kimintenia

7 Ιανουαρίου

Ιερά Μονή Δουσίκου (Αγίου Βησσαρίωνος) Τρικάλων

Την ημέρα της εορτής της συνάξεως του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, μαρτύρησε στην Αδριανούπολη ο καταγόμενος από τα Άγραφα και συγκεκριμένα, από τον οικισμό Κλιματάκι του χωριού Μάραθος, ιερομόναχος Ιωάννης, ο οποίος δεν είναι γνωστός στον πολύ κόσμο. Μάλιστα, στην ιερά Μονή Δουσίκου (Αγίου Βησσαρίωνος) σώζεται η τιμία κάρα Του, που λόγω της ψυχικής καλλιέργειας και του εξαγιασμένου βίου του, είναι θαυματουργή. Επίσης στον τόπο, όπου γεννήθηκε, έγιναν τον Σεπτέμβριο του 2019 τα θυρανοίξια παρεκκλησίου, που φέρει τ’ όνομά του.

Ο Άγιος Ιεορμάρτυρας Ιωάννης εξ Αγράφων

Τον Άγιο Ιερομάρτυρα Ιωάννη τον αποκεφάλισαν, σύμφωνα με τον Κώδικα της Μονής Δουσίκου, στις 7 Ιανουαρίου του 1460, δηλαδή 7 χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, μαζί με δεκαέξι άλλους ιερείς. Την τιμία κάρα του την πήραν, δίνοντας χρήματα σε Τούρκους στρατιώτες, συγγενείς του και τη μετέφεραν στη Μονή Δουσίκου. Την ομολογία του στον Χριστό, που έκανε ακραίους και φανατικούς Μουσουλμάνους να τον μισήσουν, την εκδήλωσε και στα έργα του και στους λόγους του.

Οι πράξεις του επιβεβαίωσαν το λεχθέν από τον Απόστολο Παύλο ότι «κάθε δένδρο από τον καρπό του γνωρίζεται». Ως ιερομόναχος ήταν συνεπέστατος στα λατρευτικά του καθήκοντα, δεν υπήρχε μέρα, που να μην τελέσει ακολουθία, δείχνοντας μεγάλη ευλάβεια. Ταυτόχρονα, όπου υπήρχε ανάγκη ήταν παρών και απέφευγε να κάνει οτιδήποτε ήταν αντίθετο στο θέλημα του Θεού. Φιλοξενούσε τους φτωχούς και τους προσέφερε στέγη και ζεστό φαγητό, χωρίς κανένα απολύτως αντάλλαγμα. Χωρίς δειλία και φόβο στήριζε τους υποδούλους, τους έδινε ελπίδα ότι η δικαιοσύνη του Θεού δεν θα τους εγκαταλείψει και ενίσχυε πνευματικά τα σκλαβόπουλα, μαθαίνοντάς τους γράμματα, αφού ίδρυσε σχολείο. Με τον λόγο του διακήρυττε ότι ήταν του Χριστού οπαδός. Χωρίς φανατισμό, βέβαια, αλλά και χωρίς ίχνος δειλίας και φόβου και δισταγμού.

Με τόλμη, με θάρρος, με γενναιοψυχία, γιατί στα δύσκολα εκείνα χρόνια, σιωπή και ουδετερότητα όχι μόνο δεν χωρούσε, αλλ’ ήταν και αμαρτία. Αντιστεκόταν φανερά σε κάθε πειρασμό και πρόκληση αμαρτίας και με τη στάση του προκαλούσε το σεβασμό, αλλά συχνά και το θαυμασμό Ελλήνων, Τούρκων και Εβραίων. Ωστόσο κάποιοι σκληροί Μουσουλμάνοι τον έβαλαν στο στόχαστρο, μαζί με άλλους ιερείς. Και τους κατηγόρησαν αβάσιμα στον πασά της Αδριανούπολης ότι ήθελαν να βαπτίσουν ένα Τουρκόπουλο Χριστιανό. Ο πασάς τους κάλεσε να αλλαξοπιστήσουν, αυτοί αρνήθηκαν, φυλακίστηκαν κάτω από άθλιες συνθήκες και στο τέλος τους πήραν τα κεφάλια.

Το πέτρινο γεφύρι της Πύλης που έχτισε ο Άγιος Βησσαρίων το 1514

Ο χριστιανικός τρόπος ζωής του αγίου Ιωάννου εξ Αγράφων ήταν απόδειξη σταθερότητας, γνησιότητας και ωριμότητας, που επαίνεσε ο Θεός, παρέχοντάς του το χάρισμα της θαυματουργίας. Θαύματά του αναφέρονται από τον ιερομόναχο Χατζη-Γεράσιμο στον κώδικα της Μονής Δουσίκου. Η κάρα του υπήρχε ανάμεσα σε άλλες κάρες, αδελφών της Μονής Δουσίκου, στο παρεκκλήσι των Αγίων Πάντων, χωρίς να γνωρίζουν οι μοναχοί ποια από αυτές ήταν. Κάποια φορά διαπίστωσαν ότι μια κάρα εξέπεμπε μέσα στη νύχτα ένα φως πολύ διαφορετικό από το συνηθισμένο, έμοιαζε ουράνιο. Έβγαλαν μία-μία τις κάρες και διαπίστωσαν ότι ήταν εκείνη του Ιερομάρτυρα Ιωάννη.

Εξ άλλου, στις 5 Ιανουαρίου του 1829 οι κάτοικοι του χωριού Ράχοβο ήταν όλοι άρρωστοι από λιμό. Μεταφέρθηκε η κάρα του αγίου εκεί, παρέμεινε για οκτώ μέρες, έγινε αγιασμός και οι ασθενείς θεραπεύτηκαν.

Ακόμη ένα θαύμα περιγράφει ο Χατζη-Γεράσιμος: «Δεν μπορώ να αποσιωπήσω ότι και κατά το τρέχον έτος 1839 Ιουνίου 25 ήμουν έγκλειστος έσωθεν του μοναστηρίου μαζί με τον συνάδελφόν μου κυρ Ιερώνυμον, ο οποίος ήταν ασθενής και κλινήρης, διότι πρήσθηκαν τα πόδια του από δύο πληγές που είχε, ακόμα δεν είχε ούτε άνεση ή ησυχίαν. Οι άλλοι πατέρες είχαν κατέβει στα λιβάδια από τον Μάιο. Τέλεσε αγιασμό έχοντας μπροστά του κάρα του Αγίου Ιωάννου, ήπιε ο π. Ιερώνυμος και οι δύο παρεκάλεσαν τον άγιο να φέρει την ίαση. Και η απάντηση ήρθε άμεσα. Τα πόδια του π. Ιερώνυμου ξεπρήσθηκαν και οι πληγές του θεραπεύτηκαν».

Ι.Μ. Δουσίκου (Αγίου Βησσαρίωνος)

Όλα αυτά δείχνουν ότι η μέχρι αίματος και θυσία εμμονή του Ιωάννη του εξ Αγράφων στην κλήση του, τον ανέδειξε μορφή αληθείας και επιβεβαίωσε ως αυθεντικές τις διακηρύξεις του περί ηθικής, περί μετανοίας, περί πίστεως. Ας κατανοήσουμε οι άνθρωποι σήμερα ότι η χριστιανική ακεραιότητα και ανιδιοτέλεια, όπως εκείνη του αγίου Ιωάννου εξ Αγράφων, και η ζωή η ανάλογη και σύμφωνη, καθώς και η απόφαση και η διάθεση να διατηρήσουμε την Ορθόδοξη γραμμή μας οτιδήποτε και αν πρόκειται να μας στοιχίσει, είναι αφετηρία να γίνουμε καλύτεροι, πνευματικότεροι και δραστηριότεροι. Ενώπιόν μας προβάλλεται το παράδειγμα ενός ήρωα της πίστεως. Η μαρτυρία του, το μαρτύριό του και η αφοσίωσή του έως τέλους στο Χριστό, ας μας δείξουν πώς πρέπει να ζήσουμε.

Την τελευταία Κυριακή εκάστου Ιουνίου τελείται εις την Νέα Ορεστιάδα Ν. Έβρου η Σύναξις των εν Αδριανουπόλει διαλαμψάντων Αγίων, μεταξύ των οποίων και του αγίου ιερομάρτυρος Ιωάννου εξ Αγράφων.

Η Ιερά Μονή Αγίου Βησσαρίωνος (Δουσίκου) στα Τρίκαλα

Η Ιερά Μονή Αγίου Βησσαρίωνος (Δουσίκου) βρίσκεται σε απόσταση 25 χλμ. από τα Τρίκαλα, κοντά στην κωμόπολη της Πύλης και πάνω από το χωριό Άγιος Βησσαρίων (πρώην Δούσικο), σε υψόμετρο 770 μ., στο όρος Κόζιακας. Αποκαλείται και μονή του Σωτήρος των Μεγάλων Πυλών λόγω της σύνδεσής της με την κοντινή και διαλυμένη σήμερα, βυζαντινή μονή του 13ου αιώνος, της Πόρτα – Παναγιάς.

Για να φθάσει ο επισκέπτης στο μοναστήρι περνά από την γέφυρα του Πορταϊκού στην Πύλη, που έκτισε ο ίδιος ο Άγιος Βησσαρίων. Το όλο κτηριακό συγκρότημα της Μονής προβάλλει σαν φρούριο και εντυπωσιάζει με την βαθμιδωτή προσαρμογή του στις απότομες κλίσεις του εδάφους, τους εξώστες, την ανεμόσκαλα και το δίχτυ, απ’ όπου γινόταν η πρόσβαση μέχρι το 1962, σήμερα ο επισκέπτης εισέρχεται στον περίβολο της μονής μέσω της κεντρικής εισόδου, η οποία βρίσκεται στο μέσο περίπου της νότιας πλευράς του.

Η Μονή Δουσίκου ιδρύθηκε μεταξύ των ετών 1527-1535, στον χώρο των ερειπίων κάποιας παλαιότερης βυζαντινής μονής του 13ου-14ου αιώνα αφιερωμένης πιθανότατα στο Χριστό. Το πρώτο καθολικό της μονής το έχτισε ο ιδρυτής της, Άγιος Βησσαρίων, Μητροπολίτης Λαρίσης και εξέχουσα σημαντική, ιστορική προσωπικότητα μεγάλης εμβέλειας και κοινωνικής δράσης, με τη βοήθεια του αδελφού του Ιγνατίου, επισκόπου Καπούας και Φαναρίου.

Στη θέση του παλαιού αυτού καθολικού κτίστηκε εκ βάθρων το 1557 το σημερινό καθολικό, από τον ανιψιό του αγίου Βησσαρίωνος και μητροπολίτη Λαρίσης Νεόφυτο Β’ και τους επισκόπους Δημητριάδος Ιωσήφ, Λιτζάς Λουκά και Φαναρίου Μαρτύριο. Στον Νεόφυτο Β’, που είναι ο δεύτερος κτήτορας της μονής οφείλεται και η επέκταση των κελιών.

Η αγιογράφηση του καθολικού με παραστάσεις της κρητικής σχολής, υψηλής τέχνης, που διατηρούνται μέχρι και σήμερα σε αρίστη κατάσταση, είναι έργο του ζωγράφου Τζώρτζη ή Ζώρζη, που αποπερατώθηκε τον Νοέμβριο του 1557. Οι αγιογραφίες του Ναού χαρακτηρίζονται από το πλήθος των παραστάσεων, την εμπνευσμένη ιεράρχηση των θεμάτων και την ισορροπία των συνθέσεων. Ιδιαίτερα τις ιερές μορφές διακρίνει υψηλή ευγένεια και σεμνότατο ήθος, μία δε υπερκόσμιος ανταύγεια και γαλήνη διαχέεται στα εξαϋλωμένα πρόσωπα των Αγίων. Έχουν έντονο υπερβατικό χαρακτήρα και καθώς τα βλέπουμε αισθανόμαστε να αγιάζουν τις όψεις μας, να μας παρηγορούν, να μας κατανύσσουν και να μας ανάγουν από τα γήινα στα ουράνια.

Τοιχογραφίες από το Καθολικό της ιεράς μονής

Η μονή Δουσίκου ήταν από τα πιο πλούσια και αρκετά δραστήρια μοναστήρια της περιοχής με κτήματα ακόμη και στην Ρουμανία. Κεντρικό κτήριο της αυλής αποτελεί το Καθολικό, αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Πρόκειται για έναν αθωνίτικου τύπου, σύνθετο τετρακιόνιο, ναό, στον οποίο έχει προστεθεί νάρθηκας και εξωνάρθηκας ενώ υπάρχουν και τα παρεκκλήσια των Εισοδίων της Θεοτόκου, του Τιμίου Προδρόμου και των Αγίων Πάντων. Το καθολικό περιβάλλεται από τριώροφα κτήρια με ξύλινους εξώστες που στεγάζουν τις υπόλοιπες δραστηριότητες της μονής. Αριστερά της εισόδου στη μονή βρίσκεται η Τράπεζα και πολλά από τα αρχικά κτήρια, όπως το τμήμα της δυτική πτέρυγας κελλιών, καταστράφηκαν και σήμερα έχουν αναστηλωθεί.

Από τα τρία παρεκκλήσια της μονής, το παρεκκλήσιο των Εισοδίων της Θεοτόκου φέρει διάκοσμο του 1675, το παρεκκλήσιο του Τιμίου Προδρόμου του 1693 και το παρεκκλήσιο των Αγίων Πάντων του 1746, ενώ το ξυλόγλυπτο τέμπλο του καθολικού είναι έργο μεταγενέστερο της αρχικής φάσης του καθολικού και χρονολογείται στα 1813.

Ο Άγιος Βησσαρίων Επίσκοπος Λαρίσσης και η τιμία κάρα του

O μικρός ναός και ο ξενώνας που βρίσκονται προσαρτημένα στην δυτική πλευρά του αρχικού περιβόλου της μονής χτίστηκαν την δεκαετία του 1960, προκειμένου να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες γυναικών προσκυνητών, στις οποίες απαγορεύεται η είσοδος στο αρχικό μοναστηριακό συγκρότημα. Οι ανάγκες αυτές καλύπτονται σήμερα στον ξενώνα και το ναΰδριο που χτίστηκε, τα τελευταία χρόνια, σε μία μικρή απόσταση νοτίως της μονή.

Η Αγία προσωπικότης του κτήτορα της Μονής Αγίου Βησσαρίωνος και οι μοναχοί που ασκήθηκαν σ’ αυτή την ανέδειξαν σημαντικό και σεβάσμιο προσκύνημα, αλλά και συγχρόνως σ’ ένα αξιόλογο και σπουδαίο κέντρο θρησκευτικού, κοινωνικού, εθνικού καθώς επίσης και πολιτιστικού βίου στη Θεσσαλία, αλλά και στην Ήπειρο. Η Μονή Δουσίκου διέθετε ένα αρκετά σημαντικό αλλά και εξαιρετικά άρτια οργανωμένο εργαστήριο βιβλιογραφίας πλαισιωμένο από εξαιρετικά αρίστους κωδικογράφους μοναχούς. Ακόμη διέθετε και ένα επίσης παρόμοιο εξαιρετικό εργαστήριο βιβλιοδεσίας, από τα οποία παρήγαγε ένα μεγάλο πλήθος χειρογράφων που εμπλουτίζουν και κοσμούν σήμερα ιδιαίτερα την Εθνική Βιβλιοθήκη των Αθηνών.

Όπως μάλιστα επίσης μας πληροφορούν οι Δημήτρης Σοφιανός και ο Φώτης Δημητρακόπουλος στην σημαντική μελέτη τους με τίτλο «Τα χειρόγραφα της Μονής Δουσίκου Αγίου Βησσαρίωνος»: «… η Μονή διετήρει και πλουσιώτατην βιβλιοθήκην, εις χειρογράφους κώδικας και παλαιά έντυπα βιβλία, έως το 1882, οπότε, δυστυχώς της αφηρέθη, με κυβερνητικήν εντολή, το μέγιστον μέρος του χειρόγραφου πλούτου της (532 εν όλω κώδικες, πολύτιμοι δια την ιστορία της Μονής και την παλαιογραφικήν επιστήμην γενικώτερα) και μετεφέρθη εις την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, εις Αθήνας, όπου και σήμερα εναπόκειται».

Πολλές φορές λόγω της δράσεώς της η μονή απέβη στόχος των κατακτητών. Τo 1771 πέντε χιλιάδες τουρκαλβανοί την πολιόρκησαν και την λεηλάτησαν, τo 1800 επίσης, ενώ το 1823 σώθηκε ως εκ θαύματος από την πρωτοφανή αγριότητα του τουρκαλβανού Σούλτζε Κόρυτζα, που είχε αποφασίσει να την παραδώσει στην φωτιά. Ο Σούλτζε Κόρυτζα αποχώρησε, αφού σύλησε τό ταμείο της μονής και άλλους από τους μοναχούς έσφαξε, ενώ άλλους κακοποίησε.

Παρ’ όλα αυτά τα δεινά το 1858 επί ηγουμενίας του Αρχιμανδρίτου Κυπριανού το Μοναστήρι ανέλαβε την προστασία και διοίκηση της ελληνικής σχολής στα Τρίκαλα, ενώ παράλληλα ίδρυσε ιατρείο, που διέθετε επιστήμονα ιατρό για την δωρεάν περίθαλψη των απόρων ασθενών της ευρύτερης περιοχής. Το 1943, η μονή έμελλε να υπομείνει δύο φορές σφοδρό και ανελέητο βομβαρδισμό από τά στρατεύματα κατοχής.

Σήμερα η Μονή Αγίου Βησσαρίωνα λειτουργεί με λίγους μοναχούς υπό την καθοδήγηση του Καθηγουμένου αρχιμανδρίτου Ιγνατίου Πούτου και είναι άβατο για τις γυναίκες, σύμφωνα με την εντολή του Αγίου Βησσαρίωνα, που διατυπώνεται και στη διαθήκη Του και που η Τιμία κάρα του φυλάσσεται ως μοναδικός θησαυρός στην Μονή.

Η μονή Αγίου Βησσαρίωνα εορτάζει στις 6 Αυγούστου (Μεταμόρφωση του Σωτήρος) και στις 15 Σεπτεμβρίου (Αγίου Βησσαρίωνα). Τηλέφωνο επικοινωνίας: 24340 22420.

Πηγές: π. Ηλίας Μάκος, σε: ekklisiaonline.gr, greekorthodoxreligioustourism.blogspot.com, panevrytaniki.gr, anemourion.blogspot.com, greekorthodoxreligioustourism.blogspot.com

kimintenia.wordpress.com