Η Ελλάς ευγνωμονούσα, Θεόδωρος Βρυζάκης, 1858
Τα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας αποτελούν τη ναυαρχίδα των ιστορικών αρχείων που φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη της Βουλής, η οποία και επιμελείται της εκδόσεώς τους.
Οι 25 τόμοι που καλύπτουν την περίοδο από τα χρόνια του Αγώνα έως και τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια είναι αναρτημένοι στον ιστότοπο της Βιβλιοθήκης της Βουλής (https://paligenesia.parliament.gr/) και είναι δυνατή η αναζήτηση κυρίων ονομάτων και τόπων στο σύνολο των τόμων.
Με την ευκαιρία της επετείου της συμπλήρωσης 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, ολοκληρώθηκε η έντυπη σειρά των Αρχείων της Ελληνικής Παλιγγενεσίας. Τυπώθηκαν οι τόμοι 24 και 25, οι οποίοι περιλαμβάνουν έγγραφα της Καποδιστριακής Περιόδου: σχέδια ψηφισμάτων, της Γραμματείας της Δικαιοσύνης, της Οικονομικής Επιτροπής, του Υπουργείου Εξωτερικών, και αλληλογραφία του Κυβερνήτη με αντιπρέσβεις και γενικά προσωπικότητες της εποχής του.
Τα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, μία από τις πιο σημαντικές αρχειακές συλλογές της Βιβλιοθήκης της Βουλής, αποτελούνται από τριάντα οκτώ κώδικες και δέκα χιλιάδες λυτά έγγραφα, τα οποία χρονολογούνται από την έναρξη του αγώνα της ανεξαρτησίας έως την εκλογή του πρώτου βασιλέα της Ελλάδος Όθωνα (1821-1832). Η βασική αυτή ιστορική πηγή μελέτης της Ελληνικής Επανάστασης περιλαμβάνει έγγραφα που σχετίζονται με τις Εθνοσυνελεύσεις και τις τοπικές συνελεύσεις, τα συνταγματικά κείμενα του Αγώνα και τα τοπικά πολιτεύματα, πράξεις του Βουλευτικού και του Εκτελεστικού Σώματος, έγγραφα της καποδιστριακής περιόδου από και προς τον Κυβερνήτη, τη Γερουσία και το Πανελλήνιο, αλληλογραφία υπουργείων και γραμματειών, καθώς και έγγραφα ιδιωτών προς τη Διοίκηση.
Μέσα στο συμπαγές σώμα τεκμηρίων των Αρχείων της Ελληνικής Παλιγγενεσίας αποτυπώνεται εναργώς τόσο η ίδρυση και η λειτουργία των βασικότερων οργάνων εκπροσώπησης του Έθνους και της Διοίκησης, κατά τη διαδικασία συγκρότησης ανεξάρτητης εθνικής κρατικής οντότητας, όσο και ο αγώνας και τα προσωπικά αιτήματα των αφανών, στο μεταίχμιο της μεταμόρφωσής τους από υπόδουλους σε ελεύθερους πολίτες.
Μετά από την πυρκαγιά που έπληξε το 1854 το κτήριο του Κοινοβουλίου και της Γερουσίας, η Βουλή κατανόησε την ανάγκη και τη σημασία έκδοσης των «κατά την ελληνικήν παλιγγενεσίαν εγγράφων», προκειμένου να δημοσιοποιήσει στο ευρύ κοινό αλλά και να διαφυλάξει από τις φθορές του χρόνου και τις καταστροφές το περιεχόμενό τους. Επιτροπή με πρόεδρο τον γερουσιαστή Ρήγα Παλαμήδη, ανέλαβε να συγκεντρώσει τα αρχεία της Επανάστασης που φυλάσσονταν στη Βουλή. Ταυτόχρονα επεδίωξε και να τα εμπλουτίσει, απευθύνοντας πρόσκληση σε δημόσιες αρχές και ιδιώτες για την κατάθεση σχετικών εγγράφων που είχαν στη διάθεσή τους.
Με τη σημαντική συμβολή και του βιβλιοφύλακα Γεωργίου Τερτσέτη, η δραστηριοποίηση αυτή κατέληξε στη μεταγραφή και την έκδοση δύο τόμων αρχειακού υλικού το 1857 και το 1862 αντίστοιχα, οι οποίοι εγκαινίασαν τη σειρά των Αρχείων της Ελληνικής Παλιγγενεσίας. Το εκδοτικό αυτό εγχείρημα συνεχίστηκε, μετά από μακρόχρονη διακοπή ενός αιώνα περίπου, τα έτη 1971 και 1972, οπότε επανεκδόθηκαν οι δύο πρώτοι τόμοι, ενώ μέχρι το 1981 μεταγράφηκε περαιτέρω αρχειακό υλικό και κυκλοφόρησε σε δώδεκα νέους τόμους. Από το 1994 έως το 2012, εκδόθηκαν άλλοι έντεκα τόμοι, ώστε η σειρά να αριθμεί, μέχρι σήμερα, είκοσι πέντε (25) τόμους. Παράλληλα, το 2002 κυκλοφόρησε ένα Ανθολόγιο σημαντικών εγγράφων που είχαν περιληφθεί στους είκοσι πρώτους τόμους. Συνολικά έχουν εκδοθεί 7.500 περίπου λυτά έγγραφα και δεκαεπτά κώδικες.
Η Βουλή αξιοποιώντας τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών κυκλοφόρησε το 1999 σε cd-rom και στη συνέχεια ανάρτησε στο διαδικτυακό της τόπο το περιεχόμενο των είκοσι, μέχρι τότε, εκδοθέντων τόμων. Σήμερα, έχουν ψηφιοποιηθεί στο σύνολό τους οι είκοσι πέντε τόμοι και τα κείμενα, τα ευρετήρια και ο πίνακας περιεχομένων των εγγράφων που περιλαμβάνουν είναι ελεύθερα προσβάσιμα στο διαδίκτυο για πλοήγηση και έρευνα.
Τη γενική επιστημονική επιμέλεια του έργου έχει ο Αγαμέμνων Τσελίκας, φιλόλογος – παλαιογράφος, προϊστάμενος του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης. Τη μεταγραφή εγγράφων ανέλαβε η Λένα Κορομηλά, παλαιογράφος και επιμελήτρια ιστορικών κειμένων, συνεργάτις της Βιβλιοθήκης της Βουλής.
Η σειρά των Αρχείων της Παλιγγενεσίας έχει σημαίνουσα βαρύτητα στην ιστορία των ελληνικών αρχειακών εκδόσεων και αποτελεί παράδειγμα συστηματικής μακρόχρονης έκδοσης. Παράλληλα, είναι βασική πηγή μελέτης της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, που συμβάλλει καθοριστικά στη διατήρηση της εθνικής μνήμης.
Πηγές: paligenesia.parliament.gr, Λευκαδίτικα Νέα
kimintenia 