Μιχαήλ Στασινόπουλος (1903-2002)
Ο Μιχαήλ Στασινόπουλος γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1903. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και αναγορεύθηκε Διδάκτωρ Νομικής το 1934. Το 1937 διορίσθηκε Υφηγητής Διοικητικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1943 τακτικός Καθηγητής της Παντείου Ανωτάτης Σχολής Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών της οποίας διετέλεσε Πρύτανης από το 1951 έως το 1958. Κατά τη διετία 1951-1953 διετέλεσε Πρόεδρος του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Το 1952 υπηρέτησε ως υπηρεσιακός Υπουργός Προεδρίας και Εργασίας στην Κυβέρνηση Κιουσόπουλου και το 1958 ως Υπουργός Προεδρίας στην Κυβέρνηση Γεωργακόπουλου. Το 1929, επιτυχών πρώτος στο σχετικό διαγωνισμό δικαστών, εισήλθε ως Εισηγητής στο Συμβούλιο της Επικρατείας του οποίου διετέλεσε Πρόεδρος από το 1966 έως το 1969.
Ο Μιχαήλ Στασινόπουλος ανέπτυξε πλούσια συγγραφική δραστηριότητα. Πρωτοεμφανίστηκε ως λογοτέχνης, στο περιοδικό «Διάπλασις των Παίδων», με δημοσιεύσεις στίχων και πεζογραφημάτων, αρχικά με το ψευδώνυμο «Μεσσηνιακή Ακτή» και αργότερα με το πραγματικό του ονοματεπώνυμο. Επίσημα ωστόσο εμφανίστηκε το 1920 με δημοσιεύσεις ποιημάτων και μεταφράσεων γάλλων ποιητών στο περιοδικό «Μούσα», ενώ ποιήματα, πεζογραφήματα, δοκίμια και ταξιδιωτικά κείμενά του δημοσιεύτηκαν σε διάφορα αθηναϊκά έντυπα, κυρίως στη «Νέα Εστία». Το 1949 κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Ποιήματα». Ακολούθησε η συλλογή «Ποιήματα – Δύο εποχές» (1979), ενώ εξέδωσε επίσης το μυθιστόρημα «Η Δίκη» και το παιδικό πεζογράφημα «Η συντροφιά μας», ταξιδιωτικά κείμενα και δοκίμια. Στον χώρο της μετάφρασης ασχολήθηκε με συγγραφείς, όπως οι Μαίτερλιγκ, Μορεάς, Ανρί Μπατάιγ, Ντωντέ, Ζιντ και άλλοι.
Ο προσωρινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Μιχαήλ Στασινόπουλος,
υπογράφει το ψηφισμένο από τη βουλή Σύνταγμα, στις 9 Ιουνίου 1975
Το 1968 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και κατά τα έτη 1969 και 1970 προτάθηκε από τον Πρόεδρο του Γαλλικού Συμβουλίου Επικρατείας Rene Cassin ως υποψήφιος για το Νόμπελ Ειρήνης. Το επιστημονικό συγγραφικό έργο του Στασινόπουλου συνέβαλε στον εκσυγχρονισμό της ελληνικής νομολογίας στο χώρο του διοικητικού δικαίου. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ομάδας των Δώδεκα και εκδότης του επιστημονικού περιοδικού «Επιθεώρησις Δημοσίου Δικαίου και Διοικητικού Δικαίου». Δημοσίευσε πολυάριθμα επιστημονικά συγγράμματα, ενώ στα κορυφαία νομικά έργα του ανήκει το κλασσικό σύγγραμμά του «Δίκαιον των διοικητικών πράξεων» (1950) που αποτελεί και σήμερα ένα σπουδαίο σημείο αναφοράς για κάθε ερευνητή και εφαρμοστή του δημοσίου δικαίου και μία σπάνιας αξίας επιστημονική ανάλυση και ερμηνεία των κανόνων που διέπουν τη θεωρία περί των διοικητικών πράξεων.
Στις βουλευτικές εκλογές του 1974, ο Μιχαήλ Στασινόπουλος, εξελέγη Βουλευτής Επικρατείας με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας. Μετά την καθιέρωση, με το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου 1974 της αβασίλευτης Δημοκρατίας ως οριστικού πολιτεύματος, ο Μιχαήλ Στασινόπουλος εξελέγη κατά πλειοψηφία από τη Βουλή ως προσωρινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Ο μεσσήνιος νομικός, πανεπιστημιακός καθηγητής και λογοτέχνης άσκησε τα καθήκοντα αρχηγού του ελληνικού κράτους από την 18η Δεκεμβρίου 1974 μέχρι την 20ή Ιουνίου 1975, δηλαδή μέχρι την οριστική διαμόρφωση του νέου πολιτεύματος από την Αναθεωρητική Βουλή. Ο Μιχαήλ Στασινόπουλος απεβίωσε στις 31 Οκτωβρίου 2002.
Τον κ. Μιχ. Στασινόπουλον εύλογα διεκδικούν και τα νεοελληνικά Γράμματα. Είναι πρώτα ποιητής αξιολογώτατος. Στα 1949 μάς έδωσε τη συλλογή του «Ποιήματα», που είναι καρπός μακροχρόνιας παραγωγής, ταξινομημένης σε τέσσερες ενότητες. Η συλλογή αυτή αποτελεί μια χαρακτηριστική ποιητική αυτοβιογραφία. Ο ποιητής συνδέεται με την ποιητική παράδοση. Ξέρει να εισδύει στο βάθος των ανθρώπινων αισθημάτων. Εικόνες, αναμνήσεις, πρόσωπα, τοπία, όλα αποτελούν ουσία με «εναρμόνιον συμπλοκήν». Παντού διακρίνεται η κύμανση της ψυχής και κάθε ποίημα είναι ένα αυτόνομο γεγονός. … Στον κ. Στασινόπουλο υπάρχει η επίδραση του γαλλικού συμβολισμού, τον οποίο έχει μελετήσει βαθύτατα, αλλά ως ποιητής κινείται μέσα στα πλαίσιά του άνετα, ποτέ δουλικά. Θα υπογραμμίσω και τον συνειδητά συγκρατημένο τόνο στα ποιήματα του κ. Στασινόπουλου, τη λεπτότητα που τα διακρίνει, το στερεώτατο γλωσσικό αίσθημα, την αυθορμησία τους, που δεν παραβιάζεται και στις στιγμές ακόμα που δίνει σε κάποιους στίχους του τη σφραγίδα της γνωμικής ποιήσεως. … Στα 1956 ο κ. Στασινόπουλος εξέδωσε τη συλλογή «Αρμονία», που κινείται στη γοητευτική ατμόσφαιρα της παιδικής ζωής, με αδρά ευγενικούς τόνους. Η ομόφωνη αναγνώριση των ποιημάτων αυτών, που πολλά τραγουδήθηκαν και τραγουδιώνται χρόνια τώρα απ’ όλα τα ελληνόπουλα, τα κατέταξε στο επίπεδο της ανάλογης προσφοράς του Αλεξ. Πάλλη και του Ζαχ. Παπαντωνίου. …
Από τα πεζογραφήματα του κ. Μιχ. Δ. Στασινόπουλου θ’ αναφέρουμε φυσικά πρώτες τις θαυμάσιες ταξιδιωτικές εντυπώσεις του από την Ελβετία, με τον τίτλο «Η χώρα με τις γαλανές λίμνες» (1949). Έχουμε, σ’ ένα ολόκληρο βιβλίο, από την αρχή έως το τέλος, μιαν αφήγηση θελκτική, με την ώριμη παρατηρητικότητα του γνήσιου πνευματικού ανθρώπου, με γλωσσικό ύφος υποδειγματικά κομψό, σελίδες γόνιμες σε ιδέες και εμπνεύσεις, γραμμένες με δύναμη και επίνοια. Η ροή του πεζογραφικού λόγου στο βιβλίο αυτό είναι υποβλητική και ταυτόχρονα η ποιητική διάθεση είναι αμείωτη. Ένα λεπταίσθητο μίγμα πολλαπλών αποχρώσεων αποτυπώνεται στην επίμονη περιγραφή του ξένου τοπίου. Στο αισθητικό αυτό παρουσίασμα αφθονεί η λυρική ενατένιση της φύσεως. Επίσης ο κ. Στασινόπουλος έχει γράψει διηγήματα, που χαρακτηρίζονται για την επιγραμματική συντομία τους, όπως «Ένας άλλος μολυβένιος στρατιώτης» κ.λπ.
Πολυάριθμα είναι τα κριτικά άρθρα του κ. Μιχ. Δ. Στασινόπουλου, δημοσιευμένα ιδίως στη «Νέα Εστία» και σε άλλα λογοτεχνικά περιοδικά, στα οποία συνεργάστηκε. … Έχει γράψει επίσης ο κ. Στασινόπουλος για διάφορα πρόσωπα και κείμενα της λογοτεχνίας μας. Ιδιαίτερη εντύπωση προξενούν οι «Μετακαβαφικές σκέψεις», όπου επισημαίνει, στα 1933, τον κίνδυνο της μιμήσεως του Καβάφη, τον οποίο όμως εξαίρει ως αυστηρά προσωπικό ποιητή. Τον κίνδυνο άλλωστε αυτόν τον διαπιστώσαμε, σε κατοπινές εκδηλώσεις της ποιήσεως νέων, επαληθευόμενον. …
Τα λογοτεχνικά δοκίμια του κ. Μιχ. Δ. Στασινόπουλου χαρακτηρίζει κριτική διάθεση, εσωτερική συνοχή και ειλικρινής αισθητική συγκίνηση. Η οξυδέρκεια έχει μετατραπεί σε εμβάθυνση, σε κάθε θέμα του. Πουθενά δεν υπάρχει το αναφομοίωτο εράνισμα. Κάθε υποτύπωση έχει την αναλογία της. Οι συγκρίσεις, όπου υπάρχουν, έχουν πλήρη στερεότητα. Τα κριτήρια πάντοτε αντικειμενικά. …
Εκτός από τις μεταφράσεις των ξένων ποιητών … ο κ. Μιχ. Δ. Στασινόπουλος παρουσίασε αριστοτεχνικές μεταφράσεις από την αρχαία, τη μεσαιωνική και την ξένη λογοτεχνία. … Αξιοσημείωτος είναι και ο κύκλος των μελετών του κ. Στασινόπουλου στον τομέα της πολιτικής ιστορίας της νέας Ελλάδας. …
Τελευταία, θα εξομολογηθώ κι’ ένα τόλμημά μου, που δεν ξέρω πώς μπορεί να το χαρακτηρίσει ένας ανεπιεικής κριτής. Θα επιχειρήσω να τονίσω ότι ο λογοτέχνης Στασινόπουλος πολλά έχει προσφέρει από την άποψη του ύφους στον νομικό συγγραφέα Στασινόπουλο. Θα ισχυριστώ, λοιπόν, εύλογα, όπως τολμώ να πιστεύω, ότι η αισθητική παιδεία, η γενικώτερη πνευματική καλλιέργεια και οι λογοτεχνικές επιδόσεις του νέου Ακαδημαϊκού έχουν επιθέσει έντονη τη σφραγίδα τους και στις καθαρά νομικές συγγραφές του. Φυσικά, ο μη νομικός -όπως εγώ- δεν μπορεί να σταθμίσει και ν’ αξιολογήσει όπως πρέπει την επιστημονική αξία των σκέψεων και αναπτύξεων που περιέχονται στις συγγραφές αυτές. Αλλά εξ ίσου δεν μπορεί να μη χαρεί τη διαφάνεια και τη διαύγεια στη διατύπωση, τέτοια που αληθινά να χειραγωγεί και τον αμύητο αναγνώστη στην προσέγγιση προς τις εκτιθέμενες ιδέες του νομικού συγγραφέα. Το ύφος, νομίζω, είναι και στις νομικές συγγραφές του κ. Στασινόπουλου αβίαστα κομψό, αλλά με την πειθαρχία και τη λιτότητα που επιβάλλει ο επιστημονικός στοχασμός. Επομένως, και ο μη νομικός είναι ίσως σε θέση, όταν διαβάζει νομικά κείμενα του κ. Στασινόπουλου, να ξεχωρίσει τη σαφήνεια στα περιγράμματα των εννοιών, που η εμφάνισή τους προβαίνει αρμονικά. Τη νομική αυστηρότητα απαλύνει όσο πρέπει συχνά η δροσιά της γενικώτερης πνευματικής θεωρήσεως. Και στα σημεία εκείνα όπου η πνευματική αυτή θεώρηση παίρνει την υπεροχή, το κείμενο, αποδίνοντας πιστά όλες τις λεπτότητες της πνευματικής συνθέσεως, γίνεται αληθινό μνημείο της τέχνης του επιστημονικού λόγου.
*Αποσπάσματα από κείμενο που είχε συντάξει ο ηλείος ποιητής, μελετητής και δοκιμιογράφος Θεόδωρος Ξύδης και είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό «Νέα Εστία» (τεύχ. 983, σελ. 821-823, Ιούνιος 1968) με αφορμή την εκλογή του αειμνήστου Μιχαήλ Στασινόπουλου ως ακαδημαϊκού στις 23 Μαΐου 1968.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
– Άγρας Τέλλος, «Στασινόπουλος Μιχ. Δ.», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια 22, Αθήνα, Πυρσός 1933
– Γιάκος Δημήτρης, «Ο ποιητής Μιχ.Δ.Στασινόπουλος», Νέα Εστία ΟΓ’, 1/3/1963, αρ. 856, σ. 318
– Δημάκης Μηνάς, Λογοτεχνικά δοκίμια και μελέτες, σ. 68 και 199, Αθήνα, Βάκων 1969
– Δικταίος Άρης, Ανοιχτοί λογαριασμοί με το χρόνο, σελ. 251, Αθήνα, Φέξης 1963
– Κλεάνθης Φ.Ν., Κριτική για τη Δίκη, Τα Νέα, 6/11/1976
– Κόρφης Τάσος, «Πίσω από το τζάμι, μέσα στην αχλή», Καταθέσεις όψεως, σ. 21-23. Αθήνα, Πρόσπερος 1982 (τώρα και στον τόμο Ματιές στη λογοτεχνία του μεσοπολέμου, Δοκίμια, σ. 105-107, Αθήνα, Πρόσπερος 1991)
– Κοτζιούλας Γιώργος, «Συλλογές με ουσία», Νέος Νουμάς Β’, ετ. Β’, αρ. 5, σ. 6
– Μαγγανάρης Απόστολος Ν., «Συνέντευξη με τον Μιχ. Δ. Στασινόπουλο», Ελευθεροτυπία 28/2/1976
– Μαλτέζου Σοφία, «Ο μικρός επαρχιώτης πρόεδρος της Δημοκρατίας», Επίκαιρα 334, 26/12/1974, σ. 12
– Μόσχος Ε.Ν., Ανθρωπιστική μαρτυρία, Μιχαήλ Δ.Στασινόπουλος, Κριτική θεώρηση έργου και ζωής. Αθήνα, Γνώση 1983
– Μόσχος Ε.Ν., «Μιχ. Δ. Στασινόπουλου: Μηνύματα από τις δύο όχθες», Νέα Εστία113, ετ. ΝΖ’, 15/4/1983, αρ. 1339, σ. 550-552
– Μόσχος Ε.Ν., «Μιχ. Δ. Στασινόπουλου: Ανθρώπινη πορεία», Νέα Εστία129, ετ. ΞΕ’, 1η/3/1991, αρ. 1528, σ. 348-349
– Νιάρχος Θανάσης Ν., «Πραγματογνωμοσύνη της εποχής», Συνομιλίες, σ. 142. Αθήνα, Οι Εκδόσεις των Φίλων 1976
– Ξύδης Θεόδωρος, «Μιχ. Δ. Στασινόπουλου: Ποιήματα», Νέα Εστία 107, ετ. ΝΔ’, 15/4/1980, αρ. 1267, σ. 623-626
– Ξύδης Θεόδωρος, «Μιχ. Δ. Στασινόπουλος: Ο λογοτέχνης», Νέα Εστία ΠΓ’, 15/6/1968, αρ. 983, σ. 821
– Παπακωνσταντίνου Δημ. Κ., «Μιχ. Δ. Στασινόπουλος: Οδοιπορία (Αυτοβιογραφικές σελίδες)», Νέα Εστία 116, ετ. ΝΗ’, 1η/12/1984, αρ. 1378, σ. 1590-1592
– Παράσχος Κλέων, «Ένας ποιητής», Νέα Εστία Γ’, ετ. Β’, 1η/5/1928, αρ. 9-33, σ. 389-390
– Στεργιόπουλος Κώστας (επιμ.), «Μιχ. Δ. Στασινόπουλος», Η ελληνική ποίηση, Ανθολογία – Γραμματολογία, Η ανανεωμένη παράδοση, σ. 412-415, Αθήνα, Σοκόλης 1980
– Χατζίνης Γιάννης, «Μ. Δ. Στασινόπουλου: Ποιήματα (1929-1949)», Νέα Εστία 49, ετ. ΚΕ’, 15/3/1951, αρ. 569, σ. 417-418.
– Χαριστήριο στο Μιχ. Δ. Στασινόπουλο. Αθήνα, Παπαδημητρίου, 1993, 2 τόμοι
– Χ[ουρμούζιος] Αιμ[ίλιος], Κριτική για τα Ποιήματα, Νέα Εστία ΜΘ’, 15.3.1951, αρ. 569, σ. 417
– Χ.Σ.,«Στασινόπουλος Μ[ιχαήλ] Δ.», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών 1988
– Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.).
Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)
Ι. Ποίηση
– Ποιήματα (1929-1949), Αθήνα 1949
– Αρμονία, 1956
– Ποιήματα – Δύο εποχές, Αθήνα, Εστία 1979
ΙΙ. Πεζογραφία
– Η δίκη, Μυθιστόρημα, Αθήνα, Εστία 1976
– Η συντροφιά μας, 1973 (παιδικό)
– Οδοιπορία (αυτοβιογραφικές σελίδες)
ΙΙΙ. Ταξιδιωτικά κείμενα
– Η χώρα με τις γαλανές λίμνες, Αθήνα 1949
ΙV. Δοκίμια – Επιστημονικά συγγράμματα
– Δίκαιον των διοικητικών πράξεων, 1950
– Αστική ευθύνη του Κράτους, των δημοσίων υπαλλήλων και των νομικών Προσώπων κατά τον Αστικό Κώδικα, 1950
– Το Δίκαιον των διοικητικών διαφορών, 1964
– Μαθήματα διοικητικού δικαίου, 1957
– Μαθήματα δημοσιονομικού δικαίου, 1966
– Σκέψη και ζωή, Δοκίμια και χρονικά, Αθήνα, Εστία 1970
– Το πινάκιον φακής και ο νόμος των λύκων, Δοκίμια για τη συμπεριφορά των ανθρώπων, Αθήνα, Οι εκδόσεις των Φίλων 1972
– Μορφές από τον τέταρτο αιώνα μ.Χ., 1972
– Με ψήφους 3 εναντίον 2, Δοκίμια για τον άνθρωπο και την ελευθερία, Αθήνα, Εστία 1977
– Σελίδες ιστορίας πολιτικής του νεώτερου ελληνισμού, 1978
– Μηνύματα από τις δύο όχθες, Δοκίμια για την κοινωνία, την πολιτική και την τέχνη, Αθήνα, Εστία 1982
– Στοχασμοί και παραλλαγές. Αθήνα, Οι εκδόσεις των φίλων, 1988
– Ανθρώπινη πορεία, Δοκίμια και άρθρα. Αθήνα, Οι Εκδόσεις των Φίλων, 1990.
V. Μεταφράσεις
– Ιουλίου Λεμαίτρ, Οι Βασιλείς, Μετάφραση Μιχ. Δ. Στασινόπουλου, Αθήνα, Ζηκάκης 1926
– Μπαλζάκ Ονορέ ντε, Σαφραζίνος, Μετάφραση Μιχαήλ Στασινόπουλου, Αθήνα, Ηριδανός 1977
– Αλέξανδρος Δουμάς, Η μαύρη τουλίπα, Αθήνα, Καστανιώτης 1984.
Πηγές: presidency.gr, in.gr, ekebi.gr
kimintenia 