός μας έχει κληροδοτήσει πολλές παροιμίες και δημώδη στιχάκια:

Η βροχή του Απρίλη θεωρείται ευεργετική για τη σοδειά:

«Αν δώσει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνο το ζευγά που ’χει πολλά σπαρμένα».

«Αν βρέξει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης πέντε δέκα, να ιδείς το κοντοκρίθαρο πώς στρίβει το μουστάκι, να ιδείς και τις αρχόντισσες πώς ψιλοκλισαρίζουν, να δεις και τη φτωχολογιά πώς ψιλοκοσκινάει».

«Το νερό του Απριλιού, είναι πλούτος του κόσμου».

«Η βροχή τ’ Απριλομάρτη, μόνο τους ψαράδες βλάπτει».

Τον Απρίλη όλη η πλάση ξυπνά, λουλουδιάζει και ετοιμάζεται και εκείνη να συνεορτάσει τη μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης, το Άγιο Πάσχα και την Ανάσταση του Χριστού! Το χαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως του Κυρίου θ’ αντηχήσει παντού με το «Χριστός Ανέστη!» κι η φύση όλη γιορτινή, με τα πιο όμορφα και ζωηρά της χρώματα και τις ευωδιές της, μετέχει στην πιο τρανή χαρά των Χριστιανών και υμνεί την όντως Ζωή που νίκησε τον θάνατο!

«Απρίλη δροσερέ και Μάη με τα λουλούδια».

«Απρίλης – Μάης! Κοντά είν’ το θέρος».

«Απρίλης – Μάης, κουκιά μεστωμένα».

«Απρίλης – Πασχαλιά, χελιδόνια, φως, χαρά!».

«Απρίλης με τα λούλουδα και τα τρανά τα ψέματα».

«Απρίλης με τα λούλουδα κι ο Μάης με τα ρόδα».

«Βάλτ’ εργάτες τον Απρίλη κι ας ψυλλίζονται».

«Ήρθ’ ο Απρίλης με χαρά, με τα κόκκινα τ’ αυγά».

«Και στου Απρίλη τις δεκαεφτά, πέρδικα ψόφησε τ’ αυγά».

«Να μη ζηλέψεις τη Λαμπρή γυναίκα και τον Απριλομάη φοράδα».

«Ο Απρίλης έχει τη δροσιά κι ο Μάης τα κεράσια».

«Ο Απρίλης έχει τη δροσιά, κι ο Μάης τα λουλούδια».

«Ο Απρίλης έχει τ’ όνομα, κι ο Μάης τα λουλούδια».

«Ο Απρίλης με την Πασχαλιά και τα κόκκινα τ’ αυγά».

«Ο Απρίλης με τραγούδια, κι ο Μάης τα λουλούδια».

«Ως τ’ Απριλιού τις δεκαοχτώ, να ’χεις το μάτι ανοιχτό».

«Πότε θα μπούμε στον Απρίλη, το “σ’ αγαπώ” να θυμηθείς».

«Στου Απριλιού τις δώδεκα ζεσταίνεται ο καιρός».

«Τον Απρίλη και το Μάη, έπαιρνε ακαμάτη εργάτη».

Η Πρωταπριλιά

Κάθε χρόνο την 1η Απριλίου αναβιώνει το έθιμο με τα αθώα ψέματα. Κατά την επικρατέστερη εκδοχή, το έθιμο αυτό έφθασε στη χώρα μας την εποχή των Σταυροφοριών. Έλκει ωστόσο την καταγωγή του από τους αρχαίους Κέλτες, οι οποίοι συνήθιζαν την Πρωταπριλιά, οπότε καλυτέρευε ο καιρός, να βγαίνουν για ψάρεμα. Τις περισσότερες φορές γύριζαν με άδεια χέρια, αλλά οι ψεύτικες ιστορίες τους για μεγάλα ψάρια, που είχαν δήθεν αλιεύσει, «έδιναν κι έπαιρναν!».

Κατά τον Μεσαίωνα, το έθιμο με τα ψέματα το συναντάμε στη Γαλλία, όπου η Πρωτοχρονιά εορταζόταν την 1η Απριλίου, προς τιμήν του Αγίου Πάσχα. Το 1560 (ή 1564) όμως, ο βασιλιάς Κάρολος Θ’ μετέθεσε την αρχή του έτους από την 1η Απριλίου στην 1η Ιανουαρίου, ώστε να συμβαδίζει η χώρα του, ημερολογιακά, με τις υπόλοιπες χώρες. Η αλλαγή αυτή δημιούργησε προβλήματα και αντιδράσεις και δίχασε το λαό. Όσοι λοιπόν από τους υπηκόους του βασιλιά αποδέχτηκαν την ημερολογιακή αλλαγή του, πείραζαν εκείνους που συνέχιζαν να τηρούν την παλαιά πρωτοχρονιά (1η Απριλίου), λέγοντάς τους περιπαικτικά ψέματα ή κάνοντάς τους ψεύτικα πρωτοχρονιάτικα δώρα.

Από τους Κέλτες και τους Γάλλους το έθιμο μεταλαμπαδεύτηκε σε ολόκληρο τον σύγχρονο κόσμο, με προεξάρχουσες τις εφημερίδες των αρχών του 20ού αιώνα και στη συνέχεια τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, που έχουν δημιουργήσει τη δική τους παράδοση με τα ψέματα, μεταδίδοντας συχνά πολύ επιτυχημένες ειδήσεις – φάρσες την ημέρα αυτή. Με την εξάπλωση του ίντερνετ, τα ψέματα της Πρωταπριλιάς έγιναν αγαπημένη συνήθεια και πλέον «ταξιδεύουν» ταχύτατα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης κυρίως μέσω των «hoax», όπως αποκαλούνται οι πιο συνηθισμένες διαδικτυακές φάρσες. Πρόκειται για κατασκευασμένες ιστορίες με περίτεχνο τρόπο που μπορούν να ξεγελάσουν ακόμη και έναν «γνώστη» του θέματος, το οποίο πραγματεύονται.

Στον ελληνικό χώρο η συνήθεια να λέμε ψέματα την Πρωταπριλιά είναι μια αφορμή για ευθυμία και διασκέδαση μεταξύ φίλων, συναδέλφων, συγγενών. Όπως υποστηρίζει ο λαογράφος Γεώργιος Μέγας, το έθιμο αποτελεί συνήθη μηχανισμό στην προσπάθεια εξασφάλισης της επιτυχίας μιας ενέργειας ή ενός δύσκολου έργου, βάσει της αντίληψης ότι η ψευδολογία ξεγελά και εμποδίζει τις βλαπτικές δυνάμεις και την «κακολογιά» του κόσμου. Και για τον λαό μας, το ψέμα της Πρωταπριλιάς είναι «ένα σκόπιμο ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την αγροτική παραγωγή ή μια άλλη παραδοσιακή ασχολία ή έργο», σύμφωνα με τον λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο.

Εορτολόγιο Απριλίου

Επάνω: Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’, Αγ. Αθανασία Αιγίνης, Άγ. Σάββας Καλύμνου, Αγ. Αλεξάνδρα Βσαίλισσα, Κάτω: Άγ. Ευτύχιος, Αγ. Μαρία η Αιγυπτία, Άγ. Επαμεινώνδας, Άγ. Ακάκιος Καυσοκαλυβίτης

1 Απριλίου: Μαρίας της Αιγυπτίας
3 Απριλίου: Ιωσήφ του υμνογράφου
5 Απριλίου: Αργυρής νεομάρτυρος
6 Απριλίου: Ευτυχίου, Ευτυχίας, Γρηγορίου του Σιναΐτου
10 Απριλίου: Γρηγορίου Ε’, Τερεντίου, Αναξιμένους, Δημοκλέους, Δημοσθένους, Επαμεινώνδα, Ετεοκλέους, Ηρακλέους, Ηφαιστίωνος, Θεοφράστου, Θησέως, Ισοκράτους, Μιλτιάδου, Ομήρου, Παρμενίωνος, Πελοπίδα, Περικλέους, Πινδάρου, Πολυβίου, Προμηθέως, Σοφοκλέους, Σωκράτους, Φιλοποίμενος, Φωκίωνος, Χρονίου, Χρονίας

11 Απριλίου: Αντίπα, Αντύπα
12 Απριλίου: Νεοφύτου εγκλείστου, Ακακίου Καυσοκαλυβίτου
13 Απριλίου: Μαρτίνου, Μαρτίνης, Γεωργίου νεομάρτυρος Κύπρου
14 Απριλίου: Αριστάρχου, Τροφίμου, Δημητρίου νεομάρτυρος, Θωμαΐδος
15 Απριλίου: Λεωνίδου
16 Απριλίου: Ανάστασις του Λαζάρου, Αγάπης, Χιονίας, Ειρήνης, Αμφιλοχίου εν Πάτμω
17 Απριλίου (Κυριακή των Βαΐων): Αδριανού, Συμελων ιερομάρτυρος, Μακαρίου Κορίνθου

18 Απριλίου (Μ. Δευτέρα): Ιωσήφ Παγκάλου. Κυρίλλου Στ’ Πατριάρχου Κων/λεως, Ιωάννου νεομάρτυρος, Αθανασίας Αιγίνης, Σάββα Καλύμνου
19 Απριλίου (Μ. Τρίτη): Των δέκα Παρθένων. Παφνουτίου ιερομάρτυρος, Αγαθαγγέλου νεομάρτυρος
20 Απριλίου (Μ. Τετάρτη): Της αλειψάσης τον Κύριον μύρω. Ζακχαίου Αποστόλου, Θεοδώρου Τριχινά
21 Απριλίου (Μ. Πέμπτη): Ο Μυστικός Δείπνος. Αλεξάνδρας βασιλίσσης
22 Απριλίου (Μ. Παρασκευή): Τα Άγια Πάθη. Ναθαναήλ Αποστόλου, Νεάρχου, Θεοδώρου Συκεώτου
23 Απριλίου (Μ. Σάββατο): Η εις Άδου Κάθοδος. Γεωργίου Μεγαλομάρτυρος Τροπαιοφόρου
24 Απριλίου (Το Άγιον Πάσχα): Η Ανάστασις του Κυρίου. Ελισάβετ, Νικολάου νεομάρτυρος Μαγνησίας, Αχιλλέως
25 Απριλίου: Γεωργίου Μεγαλομάρτυρος Τροπαιοφόρου. Βαΐου, Βαΐας, Βάγιας, Δάφνης, Νίκης
26 Απριλίου: Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, Βασιλέως Αμάσειας
27 Απριλίου: Συμεών Ιεροσολύμων, Θεοχάρους και Αποστόλου Άρτης, Ιωάννου Μονής Καθαρών
28 Απριλίου: Αγαμέμνονος, Μέμνονος, Μιχαήλ Ευρυτάνος νεομάρτ.
29 Απριλίου: Ζωοδόχου Πηγής, Ιάσονος, Σωσιπάτρου, Ιωάννου Καλοκτένους
30 Απριλίου: Δονάτου, Ιακώβου αποστ., Ιακωβίνης.

Νηστείες και Καταλύσεις
Νηστεία άνευ οίνου και ελαίου: 1, 4-8, 11-15, 18-23
Κατάλυσις εις πάντα: 24-30
Κατάλυσις οίνου και ελαίου: 2, 3, 9, 10, 16
Κατάλυσις ιχθύος: 17.

Ο Απρίλιος και το Άγιο Πάσχα

Ο Απρίλης είναι ο κατ’ εξοχήν μήνας κατά τον οποίο εορτάζεται το Πάσχα, αν και ορισμένες φορές το Ορθόδοξο Πάσχα μπορεί να γιορταστεί μέχρι και τις 8 Μαΐου (όπως έγινε το 1983). Το Πάσχα έχει τις ρίζες του στην αρχαία Αίγυπτο, όπου εορταζόταν η εαρινή ισημερία, και από εκεί πέρασε στους Εβραίους ως «Πεσάχ», σε ανάμνηση της Εξόδου τους από την αιχμαλωσία. Τέλος, έφτασε και στους χριστιανούς, αφού ταυτίστηκε με τον σταυρικό θάνατο του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, που συντελέστηκε την περίοδο του Εβραϊκού Πάσχα, το οποίο εορταζόταν κατά την ημέρα της πρώτης εαρινής πανσελήνου.

Στους πρώτους τρεις αιώνες της χριστιανοσύνης όμως, οι διάφορες εκκλησίες γιόρταζαν τη μεγάλη αυτή εορτή σε διαφορετικές ημερομηνίες. Άλλες μεν κατά το παράδειγμα των Αγίων Αποστόλων Ιωάννη και Παύλου, κατά την ημέρα του θανάτου του Χριστού την 14η του Εβραϊκού μηνός Νισσάν, μία δηλαδή ημέρα πριν από την εορτή του Εβραϊκού Πάσχα και σε οποιαδήποτε ημέρα της εβδομάδας και αν «έπεφτε», άλλες δε πάντοτε κατά την Κυριακή που ακολουθούσε την πρώτη εαρινή πανσέληνο.

Λόγω των διαφορών αυτών στον εορτασμό του Πάσχα από τις διάφορες εκκλησίες η Α’ Οικουμενική Σύνοδος, που συγκάλεσε ο Μέγας Κωνσταντίνος στη Νίκαια της Βιθυνίας, το 325 μ.Χ., θέσπισε τα του προσδιορισμού της εορτής του Πάσχα με μία εγκύκλιο επιστολή του Μεγάλου Κωνσταντίνου, όπου εκτίθεται ο γνωστός από τότε ως «Όρος της Νικαίας». Σύμφωνα με αυτόν: «Το Πάσχα θα πρέπει να εορτάζεται την Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο της άνοιξης (εαρινής ισημερίας) και αν η πανσέληνος συμβεί Κυριακή τότε να εορτάζεται την επομένη Κυριακή (για να μην συμπέσει με τον εορτασμό του Εβραϊκού Πάσχα)». Ο εορτασμός του Πάσχα λοιπόν συνδέθηκε άμεσα με την εαρινή ισημερία και την πρώτη πανσέληνο της άνοιξης.

Σε συνδυασμό με το Πάσχα έχουμε επίσης και τις εορτές της Κυριακής των Βαΐων και του Σαββάτου του Αγίου Λαζάρου, που θεωρείται γιορτή «νεκραναστάσιμη», η οποία προτυπώνει την Ανάσταση Του Χριστού και αναδεικνύει τη βεβαιότητα της ανάστασης όλων των κεκοιμημένων. Την εβδομάδα, τέλος, της Διακαινησίμου, που ακολουθεί το Πάσχα και ονομάζεται «Ασπροβδόμαδο», οι εορτασμοί της Λαμπρής συνεχίζονται με χορούς και τραγούδια σε ξωκλήσια και πλατείες, ενώ πολλές «κινητές» εορτές τελούνται την περίοδο αυτή.

Ο Ορθόδοξος εορτασμός του Πάσχα συμπληρώνεται από μια σειρά πατροπαράδοτων εθίμων, συνηθειών και παραδόσεων, που κάνουν κάθε χρόνο μοναδικές τις ημέρες αυτές! Τα πιο διαδεδομένα έθιμα του Πάσχα είναι το βάψιμο των κόκκινων αβγών, το στόλισμα του Επιταφίου, οι Λαζαρίνες, τα κάλαντα του Λαζάρου και τα φουρνιστά Λαζαράκια, τα Βάγια, οι λαμπάδες της Αναστάσεως που οι νονοί προσφέρουν στα βαφτιστήρια τους, η παρασκευή της παραδοσιακής Λαμπροκουλούρας, που είναι συνήθως μυρωδάτο τσουρέκι στολισμένο με αμύγδαλα και κόκκινο αβγό, τα μοσχομύριστα Πασχαλινά κουλουράκια και πολλά άλλα.

Οι Λαζαρίνες

Οι Λαζαρίνες είναι ένα έθιμο από την εκκλησιαστική μας παράδοση που αναφέρεται στο γεγονός της αναστάσεως του φίλου του Χριστού Λαζάρου. Το πρωί του Σαββάτου του Λαζάρου κορίτσια και ανύπαντρες κοπέλες, ντυμένες με τα καλά τους τα ρούχα, γυρνούν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας τα Κάλαντα του Λαζάρου και κρατώντας μικρά πανέρια στολισμένα με λουλούδια, που έχουν μαζέψει οι ίδιες την προηγούμενη ημέρα από τις εξοχές της περιοχής τους. Οι νοικοκυρές, στα σπίτια που θα επισκεφτούν, θα γεμίσουν τα καλαθάκια τους με γλυκίσματα, χρήματα και αυγά που θα βάψουν κόκκινα τη Μεγάλη Πέμπτη.

Πάσχα στη Χίο (αριστερά), στο Αιγαίο (κέντρο) και στο Πήλιο (δεξιά)

Κάλαντα του Λαζάρου

Ήρθε ο Λάζαρος ήρθαν τα Βάγια,
ήρθε των Βαγιών η εβδομάδα.
Ξύπνα Λάζαρε και μην κοιμάσαι,
ήρθε η μέρα σου και η χαρά σου!

Πες μας Λάζαρε, πες μας τι είδες,
εις τον Άδη εκεί που πήγες;
Είδα φόβους, είδα τρόμους,
είδα βάσανα και πόνους.

Δώστε μου λίγο νεράκι,
να ξεπλύνω το φαρμάκι.
Της καρδούλας μου το λέω,
και μοιρολογώ και κλαίω.

Βάγια, Βάγια των Βαγιών,
τρώνε ψάρι και κολιό
και την άλλη Κυριακή,
τρώνε το ψητό τ’ αρνί!

Παραδοσιακά Λαζαράκια

Για την ψυχή του Λαζάρου οι γυναίκες ζυμώνουν, ανήμερα το πρωί του Σαββάτου, ειδικά κουλουράκια που ονομάζονται «Λαζαράκια», «Λαζάρηδες» ή «Λαζαρούδια». «Λαζαράκια για τον Λάζαρο αν δεν πλάσεις, ψωμί δεν θα χορτάσεις», συνήθιζαν να λένε παλαιότερα, αφού σύμφωνα με την παράδοση, ο αναστημένος φίλος του Χριστού είχε παραγγείλει: «Όποιος ζυμώσει και δε με πλάσει, το φαρμάκι μου να πάρει …». Στα «Λαζαράκια» δίνουν σχήμα ανθρώπου σπαργανωμένου, όπως ακριβώς παριστάνεται ο Λάζαρος στις εικόνες. Όσα παιδιά έχει η οικογένεια τόσους «Λαζάρηδες» πλάθουν και στη θέση των ματιών βάζουν δυο γαρίφαλα. Ιδιαίτερα οι αρραβωνιασμένες κοπέλες έφτιαχναν ένα Λαζαράκι σε μέγεθος μικρού παιδιού, γεμισμένο με χίλια δυο καλούδια και κεντημένο σχεδόν σαν τις κουλούρες του γάμου και το έστελναν στον γαμπρό. Τα Λαζαρούδια πολλές νοικοκυρές τα γέμιζαν με αλεσμένα καρύδια, αμύγδαλα, σύκα, σταφίδες, μέλι, πρόσθεταν πολλά μυρωδικά και τα παιδιά ξετρελλαίνονταν να τα τρώνε ζεστά! Ιδού και η παραδοσιακή συνταγή για πεντανόστιμα Λαζαράκια:

Υλικά

440 γρ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις
1 φακελάκι ξερή μαγιά
225 γρ. ζάχαρη κρυσταλλική
110 γρ. ελαιόλαδο
120 γρ. κανελόζουμο (βρασμένο νερό με 1 ξύλο κανέλας)
½ κουταλάκι του γλυκού αλάτι
3 κουταλιές της σούπας σταφίδες ξανθές
3 κουταλιές της σούπας καρύδι τριμμένο
½ σφηνάκι κονιάκ
2 κουταλιές της σούπας κανέλα ή σμυρνιό

Διαδικασία

Φτιάχνουμε το κανελόζουμο και το αφήνουμε να κρυώσει λίγο. Μέσα σε αυτό διαλύουμε τη μαγιά. Σε ένα μπολ ρίχνουμε το αλεύρι με το αλάτι κοσκινισμένα, κάνουμε λακουβίτσα και τοποθετούμε τα υπόλοιπα υλικά. Ζυμώνουμε μέχρι να έχουμε μία μαλακή ζύμη που να ξεκολλάει από τα χέρια μας (γίνεται αμέσως γιατί τη βοηθάει το ελαιόλαδο). Αφήνουμε σκεπασμένο το μπολ σε ζεστό μέρος να φουσκώσει η ζύμη για περίπου 2 ώρες και μετά πλάθουμε ανθρωπάκια. Μπήγουμε τα γαρύφαλλα για ματάκια, στόμα και στα χέρια και τα αφήνουμε να «ξεκουραστούν» για μια ώρα περίπου σε αντικολλητικό χαρτί, στη λαμαρίνα του φούρνου, σε φούρνο που έχουμε προθερμάνει στους 50 βαθμούς. Αμέσως μετά τα τοποθετούμε με σχετική απόσταση μεταξύ τους γιατί απλώνουν στο ψήσιμο. Ψήνουμε στους 180 βαθμούς για 20 λεπτά, στις αντιστάσεις, σε μεσαία σχάρα. Μόλις τα αποσύρουμε από το φούρνο τα αφήνουμε να κρυώσουν για να σφίξουν. Η παραπάνω δοσολογία θα βγάλει 10 Λαζαράκια περίπου. Λαζαράκια γίνονται και με κάθε άλλη ζύμη για κουλούρια νηστίσιμα, αρκεί να έχουν τη συγκεκριμένη πατροπαράδοτη μορφή! Καλή επιτυχία και καλή Ανάσταση!

Ο Αη-Γιώργης της Χριστιανοσύνης!

«Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη μ’ καβαλλάρη
Αρματωμένε με σπαθί και με χρυσό κοντάρι.
Άγγελος είσαι στη θωριά και άγιος στη θεότη,
Παρακαλώ σε βόηθα με άγιε μου στρατιώτη»

Ο Άγιος μεγαλομάρτυς και θαυματουργός Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος (25-303 μ.Χ.) είναι ένας από τους δημοφιλέστερους Αγίους σε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο. Ειδικά στη χώρα μας, δεν υπάρχει περιοχή που να μην έχει ναό, μονή ή εξωκλήσι αφιερωμένο στη μνήμη του, ενώ το όνομα Γεώργιος είναι από τα πλέον διαδεδομένα μεταξύ των Ελλήνων.

Ο λαοφιλής Άγιος Γεώργιος γεννήθηκε το 275 μ.Χ., στη Νικομήδεια της Βιθυνίας, από γονείς χριστιανούς. Ο πατέρας του Γερόντιος καταγόταν από πλούσια οικογένεια της Καππαδοκίας και ήταν στρατιωτικός και Συγκλητικός. Η μητέρα του Πολυχρονία καταγόταν από τη Λύδδα της Παλαιστίνης. Και οι δύο γονείς του Γεωργίου είχαν βαπτιστεί χριστιανοί, ο δε πατέρας του πέθανε μαρτυρικά για τον Χριστό, όταν ο Γεώργιος ήταν δέκα ετών. Η μητέρα του τότε τον πήρε μαζί της στην πατρίδα της, την Παλαιστίνη, όπου είχε και τα κτήματά της και τον μεγάλωσε χριστιανικά. Όταν έγινε 18 ετών ο Γεώργιος στρατεύθηκε στο ρωμαϊκό στρατό. Αν και νέος στην ηλικία, διεκπεραίωνε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις τέλεια και όλοι τον θαύμαζαν για την ανδρεία και το παράστημά του. Γρήγορα ξεχώρισε για τις ικανότητες και την ανδρεία του και έλαβε το αξίωμα του Τριβούνου. Σύντομα, ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός τον προήγαγε σε Δούκα (διοικητή) και σε Κόμη (συνταγματάρχη) στο σώμα της αυτοκρατορικής φρουράς.

Το 303 μ.Χ. ο Διοκλητιανός άρχισε λυσσαλέους διωγμούς κατά των Χριστιανών, οπότε ο Γεώργιος αρνήθηκε να εκτελέσει τις διαταγές του και ομολόγησε την πίστη του στον ένα και αληθινό Τριαδικό Θεό. Ο αυτοκράτορας, που δεν περίμενε αυτή τη συμπεριφορά από έναν «δικό» του άνθρωπο, διέταξε να υποβάλουν τον Γεώργιο σε φρικτά βασανιστήρια, προκειμένου να απαρνηθεί την πίστη του. Αφού τον λόγχισαν, του ξέσχισαν τις σάρκες με ειδικό τροχό από μαχαίρια. Έπειτα τον έριξαν σε λάκκο με βραστό ασβέστη και κατόπιν τον ανάγκασαν να βαδίσει με πυρωμένα μεταλλικά παπούτσια. Ο Γεώργιος υπέμεινε καρτερικά το μαρτύριο και στις 23 Απριλίου 303 μ.Χ. αποκεφαλίστηκε στα τείχη της Νικομήδειας. Την ημερομηνία αυτή τιμάται η μνήμη του σε όλο τον χριστιανικό κόσμο, με εξαίρεση τις ορθόδοξες εκκλησίες, όταν η 23η Απριλίου πέφτει πριν από το Πάσχα ή συμπίπτει με το Πάσχα, επειδή η ακολουθία του περιλαμβάνει αναστάσιμους ύμνους. Στην περίπτωση αυτή, ο εορτασμός της μνήμης του Αγίου Γεωργίου μετατίθεται για τη Δευτέρα της Διακαινησίμου. Το τίμιο λείψανο του αγίου Γεωργίου, μαζί με αυτό της μητέρας του, η οποία μαρτύρησε την ίδια ή την επομένη ημέρα, μεταφέρθηκε και ετάφη στη Λύδδα. Από εκεί, όπως βεβαιώνουν οι πηγές, οι Σταυροφόροι πήραν τα ιερά λείψανα της Αγίας Πολυχρονίας και τα μετέφεραν στη Δύση. Επί του τάφου του Αγίου Γεωργίου ο Μέγας Κωνσταντίνος έκτισε ιερό ναό.

Η θαυμαστή καρτερία που επέδειξε ο Γεώργιος κατά τη διάρκεια του μαρτυρίου του και τα θαύματα που επιτέλεσε, συνετέλεσαν στη μεταστροφή πολλών παρισταμένων Ρωμαίων στον Χριστιανισμό, με επιφανέστερη την περίπτωση της συζύγου του Διοκλητιανού, Αγίας Αλεξάνδρας, η οποία ασπάστηκε τον Χριστιανισμό μαζί με τους δούλους της Απολλώ, Ισαάκιο και Κοδράτο. Η μνήμη τους τιμάται την 21η Απριλίου. Η φήμη του Αγίου Γεωργίου διαδόθηκε σε όλη την Ανατολή. Ήδη, τον 4ο αιώνα υπήρχαν στη Συρία ναοί στο όνομά του, ενώ στην Αίγυπτο είχαν χτιστεί προς τιμήν του 40 ναοί και τρία μοναστήρια. Στην Κωνσταντινούπολη αναφέρεται ναός του Αγίου Γεωργίου ήδη από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Οι εκκλησιαστικοί ποιητές, όπως ο Ρωμανός ο Μελωδός, του αφιέρωσαν θριαμβευτικούς ύμνους και εγκώμια, ανακηρύσσοντάς τον «Αστέρα πολύφωτον, ώσπερ ήλιον λάμποντα», «Πρωταθλητάρχην και πρωτοστράτηγον και μέγαν ταξιάρχην της πίστεως» και της «πίστεως υπέρμαχον και μάρτυρα αήττητον και νικητήν θεόστεπτον», «περιφρουρούντα το εν θαλάσση πλέοντα, τον εν οδώ βαδίζοντα και τον εν νυκτί κοιμώμενον», μεγαλομάρτυρα τροπαιοφόρον, του οποίου, «το θαυμάσιον αυτού όνομα εν πάση τη γη άδεται».

Απολυτίκιο του Αγίου Γεωργίου

«Ως των αιχμαλώτων ελευθερωτής και των πτωχών υπερασπιστής, ασθενούντων ιατρός, βασιλέων υπέρμαχος, τροπαιοφόρε, μεγαλομάρτυς Γεώργιε, πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ σωθήναι τα ψυχάς ημών»

Ο Άγιος μεγαλομάρτυς Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος είναι ο προστάτης Άγιος της Αγγλίας, των χριστιανών της Παλαιστίνης, της Βηρυτού, της Γεωργίας, του βουλγαρικού Στρατού, της Καταλανίας, του Ελληνικού Πεζικού και των Προσκόπων. Στον Άγιο Γεώργιο είναι αφιερωμένος ο Πατριαρχικός ιερός ναός του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Φανάρι. Στο περίφημο μοναστήρι του «Αγίου Γεωργίου Κουδουνά», στην νήσο Πρίγκηπο, που αποτελεί το μεγαλύτερο Ορθόδοξο προσκύνημα της Τουρκίας, συρρέουν πλήθος πιστοί από ολόκληρο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων και πολλοί μουσουλμάνοι που πιστεύουν στον Άγιο και έχουν δει πολλά θαύματά του.

Έθιμα του Αγίου Γεωργίου

Ο Άγιος Γεώργιος κατέχει μια σημαντική θέση στο λαϊκό εορτολόγιο. Οι εορτές του Αγίου Γεωργίου την άνοιξη (23 Απριλίου) και του Αγίου Δημητρίου το φθινόπωρο (26 Οκτωβρίου) ελαμβάνοντο παλαιότερα ως χρονικά ορόσημα για τις αγροτικές και ποιμενικές συμφωνίες (προσλήψεις βοσκών, καλλιέργεια κτημάτων κ.λπ.), καθώς διαιρούν τον χρόνο σε δύο εξαμηνίες. Η γιορτή του αγίου Γεωργίου, μέσα στην πασχαλινή περίοδο, δίνει την ευκαιρία για ένα ανοιξιάτικο πανηγυρισμό στα πολλά εξωκλήσια και τις στάνες των κτηνοτρόφων, με προσφορά γαλακτερών στους επισκέπτες και ζωοθυσίες (κουρμπάνια) προς τιμήν του Αγίου.

Στο Όλβιο Ξάνθης αναβιώνει το έθιμο των «πεχλιβάνηδων». Νεαροί παλαιστές (πεχλιβάνηδες), φορώντας δερμάτινο παντελόνι και αλειμμένοι με λάδι, επιδίδονται σε ένα είδος ελληνορωμαϊκής πάλης, ιδιαίτερα δημοφιλές στην Τουρκία. Νικητής αναδεικνύεται αυτός που θα βάλει πλάτη τον αντίπαλό του ή θα του κατεβάσει το παντελόνι. Το έθιμο λέγεται ότι αναπαριστά τη μάχη του Αγίου Γεωργίου με τον δράκο και ήρθε στην Ελλάδα από τους πρόσφυγες της Κωνσταντινούπολης. Το έθιμο των πεχλιβάνηδων αναβιώνει και στην Ανθή Σερρών. Οι ρίζες του, εδώ, βρίσκονται στα χρόνια της τουρκοκρατίας, όταν τα θαρραλέα παλληκάρια του χωριού, παίρνοντας την ευλογία από τον Αη-Γιώργη, πάλευαν με τα πρωτοπαλίκαρα των Τούρκων και κατάφερναν, επιδεικνύοντας δύναμη και θάρρος, να τα νικήσουν.

Στο Νέο Σούλι Σερρών γίνεται η αναπαράσταση της νίκης του Αγίου Γεωργίου επί του δράκου από νέους του χωριού. Το δρώμενο της «Δρακοκτονίας» συγκεντρώνει πολύ κόσμο κάθε χρόνο. Ακολουθεί γλέντι με χορό, κρασί και παραδοσιακό φαγητό. Η Αράχωβα Βοιωτίας τιμά τον προστάτη Άγιό της με τριήμερες εκδηλώσεις, το «Πανηγυράκι», όπως το ονομάζουν οι ντόπιοι. Περιλαμβάνει δρώμενα, παραδοσιακά αγωνίσματα, τοπικούς χορούς και παραδοσιακή μουσική. Την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, κατά τη διάρκεια της περιφοράς της, συνοδεύουν νέοι και νέες της περιοχής με τοπικές ενδυμασίες.

Στην Ασή Γωνιά Χανίων οι κτηνοτρόφοι της περιοχής συρρέουν με τα κοπάδια τους στην εκκλησία του Αη-Γιώργη του Γαλατά για να πάρουν την ευλογία του. Τα ζώα, στολισμένα με τα πιο μελωδικά λέρια (κουδούνια), μαντρώνονται στην «κούρτα» έξω από την εκκλησία και αρμέγονται ένα-ένα. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας γίνονται αυτοσχέδιες ιπποδρομίες προς τιμήν του Αγίου (Καλλιόπη Λήμνου, Πλατύ Μεσσηνίας, Άγιος Γεώργιος Μεσολογγίου). Στα Μετέωρα, την παραμονή της εορτής του Αγίου, οι πιο θαρραλέοι προσκυνητές ανεβαίνουν στη σχισμή ενός απότομου βράχου, όπου βρίσκεται το σπήλαιο του Αη Γιώργη του Μαντηλά, παίρνουν την ευχή του Αγίου και κρεμούν νέα πολύχρωμα μαντήλια στην εικόνα του αντικαθιστώντας τα παλιά.  

Ο Απρίλης του Αγώνα

Ορισμένα από τα πλέον σημαντικά γεγονότα του Αγώνα των Ελλήνων κατά την Επανάσταση του 1821 συνέβησαν τον μήνα Απρίλιο: Ο απαγχονισμός των Πατριαρχών Γρηγορίου Ε’ στην Κωνσταντινούπολη (10 Απριλίου 1821) και Κυρίλλου Στ’ στην Αδριανούπολη (18 Απριλίου 1821), η θυσία του Αθανασίου Διάκου στη Μάχη της Αλαμάνας και το μαρτυρικό του τέλος (24 Απριλίου 1821), το Ολοκαύτωμα της Νάουσας και η θυσία των Ναουσαίων γυναικών στους καταρράκτες της Αραπίτσας (22 Απριλίου 1822), η ηρωική Έξοδος του Μεσολογγίου (10 Απριλίου 1826), αλλά και η γέννηση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του θρυλικού Γέρου του Μοριά, στις 3 Απριλίου 1770 και του Διονύσιου Σολωμού στις 8 Απριλίου 1798, στη Ζάκυνθο. Ιστορική έμεινε η φράση, που σαν πικρό παράπονο είπε ο Αθανάσιος Διάκος, την ώρα που τον οδηγούσαν στο φριχτό μαρτύριο, καθώς το βλέμμα του αγκάλιασε για στερνή φορά την ολάνθιστη πλάση γύρω του: «Για δες καιρό που διάλεξε ο Χάρος να με πάρει, τώρα που ανθίζουν τα κλαδιά και βγάζει η γης χορτάρι!».

«Μια φορά κι έναν καιρό, στην φωτιά και στον αγώνα
την αντίκρισα θαρρώ, σαν μια κόκκινη σταγόνα»

Στη νεώτερη ιστορία του τόπου μας ο Απρίλης συνδέθηκε επίσης με μια σειρά από πολύ σημαντικά γεγονότα, που σφράγισαν τη μοίρα του λαού μας στο σύγχρονο κόσμο. Στις 27 Απριλίου του 1941 τα γερμανικά στρατεύματα εισέρχονται στην Αθήνα, σηματοδοτώντας την έναρξη της περιόδου της Κατοχής. Τις επόμενες ημέρες, η προέλαση των Γερμανών προς τον νότο υπήρξε ραγδαία, με την κατάρρευση του μετώπου της Αλβανίας. Έως τις 30 Απριλίου είχε καταληφθεί ολόκληρη η ηπειρωτική Ελλάδα. Τον Απρίλη του 1944 στρατιώτες και ναύτες που υπηρετούσαν στις Ένοπλες Δυνάμεις με έδρα τους τη Μέση Ανατολή, εξεγέρθηκαν και κατέλαβαν τα στρατόπεδα και τα πλοία τους προς υποστήριξη του ΕΑΜ. Τα γεγονότα εκείνα αποτέλεσαν το κεντρικό θέμα της αριστουργηματικής τριλογίας με τίτλο «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του σπουδαίου λογοτέχνη μας Στρατή Τσίρκα. Το επαναστατικό κίνημα κράτησε περίπου 20 μέρες και τελικά κατεστάλη βίαια, ενώ στις 26 Απριλίου 1944 σχηματίστηκε στο Κάιρο η εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου. Την 1η Απριλίου 1955 ξεκινάει στην Κύπρο τη δράση της η Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) (1955-1959) για την απελευθέρωση της Κύπρου από τους βρετανούς κατακτητές και την ένωσή της με την Ελλάδα. Ο αγώνας της ΕΟΚΑ συνέβαλε καθοριστικά στην αποτίναξη των βρετανικών δυνάμεων κατοχής από την Κύπρο. Παρ’ όλο που βασικός στόχος της δράσεως της ΕΟΚΑ ήταν η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, τον Φεβρουάριο του 1959 Ελλάδα και Τουρκία υπέγραψαν τη Συμφωνία της Ζυρίχης, με την οποία αποφασίστηκε η ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας με βάση ένα Σύνταγμα που προέβλεπε ένα ανεξάρτητο κράτος με δικοινοτικά χαρακτηριστικά. Στις 9 Μαρτίου του 1959, ο αρχηγός της ΕΟΚΑ Γρίβας Διγενής, με σχετική προκήρυξή του, έθεσε τέρμα στον αγώνα της οργάνωσης.

Αθήνα, πρωινό 21ης Απριλίου 1967, τα τανκς έξω από τη Βουλή των Ελλήνων

Την 21η Απριλίου 1967 και ενώ είχαν προκηρυχθεί εκλογές για τις 28 Μαΐου του ίδιου έτους, ομάδα αξιωματικών του στρατού, υπό την ηγεσία του συντ/ρχη Γεωργίου Παπαδόπουλου, με τη συμμετοχή του ταξίαρχου τεθωρακισμένων Στυλ. Παττακού, του συντ/ρχη Νικ. Μακαρέζου και άλλων αξιωματικών του στρατού ξηράς, κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα. Το δημοκρατικό πολίτευμα καταλύθηκε και στην χώρα επεβλήθη δικτατορία, η οποία κράτησε επτά χρόνια, από τον Απρίλιο του 1967 έως τον Ιούλιο του 1974. Το καθεστώς, που έμεινε γνωστό ως «Δικτατορία των Συνταγματαρχών» ή «Χούντα των Συνταγματαρχών» ή «Επταετία», προχώρησε από τις πρώτες ώρες σε κήρυξη στρατιωτικού νόμου για αόριστο χρονικό διάστημα, απαγόρευση κάθε πολιτικής δραστηριότητας και καθιέρωση αυστηρής λογοκρισίας.

Όσοι εξέφραζαν την αντίθεσή τους παραπέμπονταν σε έκτακτα στρατοδικεία. Πολλοί συλλαμβάνονταν χωρίς δικαστικό ένταλμα, κρατούνταν χωρίς την απαγγελία κατηγοριών και αντιμετώπιζαν βασανιστήρια. Παρά τις εξαγγελίες τους, οι δικτάτορες προετοίμαζαν το έδαφος για μακρόχρονη παραμονή τους στην εξουσία, προβαίνοντας σε μαζικές εκκαθαρίσεις αντιφρονούντων ή υπόπτων σε πολλούς τομείς, στη δημόσια διοίκηση, στην παιδεία, σε οργανισμούς και στις ένοπλες δυνάμεις. Τον Νοέμβριο του 1973, ομάδα σκληροπυρηνικών αξιωματικών με επικεφαλής τον Δημ. Ιωαννίδη, οι οποίοι ήταν αντίθετοι με την απόπειρα φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος, ανέτρεψαν και έθεσαν σε κατ’ οίκον περιορισμό τον Γ. Παπαδόπουλο.

Στις 15 Ιουλίου 1974, με πραξικόπημα που εκδηλώθηκε, ανέτρεψαν τον Πρόεδρο της Κύπρου Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ’. Η ενέργεια αυτή έδωσε αφορμή στην Τουρκία, πέντε ημέρες αργότερα, να επέμβει στρατιωτικά στην Κύπρο προβάλλοντας ως δικαιολογία την προστασία της τουρκοκυπριακής μειονότητας. Μπροστά στο βάρος των ευθυνών τους και στο ορατό ενδεχόμενο ελληνοτουρκικού πολέμου οι αρχηγοί των ενόπλων δυνάμεων κάλεσαν πολιτικά πρόσωπα της προδικτατορικής περιόδου να σχηματίσουν κυβέρνηση. Τους επόμενους μήνες οι πολιτικές εξελίξεις οδήγησαν στην επαναφορά της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, στην κατάργηση, μετά από δημοψήφισμα, της μοναρχίας και στην ψήφιση νέου συντάγματος. Η Ε’ Αναθεωρητική Βουλή των Ελλήνων, με το Δ’ Ψήφισμα, της 8ης Ιανουαρίου 1975, χαρακτήρισε ρητά την κίνηση της 21ης Απριλίου 1967 ως πραξικόπημα. Οι τρεις πρωταίτιοι καταδικάστηκαν σε θάνατο ως στασιαστές, ποινή που μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη με απόφαση της κυβερνήσεως Καραμανλή.

«Ρίξε Απρίλη δυο νερά / φέξε και συ φεγγάρι
άνοιξε γη να ξαναβγεί
το μέγα άνθος της φυλής / εκδίκηση να πάρει»

Στίχοι: Μιχάλης Μπουρμπούλης, Μουσική: Δημήτρης Λάγιος, Ερμηνεία: Σωτηρία Μπέλλου, «Ο Αη-Λαός», 1983

Άγγελος Τερζάκης, «Απρίλης» (απόσπασμα)

Ο «Απρίλης» (1946) περιέχει αναμνήσεις του συγγραφέα από την παιδική και τη νεανική του ηλικία, ενώ στο δεύτερο μέρος του αναφέρεται στον πόλεμο του ‘40. Οι σελίδες αυτού του βιβλίου, γράφει ο Τερζάκης, «είναι σταθμοί μιας ζωής που ορίζεται από τρεις πολέμους, τους τρεις πολέμους που στέκονται ορόσημα της γενιάς μου. Ο πρώτος μάς βρήκε παιδιά, ο δεύτερος έφηβους, ο τρίτος άντρες. Ο Απρίλης της ζωής μου έχει τρία ολότελα ξεχωριστά κεφάλαια. Το πρώτο, το παρθενικό, είναι ο Κοσμάς. Το δεύτερο ο Αντρέας. … Το τρίτο κεφάλαιο του Απρίλη είναι ο πόλεμος».

Ναύπλιο

Ο πόλεμος

Ήρθε λοιπόν η στιγμή να ζήσει η γέρικη πολιτεία τ’ όνειρό της. Δεν είναι όπως πρώτα, στα περασμένα χρόνια, εδώ κοντινό. Τα κάστρα δεν καπνίζουν και τα βαριά χαλκοπράσινα κανόνια, που κοίτονται άψυχα στη γη, δε θα βροντήξουν. Γίνεται κάπου εκεί πέρα, μακριά λένε, στα σύνορα. Η μικρή πολιτεία στέλνει τα παλικάρια της, βαρκαδιές-βαρκαδιές, και φεύγουνε με τα καράβια. Έπειτα, η μητέρα μου με παίρνει κοντά της, μου χτενίζει τα μαλλιά και μου λέει αργά, σαν παραμύθι:
– Μια μέρα, θα γυρίσουν. Τότε ο κόσμος θα γιορτάζει, θα παίζουν οι μουσικές, κι όλοι, κάτω στην προκυμαία που θα ’ναι στολισμένη, θα φωνάζουν: «Έρχονται, έρχονται οι νικητές!».
Βλέπω στα όνειρά μου το στρατό, όπως στην παρέλαση. Η μουσική πάει μπροστά και παίζει, σημαίες ανεμίζονται. Τα παλικάρια είναι ωραία, ζωηρά, κι ο θρίαμβος αστράφτει στα μέτωπά τους. Όλοι είναι χαρούμενοι. Δεν έχω μίσος στην ψυχή για τον εχθρό, όμως με γοητεύει η ιδέα της νίκης.

Τα βράδια, που κάναμε περίπατο με τον πατέρα μου, κοίταζα ανήσυχα πάνω από τα κάστρα, τέντωνα τ’ αυτί. Περίμενα ν’ ακούσω εκεί, όχι πολύ μακριά, να βροντάνε κανόνια. Δεν είχα την αίσθηση της απόστασης, ο κόσμος είτανε μικρός, όσος έβλεπα. Κάποτε έρχονταν μηνύματα χαρμόσυνα, σημαίνανε μέσα στη νύχτα οι καμπάνες, όλοι ξυπνάγαμε τρομαγμένοι, και στους δρόμους φεγγοβολές παράδοξες περνούσαν, μπουλούκια άνθρωποι που φώναζαν έξαλλα και τραγουδούσαν. Ονόματα άγνωστα, παράδοξα, κυκλοφορούν, νίκη στο τάδε μέρος, και στο τάδε. Έρχεται ο πατέρας, με πρόσωπο χαρούμενο. Μακριά, στην πόλη μέσα, ζητωκραυγές.

Κάποτε είναι κι ένα όνομα σκοτωμένου, σε τούτο το σπίτι ή σε κείνο. Μα είναι ξένα τα σπίτια, δεν τα ξέρω, και θαρρώ πως κι αυτοί εκεί μέσα πρέπει να ’ναι χαρούμενοι. Αφού έχουμε έτσι τη νίκη; Λένε πως σκοτώθηκε ο σημαιοφόρος του συντάγματος, κι αυτό συγκινεί ολάκερη την πολιτεία. Ένας σημαιοφόρος είναι ένα σύμβολο. Το αγαπάνε περισσότερο το νεαρό εκείνο παλικάρι τώρα που σκοτώθηκε, και η στοργή που τυλίγει το θάνατό του είναι τόση, που θα ’θελες να ’σαι στη θέση του. Χτυπήθηκε, λένε, στο κεφάλι και τα μυαλά του σκόρπισαν πάνω στη σημαία. Τι όμορφα!…

Καμιά φορά, το βράδυ, την ώρα που τρώγαμε, ακούγαμε στο δρόμο να περνάνε βήματα πολλά, που φεύγανε μουγγά και χάνονταν πέρα. Κλαγγή όπλων τα συνόδευε. Η γριά δούλα έμπαινε στην τραπεζαρία ανήσυχη, έλεγε: «Αιχμάλωτοι!…». Φοβόταν, αυτό είταν ολοφάνερο, τρόμαζα κι εγώ. Από πού μας τους φέρνανε τους μακρινούς κι άγνωστους αυτούς ανθρώπους;
Και τέλος ήρθε η μέρα της επιστροφής. Η νίκη. Πρωί ο κόσμος κατέβηκε στην προκυμαία τη σημαιοστολισμένη, πλεύρισαν τα καράβια για να βγουν οι στρατιώτες, και πήγαμε κι εμείς να ιδούμε τους νικητές.
Άλλοτε η παραλία μας, τα πρωινά, είταν έρημη, Έτσι είχα συνηθίσει να τη βλέπω. Σε στρωτούς, γλυκούς τόνους γράφοναν η θάλασσα κι ο ουρανός, και φως απέραντο, φως ρόδινο και λευκό, γέμιζε την αγκαλιά του λιμανιού. Καταμεσίς στον κάμπο του νερού, σαν από μαγεία ξεπεταμένο, ένα κάστρο ξεκοβόταν, ίδιο καράβι πέτρινο που στοίχεισωσε κει-δα, και τα θαλασσοπούλια, που το ’φερναν βόλτες με νωθρό φτεροκόπημα, κάποτε τ’ άγγιζαν με τη φτερούγα τους κι αμέσως πετούσαν πέρα, κρώζοντας ανήσυχα. Μέσα κατοικούσε με τιμητική φρουρά ένα πρόσωπο επίσημο: Ο δήμιος του βασιλείου της Ελλάδας.

Σήμερα όμως κόσμος πολύς πηγαινόρχεται στην αποβάθρα μας, πυραμίδες από ντουφέκια είναι τημένες, και μεγάλα καράβια δίπλα στα μουράγια καπνίζουν. Κάπου εκεί, δεξιά, τέσσεροι στρατιώτες εφ’ όπλου λόγχη φρουρούν κάτι που ο κόσμος το τριγυρίζει. Ζυγώνω και βλέπω. Είναι αλλόκοτοι αυτοί οι νικητές, ολότελα διαφορετικοί απ’ ό,τι τους περίμενα, μαύροι κι αξύριστοι, αγριωποί, ξένο το πρόσωπό τους. Το πράμα που φρουρούν είναι ένα κομμάτι πανί τσουρουφλισμένο, ασπρογάλανο, λερό, και κρέμεται σε μαβί κοντάρι. Ο κόσμος περνάει και τ’ ανασπάζεται. Είναι η σημαία.
Αυτό λοιπόν είναι το λάβαρο που πάνω του τινάχτηκαν τα μυαλά του παλικαριού. Όλοι το ανασπάζονται κάπου εκεί, πάνω στο κοντάρι, κι όταν κανένας κάνει να το προσκυνήσει αλλού, ο πρώτος από τους αγριωπούς φρουρούς κάτι του λέει απότομα, σκληρά.
Ζυγώνω κι εγώ με τη σειρά μου.
Να το πανί με τα χρώματα, καθώς λένε, της πατρίδας. Σκύβω να φιλήσω τις πτυχές, γιατί εδώ πάνω πρέπει ν’ ανασαίνει βέβαια η ψυχή της. Όμως η φωνή δίπλα μου, άγρια, με σταματάει:
– Στα αίματα! Λέει προσταχτικά.
Πρώτη φορά που μου μιλούσαν έτσι.
Κοίταξα το κοντάρι και είδα πάνω του, σ’ ένα σημείο κοντά στη μέση, να ’ναι λεκέδες μαυριδεροί, σαν από σκουριά. Έτσι είναι λοιπόν το αίμα πεθαμένο… Δίστασα. Όμως η σκιά των ανθρώπων που φρουρούσαν εκεί δίπλα, είτανε μεγάλη, πιεστική…
Έκλεισα τα μάτια μου, σηκώθηκα στα νύχια. Κι εκεί πάνω στα σημάδια του θανάτου που με πρόσμεναν, ακούμπησα φευγαλέα, τρέμοντας μυστικά, τα παιδικά μου χείλη.

(timesnews.gr)

Κόνιτσα, Παναγία Μολυβδοσκέπαστη

Ο Απρίλιος των Ποιητών

Χάρη στην ταύτισή του με την εποχή της άνοιξης και με την ανθοφορία φυτών και λουλουδιών, ο Απρίλης υμνήθηκε ιδιαίτερα από τους ποιητές, αλλά και από τον λαό μας:

Διονύσιος Σολωμός
«Ελεύθεροι Πολιορκημένοι»
(Σχεδίασμα Β’)

O Aπρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε,
Kι’ όσ’ άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ’ άρματα σε κλειούνε.
Λευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει,
Kαι μες στη θάλασσα βαθιά ξαναπετιέται πάλι,
Kι’ ολόλευκο εσύσμιξε με τ’ ουρανού τα κάλλη.
Kαι μες στης λίμνης τα νερά, όπ’ έφθασε μ’ ασπούδα,
Έπαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα,
Που ευώδιασε τον ύπνο της μέσα στον άγριο κρίνο·
Tο σκουληκάκι βρίσκεται σ’ ώρα γλυκιά κι’ εκείνο.

Mάγεμα η φύσις κι’ όνειρο στην ομορφιά και χάρη,
H μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι·
Mε χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κραίνει·
«Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει»
Τρέμ’ η ψυχή και ξαστοχά γλυκά τον εαυτό της.

Διονύσιος Σολωμός
«Ελεύθεροι Πολιορκημένοι»
(Σχεδίασμα Γ’)

Έστησ‘ ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίλη,
κι η φύσις ηύρε την καλή και τη γλυκειά της ώρα,
και μες στη σκιά που φούντωσε και κλει δροσιές και μόσχους
ανάκουστος κιλαϊδισμός και λιποθυμισμένος.
Νερά καθάρια καί γλυκά, νερά χαριτωμένα,
χύνονται μες στην άβυσσο τη μοσχοβολισμένη,
και παίρνουνε το μόσχο της, κι αφήνουν τη δροσιά τους,
κι ούλα στον ήλιο δείχνοντας τα πλούτια της πηγής τους,
τρέχουν εδώ, τρέχουν εκεί, και κάνουν σαν αηδόνια.
Έξ αναβρύζει κι η ζωή σ‘ γή, σ‘ ουρανό, σε κύμα.
Αλλά στης λίμνης το νερό, π‘ ακίνητό ‚ναι κι άσπρο,
ακίνητ‘ όπου κι αν ιδείς, και κάτασπρ‘ ως τον πάτο,
με μικρόν ίσκιον άγνωρον έπαιξ’ η πεταλούδα,
που ‚χ‘ ευωδίσει τσ‘ ύπνους της μεσα στον άγριο κρίνο.

«Αλαφροΐσκιωτε καλέ, για πες απόψε τι ‘δες;».

«Νύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια!
Χωρίς ποσώς γης, ουρανός και θάλασσα να πνένε,
ουδ’ όσο καν η μέλισσα κοντά στο λουλουδάκι,
γύρου σε κάτι ατάραχο π’ ασπρίζει μες στη λίμνη,
μονάχο ανακατώθηκε το στρογγυλό φεγγάρι,
κι όμορφη βγαίνει κορασιά ντυμένη με το φως του!

Antoine Watteau, Η επιβίβαση για τα Κύθηρα, 1719

Κωστής Παλαμάς
«Ο Απρίλης και η Αυγή»

Ταίρι νιόνυμφο προβαίνει
ο Απρίλης κι η Αυγή,
να του στρώσει το προσμένει
νυφικό κρεβάτ’ η Γη.

Χίλια δώρα ετοιμάζει
για το ταίρι π’ αγαπά,
τα ξεθάφτει, σα χαλάζι
πλούτη ατίμητα σκορπά.

Εις τους κήπους άνθη χύνει
και πουλιά στις λαγκαδιές,
Στα πουλιά τραγούδια δίνει,
και στα άνθη ευωδιές.

Τη δροσιά κάνει να λάμπει
σα διαμάντι στα κλαριά,
άνθος φτερωτό την κάμπη
αεράκι το βοριά.

Και τα δέντρα φουντωμένα,
πράσινα, βαθιά, ανοιχτά,
μόλις βγήκαν νιοβαμμένα
απ’ τα χέρια της κι αυτά.

Ειν’ η λίμνη πιο γαλάζια,
πιο καθάρια η ρεματιά,
πιο πολλά εχ’ η κόρη νάζια
κι ο έρωτας ψευτιά.

Ταίρι νιόνυμφο προβαίνει
ο Απρίλης κι η Αυγή,
να του στρώσει το προσμένει
νυφικό κρεβάτ’ η Γη.

Sophie Anderson, Piknik

Κωστής Παλαμάς
«Λαμπρή»

Δράμα και θάμα του Απριλιού γιορτή και του Κυρίου,
Λαμπρή,
μυστικό ρόδο που οι σκληροί γεννούν του μαρτυρίου
Σταυροί.
Χαρά των άδολων καρδιών και των ολόασπρων κρίνων,
Λαμπρή,
βόηθα, τη δόξα του ξανά το Γένος των Ελλήνων
να βρει.
Γίνε Ελεούσα Παναγιά ή με το δόρυ η Κόρη,
Λαμπρή,
μεσουρανίς κάμε να πάνε ως πρώτα οι δαφνοφόροι
καιροί.
Στο στόμα ως έχουν το φιλί του Πάσχα όλοι, μεγάλοι,
μικροί,
δείξε φιλί αναστάσιμο και την Ελλάδα πάλι,
Λαμπρή.
Πρόσταξε του όκνου οι δαίμονες να πέσουν και του μίσους
νεκροί.
Στήσε μας της θυσίας βωμούς και της αγάπης Κροίσους,
Λαμπρή.
Από λατρείες παλιές και νέες άναψε Υμέναιον ένα,
Λαμπρή,
για μιαν απίστευτη στο θάμα των Ελλήνων γέννα,
μπορεί.

Κωστής Παλαμάς
«Αρραβώνας»

Δεν μπορώ να μη σε βλέπω το χειμώνα
Δεν μπορώ να μη σε ιδώ το καλοκαίρι!
Τί είν’ ο Απρίλης με τα ρόδα του και μόνα,
σαν δεν έλθεις με τριαντάφυλλα στο χέρι!
Δεν μπορώ να φανταστώ και στον αιώνα
μια στιγμή του που να μη σε ξέρει.
Κι απ’ τα στέφανα, που ο γάμος τάχει φέρει,
πιο γλυκέ χαράς που μέλλεται αρραβώνα.
Με του λογισμού σου υπάρχω τον αγώνα!
Μέρα μου και νύχτα, αυγή μου, μεσημέρι,
στέκω μπρος σου με γερμένο γόνα.
Γίνομαι και του ίσκιου σου καρτέρι!

William Shakespeare
«Sonnet 98» (1609)

Δεν ήμουν πλάι σου την άνοιξη αυτή
καθώς ο Απρίλης, πολύχρωμος και λαμπερός
της νιότης την πνοή φυσούσε μες στο κάθε τι –
ως και ο Κρόνος γελούσε κι έπαιζε, ο σκοτεινός.
«Αχ, πόσο η άνοιξη μοιάζει αυτής της αγάπης
με την αβέβαιη δόξα μιας απριλιάτικης μέρας
που μια στιγμή δείχνει όλο το θάμβος του ήλιου
και την άλλη ένα σύννεφο τα παρασέρνει όλα».

Franz Xavier Winterhalter, Spring

Λάμπρος Πορφύρας
Ἡ ἐλιά

Οὔτ᾿ ἕνα φύλλο! Πέσανε καὶ σκόρπισαν. Σπασμένα
Κλωνάρια ὀλόγυρά μου-
Καὶ μέσα στὰ συντρίμμια αὐτὰ -γειά σου, χαρά σου ἐσὲν-
Ἀκόμ᾿ ἀνθεῖς ἐλιά μου.
Ἄ! πῶς ὁ ἀγέρας ὁ τρελλὸς ἀπάνου τους χυμάει
Και πῶς χτυπιοῦνται! Μόνο
Μονάχα, ἐσύ, παράμερα τοῦ Κηφισσοῦ τὸ πλάϊ,
Γιορτάζεις μέσ᾿ στὸν πόνο.
Ἄς τα, κι ἂς κλαῖν στὴν παγωνιὰ τὴν ἄγρια, κι ἂς βογγοῦνε
Στῆς μπόρας τὴ μαυρίλα,
Ἐγὼ κοντά σου στέκομαι ν᾿ ἀκούσω νὰ μοῦ ποῦνε
Τ᾿ ἀμάραντά σου φύλλα,
Ν᾿ ἀκούσω νὰ μοῦ ποῦν σιγὰ τὰ πρόσχαρά τους χείλη,
Πῶς εἶναι μέσ᾿ στὰ χιόνια,
Εἶναι ψυχὲς μέσ᾿ τὸν βοριᾶ, κι ὅμως τὸ φῶς τοῦ Ἀπρίλη
Γύρω τους φέγγει αἰώνια.

Ιωάννης Πολέμης

Να μην ανοίξεις σήμερα την άσπρη σου
αγκαλιά, μη με κοιτάξεις σήμερα με τα γλυκά
σου βλέμματα και μην μου πεις πως μ’ αγαπάς
γιατί είναι πρωταπριλιά και θα νομίζω πως μου
το λες για ψέματα.

Ιωάννης Πολέμης
Το παλιό βιολί (απόσπασμα)

Ἄκουσε τ᾿ ἀπόκοσμο τὸ παλιὸ βιολὶ
μέσα στὴ νυχτερινὴ σιγαλιὰ τοῦ Ἀπρίλη
στὸ παλιὸ κουφάρι του μιὰ ψυχὴ λαλεῖ
μὲ τ᾿ ἀχνὰ κι᾿ ἀπάρθενα τῆς ἀγάπης χείλη.
Εἶμ᾿ ἐγὼ τ᾿ ἀπόκοσμο τὸ παλιὸ βιολὶ
μέσα στὴ νυχτερινὴ σιγαλιὰ τοῦ Ἀπρίλη
στὸ παλιὸ κουφάρι μου μιὰ ψυχὴ λαλεῖ
μὲ τῆς πρώτης νιότης μου τὰ δροσάτα χείλη.

Οδυσσέας Ελύτης
«Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου»

Άνοιγε τον αέρα του κήπου κι έβλεπες τα μαλλιά της να φεύγουν
αριστερά. Ύστερα μετατοπιζότανε πάνω στο τέμπλο, λυπημένη,
κρατώντας στην αγκαλιά της πολλές μικρές άσπρες φλόγες.
Ήταν μια εποχή γεμάτη επαναστάσεις, ξεσηκωμούς, αίματα. Θα
‘λεγες ότι μόνη αυτή συντηρούσε τη διάρκεια των πραγμάτων από
μακριά.
Όμως από κοντά ήταν απλώς μια ωραία γυναίκα που μύριζε κήπο.
Εκεί που βράζει ακόμη όλο παλιά νεότητα
και αγέρωχο το πέλαγος.
Ανεμόεσσα κόρη ενήλικη θάλασσα
πάρε το κίτρο που μου ‘δωκε ο Κάλβος
δικιά σου η χρυσή μυρωδιά
Μεθαύριο θα ‘ρθουν τ’ άλλα πουλιά
θα ‘ναι πάλι ελαφρές των βουνών οι γραμμές
μα βαριά η δική μου καρδία.

Οδυσσέας Ελύτης
«Ηλικία της γλαυκής θύμησης»
(«Προσανατολισμοί)

Θυμάμαι ήταν Απρίλης όταν ένιωσα πρώτη φορά το ανθρώπινο
βάρος σου
Το ανθρώπινο σώμα σου πηλό κι αμαρτία
Όπως την πρώτη μέρα μας στη γη
Γιόρταζαν τις αμαρυλλίδες – Μα θυμάμαι πόνεσες
Ήτανε μια βαθιά δαγκωματιά στα χείλια
Μια βαθιά νυχιά στο δέρμα κατά κει που χαράζεται παντοτινά του
ο χρόνος
Σ’ άφησα τότες
Και μια βουερή πνοή σήκωσε τ’ άσπρα σπίτια
Τ’ άσπρα αισθήματα φρεσκοπλυμένα επάνω
Στον ουρανό που φώτιζε μ’ ένα μειδίαμα.
Τώρα θα ‘χω σιμά μου ένα λαγήνι αθάνατο νερό
Θα ‘χω ένα σχήμα λευτεριάς ανέμου που κλονίζει
Κι εκείνα τα χέρια σου όπου θα τυραννιέται ο Έρωτας
Κι εκείνο το κοχύλι σου όπου θ’ αντηχεί το Αιγαίο.

Οδυσσέας Ελύτης
«Η συναυλία των γυακίνθων»
(Προσανατολισμοί)

Αυτό το μπουμπούκι της φωτιάς θ’ ανοίξει
όταν εσύ βαφτίσεις αλλιώς την παπαρούνα σου.
Από τότε, όπου και να γεννηθείς πάλι,
όπου και να καθρεφτιστείς,
όπου και να συντρίψεις τ’ ομοίωμά σου,
το πάθος μου θα βρίσκεται στον Απρίλη του
ανοίγοντας με την ίδια οδυνηρή ευκολία
τις εφτά συλλογισμένες φλόγες του.

Οδυσσέας Ελύτης
«Το Άξιον Εστί»

ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ το ρόπτρο-σκαραβαίος
το παράτολμο δόντι μες στο ψύχος του ήλιου
ο Απρίλης που ένιωσε ν’ αλλάζει φύλο
της πηγής το μπουμπούκι ό,τι που ανοίγει.

Charles Courtney Curran, Peonies

Κώστας Καρυωτάκης
«Μέρα τ’ Απρίλη»

Μέρα τ’ Απρίλη
γεμάτη θάμπος
γελούσε ο κάμπος
με το τριφύλλι.

Ως την εφίλει
το πρωινό θάμπος,
η φύση σάμπως
γλυκά να ομίλει.

Εκελαδούσαν
πουλιά πετώντας
όλο πιο πάνω.

Τ’ άνθη ευωδούσαν.
Κι είπε απορώντας:
«Πώς να πεθάνω;».

Κώστας Καρυωτάκης
«Χαμόγελο»

Χωρίς να το μάθει ποτέ, εδάκρυσε,
ίσως γιατί έπρεπε να δακρύσει,
ίσως γιατί οι συφορές έρχονται.

Απόψε είναι σαν όνειρο το δείλι
απόψε η λαγκαδιά στα μάγια μένει.
Δε βρέχει πια. Κι η κόρη αποσταμένη
στο μουσκεμένο ξάπλωσε τριφύλλι.

Σα δυο κεράσια χώρισαν τα χείλη
κι έτσι βαθιά, γιομάτα ως ανασαίνει,
στο στήθος της ανεβοκατεβαίνει
το πλέον αδρό τριαντάφυλλο τ’ Απρίλη.

Ξεφεύγουνε απ’ το σύννεφον αχτίδες
και κρύβονται στα μάτια της, τη βρέχει
μια λεμονιά με δυο δροσοσταλίδες
που στάθηκαν στο μάγουλο διαμάντια
και που θαρρείς το δάκρυ της πως τρέχει
καθώς χαμογελάει στον ήλιο αγνάντια.

Ανοιξιάτικο τοπίο στη Φωκίδα

Μαρία Πολυδούρη
«Φαντασία στο τραγούδι μιας νυχτερινής κιθάρας»
(«Ηχώ στο χάος», 1929)

Ὁ Ἀπρίλης κ᾿ ἡ Σελήνη μέσα στὸ ἄλσος
σμίξαν. Τὸ μεσονύχτι μεθυσμένοι
περάσαν μ᾿ εὐθυμία.
Καὶ τώρα στὴ γαλήνη εἶνε ἁπλωμένη
ρεμβαστικὴ ματιά, ἡ μελαγχολία.

Δυὸ δέντρα ἀναπολοῦνε
μία νύχτα καταιγίδας, ποὺ οἱ κορφές τους
ἐρωτικὰ μπλεχτῆκαν
καὶ στὴν ἀνάμνησή τους ξεπετιέται
λυγμὸς ἀπὸ χορδὲς ποὺ δονηθῆκαν.Στὸν ὕπνο σου κόρη γλυκειά…
Ἕν᾿ ἀνοιχτὸ παράθυρο
στὸ ἁγιόκλημα πνιγμένο
κ᾿ ἡ κόρη κρίνο, μὲ τὸ φῶς
τοῦ φεγγαριοῦ ντυμένο.

– Τοῦ τραγουδιοῦ μου ἡ φωνή…
Κι᾿ ἀγγίζει στὸν ἀμύριστο
κάλυκα τῆς καρδιᾶς της
σὰν ὄνειρον ἀθώας χαρᾶς
ὁ πρῶτος ἔρωτάς της.

– Καὶ λίγο λίγο σκοτεινιάζει τὸ ἄλσος.
Στὸ κυπαρίσσι στάθηκε ἡ Σελήνη
βαθιὰ συλλογισμένη.
Ὁ Ἀπρίλης πιὰ βαρέθηκε νὰ δίνη
φιλιά. Φεύγει κ᾿ ἡ Νύχτα κουρασμένη.

Ὅλα σιγῆσαν μόνο γιὰ νὰ μείνη
τὸ φλογερὸ παράπονο:

– Γιατί μ᾿ ἔχεις σ᾿ αἰώνια τυράννια…
τὸ κλάμα τῆς κιθάρας ποὺ ἀνεβαίνει
πρὸς τὴ χλωμὴ Σελήνη, πρὸς τὰ οὐράνια.

Μαρία Πολυδούρη
«Η αγάπη του Ποιητή»

Μ᾿ ἀπάντησες στὸ δρόμο σου, Ποιητή.
Ἤμουν τὸ πρωτολούλουδο τοῦ Ἀπρίλη.
Ἡ δίψα τῆς ἀγάπης ποὺ ζητεῖ
σοῦ φλόγιζε τὴ σκέψη καὶ τὰ χείλη.

Ἤμουν τὸ πρωτολούλουδο. Κλειστὴ
τότε ἡ πηγὴ τῶν στοχασμῶν μου, ἐμίλει
μόνο ἡ καρδιά μου ἀθώα καὶ λατρευτή,
ὅταν τὸ πρῶτο βλέμμα μου εἶχες στείλει.

Μὲ τὸν καιρό, τὸν πόθο σου σ᾿ ἐμὲ
νὰ φανερώσης σίμωσες. Ὠιμέ,
εἴμασταν μιᾶς γενιᾶς παιδιά. Ἡ καρδιά μας
Ἀγάπαε μὲ τὸ πάθος ποὺ ζητᾶ
νὰ πάρη, τὸ αἰσθανθήκαμε φρικτὰ
καὶ πήραμεν ἀλλοῦθε τὴ ματιά μας.

Γεώργιος Δροσίνης
«Πρωταπριλιά»

SONETTO
Ἂν σήμερα κανεὶς σᾶς ‘πῇ
Πῶς τάχ’ αὐτὴ ποῦ ἀγαπᾶτε
Ἄλλον κυττάζει, μὴν κοπῇ
Τὸ αἷμά σας −χαμογελᾶτε.
Κι’ ἂν ἄλλος ‘πῇ χωρὶς ‘ντροπή:
Εἰς τὴν ἀγάπη σας νὰ πᾶτε,
Ἀποκριθῆτε: «Σιωπή,
Καὶ γιὰ κουτὸ μή με περνᾶτε».
Τοὺς φίλους σας γιὰ τὴν ψευτιά τους
Σήμερα νὰ φοβᾶσθε μόνο,
Ταὶς φίλαις σας ὅλο τὸν χρόνο·
Γιατ’ ἔχουνε μεσ’ τὴ ματιά τους,
‘Σ τὰ λόγια τους καὶ ‘ς τὰ φιλιὰ
Παντοτινή πρωταπριλιά.

Κώστας Ουράνης
«Vita nuova»

Δεν θέλω πια παρά να ζω έτσι όπως ένα δέντρο,
οπού θροΐζει ανάλαφρα σε πρωινό του Απρίλη
μεσ’ σ’ ένα κάμπο ειρηνικό, γεμάτον φως γαλάζιο
και παπαρούνες κόκκινες και άσπρο χαμομήλι.

Γιάννης Ρίτσος
«Πρωινό άστρο» (απόσπασμα)

Απρίλης: Άνοιξη! Δυο σταγόνες θάλασσα τα μάτια σου.
Μια καρδερίνα ανεβοκατεβαίνει σ’ έναν ξύλινο σταυρό.
Ένα καροτσάκι
τέσσερις Απρίληδες το σέρνουν
στο στρατί – στρατί του γαλαξία,
τέσσερις Απρίληδες με σέρνουν
μες στον ουρανό.

Μια κουνουπιέρα
τούλινο καραβάκι
οι ανάσες των πουλιών, των αστεριών
παίρνουν το καραβάκι
καταμεσίς στον ωκεανό
-πού πάμε, κοριτσάκι;

Μεγάλος που ‘ναι ο κόσμος,
μεγάλος, τι μεγάλος-

Τέσσερις τοίχοι
ένα παιδάκι
μια μητέρα
οι στίχοι
ένα καροτσάκι-
μην τρέχεις,
πώς να σε φτάσω;

Δεν έχει τοίχους η χαρά
δεν έχει χώρισμα η αγάπη.

Γιάννης Ρίτσος
«Παιχνίδια του ουρανού και του νερού» (απόσπασμα)

Μες στο δάσος μες στη νύχτα
μια τρυπίτσα είναι τ’ αστέρι
τρέχει από κει μέσα, τρέχει
τρέχει ρυάκι το φλουρί
ρυάκι το μαργαριτάρι
γέμισα τις τσέπες μου
γέμισα τα χέρια μου
δεν μπορώ να σταματήσω
πάρτε τά μου ή πάρτε με
με τα χέρια λεύτερα
τον Απρίλη να μπατσίσω.

Κώστας Μόντης

Προσέχετε τα σπουργιτάκια τ’ Απρίλη.
Μην νομίζετε πως είναι σαν τ’ άλλα
που παίζουν με τις ρόδες του αυτοκινήτου
και φεύγουν μισή στιγμούλα πριν τα πατήσουν.
Αυτά μένουν και σκοτώνονται.

Κική Δημουλά
«Το λίγο του κόσμου»
(«Στιγμή», 1994)

Nα είχαμε μιαν άνοιξη.
Mη γελάς.
Mε πράγματα που δεν υπάρχουν μη γελάς.
Aς λένε τα πουλιά κι οι μυρωδιές στα πλάγια
πως είναι Aπρίλης.
Tο λένε τα πουλιά κι οι έρωτες των άλλων.
Eμένα μ’ εξαπατούνε οι θεοί
κάθε που αλλάζει ο καιρός,
κάθε που δεν αλλάζει.
Mη γελάς.
Έαρ δεν γίνεται
με ρίμες
ήλιοι-Aπρίλιοι,
ήλιοι-Aπρίλιοι,
ομοιοκατάληκτες στιγμές,
χρόνος χρωμάτων,
στρέμματα φωτός,
χαμομηλιών ανυπομονησία να μυρίσουν.…
Αχ, οι λυπημένες φράσεις, οι λυπημένες λέξεις
στους δρόμους τους εμπορικούς
τις Κυριακές τις ανοιξιάτικες.

Κική Δημουλά

Ο Απρίλης- φημισμένος κηπουρός- πήδηξε το πρωί
Στο χέρσο κήπο μου κι ένα εξαίσιο έμπηξε
Τριαντάφυλλο. Η άνοιξη κρυμμένη πίσω από το
Τριαντάφυλλο βλέπει την έκπληξή μου και γελάει
Ενώ με την απέραντη χαρά μου
Παρασημοφορεί το μάγο κηπουρό.

Nικηφόρος Βρεττάκος
«Ο λαβύρινθος»

Διαδέχονται οι μέρες μου γρήγορα η μια τους την άλλη,
σα να ’ναι πουλιά που κυνηγιούνται στο σούρουπο
μιας ερήμου, μπερδεύονται, πέφτουνε το ένα τους
πάνω στο άλλο, χτυπιούνται -σωριάζονται,
γίνονται ένα σώμα οι μέρες μου.
Σφηνώνονται μες
στις Κυριακές οι Δευτέρες, μπλέκονται οι μήνες
καθώς τα χαρτιά της τράπουλας: Μάρτης
κι αμέσως Δεκέμβρης, Αύγουστος έπειτα,
παγώνουν οι άκρες των χεριών μου καθώς
ψηλαφώ το λαβύρινθο, προσπαθώντας να βάλω μετά
την Κυριακή τη Δευτέρα, ή τον Απρίλη
πριν απ’ το Μάη. Να χωρίσω ξανά
τη βδομάδα σε εικοσιτετράωρα.

Τ.S. Eliot
«Οι λυπημένες φράσεις»
(«Έρημη Χώρα», μτφρ. Γ. Σεφέρης)

Ο Απρίλης είναι ο μήνας ο σκληρός, γεννώντας
Μες απ’ την πεθαμένη γη τις πασχαλιές, σμίγοντας
Θύμηση κι επιθυμία, ταράζοντας
Με τη βροχή της άνοιξης ρίζες οκνές.
Ο χειμώνας μας ζέστανε, σκεπάζοντας
Τη γη με το χιόνι της λησμονιάς, θρέφοντας
Λίγη ζωή μ’ από ξερούς βολβούς.
Ποιες ρίζες απλώνονται γρυπές, ποιοι κλώνοι δυναμώνουν
Μέσα στα πέτρινα τούτα σαρίδια; Γιε του Ανθρώπου,
Να πεις, ή να μαντέψεις, δεν μπορείς, γιατί γνωρίζεις μόνο
Μια στοίβα σπασμένες εικόνες, όπου χτυπάει ο ήλιος,
Και δε σου δίνει σκέπη το πεθαμένο δέντρο, κι ο γρύλος ανακούφιση
Κι η πέτρα ήχο νερού
Κείνο το λείψανο που φύτεψες στον κήπο σου τον άλλο χρόνο
Άρχισε να βλασταίνει; Πες μου, θα ανθίσει φέτο;

Ρένα Καρθαίου
«Απρίλιος»

Γύρω, γύρω όλοι, παιδιά,
και στη μέση η Πασχαλιά!
Πάσχα κι η καρδιά του Απρίλη,
Φιληθείτε εχθροί και φίλοι.

«Δεύτε λάβετε φως» όλοι,
Φως στο σπίτι, στο περβόλι.
Μαύρες κότες σοκολάτα,
κόκκινα τ’ αυγά στα πιάτα.

Ζήτω τα βουνά κι οι κάμποι!
Φως στο φως ο ήλιος λάμπει.
Γύρω γύρω όλοι
και στη μέση η Πασχαλιά.

ΤΡΑΓΟΥΔΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΠΡΙΛΗ

«Απρίλη μου, Απρίλη μου ξανθέ και Μάη μυρωδάτε,
καρδιά μου πώς αντέχεις μέσα στην τόση αγάπη και στις τόσες ομορφιές»

«Ψαράδες την πρωταπριλιά μεγάλο ψέμα είπαν σκαρφάλωσαν στις φασολιές και στα ουράνια βγήκαν»

«Ένας ευαίσθητος Απρίλης, ένας αθέατος καιρός
γελάει το φρουρό της πύλης και βγαίνει ήλιος λαμπερός.
Από τους κήπους κόβει βάγια κι απ’ την αυλή του πασχαλιές
για να στολίσει τα ναυάγια που μείναν δίχως αγκαλιές.
Φέρνει μια ζάλη στους ανέμους, ανατριχίλα στο νερό
με την καρδιά στήνει πολέμους και με τον Έρωτα χορό»

Πηγές:
– «Απρίλιος», σε: sansimera.gr
– «Άγιος Γεώργιος», σε: sansimera.gr
– «Ήθη και έθιμα της άνοιξης, Απρίλιος», σε: slideshare.net
– «Έστησ’ ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίλη!», σε: pyroessa-logotimis.blogspot.com
– «Τα πιο όμορφα ποιήματα για τον Απρίλιο», σε: koutipandoras.gr
– «Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού», σε: snhell.gr
– «Λαζαρίνες», Λύκειο Ελληνίδων Σερρών, σε: les.gr
– «Παραδοσιακά Λαζαράκια», σε: kimintenia.wordpress.com
– el.wikipedia.org

Καλό μήνα φίλοι μας! Καλό Πάσχα!

kimintenia.wordpress.com