Κυριακάτικο πρωινό του Μαΐου, έχοντας αφήσει πίσω μας το Δερβένι, ξεκινάμε την ανάβαση προς το χωριό Ευρωστίνη ή Ζάχολη Κορινθίας,που κρατά ακόμη πολλά στοιχεία της παλαιάς μορφής του, με τις βρύσες, τα αλώνια και τα ξωκλήσια του, μα πιο πολύ από όλα με τον υπέροχο ναό του Αγίου Γεωργίου με τους δεκαεπτά τρούλους του, που δεσπόζει πάνω από το χωριό μέσα σε πυκνά δάση και άφθονα τρεχούμενα νερά.
Αρχές Φεβρουαρίου, σε απόσταση κοντινή από την Αθήνα, περνούμε τον Ισθμό της Κορίνθου και στο ύψος του Κιάτου στρίβουμε προς Φενεό και ακολουθούμε μια πανέμορφη διαδρομή μέσα από τις καταπράσινες εξοχές της Κορινθίας. Η γη νοτισμένη και η φύση ήρεμη παντού μόλις που αποτολμά τα πρώτα της σκιρτήματα αναμένοντας την άνοιξη. Στα αριστερά μας η μαγευτική λίμνη Στυμφαλία μετεωρίζεται μεταξύ θρύλου και πραγματικότητας μέσα σ’ ένα σύννεφο πυκνής ομίχλης.
«Αυτός, αυτοίς και κόσμος και πλούτος και έπαινος» Άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης (από τον εγκωμιαστικό του λόγο για τον Άγιο Νικόλαο)
Μετά την πτώση της Βασιλεύουσας Κωνσταντινούπολης, την 29η Μαΐου 1453, οι Τούρκοι κατέλαβαν, το 1460, και την Πελοπόννησο, της οποίας οι κάτοικοι ήδη λόγω των συνεχόμενων κατακτήσεων ζούσαν σε όρια εξαθλίωσης. Με την επέλαση των Τουρκικών ορδών στις πόλεις, αλλά και στην ύπαιθρο του Μοριά οι συνθήκες επιδεινώθηκαν και όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται για την περιοχή της Στυμφαλίας από ιστορικούς της εποχής, τα κτήματα της περιοχής και τα κοπάδια αιγοπροβάτων ανήκαν αποκλειστικά στον Τούρκο διοικητή που είχε για έδρα του το Καλλιάνοι και οι ντόπιοι ζούσαν καταδιωγμένοι στις σπηλιές των βουνών, πολύ φτωχά με το ελάχιστο σιτάρι που καλλιεργούσαν στα οροπέδια.
Αυτά τα δύσκολα χρόνια, περίπου το 1520, γεννήθηκε στο Ψάρι Κορινθίας ο Νικόλαος. Οι γονείς του, Ιωάννης και Καλή, από άγνωστη αιτία, πέθαναν περίπου το 1532, όταν ο Νικόλαος ήταν μόλις δώδεκα ετών. Η έλλειψη των στοιχειωδών, αλλά πολύ περισσότερο η ορφάνια, έσπρωξαν τον νεαρό να ακολουθήσει συγχωριανούς του Ψαραίους που ξενιτεύονταν για αναζήτηση καλύτερης μοίρας. Αυτό το οδοιπορικό τον έφερε μετά από πολλές δυσκολίες στην Συληβρία της ανατολικής Θράκης, κοντά στην Κωνσταντινούπολη.
O Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης καταγόταν από τα Ευχάιτα της Γαλατίας και κατοικούσε στην Ηράκλεια του Ευξείνου Πόντου. Στρατιωτικός στο επάγγελμα, διακρίθηκε για την γενναιότητά του και γρήγορα προήχθη στους υψηλότερους βαθμούς της στρατιωτικής ιεραρχίας. Αθλητής γενναιότατος ο Θεόδωρος, ήταν συγχρόνως και υπόδειγμα σεμνότητας, όπως αρμόζει σε έναν γνήσιο Χριστιανό. Όταν το 320 μ.Χ. ο Λικίνιος διέτριβε στη Νικομήδεια, άκουσε περί του Θεοδώρου ότι είναι Χριστιανός και βδελύσσεται τα είδωλα. Αμέσως απέστειλε στην Ηράκλεια ανώτερους αξιωματούχους, για να τον συνοδεύσουν με τιμή στη Νικομήδεια. Αλλ’ ο Θεόδωρος διεμήνυσε διά των ιδίων απεσταλμένων στον Λικίνιο, ότι για πολλούς λόγους η παρουσία του στην Ηράκλεια ήταν συμφέρουσα και τον προέτρεπε να μεταβεί εκεί.
Μ' αρέσουν τα ποιήματα που ζουν στο δρόμο, έξω απ' τα βιβλία: αυτά που τουρτουρίζουν στις γωνιές κι όλο καπνίζουν σαν φουγάρα· που αναβοσβήνουν, μες στη νύχτα, σαν Χριστουγεννιάτικα λαμπάκια... [Νίκος Χουλιαράς]