kimintenia

Βασίλειος ο Μέγας, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Γρηγόριος ο Θεολόγος

30 Ιανουαρίου

Η Αγία Μητέρα Ορθόδοξος κατ’ Ανατολάς Εκκλησία του Χρστού την 30ή Ιανουαρίου εορτάζει τους τρεις μεγίστους φωστήρας της τρισηλίου Θεότητος, Βασίλειον τον Μέγα, Γρηγόριον τον Θεολόγον και Ιωάννην τον Χρυσόστομον. Οι τρεις Ιεράρχες και Οικουμενικοί διδάσκαλοι υπήρξαν κατά την εποχή τους όντως Πανεπιστήμονες και πολυγραφότατοι θεολογικοί συγγραφείς. Εθεράπευσαν με την μελέτη και τα πνευματικά πονήματά τους, τόσον την εκκλησιαστική, όσον και την θύραθεν παιδεία και γι’ αυτό η πολιτεία ανεγνώρισε αυτούς ως προστάτες των Γραμμάτων. Οι τρεις Ιεράρχες έλαβαν πλήρη και πολύπλευρη φιλοσοφική και θεολογική μόρφωση, συνάμα όμως έλαβαν γνώση και όλων των τότε γνωστών και ολοκληρωμένων επιστημών, όπως της ιατρικής, της νομικής, της ρητορικής, της αστρονομίας κ.ά.

Τέτοιους λοιπόν πανεπιστήμονες φωστήρες και οικουμενικούς διδασκάλους τιμούμε και δοξολογούν σήμερα μαθητές, φοιτητές, δάσκαλοι και καθηγητές της εκπαιδευτικής κοινότητας της χώρας μας. Είναι δε γεγονός ότι απετέλεσαν και οι τρεις την ενσαρκωμένη κοσμική σοφία και επιστήμη, αλλά κυρίως τα αδιάψευστα στόματα της θεολογίας και θεογνωσίας, της ορθοδοξίας και της ορθοπραξίας. Έθεσαν την γνώση τούτου του κόσμου και την επιστήμη στην υπηρεσία της Εκκλησίας και των συνανθρώπων τους. Γι’ αυτό υπήρξαν μέγιστοι θεολόγοι και μέγιστοι άνθρωποι, που δια της ακτίστου ενεργείας του Παναγίου Πνεύματος κατέκτησαν και, κυρίως, βίωσαν προσωπικά και εμπειρικά την άνωθεν δοθείσα εις αυτούς Θεία σοφία.

Τέτοιους διδασκάλους θέλουμε και σήμερα, προκειμένου και η νεολαία μας να έχει πρότυπα γνήσια για να μιμηθεί και να βρει μια πυξίδα ορθοπορείας στον σύγχρονο κόσμο των τρελών αντιθέσεων, των ατέρμονων αναζητήσεων και των απραγματοποίητων ονείρων. Χρόνια πολλά, σε όλους εκείνους που καλλιεργούν το πνεύμα και αναζητούν βήμα – βήμα τη θεογνωσία και τον άνωθεν φωτισμό της τρισηλίου θεότητος.

Η κατ’ ιδίαν μνήμη των Αγίων ενδόξων και Παμεγγίστων Ιεραρχών και Οικουμενικών Διδασκάλων τιμάται ως εξής: του Αγίου Βασιλείου Επισκόπου Καισαρείας του Ουρανοφάντορος και Μεγάλου την 1η Ιανουαρίου, του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως του Ναζιανζινού την 25η Ιανουαρίου και του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως την 13η Νοεμβρίου εκάστου έτους.

Αιτία για την εισαγωγή της εορτής των Τριών Ιεραρχών στην Εκκλησία είναι το εξής γεγονός: Κατά τους χρόνους της βασιλείας του Αλεξίου του Κομνηνού (1081-1118 μ.Χ.), ο οποίος διαδέχθηκε στη βασιλική εξουσία τον Νικηφόρο Γ’ τον Βοτενειάτη (1078-1081), έγινε στην Κωνσταντινούπολη φιλονικία ανάμεσα σε λόγιους και ενάρετους άνδρες. Άλλοι θεωρούσαν ανώτερο τον Μέγα Βασίλειο, χαρακτηρίζοντάς τον μεγαλοφυΐα και υπέροχη φυσιογνωμία. Άλλοι τοποθετούσαν ψηλά τον ιερό Χρυσόστομο και τον θεωρούσαν ανώτερο από τον Μέγα Βασίλειο και τον Γρηγόριο και, τέλος, άλλοι, προσκείμενοι στον Γρηγόριο τον Θεολόγο, θεωρούσαν αυτόν ανώτερο από τους δύο άλλους, δηλαδή από τον Βασίλειο και τον Χρυσόστομο. Η φιλονικία αυτή είχε ως αποτέλεσμα να διαιρεθούν τα πλήθη των Χριστιανών και άλλοι ονομάζονταν «Ιωαννίτες», άλλοι «Βασιλείτες» και άλλοι «Γρηγορίτες».

Στην έριδα αυτή έθεσε τέλος ο Μητροπολίτης Ευχαΐτων, Ιωάννης ο Μαυρόπους. Αυτός, κατά την διήγηση του Συναξαριστή, είδε σε οπτασία τους μέγιστους αυτούς Ιεράρχες, πρώτα καθένα χωριστά και στη συνέχεια και τους τρεις μαζί. Αυτοί του είπαν: «Εμείς, όπως βλέπεις, είμαστε ένα κοντά στον Θεό και τίποτε δεν υπάρχει που να μας χωρίζει ή να μας κάνει να αντιδικούμε. Όμως, κάτω από τις ιδιαίτερες χρονικές συγκυρίες και περιστάσεις που βρέθηκε ο καθένας μας, κινούμενοι και καθοδηγούμενοι από το Άγιο Πνεύμα, γράψαμε σε συγγράμματα και με τον τρόπο του ο καθένας, διδασκαλίες που βοηθούν τους ανθρώπους να βρουν τον δρόμο της σωτηρίας. Επίσης, τις βαθύτερες θείες αλήθειες, στις οποίες μπορέσαμε να διεισδύσουμε με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, τις συμπεριλάβαμε σε συγγράμματα που εκδώσαμε. Και ανάμεσά μας δεν υπάρχει ούτε πρώτος, ούτε δεύτερος, αλλά, αν πεις τον ένα, συμπορεύονται δίπλα του και οι δύο άλλοι. Σήκω, λοιπόν, και δώσε εντολή στους φιλονικούντες να σταματήσουν τις έριδες και να πάψουν να χωρίζονται για εμάς. Γιατί εμείς, και στην επίγεια ζωή που είμαστε και στην ουράνια που μεταβήκαμε, φροντίζαμε και φροντίζουμε να ειρηνεύουμε και να οδηγούμε σε ομόνοια τον κόσμο. Και όρισε μία ημέρα να εορτάζεται από κοινού η μνήμη μας και καθώς είναι χρέος σου, να ενεργήσεις να εισαχθεί η εορτή στην Εκκλησία και να συνταχθεί η ιερή ακολουθία. Ακόμη ένα χρέος σου, να παραδόσεις στις μελλοντικές γενιές ότι εμείς είμαστε ένα για τον Θεό. Βεβαίως και εμείς θα συμπράξουμε για τη σωτηρία εκείνων που θα εορτάζουν τη μνήμη μας, γιατί έχουμε και εμείς παρρησία ενώπιον του Θεού».

Έτσι ο Επίσκοπος Ευχαΐτων Ιωάννης ανέλαβε τη συμφιλίωση των διαμαχόμενων μερίδων, συνέστησε τον από κοινού εορτασμό των Τριών Ιεραρχών και Οικουμενικών Διδασκάλων, την 30ή Ιανουαρίου εκάστου έτους, και συνέγραψε κοινή Ακολουθία, αντάξια των τριών Μεγάλων Πατέρων.

Η εορτή αυτής της Συνάξεως του Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, αποτελεί το ορατό σύμβολο της ισότητας και της ενότητας των Μεγάλων Διδασκάλων, οι οποίοι δίδαξαν με τον άγιο βίο τους το Ευαγγέλιο του Χριστού. Είναι εκείνοι, οι οποίοι εξ αιτίας της ταπεινώσεώς τους μπροστά στην αλήθεια, έχουν λάβει το χάρισμα να εκφράζουν την καθολική συνείδηση της Εκκλησίας και ό,τι διδάσκουν δεν είναι απλώς δική τους σκέψη ή προσωπική τους πεποίθηση, αλλά είναι επιπλέον η ίδια η μαρτυρία της Εκκλησίας, γιατί μιλούν από το βάθος της καθολικής της πληρότητος.

Περί τις αρχές του 14ου αιώνα ανεγέρθη ναός των Τριών Ιεραρχών κοντά στην Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως, δίπλα στην ιερά μονή Παναχράντου.

Εικόνες των Τριών Ιεραρχών από το Δημοτικό σχολείο Βογατσικού, το Τρίλοφο
Νεστορίου και τον Ι.Ν. Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου Βογατσικού Καστοριάς

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ
Οι σκαπανείς της ελληνικής παιδείας και του χριστιανικού βιώματος

Στις 30 Ιανουαρίου γιορτάζουμε τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών, όπως θεσπίστηκε στα βυζαντινά χρόνια γύρω στα 1100 μ.Χ. στους χρόνους των Κομνηνών, προκειμένου να σταματήσει η διαμάχη ως προς την αξία του καθενός ξεχωριστά.

Η Πανεπιστημιακή Σύγκλητος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών το 1842 καθιέρωσε την ημέρα της γιορτής τους, ως ημέρα της Ελληνικής Παιδείας και Γιορτή των Γραμμάτων, αφού οι Τρεις Ιεράρχες ήταν Μεγάλοι Δάσκαλοι αλλά και Πατέρες της Εκκλησίας. Έτσι κάθε χρόνο, στις 30 Ιανουαρίου γιορτάζουμε όλοι μας αλλά ιδιαίτερα η Εκπαίδευση, περίλαμπρα την γιορτή των Τριών μεγίστων φωστήρων της Εκκλησίας μας, τον Βασίλειο τον Μέγα, τον Γρηγόριο τον Θεολόγο και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, τα γλυκά αυτά στόματα του ελληνικού και χριστιανικού λόγου, που με τις λαμπρές προσωπικότητές τους και το πολυσήμαντο έργο τους φώτισαν όλον τον Χριστιανικό κόσμο κι όχι μόνο.

Οι Τρεις Ιεράρχες ήταν άνθρωποι μορφωμένοι, σοφοί, επιφανείς θεολόγοι με πλούσια κοινωνική και φιλανθρωπική προσφορά. Το έργο τους είναι τεράστιο και όλοι οι φτωχοί, οι άρρωστοι, τα ορφανά και οι ηλικιωμένοι έβρισκαν καταφύγιο κοντά τους. Η μεγάλη τους καρδιά γινόταν στέγη για όσους την είχαν ανάγκη. Μάλιστα ήταν τόση η καλοσύνη και η φιλανθρωπία τους, που δεν υπολόγισαν σε καμία περίπτωση τα επίγεια πλούτη τους. Πολλές φορές οι Ιεράρχες με τα ίδια τους τα χέρια, έδεναν τις πληγές των αρρώστων. Τίποτε δεν τους φόβιζε. Ακόμη και τους λεπρούς περιποιούνταν. Οι Τρείς Ιεράρχες ήταν και ιεραπόστολοι. Δίδασκαν τη Χριστιανική θρησκεία και το Λόγο του Κυρίου με πάθος, γεγονός που σε συνδυασμό με τη μεγάλη τους μόρφωση, τους έφερε αντιμέτωπους με βασιλιάδες και άρχοντες.

Ο ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ

Γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου γύρω στο 330 μ.Χ., αλλά μεγάλωσε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. Οι πλούσιοι γονείς του φρόντισαν να πάρει μεγάλη μόρφωση. Σπούδασε στην Καισάρεια και κατόπιν στην Κωνσταντινούπολη, στην Αλεξάνδρεια και στην Αθήνα όπου συνδέθηκε με τον αδελφικό του φίλο Γρηγόριο το Ναζιανζηνό.

Ο Μέγας Βασίλειος θεμελίωσε τη Χριστιανική του Θεολογία, αντλώντας επιλεκτικά κείμενα από την αρχαιοελληνική και κυρίως από την πλατωνική φιλοσοφία. Καθημερινά δίδασκε τους ανθρώπους εξηγώντας το Ευαγγέλιο. Συμβούλευε τη νεολαία να διαβάζει την ελληνική ιστορία, μυθολογία, ποίηση και φιλοσοφία. Έγραψε πολλά βιβλία, επιστολές, κηρύγματα, ομιλίες, προσευχές και τη Θεία Λειτουργία που φέρει το όνομά του. Ίδρυσε μια ολόκληρη πόλη, που φέρει το όνομά του, τη Βασιλειάδα. Αποτελείται από ιδρύματα, νοσοκομεία, ορφανοτροφεία, ξενώνες, εργαστήρια, σχολεία, για τα οποία διέθεσε όλα του τα υπάρχοντα. Κατά το φοβερό λιμό του 367-368 έσωσε από βέβαιο θάνατο όλους τους φτωχούς της ευρύτερης περιοχής της Καισαρείας.

Ιστορική έμεινε η απάντηση που έδωσε στο φιλαρειανό απεσταλμένο του αυτοκράτορα, ύπαρχο Μόδεστο, όταν τον απείλησε αυστηρά με δήμευση της περιουσίας του, εξορία, βασανιστήρια και θάνατο: «Τίποτε από αυτά δε φοβάμαι» απάντησε ο Βασίλειος, «γιατί περιουσία δεν έχω παρά μόνο τα φτωχά μου ρούχα και λίγα βιβλία. Εξορία δε φοβάμαι, γιατί όλοι σ’ αυτή τη ζωή είμαστε σαν τα πουλιά χωρίς μόνιμη στέγη. Βάσανα δε λογαριάζω, γιατί το ασθενικό μου σώμα γρήγορα θα πεθάνει. Κι ο θάνατος θα με φέρει πιο κοντά στο Θεό, για τον οποίο ζω και εργάζομαι». Εξαιτίας του φιλάσθενου οργανισμού του και του αφάνταστου κόπου του έργου του πέθανε νέος, μόλις 49 ετών, στις 31 Δεκεμβρίου του 378. Η κηδεία του έγινε την 1η Ιανουαρίου του 379 με πρωτοφανείς εκδηλώσεις σεβασμού και τιμής από εχθρούς και φίλους. Η Εκκλησία μας τον τιμάει ως Άγιο την 1η Ιανουαρίου και στις 30 του ίδιου μήνα, γιορτή των Τριών Ιεραρχών.

Ο ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ

Γεννήθηκε το 345 στην Αντιόχεια της Συρίας. Πολύ νωρίς έμεινε ορφανός από τον πατέρα του και το βάρος της ανατροφής έπεσε στην μητέρα του, την ενάρετη Ανθούσα. Μετά τις λαμπρές φιλοσοφικές και νομικές σπουδές του, ο Ιωάννης άσκησε στην Αντιόχεια το επάγγελμα του δικηγόρου. Γρήγορα όμως τον τράβηξαν οι θεολογικές σπουδές. Ο Ιωάννης δέχτηκε τη χάρη της ιεροσύνης και υπηρέτησε την Εκκλησία. Με τα λαμπρά του κηρύγματα, εξαιτίας αυτών τον ονόμασαν και Χρυσόστομο και κυρίως με το έξοχο παράδειγμά του μαγνήτιζε τις ψυχές των πιστών. Είχε κατορθώσει να τρέφει καθημερινά πάνω από 3000 φτωχούς.

Η φήμη και το καλό όνομά του έγιναν ευρέως γνωστά σε όλη τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και εξελέγη Αρχιεπίσκοπος. Στα φλογερά του κηρύγματα καλούσε σε ηθική ανόρθωση την κοινωνία και ασκούσε αυστηρή κριτική στον κλήρο και στους κυβερνώντες προκαλώντας τις αντιδράσεις της αυτοκράτειρας Ευδοξίας και των εκκλησιαστικών κύκλων. Εκθρονίστηκε και καταδικάστηκε σε εξορία, αλλά ο λαός πέτυχε την ματαίωσή της. Στις 14 Σεπτεμβρίου του 407 πέθανε από τις κακουχίες και τις στερήσεις. Η Εκκλησία μας τιμάει την μνήμη του στις 13 Νοεμβρίου, στις 27 Ιανουαρίου και στις 30 Ιανουαρίου μαζί με τους άλλους δύο Ιεράρχες.

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ

Ο Άγιος Γρηγόριος γεννήθηκε το 329 μ.Χ. στην Αριανζό, κοντά στη Ναζιανζό της Καππαδοκίας. Όπως και ο Άγιος Βασίλειος καταγόταν από εύπορη οικογένεια. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στη Ναζιανζό και κατόπιν στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. Εκεί γνωρίστηκε με τον Βασίλειο, με τον οποίο είχαν σχεδόν την ίδια ηλικία και συνδέθηκαν με αδελφική φιλία. Ύστερα από χρόνια μπροστά στην επιμονή του φίλου του και Αρχιεπισκόπου Καισαρείας Βασιλείου, δέχτηκε και χειροτονήθηκε από τον ίδιο, Επίσκοπος της κωμόπολης των Σασίμων.

Ο Γρηγόριος αναδείχτηκε το 380 Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως και Πρόεδρος της Β’ Οικουμενικής Συνόδου. Από αυτή τη θέση, το 381, μαζί με άλλους άρχοντες της Εκκλησίας, στερέωσαν την Πίστη και την Ορθοδοξία συμπληρώνοντας το Σύμβολο της Πίστεως που άρχισε η Α’ Οικουμενική Σύνοδος. Για να εξασφαλίσει όμως την ειρήνη της Εκκλησίας παραιτήθηκε από τον αρχιεπισκοπικό θρόνο και την προεδρία της Συνόδου και επέστρεψε στον τόπο του όπου πέρασε την υπόλοιπη ζωή του με προσευχή, διάβασμα, φιλανθρωπία και συγγραφή βιβλίων. Άσκησε μεγάλο κοινωνικό έργο καθώς βρίσκονταν συνεχώς στο πλευρό του ποίμνιού του σε κάθε περίσταση και ανάγκη. Πέθανε το 390 μ.Χ. Η Εκκλησία μας τον κατέταξε ανάμεσα στους Αγίους της και τον τιμά ξεχωριστά στις 25 Ιανουαρίου αλλά και 30 του ίδιου μήνα, γιορτή των Τριών Ιεραρχών.

Και οι τρεις άνδρες ανέπτυξαν πλούσια φιλανθρωπική και κοινωνική δράση, γι’ αυτό η Εκκλησία μας του τιμά χωριστά αλλά και μαζί στην Γιορτή των Τριών Ιεραρχών. Εν κατακλείδι, οι Τρεις Ιεράρχες έδειξαν με τη ζωή και το έργο τους ότι η πίστη προς το Θεό και η ανιδιοτελής αγάπη προς τον συνάνθρωπο μπορούν και αξίζει να συμπορεύονται.

ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΠΡΟΣ
ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ

30 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2021

Ἀγαπητοί μας μαθητές καί ἀγαπητές μας μαθήτριες,

Ἡ σημερινή κοινή ἑορτή τῶν τριῶν μεγάλων φωστήρων τῆς Ἐκκλησίας μας καί τῆς Οἰκουμένης, τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, πού οἱ πατέρες μας καθιέρωσαν ἀμέσως μετά τόν ἡρωικό ἀγῶνα γιά τήν ἀνεξαρτησία καί τήν ἵδρυση τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους ὡς ἑορτή τῆς Ἑλληνικῆς Παιδείας καί τῶν Γραμμάτων, καί τούς Τρεῖς Ἱεράρχες ὡς προστάτες του, ἑορτάζεται φέτος ὑπό διαφορετικές συνθῆκες. Τίς συνθῆκες αὐτές διαμορφώνει ἡ πανδημία, ἡ ὁποία ἄλλαξε τή σχολική καθημερινότητά σας καί σᾶς στέρησε γιά μεγάλο διάστημα τή φυσική παρουσία στούς χώρους τῆς Παιδείας. Τίς διαμορφώνει ὅμως καί ἡ σημαντική ἐπέτειος τήν ὁποία ἑορτάζει φέτος ἡ πατρίδα μας, ἡ ἐπέτειος τῶν 200 ἐτῶν ἀπό τήν ἔναρξη τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως.

Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες δέν ὑπῆρξαν μόνο οἱ ἴδιοι σοφοί καί πανεπιστήμονες, ἀλλά ἀγωνίσθηκαν καί γιά νά κάνουν τήν Ἑλληνική καί τή Χριστιανική Παιδεία κτῆμα ὅλων τῶν νέων. Δέν ὑπῆρξαν μόνον οἱ ἴδιοι κοινωνικά εὐαίσθητοι καί ἐνεργοί, ἀλλά δίδαξαν καί διδάσκουν τήν ἀξία τῆς ἀγάπης, τῆς ἀλληλεγγύης, τῆς ἀνιδιοτελοῦς προσφορᾶς στόν συνάνθρωπο μέ τούς λόγους καί τό παράδειγμα τῆς ζωῆς τους. Δίδαξαν καί διδάσκουν, ὄχι μόνο στούς συγχρόνους τους, ἀλλά καί σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους καί κυρίως στά παιδιά καί τούς νέους ὅλων τῶν ἐποχῶν.

Ἡ ζωή καί ἡ διδασκαλία τους στηρίχθηκε στόν καθαρό λόγο τοῦ Εὐαγγελίου, στόν ὁποῖον ἐνετρύφησαν καί τόν ὁποῖον ἔκαναν πράξη, χωρίς νά παραβλέπουν ὅ,τι καλό ὑπῆρχε καί στά ἔργα τῶν σοφῶν τῆς ἀρχαιότητος. Συστήνουν μάλιστα τή μελέτη καί τήν ἀξιοποίηση καί τῶν δύο γιά τήν παιδεία καί τή μόρφωση τῶν νέων. Ἔτσι ἀναδείχθηκαν ὄχι μόνο δημιουργικοί παιδαγωγοί, ἀλλά καί ἐμπνευσμένοι διδάσκαλοι καί γνήσιοι φορεῖς τῆς ἀληθείας πού ἐλευθερώνει τόν ἄνθρωπο ἀπό κάθε εἴδους δεσμά. Ἔτσι φώτισαν καί φωτίζουν μέχρι τίς μέρες μας ὅσους ἐπιθυμοῦν νά μορφώσουν καί τόν νοῦ καί τήν ψυχή τους, ὅσους ἐπιθυμοῦν νά κατακτήσουν τή γνώση καί συγχρόνως νά καλλιεργήσουν μέσα τους τήν ἀρετή.

Τιμώντας σήμερα τούς τρεῖς μεγάλους Ἱεράρχες καί φωστῆρες, τούς προστάτες ἁγίους τῆς Ἑλληνικῆς καί Χριστιανικῆς παιδείας, τόν Μέγα Βασίλειο, τόν Γρηγόριο τόν Θεολόγο καί τόν Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο, οἱ ὁποῖοι μέ τό φῶς πού σκόρπισαν μέ τή ζωή καί τά ἔργα τους φώτισαν τήν ἀνθρωπότητα σέ μία δύσκολη καί μεταβατική ἐποχή, δέν μποροῦμε παρά νά στρέψουμε τό βλέμμα μας καί στούς διδασκάλους τοῦ Γένους μας, οἱ ὁποῖοι στά δύσκολα χρόνια τῆς σκλαβιᾶς, ἐμπνεόμενοι ἀπό τό παράδειγμα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, μεταλαμπάδευσαν τίς ἀρχές καί τίς ἀξίες τῆς Ἑλληνικῆς καί τῆς Χριστιανικῆς Παιδείας στούς μαθητές τους, φώτισαν μέ αὐτές τίς ψυχές τους καί τίς προετοίμασαν γιά τόν μεγάλο ξεσηκωμό τοῦ Γένους μας τό 1821.

Ἀγαπητά μας παιδιά,

Σέ μία ἐποχή στήν ὁποία τά πάντα ἐξελίσσονται μέ ταχύτατους ρυθμούς, ἄς μήν ξεχνοῦμε τά μηνύματα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν καί ἄς μήν ξεχνοῦμε νά συνδυάζουμε τή γνώση μέ τήν ἀρετή, τήν πρόοδο στήν ἐπιστήμη καί τήν τεχνολογία μέ τήν ἀγάπη καί τή φροντίδα γιά τόν συνάνθρωπο, μέ τήν ἀλληλεγγύη καί τή συμπαράσταση σέ κάθε ἄνθρωπο πού ἔχει ἀνάγκη ἤ χρειάζεται βοήθεια. Γιατί ἡ ἀληθινή γνώση εἶναι αὐτή πού μεταλαμπαδεύει τό φῶς τοῦ Χριστοῦ, αὐτή πού συμπορεύεται μέ τήν ἀρετή.

Εἶναι αὐτή πού χρειάζεται σήμερα καί ἡ Πατρίδα μας καί ὁ κόσμος.

Ἔχοντας λοιπόν τή βεβαιότητα ὅτι αὐτή τήν ἀληθινή γνώση ποθεῖτε καί ὀνειρεύεστε καί ἐσεῖς νά κατακτήσετε στή ζωή σας, εὐχόμεθα καί προσευχόμεθα νά σᾶς ἐμπνέει πάντοτε τό παράδειγμα τῶν Τριῶν μεγίστων φωστήρων καί προστατῶν τῆς παιδείας μας καί ἡ Χάρη τους νά σᾶς συνοδεύει στή ζωή σας καί τόν ἀγῶνα σας.

Μέ πατρική ἀγάπη καί θερμές εὐχές,

Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Ι Ε Ρ Ω Ν Υ Μ Ο Σ
ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΔΙΑΡΚΟΥΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ

Φορητές εικόνες των Τριών Ιεραρχών του 18ου και 19ου αι.,
από τον Ι.Ν. Παναγίας Λιθιάς Καστοριάς, Αγίας Παρασκευή
Μανιάκων Καστοριάς και Αγίου Ανδρέα στο Ντολτσό Καστοριάς

Ύμνοι των τριών Ιεραρχών

Ὁμοῦ δίκαιον τρεῖς σέβειν Ἑωσφόρους,
Φῶς τρισσολαμπὲς πηγάσαντες ἐν βίῳ.
Κοινὸν τὸν ὕμνον προσφέρειν πάντας θέμις,
Τοῖς ἐκχέασι πᾶσι κοινὴν τὴν χάριν.
Ἔαρ χελιδὼν οὐ καθίστησι μία·
Αἱ τρεῖς ἀηδόνες δὲ τῶν ψυχῶν ἔαρ.
Τὴν μὲν νοητὴν ἡ Τριὰς λάμπει κτίσιν,
Τριάς γε μὴν αὕτη δὲ τὴν ὁρωμένην.
Ἀπώλεσαν μὲν οἱ πάλαι Θεοῦ σέβας,
Ἐξ Ἡλίου τε καὶ Σελήνης ἀφρόνως·
Κὰλλoς γὰρ αὐτῶν θαυμάσαντες καὶ τάχος,
Ὥσπερ θεοῖς προσῆγον οὐκ ὀρθῶς σέβας.
Ἐκ τῶν τριῶν τούτων δὲ φωστήρων πάλιν,
Ἡμεῖς ἀνηνέχθημεν εἰς Θεοῦ σέβας,
Κάλλει βίου γάρ, τῇ τε πειθοῖ τῶν λόγων,
Πείθουσι πάντας τὸν μόνον Κτίστην σέβειν.
Κτίσιν συνιστᾷ τὴν δὲ τὴν ὁρωμένην,
Τὸ Πῦρ, Ἀήρ, Ὕδωρ τε, καὶ Γῆς ἡ φύσις.
Οἱ δ᾿ αὖ συνιστῶντές τε κόσμον τὸν μέγαν,
Τὴν πρὸς Θεόν τε Πίστιν, ὡς ἄλλην κτίσιν
Στοιχειακῆς φέρουσι Τριάδος τύπον.
Μέλει γὰρ αὐτοῖς οὐδενὸς τῶν γηΐνων,
Καὶ γήϊνον νοῦν ἔσχον οὐδὲν ἐν λόγοις.
Ὁ Γρηγόριος γὰρ πῦρ πνέει νοῦς τὸν λόγον,
Πρὸς ὕψος αὖ πείθοντα πάντα ἐκτρέχειν.
Τοῖς λιποθυμήσασι δ᾿ ἐκ παθῶν πάλιν,
Ἀναπνοὴ τις οἱ Βασιλείου λόγοι.
Μιμούμενος δὲ τὴν ῥοὴν τῶν ὑδάτων,
Ὁ καρδίαν τε καὶ στόμα χρυσοῦς μόνος,
Τοὺς ἐκτακέντας ἐκ παθῶν ἀναψύχει.
Οὕτω πρὸς ὕψος τὴν βροτῶν πᾶσαν φύσιν,
Ἐκ τῆς χθονὸς φέρουσι τοῖς τούτων λόγοις.

Λάμψεν ἑνὶ τριακοστῇ χρυσοτρισήλιος αἴγλη.

α. Εικόνα των Τριών Ιεραρχών από το Δημ. Σχολείο Βασιλειάδος
Καστοριάς, β. Ψηφιδωτή παράσταση των Τριών Ιεραρχών,
γ. Εικόνα των Τριών Ιεραρχών από την Καστοριά

Ἦχος α’
Τοὺς τρεῖς μεγίστους φωστῆρας τῆς Τρισηλίου Θεότητος, τοὺς τὴν οἰκουμένην ἀκτῖσι δογμάτων θείων πυρσεύσαντας, τοὺς μελιῤῥύτους ποταμοὺς τῆς σοφίας, τοὺς τὴν κτίσιν πᾶσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας, Βασίλειον τὸν μέγαν, καὶ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον, σὺν τῷ κλεινῷ Ἰωάννῃ, τῷ τὴν γλῶτταν χρυσοῤῥήμονι, πάντες οἱ τῶν λόγων αὐτῶν ἐρασταί, συνελθόντες ὕμνοις τιμήσωμεν, αὐτοὶ γὰρ τῇ Τριάδι, ὑπὲρ ὑμῶν ἀεὶ πρεσβεύουσι.

Ἦχος πλ. α’
Χαίροις Ἱεραρχῶν ἡ Τριάς, τῆς Ἐκκλησίας τὰ μεγάλα προπύργια, οἱ στῦλοι τῆς εὐσεβείας, ὁ τῶν πιστῶν ἑδρασμός, τῶν αἱρετιζόντων ἡ κατάπτωσις∙ Χριστοῦ οἱ ποιμάναντες, τὸν λαὸν θείοις δόγμασι, καὶ ταῖς ποικίλαις, ἀρεταῖς οἱ ἐκθρέψαντες∙ οἱ τῆς χάριτος, διαπρύσιοι κήρυκες, νόμους οἱ προεκθέμενοι, Χριστοῦ τῷ πληρώματι∙ οἱ ὁδηγοὶ πρὸς τὰ ἄνω, τοῦ Παραδείσου αἱ εἴσοδοι∙ Χριστὸν καταπέμψαι, ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν αἰτεῖτε, τὸ μέγα ἔλεος.

Στίχ. Καυχήσονται Ὅσιοι ἐν δόξῃ, καὶ ἀγαλλιάσονται ἐπὶ τῶν κοιτῶν αὐτῶν.

Τοιχογραφίες: α. Από την Παναγία Πικριδιώτισσα Ζακύνθου,
β. 17ου αι. από τον Ι.Ν. Αγ. Αθανασίου Βογατσικού Καστοριάς,
γ. Έτους 1850, από την Παναγία Χαλάρων Κορεστείων Καστοριάς

Χαίροις Ἱεραρχῶν ἡ Τριάς, οὐρανοβάμονες ἐπίγειοι Ἄγγελοι, τοῦ κόσμου ἡ σωτηρία∙ ἡ τῶν ἀνθρώπων χαρά, καὶ τῆς οἰκουμένης οἱ διδάσκαλοι∙ τοῦ Λόγου οἱ πρόμαχοι∙ ἰατροὶ ἐπιστήμονες, τῶν νοσημάτων, τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος∙ οἱ ἀείροοι, ποταμοὶ οἱ τοῦ Πνεύματος, λόγοις οἱ καταρδεύσαντες, τῆς γῆς ἄπαν πρόσωπον∙ οἱ Θεολόγοι, αἱ Βάσεις, οἱ χρυσολόγοι οἱ ἔνθεοι, Χριστὸν καταπέμψαι, ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν αἰτεῖτε, τὸ μέγα ἔλεος.

Στίχ. Οἱ Ἱερεῖς σου Κύριε ἐνδύσονται, δικαιοσύνην καὶ οἱ ὅσιοί σου ἀγαλλιάσονται.

Χαίροις Ἱεραρχῶν ἡ Τριάς, τοῦ ἐπιγείου στερεώματος Ἥλιος∙ ἀκτῖνες καὶ δᾳδουχίαι, ἐκ τρισηλίου αὐγῆς, τῶν ἐσκοτισμένων ἡ ἀνάβλεψις∙ τὰ ἄνθη τὰ εὔοσμα, Παραδείσου τὰ κάλλιστα, ὁ Θεολόγος ὁ σοφός τε Βασίλειος, ὁ Χρυσόστομος, τὰ πυξία τοῦ Πνεύματος. Πλάκες αἱ θεοχάρακτοι∙ μαζοὶ οἱ ἐκβλύζοντες, τῆς σωτηρίας τὸ γάλα, τὸ τῆς σοφίας ἀγλάϊσμα, Χριστὸν δυσωπεῖτε, ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν δοθῆναι, τὸ μέγα ἔλεος.

α. Τρισάγιος ή Τρεις Ιεράρχες Υστερνίων Τήνου, β. Τρεις Ιεράρχες,
Πύργος Τήνου, γ. Η Μητρόπολη Σκιάθου αφιερωμένη στους Τρεις Ιεράρχες

Πηγές: kallimasia.blogspot.com, orthodoxia-mathimatika.blogspot.com, saint.gr, enromiosini.gr

kimintenia.wordpress.com