kimintenia

Ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε (Rainer Maria Rilke) ήταν λυρικός ποιητής και πεζογράφος, που γεννήθηκε στην Πράγα, στις 4 Δεκεμβρίου του 1875. Περισσότερο γνωστός μέσα από τις ποιητικές του συλλογές «Σονέτα στον Ορφέα» (Die Sonette an Orpheus), «Ελεγείες του Ντουίνο» (Duineser Elegien), το κατά το ήμισυ αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα με τίτλο «Τα Σημειωματάρια του Malte Laurids Briggeo» (Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Briggeο) και τη συλλογή 10 γραμμάτων, που δημοσιεύθηκε μετά από τον θάνατό του, με τίτλο «Γράμματα σε έναν νέο Ποιητή» (Briefe an einen jungen Dichter), ο Ρίλκε συνέγραψε επίσης περισσότερα από 400 ποιήματα στα γαλλικά, που τα αφιέρωσε στο καντόνι Valais της Ελβετίας, μια πόλη που επέλεξε να την κάνει πατρίδα του.

Τα παιδικά του χρόνια χαρακτηρίζονταν από κακουχίες. Φιλάσθενος και με ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία και ευαισθησία, δυσκολευόταν να φοιτήσει σε στρατιωτικές σχολές, για τις οποίοες τον προόριζε ο πατέρας του, κάτι που -αργότερα- χαρακτηρίστηκε από τους βιογράφους του εγκληματικό. Το 1892 ξεκίνησε νομικές σπουδές και το 1893 αρραβωνιάστηκε τη Valery von David – Rhonfeld, με την οποία ήρθε σε ρήξη μετά τη δημοσίευση της μεταξύ τους αλληλογραφίας από την ίδια.

Με τη σύζυγό του, Clara Westhoff

Ο Ρίλκε συνεργάστηκε με το περιοδικό «Νέα Γερμανία» και «Νέο Έζλας» και το 1895 ξεκίνησε φιλοσοφικές σπουδές. Το 1897 γνωρίστηκε με τη Lou Andreas – Salome, ένα πολύ σημαντικό πρόσωπο της ζωής του. Σε ένα ταξίδι του στη Ρωσία γνώρισε τους Leo Tolstoi, Drouhin, B. Pasternak, Vogeles, Becker και τη γλύπτρια Clara Westhoff, την οποία παντρεύτηκε το 1901. Το 1905 και για ένα χρόνο διετέλεσε γραμματέας του διάσημου γλύπτη August Rodin.

Το 1914 γνωρίζει τη Lulu Albert – Lasard και συζούν. Εκείνη, το 1915 ζωγραφίζει το μοναδικό πορτραίτο του ποιητή καθήμενου. Το 1919 καταφεύγει στην Ελβετία ζητώντας άσυλο. Το 1926 συναντά τον Paul Valery. Την ίδια χρόνια πληγωμένος στο χέρι, από τα αγκάθια τριαντάφυλλων, που έκοβε στον κήπο του, εκδήλωσε οξεία λευχαιμία, από την οποία έπασχε ως το τέλος της ζωής του. Μετά από μακρύ αγώνα φεύγει από τη ζωή στις 29 Δεκεμβρίου του 1926 σε νοσοκομείο της Ελβετίας. Όλη του τη ζωή ταξίδεψε σε πολλές χώρες, αναζητώντας μια «πνευματική πατρίδα».

Ο Rilke έζησε σε μία ταραγμένη εποχή, που χαρακτηριζόταν από θρησκευτικές διαμάχες, ηθική κατάπτωση, παγκόσμια αναστάτωση και κοινωνικές ζυμώσεις που κατέληξαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος στιγμάτισε το έργο του. Επιπρόσθετα, οι αναζητήσεις και ανακαλύψεις στις επιστήμες του ανθρώπου (Δαρβίνος, Μαρξ, Νίτσε, Μπερζόν, Φρόυντ) οδήγησαν σε μια ραγδαία αλλαγή της ευαισθησίας και σε μια σειρά καλλιτεχνικών ρευμάτων και κινημάτων, στα οποία συμπεριλαμβάνεται ο γαλλικός ιμπρεσιονισμός, όσον αφορά τη ζωγραφική, και ο συμβολισμός, όσον αφορά την ποίηση, που διαμορφώνουν το ύφος και τον στίχο του ποιητή.

Ο ποιητής στο γραφείο του, το 1905

Βέβαια, πρέπει εδώ να αναφερθεί ότι στο νεανικό του έργο ήταν εμφανείς οι επιρροές του από τον Τριακονταετή πόλεμο, τους ήρωες και τα μεγάλα πνεύματα εκείνης της εποχής. Επίσης, τα πρώτα του διηγήματα καθορίστηκαν, σε μεγάλο βαθμό, από το έργο του Detlev Liliencram και οι πρώτες του δραματικές απόπειρες από τον νατουραλισμό.

«Γιατί οι στίχοι δεν γεννιούνται, όπως πιστεύει ο κόσμος,
από τα αισθήματα, αλλά από τις εμπειρίες»

Ο Rilke εντάσσεται στο ρεύμα του συμβολισμού. Παρ’ όλα αυτά παρουσιάζει στα ποιήματά του στοιχεία ρομαντισμού. Όπως αναφέραμε παραπάνω, επηρεάστηκε από τον γαλλικό ιμπρεσιονισμό.

Από όλα του τα έργα πιο γνωστό είναι οι «Ελεγείες του Ντουίνο», που οφείλουν τον τίτλο τους στον Πύργο του Ντουίνο, κοντά στην Τεργέστη, όπου εμπνεύστηκε το έργο. Η φιλία του Rilke με την ιδιοκτήτριά του, την Πριγκίπισσα Maria von Thurn und Taxis-Hohenloe, έχει σχολιαστεί αρκετά. «Η ευφορία του αισθήματος, των αισθήσεων σε καθαρότητα θαυμαστή, του πνεύματος σε λαμπρότητα ορμής, εξουσιάζουν αμέσων εκείνον που είναι ικανός να αφεθεί, να διαποτιστεί από την αβρότητα της ποίησης αυτής, που ο πυρήνας της είναι εντούτοις μια αδάμαστη δύναμη», γράφει αναφερόμενη στο έργο του αυτό η Ζωή Καρέλλη. «Ο ρομαντισμός του Ρίλκε μας πηγαίνει πολύ μακριά, μας γυρεύει όλο και μια καινούργια συγκατάθεση, μια καινούργια ψυχική βίωση. Κάθε φορά που το ανοίγουμε ξέρουμε πως έχουμε να περάσουμε ένα σύνορο. Και πως ό,τι βρίσκεται πέρα απ’ αυτό, ποτέ δεν είχε πάψει να μας ανήκει».

Ή σύμφωνα με τον Κλέοντα Παράσχο, «αυτά ιδίως τα δέκα Ελεγεία του Ντουίνο, το ωραιότερο και πιο ώριμο έργο του Rilke, είναι ό,τι πιο ρευστό, πιο μουσικό, πιο έξω και μακριά από κάθε πλαστικό σχήμα, παρουσίασε η ποίηση των τελευταίων χρόνων, καθαρή ουσία ψυχική και ροή, αν μπορεί κανένας να πει, ψυχική».

Ο Rilke αποτελεί την προσωποποίηση της ευαισθησίας, αποκρυσταλλωμένης σε τόνους τόσο λεπτούς, τόσο μουσικούς, τόσο βαθιά ενοραματικούς, δίνοντας τις πνευματικές αισθήσεις του για να βιώνουμε το άγνωστο, να βλέπουμε πέρα από το ορατό και, για να ακούμε, να παραβιάζουμε αυτή την τρομερή σιωπή των ζωντανών πραγμάτων. Κι όλα αυτά απλά μόνο για αυτό το κάλλος που παιδεύει ηθικά και ολοκληρώνει τον άνθρωπο σε αρετή και κατανόηση. Προκειμένου να μιλήσει κανείς για αυτόν, θα πρέπει να φτάσει στα βάθη της πιο αυστηρής σιωπής, ως τις πιο βαθειές ρίζες της αρχέτυπης ανθρωπιάς ακλουθώντας τον. Η λεκτική μουσική του, ο στίχος του, η τελειότητα της μορφής του, η σχεδόν παρνασσιακή, είναι μορφικά στοιχεία που ιδιάζουν και χρωματίζουν ολόκληρο το ποιητικό έργο του Rilke.

«Ο Rilke είναι ένας ασύγκριτος οραματιστής των πραγμάτων, ένας ποιητής που έδωσε νέα κατεύθυνση στον λυρισμό και τον ανανέωσε, βαφτίζοντάς τον σε βαθύτατες πηγές ενστικτώδους και βαθύτατου μυστικισμού. Είναι από τους ποιητές στους οποίους η μοντέρνα ποίηση οφείλει ένα μέγιστο μέρος της αξίας της και της ουσίας της. Ό,τι έκανε ο Ρεμπώ και ο Γαλλικός Συμβολισμός έως τον Βαλερύ, στη μορφή του ποιητικού λόγου, το έκανε ο Rilke στο εσωτερικό του, στον τομέα που η ψυχή γίνεται άμεσα ποίηση και μύθος. Ποιητής αρχαγγελικός αλλά και σε πολλά απρόσιτος, επιβάλλεται περισσότερο σαν μυστήριο και λιγότερο σα νοητός λόγος. Για να νιώσουμε τον Ρίλκε, πρέπει να έχουμε διαρκώς υψωμένα τα μάτια μας στο βραδινό ουρανό ή να βλέπουμε τον γύρω μας κόσμο, ψάχνοντάς του γνωρίσματα και φωνές και ψιθυρίσματα ουρανίων παραδείσων», όπως σημειώνει σε ραδιοφωνική του εκπομπή ο Αντρέας Καραντώνης.

Θεωρείται σπουδαίος, καθώς έδειξε πόσες άπειρες δυνατότητες περιέχει ακόμα η Γερμανική γλώσσα, η πιο πλούσια σε καίρια έκφραση απ’ όλες τις λατινογενείς γλώσσες της Ευρώπης. Την πλούτισε με καινούργιες λέξεις και εκφράσεις, νεολογώντας κατά τον πιο νόμιμο, αλλά πάντα απίθανα ποιητικό τρόπο, έτσι που, για να τον κατανοήσει κανείς δεν αρκεί πια η γνώση της γλώσσας, αλλά η δημιουργική φαντασία που θα βρίσκεται σε απόλυτη επικοινωνία και σε στενή συνεργασία με τη συμβολογλωσσοπλαστική αντίληψη του ίδιου του ποιητή. Οι δικές του αισθητικές αρχές που διαμόρφωσε, συνέπεσαν με τις αρχές του Γερμανικού Εξπρεσιονισμού, οπότε είναι ο ίδιος και το έργο του αυτοί που βοήθησαν στην εκκόλαψη του εξπρεσιονιστικού κινήματος στη Γερμανία. Τέλος συνέβαλε στην εξέλιξη του ρωσικού ακμεϊσμού, εφόσον αρκετοί ρώσοι λογοτέχνες μελέτησαν και στηρίχτηκαν στο έργο του, όπως: Μαρίνα Τσβετάγεβα, Μπόρις Πάστερνακ και Πάουλ Τσέλαν.

Πηγή: agriniostories.gr