kimintenia

«H ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη.
H απόλαυση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων
δεν εξαρτάται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις καθενός»
(Σύνταγμα της Ελλάδος, άρθρο 13)

Όταν οι κατά καιρούς ταγοί του τόπου μας ακούσουν τον κτύπο της καρδιάς του λαού μας, όπως ο Μακρυγιάννης και ο Πατροκοσμάς, όταν νοιώσουν τη γνησιότητα, την αλήθεια, την ανθρωπιά και τη λαϊκότητα της Ορθοδοξίας και τον άρρηκτο δεσμό της με το πονεμένο και μαρτυρικό μας Γένος, όταν παύσουν να διαβάζουν την ιστορία μας με τα αθεϊστικά γυαλιά, τότε θα αισθανθούν την ανάγκη να τιμήσουν και τους αγίους Νεομάρτυρες ως τους πρώτους και κορυφαίους αντιστασιακούς του νεώτερου Ελληνισμού, ως τους εμπροσθοφύλακες των αγωνιστών της εθνεγερσίας του 1821, ως τα χελιδόνια της εθνικής μας ανεξαρτησίας, που άντεξαν ανείπωτα ψυχικά και σωματικά μαρτύρια, με ακλόνητο και αδούλωτο φρόνημα, για την πίστη μας και την ελληνικότητά μας

Το να μιλά κανένας σήμερα και να γράφει για κάποια πράγματα της θρησκείας, ο πολύς κόσμος το νομίζει για ανοησία. Καί ακόμα μεγαλύτερη ανοησία έχει την ιδέα πως είναι το να γράφει για τους άγιους μάρτυρες, και μάλιστα για κείνους που μαρτυρήσανε κατά τα νεότερα χρόνια που βασιλεύανε οι Τούρκοι απάνω στη χριστιανοσύνη, επειδής ο λίγος καιρός που μας χωρίζει απ’ αυτούς κάνει ώστε να τους νιώθουμε πολύ κοντά μας, ανθρώπους σαν κ’ εμάς, ενώ τους αρχαίους μάρτυρες τους βλέπουμε μέσα από τους αιώνες που περάσανε από τότε που μαρτυρήσανε και στη φαντασία μας παρουσιάζονται ευκολότερα με τον φωτοστέφανο του αγίου.

Κανένας λαός δεν έχυσε τόσο αίμα για την πίστη του Χριστού όσο έχυσε ο δικός μας, από καταβολή του χριστιανισμού ίσαμε σήμερα. Κι αυτός ο ματωμένος ποταμός είναι μια πορφύρα που φόρεσε η ορθόδοξη Εκκλησία μας, και που θα ‘πρεπε να την έχουμε για το μεγαλύτερο καύχημα, κι όχι να την καταφρονούμε και να μη μιλούμε ποτέ γι’ αυτή, και μάλιστα να ντρεπόμαστε να μιλήσουμε γι’ αυτή, σε καιρό που δε ντρεπόμαστε για τις πιο ντροπιασμένες και σιχαμερές παραλυσίες που κάνουνε οι άνθρωποι στον αδιάντροπο καιρό μας.

Εμείς οι σημερινοί πονηρεμένοι άνθρωποι φροντίζουμε μονάχα για την καλοπέραση του κορμιού μας, και για τούτο η ψυχή μας έχασε την ευαισθησία της, μ’ όλα τα πνευματικά γιατρικά που λέμε πως έχουμε. Και γι’ αυτό περιφρονούμε και τους λέμε ανόητους εκείνους που δεν κοιτάζουνε το υλικό συμφέρο τους, αλλά κάνουνε κάποιες θυσίες. Κατά πολύ ανόητους και μικρόμυαλους θεωρούμε εκείνους που θυσιάσανε τη ζωή τους για την πίστη τους, αφού, κατά την αμαρτωλή κρίση μας, δεν κοιτάξανε να χαρούνε τα νιάτα τους και ν’ απολάψουνε τούτον τον κόσμο, που είναι χειροπιαστός και σίγουρος, αλλά βασανιστήκανε, φυλακωθήκανε, δαρθήκανε και, στο τέλος, σφαχτήκανε η κρεμαστήκανε, οι άμυαλοι, για κάποιους ίσκιους που λέγουνται αθάνατη ζωή και βασιλεία των ουρανών…

…Μ’ αυτά τα λόγια βροντοφωνεί πως η Εκκλησία μας, με τα μαρτύρια που τραβά από αιώνες, είναι η αληθινή Εκκλησία, η βλογημένη από τον Κύριο, κι όχι η Δυτική, η καλοπερασμένη, η υπερήφανη αφέντρα, που όχι μονάχα το αίμα της δεν έχυσε για τον Χριστό, αλλά η ίδια έκαιγε τους ανθρώπους που δεν της ήτανε υπάκουοι.

Οι δικοί μας οι άγιοι, που μαρτυρήσανε στον καιρό που είμαστε σκλάβοι στους Τούρκους, ήτανε ταπεινοί, απλοί, λιγομίλητοι, με τη φωτιά της πίστης στα στήθιά τους, απονήρευτοι κι αγράμματοι, αφού το μόνο που γνωρίζανε να λένε μπροστά στον αγριεμένο τον κριτή ήτανε «Χριστιανός γεννήθηκα και Χριστιανός θ’ αποθάνω!». Νέοι άνθρωποι, παλληκάρια απάνω στ’ άνθος της νιότης τους, πηγαίνανε προθυμερά να παραδοθούνε για τ’ όνομα του Χριστού, κι αντίς αρραβωνιάσματα σφαζόντανε σαν τ’ αρνιά ή κρεμαζόντανε με τη θελιά στον λαιμό τους και, για να τους τυραγνάνε περισσότερο οι άπιστοι, κόβανε τον λαιμό τους σιγά – σιγά με στομωμένα μαχαίρια ή τους χωρίζανε με σάπια σχοινιά που κοβόντανε, για να τους ξανακρεμάσουνε.

Και τα μόνα που ξέρανε από τη Θρησκεία μας οι περισσότεροι απ’ αυτούς ήτανε τα λόγια του Χριστού, που είπε: «Όποιος με ομολογήσει μπροστά στους ανθρώπους, θα τον ομολογήσω κ’ εγώ μπροστά στον Πατέρα μου, που είναι στον ουρανό, κι όποιος μ’ αρνηθεί μπροστά στους ανθρώπους, θα τον αρνηθώ κ’ εγώ μπροστά στον Πατέρα μου, που είναι στον ουρανό». Καθώς και τα λόγια τούτα, που είπε ο Κύριος: «Μη φοβηθείτε από κείνους που σκοτώνουνε το σώμα, μα που δεν μπορούνε να σκοτώσουνε την ψυχή», και: «Όποιος χάσει τη ζωή του για τ’ όνομά μου, αυτός θα ζήσει στην αιώνια ζωή».

Ω! Τι ύψος και πόση πνευματική ευπρέπεια είχε η φυλή μας, τον καιρό που θαρρούμε εμείς πως ήτανε αγράμματη και βάρβαρη. Εμείς, οι σημερινοί, είμαστε βάρβαροι, που δεν είμαστε σε θέση να νιώσουμε όσο πρέπει την ευγένεια και το μεγαλείο της θυσίας για τ’ όνομα του Χριστού, που την προσφέρανε με τα κορμιά τους εκείνοι οι λεονταρόψυχοι, που γ’ αυτούς λέγει ο ευαγγελιστής Ιωάννης πως δεν γεννηθήκανε από αίματα, μήτε από θέλημα της σάρκας, μήτε από θέλημα αντρός, αλλά πως γεννηθήκανε από τον Θεό. Η γενεά η δική μας, «η μοιχαλίς και αμαρτωλός», ας κάνει τον έξυπνον εκεί που δεν χωρά καμιά εξυπνάδα, ας περιπαίζει εκείνους που δώσανε το αίμα τους για την πίστη του Χριστού, με την ελπίδα της αιώνιας ζωής. Θα έρθει μέρα που θα δώσει απολογία και σε τούτο τον κόσμο και στον άλλον, και τότε θα καταλάβει σε τι σκοτάδι βρισκότανε…

* Από το βιβλίο «Πονεμένη Ρωμιοσύνη», εκδ. Αστήρ (απόσπασμα)

Οι Άγιοι Νεομάρτυρες, ο παντοτινός φάρος της Ορθοδοξίας

Το 2021 αποτελεί μια χρονιά ιδιαίτερης σημασίας για το έθνος μας καθώς συμπληρώνονται 200 χρόνια από την Εθνική Παλιγγενεσία. Η Ορθόδοξη Εκκλησία προσέφερε πολλά και πρωταγωνίστησε στην εθνεγερσία του 1821. Η συμβολή δε των Νεομαρτύρων και των Εθνομαρτύρων ήταν καθοριστική και αποφασιστική με κορύφωση της έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης. Στα μαύρα χρόνια της πικρής σκλαβιάς στον τουρκοκρατούμενο τόπο, η θυσία τόσων νεομαρτύρων, στην πλειονότητά τους νέων παλικαριών και νεαρών κοριτσιών της χριστιανοσύνης, που έδωσαν τη ζωή τους για τον Χριστό μέσα από ανείπωτα βάσανα, ταρακούνησε τις κοινωνίες στις οποίες ζούσαν, αφύπνισε τις ναρκωμένες από τη σκλαβιά συνειδήσεις και εμψύχωσε τους πιστούς με το πλήθος των θαυμάτων που ακολουθούσαν το μαρτύριό τους και με το ολόφωτο παράδειγμά τους.

Για ιστορικούς και επιστημονικούς λόγους θα πρέπει να τονίσουμε ότι, στον χώρο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, Νεομάρτυρες είναι όλοι οι χριστιανοί, οι οποίοι στα υστεροβυζαντινά και μεταβυζαντινά χρόνια, που ακολούθησαν την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Οθωμανούς (29 Μαΐου 1453), βασανίστηκαν και υπέστησαν τα πάνδεινα και ομολόγησαν την ορθόδοξη πίστη τους. Οι Εθνομάρτυρες μαρτύρησαν για την Ελλάδα και την ελευθερία, ενώ οι Νεομάρτυρες μαρτύρησαν για τον Χριστό και την ορθόδοξη πίστη τους. Οι Εθνομάρτυρες αγωνίζονταν για την πατρίδα, αλλά και για την Ορθόδοξη πίστη τους, η αγάπη για την πατρίδα όμως ήταν εκείνη που πρωταρχικά τους οδηγούσε στο μαρτύριο και στη θυσία τους. Από τους δεκάδες Εθνομάρτυρες θα υπογραμμίσουμε τους: Ρήγα Βελεστινλή, Αθανάσιο Διάκο, Γρηγόριο Δικαίο (Παπαφλέσσα), Ιωάννη Εμμανουήλ, Διονύσιο τον Φιλόσοφο, Γερμανό Ζαφειρόπουλο, Ιερεμία επίσκοπο Βρεσθένης κ.ά.

Έχουμε όμως Νεομάρτυρες και Εθνομάρτυρες που μαρτύρησαν για τον Χριστό και την Ελλάδα ταυτόχρονα, όπως ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός και οι συν αυτώ τρεις αρχιερείς, ο άγιος Κύριλλος Στ’ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης αργότερα κ.ά. Από το Νέον Μαρτυρολόγιον του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου πληροφορούμαστε ότι οι Νεομάρτυρες ήταν τα συνήθη θύματα των Τούρκων, καθώς προσπαθούσαν να τους εξισλαμίσουν με διαφόρους τρόπους.

Μερικοί από τους Νεομάρτυρες είναι ο Άγιος Γεώργιος εξ Ιωαννίνων, ο Άγιος Κωνσταντίνος ο Υδραίος, ο Άγιος Αγγελής ο Αργείος, οι Άγιοι Δημήτριος και Παύλος πολιούχοι της Τριπόλεως, οι Άγιοι Νικόλαος, Ιωάννης και Σταμάτιος εκ Σπετσών, ο Άγιος Θεόδωρος εκ Μυτιλήνης, ο Άγιος Μιχαήλ ο Πακνανάς, ο Άγιος Ιωάννης της Θάσου, ο Άγιος Αχμέτ ο Κάλφας, ο Άγιος Γεώργιος ο Χιοπολίτης, ο Άγιος Αναστάσιος ο Ναυπλιεύς, η Αγίες Ακυλίνα και Κυράννα της Θεσσαλονίκης, η Αγία Χρυσή, η Αγία Λυγερή, η Αγία Παρθένα η Εδεσσέα, οι νεοφανείς Άγιοι της Θερμής Λέσβου, Ραφαήλ, Νικόλαος και Ειρήνη και πλήθος άλλων.

Σημαντικό είναι επίσης πως οι άγιοι νεομάρτυρες δεν υπέστησαν μόνο φρικτά σωματικά μαρτύρια, των οποίων τη σκληρότητα και τη βαναυσότητα ούτε ο πλέον διεστραμμένος νους δεν δύναται να συλλάβει, αλλά και φοβερά μαρτύρια ψυχικά και ηθικά, από την ψυχολογική βία, τις πιέσεις, τις απειλές, τους βίαιους, ακούσιους συχνά εξισλαμισμούς ή το αβάσταχτο βάρος των τύψεων και των ενοχών, που σήκωναν όσοι υπέκυψαν σε δεδομένη στιγμή και εξισλαμίστηκαν, πριν μετανοήσουν και επιστρέψουν στον χριστιανισμό.

Σε κάθε περίπτωση, δίπλα στους αρχαίους μάρτυρες των πρωτοχριστιανικών χρόνων, δίπλα στους αγίους Πατέρες που ασκήθηκαν στην έρημο, στους αγίους Ομολογητές των φοβερών χρόνων της εικονομαχίας στο Βυζάντιο και σε εκείνους που μαρτύρησαν υπό την βία των Σαρακηνών κατά τον μεσαίωνα, ένα νέο «νέφος» μαρτύρων ήρθε να προστεθεί στα χρόνια της τουρκοκρατίας στον Ελλαδικό χώρο: Οι ένδοξοι άγιοι νεομάρτυρες, που έμελε να γίνουν ο φάρος και ο φρουρός του ορθοδόξου φρονήματος για τον σκλαβωμένο λαό μας, αλλά και για όλους εμάς τους νεώτερους χριστιανούς Ορθοδόξους και για ολόκληρη την Οικουμένη.

Οι αφορμές που δημιουργούσαν οι Μουσουλμάνοι για να εξισλαμίσουν και στην συνέχεια να οδηγήσουν τους Χριστιανούς στο θάνατο ήταν η ύβρης προς τον προφήτη Μωάμεθ (αλήθεια ή ψέματα δεν έχει σημασία γιατί οι ψευδομάρτυρες ήταν πολλοί), η χρήση έστω και για αστείο του κεφαλόδεσμου -σαρίκι- που για τους Τούρκους σήμαινε προσχώρηση στη θρησκεία τους, το ίδιο ίσχυε το να φορέσει ο χριστιανός τουρκικά φορέματα ή υποδήματα, το να συνάψεις φιλίες η σχέση με μουσουλμάνα γυναίκα και πολλές άλλες αφορμές. Επίσης όταν κάποιος χριστιανός είχε ασπαστεί το Ισλάμ και στη συνέχεια επέστρεψε στην ορθόδοξη πίστη, την οποίαν και ομολόγησε δημόσια, ήταν ένας ισχυρός και σοβαρός λόγος θανάτωσής του.

Πέρα από το πολυποίκιλο φρικτό μαρτύριο, στο οποίο οι Οθωμανοί τύραννοι και οι δήμιοί τους υπέβαλαν τους αγίους νεομάρτυρες, οι φιλάργυροι Τούρκοι γνώριζαν την αγάπη και τον σεβασμό των Χριστιανών προς τα λείψανα των Νεομαρτύρων και έβρισκαν τρόπους να εκβιάζουν ή να παζαρεύουν τα τίμια λείψανα των τυραννισμένων σωμάτων των αγίων της πίστεώς μας, προκειμένου να αποσπούν όσο μπορούσαν μεγαλύτερα χρηματικά ποσά, για να τα παραδώσουν στους πιστούς χριστιανούς προς ενταφιασμό τους. Πάμπολλες είναι ωστόσο και οι περιπτώσεις που το μένος και η ασέβεια των Τούρκων εξαφάνισε παντελώς τα τίμια λείψανα των αγίων νεομαρτύρων, είτε πετώντας τα στη θάλασσα είτε δίνοντάς τα ακόμα και για τροφή στα σκυλιά.. προκειμένου να απαλείψουν κάθε ίχνος της επίγειας ύπαρξής τους και να χορτάσουν το ακόρεστο μίσος τους για τη Χριστιανοσύνη.

Σύναξη των Αγίων Νεομαρτύρων των μετά την άλωση
της Κωνσταντινουπόλεως μαρτυρησάντων

† Γέροντος Γεωργίου Καψάνη,
Καθηγουμένου Ι.Μ. Γρηγορίου Αγίου Όρους

Γιατί ο Θεός ανέδειξε τους αγίους Νεομάρτυρες στους χρόνους της Τουρκοκρατίας; Για πέντε λόγους, κατά τον φιλομάρτυρα άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, ευδόκησε ο Θεός ν’ αναδείξει τους αγίους Νεομάρτυρες στους τωρινούς καιρούς. Από τους λόγους αυτούς φαίνεται η μεγάλη σημασία της ομολογίας των Νεομαρτύρων.

Πρώτον, διά να είναι ανακαινισμός όλης της Ορθοδόξου πίστεως. Βεβαιώνονται οι σύγχρονοι προς τους Νεομάρτυρες Χριστιανοί για τα κατορθώματα των παλαιών Μαρτύρων που λόγω δυσπιστίας ή πολυκαιρίας έχει ατονήσει η προς αυτούς αδίστακτη πίστη. Τώρα βλέπουν με τα ίδια τους τα μάτια τους Νεομάρτυρες, που κάποτε ήσαν συγγενείς ή φίλοι ή γνώριμοί τους, να υπομένουν παρόμοια με τους παλαιούς Μάρτυρες βασανιστήρια χωρίς να δειλιάζουν να «φαίνονται πάλιν εις τον κόσμον δεύτεροι Γεώργιοι, δεύτεροι Δημήτριοι, νέοι Θεόδωροι, όχι μόνον διά την ταυτότητα των ονομάτων, αλλά πολλώ μάλλον διά την ομοιότητα των Μαρτυρίων».

Ανακαινίζουν ακόμη στις καρδιές των τωρινών Χριστιανών το κήρυγμα των ιερών Αποστόλων, κάνουν πειστικό το Ευαγγέλιο και βεβαιώνουν την θεότητα του Ιησού Χριστού, ο οποίος είναι Ομοούσιος με τον Άναρχόν Του Πατέρα και με το ζωοποιόν αυτού Πνεύμα, και κηρύττουν το μέγα μυστήριον της Αγίας Τριάδος και επισφραγίζουν όλη την ορθόδοξο πίστη των Χριστιανών, όχι μόνο με τα λόγια, «αλλά μάλλον με τα πάνδεινα κολαστήρια οπού έλαβον, και με αυτό το ίδιον αίμα και τον μαρτυρικόν τους θάνατον».

Δεύτερον, κάνουν αναπολόγητους τους αλλόπιστους εν τη ημέρα της κρίσεως. Τι απολογία θα δώσουν εις τον Θεόν οι αλλόπιστοι που άκουσαν την ομολογία των αγίων Νεομαρτύρων, είδαν την θυσία τους και την αγάπη τους προς τον Χριστό, είδαν τα σημεία και θαύματα που συνόδευαν την μαρτυρική τους τελείωση; Οι άγιοι Νεομάρτυρες «ελεήσαντες την απώλειαν των αλλόπιστων, επήγαν επί τούτου εις το Μαρτύριον και εκήρυξαν εις αυτούς την αλήθειαν, διδάσκοντές τους να αφήσουν το σκότος, εις το οποίον ευρίσκονται, και να προστρέξουν εις το φως της του Χριστού θεοσέβειας και πίστεως, ίνα μη κατακριθώσι εν τω ασβέστω πυρί της κολάσεως». Αλλ’ αυτοί, τυφλοί από τον άρχοντα του σκότους του αιώνος τούτου και από τα πάθη, δεν μπόρεσαν να ιδούν και να δεχθούν την αλήθεια του Ευαγγελίου. Γι’ αυτό και ο Κύριος, τρόπον τινά, θα τους ειπεί κατά την ήμερα της κρίσεως: «Ει μη ελάλησα υμίν διά των Μαρτύρων μου τούτων, αμαρτίαν ουκ είχετε, νυν δε πρόφασιν ουκ έχετε περί της αμαρτίας υμών».

Τρίτον, οι νέοι ούτοι Μάρτυρες είναι δόξα μεν και καύχημα της Ανατολικής Εκκλησίας, έλεγχος δε των κακοδόξων. Μας ονείδιζαν οι κακόδοξοι δυτικοί ότι νέο Άγιο και Μάρτυρα δεν παρουσίασε μετά το σχίσμα η Ανατολική Εκκλησία. Οι Νεομάρτυρες, όχι μόνο δεν υστερούν έναντι των παλαιών, αλλά και σε κάποιο σημείο υπερέχουν «καθ’ ότι εκείνοι μεν ηγωνίσθησαν κατά της πολυθεΐας και ειδωλολατρίας, ήτις είναι μία προφανής ασέβεια, οπού δύσκολα ημπορεί να απατήση ένα λογικόν νουν, ούτοι δε ηγωνίσθησαν κατά της των αλλόπιστων μονοπρόσωπου μονοθείας, ήτις είναι μία κεκρυμμένη ασέβεια οπού ευκόλως δύναται να απατήση τον νουν».

Η ορθόδοξος Εκκλησία γεννά συνεχώς νέους Αγίους και Μάρτυρες, διότι είναι ενωμένη με τον Νυμφίο της Χριστό και έχει ως νυμφαγωγό της το Άγιο Πνεύμα. Γεννά Αγίους που ευαρεστούν τον Θεό και που ο Θεός δοξάζει με σημεία· διότι η ίδια είναι αγία ευάρεστος στον Θεό και ταμιούχος της θείας Χάριτος του Αγίου Πνεύματος, άρα και τα δόγματά της είναι αληθινά και ορθόδοξα: «οίοι γαρ οι υιοί, τοιαύτη και η μήτηρ· και οίος ο καρπός, τοιούτον και το δένδρον και οία τα αιτιατά, τοιαύτα και τα αίτια».

Τέταρτον, οι νέοι ούτοι Μάρτυρες είναι παράδειγμα υπομονής, εις όλους τους ορθοδόξους οπού τυραννούνται εις τον ζυγόν της αιχμαλωσίας. Τα δεινά των υποδούλων ορθοδόξων ήσαν απερίγραπτα. Η καταπίεσις συνεχής και αφόρητος. Οι κατακτηταί απέβλεπαν στον εξισλαμισμό, γιατί αυτός εξασφάλιζε τον αφελληνισμό και τον εκτουρκισμό. Αντιστεκόμενοι οι άγιοι Νεομάρτυρες στη βία των κρατούντων και την θέλησή τους να τους εξισλαμίσουν, ενίσχυαν και επαραδειγμάτιζαν όλους τους ορθοδόξους λαούς να υπομείνουν την καταπίεση και να μη τουρκέψουν.

Κάθε Νεομάρτυς είναι ένα ισχυρό ανάχωμα στην πλημμύρα του εξισλαμισμού και εκτουρκισμού. Χωρίς τους Νεομάρτυρες είναι αμφίβολο εάν διετηρούντο η Ορθοδοξία και ο Ελληνισμός. Προσφυέστατα ο άγιος Νικόδημος παρουσιάζει τους αγίους Νεομάρτυρες να λέγουν προς τους καταπιεζομένους Χριστιανούς. «Αδελφοί μας Χριστιανοί. Αδελφοί μας αγαπητοί και παμπόθητοι· ο λαός του Κυρίου ημών Ιησού Χρίστου ο εκλεκτός και περιούσιος, λάβετε παράδειγμα υπομονής των θλίψεων, οπού δοκιμάζετε, από ημάς τους συναδέλφους σας· ημείς διά να υπομείνωμεν ανδρείως διά τον Χριστόν τα παρά των αλλόπιστων διάφορα μαρτύρια, εκληρονομήσαμεν μίαν Βασιλείαν αιώνιον, και εσυναριθμήθημεν με τους παλαιούς και Αγίους Μάρτυρας και εσείς εάν υπομένετε μετά ευχαριστίας, διά το όνομα του Χριστού, τους δαρμούς, τας φυλακάς, τας αλύσεις, τας αγγαρείας, τας ζημίας, τα ανυπόφορα δοσίματα και τα άλλα βάσανα οπού σας κάμνουν οι νυν κρατούντες, βέβαια ως Μάρτυρες τη προαιρέσει λογίζεσθε κοντά εις τον Θεόν επειδή, καθώς λέγει ο Θείος Χρυσόστομος, «το Μαρτύριον ου τη αποβάσει κρίνεται μόνον, αλλά και τη προθέσει· ουκ επειδάν αποτμηθή ο Μάρτυς, τότε γίνεται Μάρτυς, αλλ’ αφ’ ου αν την πρόθεσιν επιδείξηται Μάρτυς εστί, καν μη πάθη τα μαρτύρια»· (Ερμηνεία εις τον ε’ Ψαλμόν). Και πάλιν ο αυτός· «φέρε τοίνυν τα συμπίπτοντα γενναίως, τούτο γαρ σοι Μαρτύριόν εστι»· (Ερμην. εις τον ρκζ’ Ψαλμόν).

Όθεν και ως τη προαιρέσει Μάρτυρες λογιζόμενοι, μετά θάνατον μέλλετε να συναριθμηθήτε με ημάς και να κατοικήσετε εις τόπον φωτεινόν και πλατύτατον, εις τόπον χαράς και αναπαύσεως… Επειδή σας πληροφορούμεν αδελφοί, ότι διά άλλο τέλος δεν σας παιδεύουν με τα βαρέα δοσίματα και με τα άλλα κακά, πάρεξ διά να βαρεθήτε, να χάσετε την υπομονήν, και έτζη να αρνηθήτε την πίστιν σας και να δεχθήτε την ειδικήν των θρησκείαν· όθεν και εσείς τον σκοπόν αυτών ηξεύροντες, φυλαχθήτε αγαπητοί αδελφοί μας, φυλαχθήτε, διά αγάπην Θεού και διά την σωτηρίαν των ψυχών σας, να μη σας κλέψουν τον θησαυρόν της Αγίας σας πίστεως, της οποίας όλος ο κόσμος με όλας του τας δόξας και αναπαύσεις και τα βασίλεια, δεν είναι αντάξιος».

Πέμπτον δε και τελευταίον. Οι νέοι ούτοι Μάρτυρες είναι θάρρος και παρακίνησις, εις το να τους μιμούνται διά του έργου και όλοι οι άλλοι Χριστιανοί, εξαιρέτως δε οι πρότερον αρνηθέντες τον Χριστό. Πρέπει νομίζω δεόντως να τονισθεί ότι οι άγιοι Νεομάρτυρες είναι οι κατ’ εξοχήν αντιστασιακοί της Τουρκοκρατίας. Την αντίσταση τους έκαναν όχι με πράξεις δολιοφθοράς (σαμποτάζ) κατά του κατακτητού που θα προκαλούσε τα αντίποινα των βαρβάρων Τούρκων και θα στοίχιζε την ζωή σε χιλιάδες αθώα θύματα, αλλά με την γενναία δημοσία ομολογία και έλεγχο που ασκούσαν κατά του κατακτητού, με αποτέλεσμα η οργή του κατακτητού να ξεσπά σ’ αυτούς τους ίδιους και όχι στον υπόλοιπο λαό. Θα μπορούσαμε επίσης να ειπούμε ότι η οργή του κατακτητού για τον ορθόδοξο λαό εύρισκε σαν εξιλαστήρια θύματά της τους αγίους Νεομάρτυρες και έτσι εσώζετο ο λαός. Αυτό συνέβη με τον Ιερομάρτυρα άγιο Γρηγόριο τον Ε’ που με το μαρτυρικό του θάνατο εξευμένισε την θηριώδη μανία των αγανακτισμένων λόγω της ενάρξεως της Εθνεγερσίας Τούρκων, επισήμων και όχλου, και έσωσε τους Έλληνες της Πόλεως από τη σχεδιαζόμενη ομαδική γενοκτονία.

Όταν οι κατά καιρούς ταγοί του τόπου μας ακούσουν τον κτύπο της καρδιάς του λαού μας, όπως ο Μακρυγιάννης και ο Πατροκοσμάς, όταν νοιώσουν την γνησιότητα, αλήθεια, ανθρωπιά και λαϊκότητα της Ορθοδοξίας, και τον άρρηκτο δεσμό της με το πονεμένο και μαρτυρικό μας Γένος, όταν παύσουν να διαβάζουν την ιστορία μας με τα αθεϊστικά, ιδεαλιστικά ή μαρξιστικά γυαλιά, τότε θα αισθανθούν την ανάγκη να τιμήσουν και τους αγίους Νεομάρτυρες ως τους πρώτους και κορυφαίους αντιστασιακούς του Νεωτέρου Ελληνισμού, ως τους εμπροσθοφύλακες των αγωνιστών της εθνεγερσίας του 1821, ως τα χελιδόνια της εθνικής μας ανεξαρτησίας.

Τότε οι άρχοντές μας θα αισθανθούν την ανάγκη να μη τιμούν μόνον την τελευταία εθνική αντίσταση, αλλά πολύ περισσότερο την επί τουρκοκρατίας πνευματική Αντίσταση των Αγίων Νεομαρτύρων και λοιπών αφανών ορθοδόξων ομολογητών, στους οποίους οφείλουμε την πίστη μας και την ελληνικότητά μας. Θα αισθανθούν επίσης την ανάγκη να προσφέρουν στα σχολεία μας ως βασικά αναγνώσματα τους βίους των Νεομαρτύρων και τις διδαχές του Πατροκοσμά, όπως και τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, ατόφια και χωρίς περικοπές.

Πότε άραγε και ποιοι πολιτικοί μας ηγέτες θα είναι τόσο τολμηροί και τόσο ρηξικέλευθοι για να προχωρήσουν σε τέτοιες μεταρρυθμίσεις που θα ελευθερώσουν την παιδεία μας από τη βαβυλώνια αιχμαλωσία του αθεϊσμού και υλισμού και θα την επιστρέψουν, στις γνήσιες ελληνορθόδοξες ρίζες μας; Ως τότε η Εκκλησία ας συνεχίζει την εθναρχική της αποστολή και ας λέγει στο λαό μας την αλήθεια για την ιστορία του και τους πνευματικούς θεμελιωτές της ελευθερίας του.

* Απόσπασμα ομιλίας που εκφωνήθηκε την Γ’ Κυριακή των Νηστειών 1986 στον ιερό ναό Αγ. Δημητρίου Θεσσαλονίκης.

Μνήμη των αγίων Νεομαρτύρων των μετά την Άλωση
της Κωνσταντινουπόλεως μαρτυρησάντων

«Νέοι ἀθληταί, ὤλεσαν τήν γραῦν ῎Αγαρ.
Καί νῦν σύνεισι τοῖς ἀθληταῖς τοῖς πάλαι.
Βῆ δέ Πόλον πληθύς, νεάθλων ἄστυ θεοῖο»

Η Εκκλησία μας, για να τιμήσει τους αγίους νεομάρτυρες στο σύνολό τους, εκτός από την κατ’ ιδίαν εορτή, την ακολουθία, το τροπάριο, το απολυτίκιο και το συναξάρι εκάστου Αγίου, έχει καθιερώσει να εορτάζεται η μνήμη τους, 70 ημέρες μετά το Άγιο Πάσχα, την Β’ Κυριακή μετά των Αγίων Πάντων (δηλαδή, την γ’ Ματθαίου), οπότε τιμούμε τους Άγιους Νεομάρτυρες που μαρτύρησαν μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, το 1453 μ.Χ. Η Σύναξις των Αγίων Νεομαρτύρων είναι μη θεσπισθείσα, αλλά κατ’ έθος τελουμένη εορτή.

Πηγές: diakonima.gr, anagnostis.org, enromiosini.gr, saint.gr