Τον Ιανουάριο του 1940 ξεκίνησε να εκδίδεται στον Πειραιά το περιοδικό «Πειραϊκά Γράμματα». Αποτελούσε εκδοτικό έργο του δραστήριου, εκείνη την περίοδο, Φυσιολατρικού Ομίλου Πειραιώς. Διευθυντές του ανέλαβαν οι λογοτέχνες Ισιδώρα Καμαρινέα και Κλέαρχος Στ. Μιμίκος. Απέβλεπε, κατά κύριο λόγο, στην παρουσίαση της συγγραφικής εργασίας δημιουργών, που ζούσαν στην πόλη του Πειραιά, συνεχίζοντας τη μακρά παράδοση, που είχε η πόλη στην έκδοση λογοτεχνικών εντύπων.
Οι διευθυντές του, ύστερα από τη θετική ανταπόκριση που γνώρισε το έντυπο, επιθυμούσαν να πρωτοτυπήσουν και να κάνουν ευρύτερα γνωστή την εκδοτική πρωτοβουλία τους. Η ευκαιρία που αναζητούσαν δεν άργησε να τους δοθεί… Η Δημοτική Αρχή του Μιχαήλ Μανούσκου, ύστερα από απόφαση του Υπουργού Διοικητή Πρωτευούσης Κώστα Γ. Κοτζιά, σχεδίασε την οργάνωση στην πόλη, το διάστημα από τις 30 Απριλίου έως 5 Μαΐου 1940, της «Εβδομάδος των Ανθέων».
Φωτογραφία του χειρογράφου του Κωστή Παλαμά (σ. 14)
Στις εκδηλώσεις που επρόκειτο να πραγματοποιηθούν στον Πειραιά συνέβαλαν και οι δύο διευθυντές του περιοδικού. Στο πλαίσιο αυτό επιμελήθηκαν την έκδοση του τεύχους «Αγαπάτε τα άνθη», που κυκλοφόρησε από τον Δήμο Πειραιώς και τυπώθηκε τον Μάιο του 1940 στο Τυπογραφείο του Νικολάου Μυτιληναίου στον Πειραιά. Παράλληλα, έκριναν σκόπιμο ν’ αφιερώσουν το σχεδιαζόμενο δεύτερο τεύχος των «Πειραϊκών Γραμμάτων» στα λουλούδια.
Για τον σκοπό αυτό, απευθύνθηκαν σε πνευματικούς ανθρώπους της εποχής, ζητώντας τη συνεργασία τους. Η ανταπόκριση που συνάντησαν από την πλευρά τους ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Την εικονογράφηση και τη φροντίδα εκτύπωσης επωμίστηκε ο νέος -τότε- χαράκτης Α. Τάσσος. Δεν διαθέτουμε πληροφορίες για τις συνθήκες, κάτω από τις οποίες εξασφαλίστηκε η συνεργασία του. Ο Α. Τάσσος, όπως όλα δείχνουν, ήταν γνωστός στους υπευθύνους των «Πειραϊκών Γραμμάτων».
Δημοσθένης Ν. Βουτυράς, «Όνειρο σε ανθόκηπο», ξυλογραφία Α. Τάσσου (σ. 20)
Επρόκειτο για έναν νέο καλλιτέχνη, που είχε λάβει μέρος τα προηγούμενα χρόνια με ξυλογραφίες του στις τρεις πρώτες Πανελλήνιες Εκθέσεις Χαρακτικής, οι οποίες οργανώθηκαν στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, αποσπώντας τα εγκωμιαστικά σχόλια των τεχνοκριτικών. Από το 1939 είχε ξεκινήσει να συνεργάζεται με το περιοδικό «Νέα Εστία», εικονογραφώντας κείμενα που δημοσιεύονταν.
Το δεύτερο τεύχος των «Πειραϊκών Γραμμάτων», ένα λεύκωμα, θεωρείται από τα ωραιότερα αφιερώματα περιοδικών του Μεσοπολέμου, και όχι μόνο. Τυπώθηκε κατά το διάστημα 22-27 Απριλίου 1940 στο Εργοστάσιο Γραφικών Τεχνών της «Ελληνικής Εκδοτικής Εταιρείας» Α.Ε., που έδρευε στην οδό Παπαδιαμαντοπούλου 44, στην Αθήνα. Τα κλισέ έγιναν στο Τσιγκογραφείο των Ι. Σγουράκη και Η. Διαμαντόπουλου, στην οδό Δραγατσανίου 3, επίσης στην Αθήνα. Σημαντικό μέρος της δαπάνης κάλυψε ο δημοσιογράφος Κωνσταντίνος Βοβολίνης, ο οποίος εργάστηκε αποφασιστικά, ώστε να ολοκληρωθεί, μέσα στις χρονικές προθεσμίες που είχαν τεθεί, η έκδοση.
Ηλίας Βενέζης, «Η πρώτη ώρα», ξυλογραφία Α. Τάσσου (σ. 25)
Το τεύχος κυκλοφόρησε την 1η Μαΐου 1940 σε 3.000 αριθμημένα αντίτυπα. Καταλάμβανε έκταση 148 σελίδων, διαστάσεων 28,5 x 21,5 εκ. Στο πάνω μέρος του εξωφύλλου του, κάτω από τον τίτλο «Πειραϊκά Γράμματα», αναγραφόταν: «Αφιερωμένα στα Λουλούδια». Ακολουθούσε μία εντυπωσιακή έγχρωμη ξυλογραφία. Σε ειλητό πάπυρο η λεζάντα: «Μάιος 1940». Κάτω δεξιά, μέσα σε πλαίσιο, το αρχικό του δημιουργού του: «Τ».
Στις σελίδες του, δημοσιεύονταν ποικίλες συνεργασίες, με θέμα τα λουλούδια. Όλες ήταν πρωτότυπες και αξιόλογες. Συντάκτες τους ήταν γνωστά ονόματα της εποχής. Πιο συγκεκριμένα, περιλαμβάνονταν: ποιήματα (Κωστής Παλαμάς, Μιλτιάδης Μαλακάσης, Απόστολος Μελαχρινός, Στράτης Μυριβήλης, Άγγελος Σημηριώτης, Ρήγας Γκόλφης κ.ά.), διηγήματα (Δημοσθένης Ν. Βουτυράς, Ηλίας Βενέζης, Νικόλαος Πετιμεζάς – Λαύρας, Θανάσης Πετσάλης, Πέτρος Χάρης κ.ά.), ταξιδιωτικά κείμενα (Κώστας Ουράνης, Κώστας Αθάνατος), μελέτες ιστορικές, λαογραφικές και τεχνοκριτικές (Άγγελος Γ. Προκοπίου, Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, Γρηγ. Ξενόπουλος, Θεόφιλος Βορέας, Γ.Α. Σωτηρίου, Φαίδων Κουκουλές, Κλέων Παράσχος, Φώτης Κόντογλου, Αγγελική Χατζημιχάλη, Μ. Καραγάτσης, Στίλπων Π. Κυριακίδης, Λέων Κουκούλας, Αθηνά Ταρσούλη, Νικ. Ι. Λάσκαρης, Διον. Α. Κόκκινος, Λ. Πηνιάτογλου, Κούλα Πράτσικα κ.ά.).
Δημήτριος Γαλάνης, «Κάνιστρο με λουλούδια», ξυλογραφία (σ. 61)
Ιδιαίτερη αναφορά απαιτείται να γίνει και στην εικονογράφηση του τεύχους, την οποία επιμελήθηκε εξ ολοκλήρου ο Α. Τάσσος. Η συμβολή του νεαρού χαράκτη στο εκδοτικό εγχείρημα υπήρξε καθοριστική. Εκτός από την έγχρωμη ξυλογραφία του εξωφύλλου, σχεδίασε τα πρωτογράμματα των δημοσιευόμενων πεζών κειμένων καθώς και όλες σχεδόν τις ξυλογραφίες, που συνόδευαν τα κείμενα. Στο τεύχος παραχώρησε για δημοσίευση ο Βάσος Φαληρέας πρωτότυπη ξυλογραφία του χαράκτη Δημητρίου Γαλάνη, με τον τίτλο: «Κάνιστρο με λουλούδια» (σ. 61). Επίσης, ο ζωγράφος Κωνσταντίνος Παρθένης, έδωσε φωτογραφία πίνακά του, με τον τίτλο: «Φύση» (σ. 104).
Πέτρος Χάρης, «Η τριανταφυλλιά», ξυλογραφία Α. Τάσσου (σ. 71)
Ακόμη, δημοσιεύονταν, εκτός κειμένου, έγχρωμες φωτογραφίες των πινάκων του Σάντρο Μποτιτσέλι «Η Άνοιξη» (σ. 64) και του Αντρέ Μπωντέν «Διακοσμητική σύνθεση» (σ. 96). Επίσης ασπρόμαυρες φωτογραφίες πινάκων των Ανρί Ρουσσώ «Το Όνειρο» (σ. 23), Πωλ Σεζάν «Τουλίπες» (σ. 32), Βίνσεντ βαν Γκογκ «Άνθη» (σ. 88), Εντουάρ Μανέ «Ανθοδέσμη» (σ. 111) και Χανς Τόμας «Αγριολούλουδα» (σ. 122). Φωτογραφίες παραστάσεων αιγυπτιακής τέχνης (σ. 69 και 128), ασιατικής τέχνης (σ. 138), αρχαίας ελληνικής τέχνης (σ. 78, 94, 98 και 125) και ελληνικής λαϊκής τέχνης (σ. 82). Τέλος, φωτογραφία εικόνας του Θεόδωρου Πουλάκη (σ. 54).
Η έκδοση του τεύχους – λευκώματος άφησε άριστες εντυπώσεις. Όλα τα σχόλια που δημοσιεύτηκαν στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο της εποχής υπήρξαν ενθουσιώδη. Το περιοδικό, συνέχισε να εκδίδεται, για μικρό όμως χρονικό διάστημα. Μετά την εκτύπωση του τέταρτου τεύχους, τον Οκτώβριο – Δεκέμβριο 1940, σταμάτησε να κυκλοφορεί. Η πολεμική περιπέτεια, στην οποία είχε εισέλθει η χώρα, φαίνεται πως έπαιξε βασικό λόγο στην απόφαση που ελήφθη για την αναστολή της εκδόσεώς του.
Ύστερα από δύο περίπου χρόνια, στα μέσα της Κατοχής, το περιοδικό επανεμφανίστηκε. Το πρώτο τεύχος του, με την επισήμανση «Β’ Έτος», κυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 1942. Διευθυντής του ήταν πλέον ο Κλέαρχος Στ. Μιμίκος. Κατά διαστήματα πλαισιώθηκε από την Ισιδώρα Καμαρινέα και τον Γεώργιο Κανελλόπουλο.
Από αριστερά: 1. Μ. Καραγάτσης, «Τ’ ανθόκλαδα της λαϊκής μας τέχνης», ξυλογραφία Α. Τάσσου (σ. 81). 2. Ειρήνη η Αθηναία, «Σκίτσο», ξυλογραφία Α. Τάσσου (σ. 109). 3. Κωνσταντίνος Παρθένης, «Φύση» (σ. 104)
Κατά τη δεύτερη περίοδο έκδοσής του κυκλοφορούσε κάθε δεκαπενθήμερο ή κάθε μήνα με πλουσιότατη και ενδιαφέρουσα ύλη. Από τον Ιούλιο του 1943 μετονομάστηκε σε «Γράμματα» και η έδρα του μεταφέρθηκε στην Αθήνα, όπου στο εξής τυπωνόταν από τον Εκδοτικό Οίκο Δημητρίου Δημητράκου.
Η κυκλοφορία του περιοδικού παρατάθηκε τελικά έως τις 25 Ιουνίου 1947, οπότε διέκοψε, οριστικά πλέον, την έκδοσή του. Σήμερα, τα «Πειραϊκά Γράμματα» θεωρούνται ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έντυπα της κατοχικής και πρώτης μεταπολεμικής περιόδου.
Το αφιερωμένο στα λουλούδια τεύχος των «Πειραϊκών Γραμμάτων» ανατυπώθηκε στις 28 Απριλίου 2013 από την εφημερίδα «Κυριακάτικη Δημοκρατία» και μοιράστηκε στους αναγνώστες της. Έχει καταγραφεί στο βιβλίο της Μάρθας Καρπόζηλου, «Τεύχη – αφιερώματα των Ελληνικών περιοδικών (1879-1997)» (Αθήνα, Τυπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός, 1999).
Το περιοδικό έχει αποδελτιωθεί από τον Χ.Λ. Καράογλου και την ομάδα του στην έκδοση «Περιοδικά λόγου και τέχνης (1901-1940). Αναλυτική βιβλιογραφία και παρουσίαση, τόμος τρίτος, Αθηναϊκά περιοδικά (1934-1940)» (Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 2007). Για τα «Πειραϊκά Γράμματα», αλλά και για το αφιερωματικό τεύχος του 1940, έχει γράψει ο ακάματος μελετητής της ιστορίας του Πειραιά Δημήτρης Κρασονικολάκης.
Πηγή: timesnews.gr
kimintenia 