Να γνωρίσεις τον εαυτό σου (Άγιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής)

Ο Άγιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής (κατά κόσμον Φραγκίσκος Κόττης) γεννήθηκε στις Λεύκες της Πάρου, στις 12 Φεβρουαρίου 1897 και εκοιμήθη στο Άγιον Όρος, την 15η Αυγούστου 1959. Ήταν Έλληνας Ορθόδοξος Μοναχός και Γέροντας (πνευματικός πατέρας και οδηγός) μικρής συνοδείας Μοναχών στο Άγιον Όρος. Η κατάταξή του ως Αγίου της Ορθοδόξου Εκκλησίας πραγματοποιήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως το 2020 και η μνήμη του τιμάται στις 16 Αυγούστου εκάστου έτους.

Γονείς του ήταν ο Γεώργιος και η Μαρία Κόττη. Ήταν ο τρίτος κατά σειρά από τα επτά παιδιά της οικογένειάς του. Ο μικρός Φραγκίσκος ορφάνεψε πολύ νωρίς από πατέρα και η μητέρα του Μαρία ανέλαβε την προστασία όλης της οικογένειας. Ως την εφηβική του ηλικία παρέμεινε στο χωριό, βοηθώντας τη μητέρα του και την οικογένειά του σε διάφορες εργασίες ως προς το ζην. Σχολείο φοίτησε ως τη Β’ Δημοτικού. Υπηρέτησε τη θητεία του στο Πολεμικό Ναυτικό και σε ηλικία 23 ετών αναχώρησε από την Πάρο για τον Πειραιά, όπου εργάστηκε ως μικροπωλητής σε Πειραιά και Αθήνα. Εξαιτίας της ελλιπούς μόρφωσής του, άρχισε από μόνος του να διαβάζει βίους αγίων και ασκητών, που του προκάλεσαν ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Αυτό τον ενθουσιασμό του τον εξάσκησε ιδιαίτερα στα βουνά της ακατοίκητης τότε Πεντέλης, όπου ξενυχτούσε με προσευχή σε σπηλιές ή και πάνω σε δένδρα, όπως συνήθιζαν οι παλαιοί ασκητές, σαν στυλίτης. Έπειτα, πήρε την απόφαση να κατευθυνθεί προς το Άγιον Όρος για να μονάσει.

Ο Άγιος Ιωσήφ σε νεαρή ηλικία

Ο πρώτος σταθμός του, το έτος 1921, ήταν η περιοχή Κατουνάκια του Αγίου Όρους. Γνώρισε την αδελφότητα των Δανιηλαίων και έμεινε για ένα διάστημα στη Σκήτη τους υπό την πνευματική καθοδήγηση του Αγίου Δανιήλ Κατουνακιώτη του Σμυρναίου, που ήταν και ο ιδρυτής της Συνοδείας των Δανιηλαίων. Αποχώρησε με την ευχή του Γέροντος Δανιήλ, διότι επιθυμούσε την υπέρμετρη άσκηση, τον ησυχασμό και την απομόνωση με σκοπό τη νοερά προσευχή. Έναν χρόνο αφότου ήρθε στο Άγιον Όρος, την ημέρα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που γιορτάζεται στην κορυφή του όρους Άθω, στο ομώνυμο εκκλησάκι, γνώρισε τον μετέπειτα πιστό συνασκητή του, τον πατέρα Αρσένιο, που ήταν ήδη μεγαλόσχημος μοναχός της Μονής Σταυρονικήτα. Ψάχνοντας για αυστηρό και διακριτικό νηπτικό Γέροντα, που θα τον βοηθούσε να ανακαλύψει την ασκητική Χριστιανική ζωή, μετέβη με τον π. Αρσένιο στο Ιερό κελί του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στα Κατουνάκια, το έτος 1924, για να γίνουν υποτακτικοί σε δύο ηλικιωμένους Γέροντες, τον πατέρα Εφραίμ και Ιωσήφ, που ήταν κατά σάρκα αδέλφια.

Στις 31 Αυγούστου 1925 σε ηλικία 28 ετών έλαβε το μοναχικό σχήμα. Η κουρά του έγινε στη Βίγλα, στο σπήλαιο του Αγίου Αθανασίου, παίρνοντας το όνομα Ιωσήφ. Στα μέσα του 1928 αποφάσισαν να μεταβούν σε πιο ορεινή και απομακρυσμένη περιοχή στην Σκήτη του Αγίου Βασιλείου. Έπειτα από δέκα περίπου χρόνια σκληρής πνευματικής άσκησης, νηστείας και προσευχής με τον π. Αρσένιο, καθώς και με πολλές εμπειρίες της θείας Χάριτος, ο μοναχός Ιωσήφ δέχτηκε ν’ αναλάβει συνοδεία και να γίνει πνευματικός οδηγός όποιων μοναχών θα τον ακολουθούσαν. Κατά την περίοδο της διαμονής του στη Σκήτη του Αγίου Βασιλείου, ο Γέροντας Ιωσήφ είχε ως υποτακτικό και τον άγιο Εφραίμ τον Κατουνακιώτη. Την ίδια περίοδο ο αδελφός του Γέροντα Ιωσήφ, Νικόλαος Κόττης, εγκαταλείπει τα εγκόσμια, εντάχθηκε στη συνοδεία του αδελφού του ως μοναχός και έλαβε το όνομα Αθανάσιος.

Τον Ιανουάριο του 1938, η μικρή συνοδεία μετέβη στην Ιερά Σκήτη της Μικράς Αγίας Άννης, όπου και εγκαταστάθηκε μέσα σε σπηλιές κοντά σε ένα εκκλησάκι του Τιμίου Προδρόμου, που το έχτισαν οι ίδιοι. Πρώτος υποτακτικός του κατά την παραμονή της συνοδείας στην Μικραγιάννα, ήταν ο Κύπριος μοναχός Σωφρόνιος, ο οποίος κατά τη μεγαλόσχημη κουρά του πήρε το όνομα Ιωσήφ και διετέλεσε αργότερα Γέροντας της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους μέχρι και την κοίμησή του, την 1η Ιουλίου 2009. Επίσης, μέλος της συνοδείας ήταν ο πατήρ Εφραίμ, ο μετέπειτα Γέροντας Εφραίμ και Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Φιλοθέου Αγίου Όρους και ιδρυτής άνω των 19 μοναστηριών στις ΗΠΑ και στον Καναδά. Το 1953 η συνοδεία του μακαριστού Γέροντα Ιωσήφ εγκαταστάθηκε στη Νέα Σκήτη του Άθω, η οποία αποτέλεσε και τον τελευταίο σταθμό της επίγειας ζωής του.

Η υγεία του κλονισμένη από τους υπεράνθρωπους αγώνες και την υπέρμετρη άσκηση, οδήγησε σε καρδιακή ανεπάρκεια. Έναν μήνα πριν την κοίμησή του είχε πληροφορηθεί τον ακριβή χρόνο από την ίδια την Παναγία. Στις 14 Αυγούστου παρακολούθησε την ιερά αγρυπνία προς τιμήν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μετέλαβε τα Άχραντα Μυστήρια και μετά το τέλος της ακολουθίας άφησε την τελευταία του πνοή. Εκοιμήθη στις 15 Αυγούστου 1959 στη Νέα Σκήτη του Άθω, στην ιερά καλύβη Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Ο τάφος του βρίσκεται σε εκκλησάκι στη Νέα Σκήτη Αγίου Όρους, κοντά στον Πύργο της Σκήτης. Τα Άγια Λείψανά του έχουν ανακομισθεί. Η Τίμια Κάρα του φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Αγίου Αντωνίου στην Αριζόνα των ΗΠΑ.

Οι άγιοι Εφραίμ Φιλοθεΐτης (της Αριζόνας), Εφραίμ Κατουνακιώτης και Ιωσήφ Βατοπαιδινός

Στις 20 Οκτωβρίου 2019 και ευρισκόμενος στις Καρυές του Αγίου Όρους, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ανήγγειλε ότι επίκειται η επίσημη αγιοκατάταξη του Γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστή στο Αγιολόγιο της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας. Τα λείψανά του φυλάσσονται στη Μονή Βατοπεδίου. Στις 9 Μαρτίου 2020, η Αγία και Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη, προέβη στην αναγραφή του Γέροντος Ιωσήφ στο Αγιολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Ο τάφος του Οσίου Ιωσήφ του ησυχαστή στη Νέα Σκήτη Αγίου Όρους

Η διδασκαλία του και το πνευματικό του έργο διασώζεται σε 65 επιστολές του, που έχει εκδόσει η Ιερά Μονή Φιλοθέου, καθώς και σε αριθμό βιβλίων διαφόρων εκδόσεων. Η περίοδος παρουσίας του στον Άθωνα, είναι η εποχή έλλειψης πνευματικών οδηγών, που ήταν σε θέση να διδάξουν τη Νοερά Προσευχή σε σχέση με την κάθαρση της καρδιάς και του νου από τα πάθη, με ουσιαστικό τρόπο και όχι με το νομικίστικο χαρακτήρα της τήρησης των χριστιανικών καθηκόντων. Ακόμα και οι αριθμοί των μοναχών ήταν πολύ μικροί στα διάφορα μοναστήρια. Η επάνδρωση έξι ιερών μονών και η πνευματική αναγέννηση του Αγίου Όρους, αλλά και πολλών γυναικείων μοναστηριών στον ελληνικό χώρο, οφείλεται στον Γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή.

Η ζωή και η πνευματική παρακαταθήκη του παρουσιάζεται σε ντοκιμαντέρ με τίτλο «Γέροντας Ιωσήφ, ο Ησυχαστής», την ευθύνη για την παραγωγή, το σενάριο και την επιμέλεια του οποίου είχε η Ιερά Μονή Βατοπαιδίου. Το ντοκιμαντέρ απέσπασε στο φεστιβάλ LGFF στο Λονδίνο τέσσερις διακρίσεις από την κριτική επιτροπή:

Ἀπολυτίκιον (Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον)
Τὴν ψυχὴν ἐκκαθάρας συντόνοις σκάμμασι, σκληραγωγίᾳ, νηστείᾳ, ἀδιαλείπτῳ εὐχῇ, ἀγρυπνίᾳ καὶ πεντάδος τῶν αἰσθήσεων θεοφρουρήτῳ φυλακῇ ἄρτι, μάκαρ Ἰωσήφ, ἀπῆλθες Χριστῷ συνεῖναι, Ὃν δυσωπεῖς ὑπὲρ πάντων, Ἡσυχαστά, νῦν εὐφημούντων σε.

Έτερον Ἀπολυτίκιον (Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης)
Ἡσυχίαν φιλοῦντα, προσευχὴν ἀδιάλειπτον, σιωπήν, ἀμεριμνισίαν, νῆψιν καὶ κακοπάθειαν τιμήσωμενθεόπνουν Ἰωσήφ, ὡς Ἄθωνος νεόφωτον φανόν, καὶ ἀλείπτην μονοτρόπων πρὸς Φωτοδότου θέαν ἀνακράζοντες· Δόξα, τῷ σὲ δοξάσαντι Χριστῷ, δόξα, τῷ σὲ στεφανώσαντι ,δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἡμῖν πρέσβυν ἀκοίμητον.

Κοντάκιον (Ἦχος πλ. δ’. Τῇ Ὑπερμάχῳ)
Τὸν σπηλαιώτην Ἰωσὴφ ἐγκωμιάσωμεν, Ἡσυχαστὴν ὡς ἀφανῆ καὶ ταπεινόφρονα, ἐργασάμενον ἐν ὄρει εὐχὴν τοῦ Ἄθω νοερὰν ἀδιαλείπτως καὶ γενόμενον μονοτρόπων ὑφηγήτορα πρὸς θέωσιν πόθῳ ψάλλοντες· Χαίροις, Πάτερ ἰσάγγελε.

Μεγαλυνάριον
Χαίροις, νήσου Πάρου σεπτὸς βλαστός, χαίροις, ὄρους Ἄθω ἐνδιαίτημα, Ἰωσήφ, χαίροις, ὑφηγῆτορ διαγωγῆς ἀμέμπτου, εὐχῆς ἀδιαλείπτου, μάκαρ, καὶ νήψεως.

Ὁ Οἶκος
Ἄγγελος ἐν τῷ Ἄθῳ,Ἰωσήφ, ἀνεδείχθης, σεπτὲ Ἡσυχαστά, φωτοφόρος, κατὰμέθεξιν ὁ θεωθείς, ταπεινοφροσύνης, προσευχῆς, νήψεως καὶ ἀκτησίας κόσμημα· διό σοι ἐν χορῷ βοῶμεν·

Χαῖρε, Λευκῶν τῶν ἐν Πάρῳ γόνος·
χαῖρε, ἠθῶν τῶν ἀμέμπτων φάρος.

Χαῖρε, δυσπροσίτου σπηλαίου ὁ ἔνοικος·
χαῖρε, νυχθημέρου ἀγῶνος ὁ πρόβολος.

Χαῖρε, εὖχος ταπεινώσεως ἄκρας καὶ ὑπακοῆς·
χαῖρε, στῦλος ἀδιάσειστος ἐν Χριστῷ καινῆς ζωῆς.

Χαῖρε, ἀδιαλείπτου προσευχῆς ὁ ἐργάτης·
χαῖρε, τοῦ Ζωοδότου συμπαθείας ἐπαίτης.

Χαῖρε, βαλβὶς ἐνθέου ἀσκήσεως·
χαῖρε, πυξὶς ἀζύγων θεώσεως.

Χαῖρε, Χριστὸν ἀρεταῖς ὁ εὐφράνας·
χαῖρε, ἐχθρὸν νοητὸν ὁ συντρίψας·

Χαίροις, Πάτερ ἰσάγγελε.

Κάθισμα (Ἦχος α’. Τὸν τάφον Σου, Σωτήρ)
Μετὰ τὴν α’ Στιχολογίαν
Θεόφρον Ἰωσήφ, ἐραστὰ ἡσυχίας, εὐχῇ, ὑπακοῇ, ἀγρυπνίᾳ καὶ νήψει τὸν δόλιχον ἤνυσας τῆς ἐνθέου ἀσκήσεως καὶ κατήντησας εἰς οὐρανίους σκηνώσεις συναγάλλεσθαι τοῖς ἀπ’ αἰῶνος ὁσίοις πατράσι τοῦ Ἄθωνος.

Έτερον Κάθισμα (Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε)
Μετὰ τὴν β’. Στιχολογίαν
Ἐκθύμως τιμῶμέν σε, θεοειδὲς Ἰωσήφ, τὸν καθαγιάσαντα δακρύων τοῖς ὀχετοῖς τὸ Ὄρος τὸ Ἅγιον, καὶ ἐποφθέντα ἄρτι στηλογράφημα θεῖον ἡσυχασμοῦ καὶ φάρον προσευχῆς ἀσιγήτου, πατέρων νηπτικῶν παμφαὲς ὄντως φρυκτώρημα.

Έτερον Κάθισμα (Ἦχος γ’. Τὴν ὡραιότητα)
Μετὰ τὸν Πολυέλεον
Σκληραγωγούμενον καὶ ἡσυχάζοντα, νήφοντα μέλψωμεν θερμῶς εὐχόμενον καὶ θριαμβεύοντα ἐχθρὸν καμάτοις τοῖς νυχθημέροις, Ἰωσὴφ τὸ Ὅσιον, ἀσκητὴν ἐνθεώτατον ἄρτι ἁγιάσαντα ὄρος τὸ Ἁγιώνυμον ἐν ἄκρᾳ εὐλαβείᾳ βοῶντες· Χαῖρε, Πνευματοφόρε πάτερ.

Έτερον Κάθισμα (Ἦχος γ’. Θείας πίστεως)
Ἡσυχάζοντα, κακοπαθοῦντα, κοπιάζοντα καὶ ἀγρυπνοῦντα, σιωπῶντα καὶ εὐχὴν ἐργαζόμενον τοῦ Ἰησοῦ, Ἰωσὴφ εὐφημήσωμεν, τὸν Σπηλαιώτην, ὡς Χάριτος σκήνωμα καὶ ἰσάγγελον τῷ ὄντι βροτὸν καυγάζοντες· Ὁσίων, χαῖρε, Ἄθωνος ὡράϊσμα.

Ἰδιόμελον ἐκ τῆς Λιτῆς (Ἦχος α’)
Εὐφραίνεσθε φιλοσίων οἱ δῆμοι καὶ πανηγυρίσατε Ἁγιορεῖται πάντες συνελθόντες σήμερον τιμῆσαι τὴν μνήμην Ἰωσήφ, τοῦ νεαυγοῦς τῆς Ἐκκλησίας φωστῆρος, ἀστραπαῖς εὐχῆς ἀδιαλείπτου καὶ ἀγωγῆς ἰσαγγέλου φωτίσαντος τὰ σύμπαντα· οὗτος γὰρ ὡς ἄσαρκος πολιτευσάμενος καὶ εἰς ἀκρότητα καταντήσας ἀπαθείας καὶ νήψεως μετέστη πρὸς Ὃν ἠγάπησε Κύριον ἀσιγήτως πρεσβεύειν ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

Έτερον Ἰδιόμελον ἐκ τῆς Λιτῆς (Ἦχος β’)
Σεμνύνεται Πάρος, Ἰωσήφ, τοῖς σπαργάνοις σου καὶ μεγαλύνει Ἄθως τὴν ἐν αὐτῷ ἀσκητικήν σου πολιτείαν, Ἡσυχαστά, ὁ νυχθημερὸν νήφων καὶ εὐχόμενος· σὺν αὐτοῖς καὶ πάντες οἱ ζηλοῦντες τὰ σὰ κατορθώματα ὑμνοῦμεν τὴν πρὸς σεαυτὸν αὐστηρότητα καὶ τὴν πρὸς τοὺς προσιόντας σοι διδακτικότητα καὶ πατρότητα· καὶ νῦν τιμῶντες τὴν ἀεισέβαστον μνήμην σου τὰς θεοπειθεῖς λιτάς σου ἀπεκδεχόμεθα πρὸς ζωὴν τὴν αἰώνιον.

Έτερον Ἰδιόμελον ἐκ τῆς Λιτῆς (Ἦχος γ’)
Κατουνακίων ἡ ἔρημος, Ἁγίου Βασιλείου ἡ δυσπρόσιτος Σκήτη, Μικρᾶς Ἁγίας Ἄννης τὸ σπήλαιον καὶ Νέας Σκήτεως ἡ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ Καλύβη ὁμολογοῦσι τὰ ἀσκητικά σου κατορθώματα, Ἰωσὴφ ἀξιάγαστε· σὺν αὐτοῖς καὶ ἡμεῖς μεγαλύνοντές σε ὡς καταπατητὴν νοητῶν λεόντων καὶ δρακόντων τὰς εὐχάς σου αἰτούμεθα πρὸς σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

Έτερον Ἰδιόμελον ἐκ τῆς Λιτῆς (Ἦχος δ’)
Τὸν δι’ εὐχῆς καὶ σιωπῆς καὶ νήψεως φυλάξαντα νοὸς τὴν πεντάριθμον θυρίδα καὶ καθάραντα ἑαυτὸν πάσης χοϊκῆς συναφείας, Ἰωσήφ, τὸν ὁσιώτατον νηπτικὸν πατέρα, εὐφημήσωμεν ὡς ἀρετῆς καταγώγιον ἐν ἀγαλλιάσει λέγοντες· Ὁ μὴ εὐμοιρήσας λαβεῖν παιδείαν τὴν θύραθεν, ἀλλὰ ἐποφθεὶς Θεοῦ σοφίας δοχεῖον, σόφισον τοὺς ἀσόφους ἱκέτας σου πρὸς τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν ἀναζήτησιν.

Πηγές: saint.gr, el.wikipedia.org, agiosgeorgioskorydallou.gr, pemptousia.gr

Μια σκέψη σχετικά μέ το “Να γνωρίσεις τον εαυτό σου (Άγιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής)

Σχολιάστε