Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας

19 Ιανουαρίου 202120 Ιανουαρίου 2023kimintenia

20 Ιανουαρίου

«Τὶ κοινὸν Εὐθύμιε σοὶ καὶ τῷ βίῳ;
Πρὸς Ἀγγέλους ἄπαιρε τοὺς ξένους βίου
Λῆξε βίου Εὐθύμιος εἰκάδι ἠυγένειος»

Ο Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας γεννήθηκε στην Μελιτηνή της Αρμενίας, το έτος 377 μ.Χ. κατά τους χρόνους της βασιλείας του Γρατιανού (375-383 μ.Χ.). Οι γονείς του Παύλος και Διονυσία, ανήκαν σε επίσημη γενιά. Άτεκνοι όντες, αξιώθηκαν ν’ αποκτήσουν παιδί, το οποίο αφιέρωσαν στη διακονία του Θεού. Του έδωσαν δε, κατά θεία επιταγή, το όνομα Ευθύμιος, αφού με την γέννησή του τους χάρισε την ευθυμία, την χαρά και την αγαλλίαση. Σε ηλικία μόλις τριών ετών ο Ευθύμιος έχασε τον πατέρα του. Τότε η χήρα μητέρα του τον παρέδωσε στον ευλαβή Επίσκοπο της Μελιτηνής Ευτρώιο, ο οποίος, μαζί με τους αναγνώστες Ακάκιο και Συνόδιο που έγιναν αργότερα Επίσκοποι Μελιτηνής, τον εκπαίδευσε καλώς και, αφού τον κατέταξε στον ιερό κλήρο, τον τοποθέτησε έξαρχο των μοναστηρίων.

α. Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας, β. Όσιος Ευθύμιος, τοιχογραφία (1721 μ.Χ.) Ι.Μ. Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος, γ. Άγιος Ευθύμιος, τοιχογραφία Μανουήλ Πανσέληνου, Πρωτάτο Αγίου Όρους, Καρυές, 13ος αι.

Από τη Μελιτηνή ο Όσιος, περί το 406 μ.Χ., αναχώρησε κρυφά με τον μαθητή του Δομετιανό και πήγαν προς την Νεκρά θάλασσα στην έρημο του Ρουβά. Κλείσθηκε στο σπήλαιο του Αγίου Θεοκτίστου, όπου και ασκήτευε με αυστηρότητα και αναδείχθηκε μοναζόντων κανόνας και καύχημα. Αγαπούσε την γαλήνη και την ησυχαστική ζωή, η αρετή του όμως σαν μαγνήτης τραβούσε τον κόσμο. Τόσο δε πολύ πρόκοψε στην αρετή, ώστε πολλοί πίστεψαν δι’ αυτού στον Χριστό. Τα μεγάλα πνευματικά του χαρίσματα γρήγορα τον ανέδειξαν και η φήμη του ως Αγίου απλώθηκε παντού. Γύρω του συγκεντρώθηκαν πάμπολλοι μοναχοί, οι οποίοι τον εξέλεξαν ηγούμενό τους.

Όταν ο Άγιος Θεοδόσιος ο Κοινοβιάρχης ήλθε στα Ιεροσόλυμα, άκουσε για τη φήμη του αγίου Ευθυμίου, που ασκήτευε τότε στη έρημο του Ρουβά και πήγε κοντά του για λίγο καιρό και τον συμβουλεύτηκε. Επίσης όταν ο Άγιος Ευθύμιος ήταν 82 ετών, ο νεαρός τότε άγιος Σάββας ήρθε στην Λαύρα του. Ο Γέροντας τον υποδέχτηκε με αγάπη και τον έστειλε στο μοναστήρι του Αγίου Αββά Θεοκτίστου, προβλέποντας ότι ο άγιος Σάββας θα επισκιάσει όλους τους άλλους μαθητές του στην αρετή. Ο Σάββας αργότερα έμεινε με τον Μεγ. Ευθύμιο και τον μακάριο Δομετιανό, στην πανέρημο του Ρουβά, μεταξύ του χειμάρρου των Κέδρων και της Νεκράς θάλασσας, με νηστεία, προσευχή και αγρυπνία.

Ο Όσιος Ευθύμιος, από το Μηνολόγιο του Βασιλείου ΙΙ

Ο όσιος Κυριακός ο Αναχωρητής επίσης μαθήτευσε κοντά στον Μεγάλο Ευθύμιο. Ο Όσιος Ευθύμιος τον έστειλε στον γέροντα Γεράσιμο τον Ιορδανίτη, για να τον διακονήσει. Ο όσιος Γεράσιμος ο Ιορδανίτης κάθε χρόνο, την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, πήγαινε στην έρημο του Ρουβά, για περισσότερη άσκηση και προσευχή, μαζί με τον Κυριακό. Και κάθε Κυριακή μέχρι την εορτή των Βαΐων, ο μέγας Ευθύμιος μετέφερε στην έρημο τα Άχραντα μυστήρια, για να τους κοινωνήσει.

Ο Μέγας Ευθύμιος με την αγιότητα του βίου του συνετέλεσε στο να επιστρέψουν στην πατρώα ευσέβεια πολυάριθμοι αιρετικοί, όπως Μανιχαίοι, Νεστοριανοί και Ευτυχιανοί, που απέρριπταν τις αποφάσεις της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου. Παντού, στην Αίγυπτο και τη Συρία, επικρατούσαν οι Μονοφυσίτες. Στην Παλαιστίνη όμως, χάρη στην παρουσία του Αγίου Ευθυμίου και των μαθητών του, επικράτησε η Ορθοδοξία. Και όταν ο Όσιος συνάντησε την βασίλισσα Ευδοκία, η οποία είχε περιπλακεί στα δίκτυα της αιρέσεως των Μονοφυσιτών, τόσο πειστικά και ακαταμάχητα μίλησε προς αυτήν, ώστε την απέδωκε στα ορθόδοξα δόγματα.

Ο Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας είχε λάβει από τον Θεό το προορατικό χάρισμα και τη δύναμη της θαυματουργίας. Με ελάχιστα ψωμιά κατόρθωσε να χορτάσει τετρακόσιους ανθρώπους, που κάποτε την ίδια μέρα τον επισκέφθηκαν στο κελί του. Πολλές γυναίκες που ήταν στείρες, όπως και η δική του μητέρα, με τις προσευχές του Αγίου απέκτησαν παιδί και έζησαν την χαρά της τεκνογονίας. Και όπως ο Προφήτης Ηλίας, έτσι και αυτός προσευχήθηκε στον Θεό και άνοιξε τις πύλες του ουρανού και πότισε με πολύ βροχή τη διψασμένη γη, η οποία και αναζωογονήθηκε και έδωσε πλούσιους τους καρπούς της.

α. Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας, Ι.Μ. Διονυσίου Αγίου Όρους, 17ος αι., β. Ο Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας, Ι.Μ. Βατοπαιδίου Αγίου Όρους, 15ος αι., γ. Ο Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας, φορητή εικόνα

Ενώ κάποτε τελούσε το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, οι πιστοί είδαν μία δέσμη φωτός που ξεκινούσε από τον ουρανό και κατερχόταν μέχρι τον Άγιο. Το ουράνιο αυτό φως, παρέμεινε μέχρι που τελείωσε η Θεία Λειτουργία και δήλωνε την εσωτερική καθαρότητα και λαμπρότητα του Αγίου. Επίσης, σημάδι της αγνότητας και της αγιότητάς του αποτελούσε και το γεγονός ότι ήταν σε θέση να γνωρίζει ποιος προσερχόταν να κοινωνήσει με καθαρή ή σπιλωμένη συνείδηση.

Ο Όσιος Ευθύμιος εκοιμήθη εν ειρήνη το έτος 473 μ.Χ., σε ηλικία 97 ετών, επί βασιλείας Λέοντος του Μεγάλου. Μετά από επτά ημέρες από την κοίμησή του, εμφανίστηκε τη νύκτα στον μαθητή του Δομετιανό, που τον είχε υπηρετήσει επί πενήντα χρόνια, ο Άγιος χαρούμενος στην όψη και του είπε: «Ο Θεός μας αξίωσε και αυτής της χάριτος, να ευφραινόμεθα και εδώ αιώνια, όπως στον πρόσκαιρο κόσμο ήμασταν αχώριστοι. Έλα, λοιπόν, να απολαύσεις την ετοιμασμένη, για σένα δόξαν». Ο Δομετιανός ανήγγειλε αυτά στους αδελφούς κι έτσι με χαρά έφυγε από τον κόσμο αυτόν, και οι πατέρες τον κηδεύσαν, όπως του άξιζε. Η Σύναξη του Οσίου Ευθυμίου ετελείτο στη Μεγάλη Εκκλησία. Η μνήμη του εορτάζεται την 20ή Ιανουαρίου.

Σκηνές από τον βίο τού Οσίου Ευθυμίου του Μεγάλου, τοιχογραφία 1303 μ.Χ., Παρεκκλήσιο Οσίου Ευθυμίου, Βασιλική Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης

Από τον βίο του Αγίου Ευθυμίου

Κάποτε που ο μέγας Ευθύμιος και οι αδελφοί, που ήταν μαζί του στην Νέα Λαύρα, δοκιμάζονταν από μεγάλη έλλειψη των αναγκαίων, μια μεγάλη ομάδα προσκυνητών από την Αρμενία, όχι λιγότεροι από τετρακόσιοι, που κατέβαιναν από την αγία πόλη Ιερουσαλήμ στον Ιορδάνη, συνέβη να βγουν από τον δρόμο προς τα δεξιά, σαν να τους οδηγούσε κάποιος, και να φτάσουν σε εκείνη τη λαύρα. Μόλις ο Ευθύμιος τους είδε να σταματούν για να ξεκουραστούν από τον κόπο της οδοιπορίας, κάλεσε τον Δομετιανό, τον οποίο είχε ορίσει οικονόμο της λαύρας, και του έδωσε εντολή να τους βάλει να φάνε. Εκείνος του θύμισε την ανέχειά τους και πρόσθεσε ότι δεν είχε ούτε την τροφή της ημέρας για τους αδελφούς, ο άγιος όμως, έχοντας το θάρρος του στον Θεό που πήγασε στη χήρα πλούσια τροφή για την καλή της προαίρεση (Γ’ Βασ. 17:15-16), πρόσταξε τον Δομετιανό να πάει στην αποθήκη του ψωμιού. «Θα μάθεις», του είπε, «τι είναι οι ανθρώπινοι λογισμοί και τι μπορεί να οικονομεί με παράδοξο τρόπο η θεία χάρη».

Αμέσως εκείνος υπάκουσε, και μόλις έφτασε στην αποθήκη -τι ανέκφραστα, Χριστέ, που είναι τα θαύματά σου!- τη βρήκε γεμάτη, με τη σοφή πρόνοια του Θεού, από τόσα ψωμιά, που ούτε λίγο να ανοίξει την πόρτα δεν ήταν εύκολο, καθώς την εμπόδιζαν αυτά που υπήρχαν μέσα. Κάλεσε λοιπόν και άλλους αδελφούς, και αφού με τη βοήθειά τους έριξε την πόρτα, είδε μέσα αμέτρητα ψωμιά, και επίσης κρασί και λάδι σε πολύ μεγάλη ποσότητα -ανάλογη βέβαια με την πρόθεση του Ευθυμίου να δίνει. Όταν τα είδε αυτά ο Δομετιανός και κατάλαβε ότι ήταν ενέργεια της θείας χάριτος, έπεσε στα πόδια του αγίου, ζητώντας συγγνώμη και προσφέροντας θερμή μετάνοια για την προηγούμενη μικροψυχία του.

α. Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας, τοιχογραφία 1350 μ.Χ., Ι.Μ. Βισόκι Ντέτσανι, Κοσσυφοπέδιο, Σερβία, β. Ο Όσιος Ευθύμιος, λεπτομέρεια εικόνας Παναγίας Βρεφοκρατούσας, 13ος αι., Ι.Μ. Αγ. Αικατερίνης Σινά, γ. Ο Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας, τοιχογραφία των Μιχαήλ Αστραπά και Ευτυχίου, 1295 μ.Χ., Ι.Ν. Παναγίας Περιβλέπτου Οχρίδας (Αχρίδας) Σκόπια

Όταν ο άγιος Ευθύμιος έμελλε να φύγει από τα επίγεια, κάλεσε κοντά του τους μαθητές του και είπε: «Πατέρες μου και αγαπητοί εν Κυρίω αδελφοί και παιδιά μου· εγώ πορεύομαι πλέον τον τελευταίο δρόμο των πατέρων μου. Εσείς τώρα οφείλετε να δείξετε ότι με αγαπάτε με την τήρηση των εντολών, από τις οποίες πρώτη είναι η αγάπη, που είναι ο σύνδεσμος της τελειότητας (Κολ. 3:14) των αρετών. Γιατί, ό,τι είναι για το ψωμί το αλάτι, αυτό είναι για τις αρετές η αγάπη, και χωρίς αυτήν είναι αδύνατο να κατορθώσει κανείς την αρετή όπως πρέπει, αφού και η κάθε αρετή με την αγάπη και την ταπεινοφροσύνη επιβεβαιώνεται. Η ταπεινοφροσύνη δηλαδή ανεβάζει τον κάτοχό της σε ύψος κατορθωμάτων, ενώ η αγάπη τον κρατά με ασφάλεια και δεν τον αφήνει να πέσει από εκεί ψηλά. Η αγάπη είναι το ανώτερο από όλα, και τούτο γίνεται φανερό από το παράδειγμα του Κυρίου και δημιουργού μας. Αυτός δηλαδή, από αγάπη για εμάς, ταπείνωσε θεληματικά τον εαυτό του και έγινε άνθρωπος όπως εμείς. Πρέπει λοιπόν να τον δοξολογούμε αδιάκοπα και να τον υμνούμε. Επίσης, να φροντίζουμε όσο μπορούμε και για εκείνους που αντιμετωπίζουν θλίψεις».

* Από το βιβλίο: «Ευεργετινός», τόμ. Γ’, Υπόθεση ΜΣΤ’(46), σελ. 363 και ΛΣΤ’(36), σελ. 292, εκδ. «Το Περιβόλι της Παναγίας», Θεσσαλονίκη 2006.

α. Ο Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας, τοιχογραφία 1197 μ.Χ., Ι.Μ. Αγ. Νεοφύτου Εγκλείστου, Πάφος Κύπρος, β. Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας, τοιχογραφία Ι.Ν. Παναγίας Επισκοπής Σαντορίνης, γ. Ο Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας, τοιχογραφία 1384-1396 του Μανουήλ Ευγενικού, Καθεδρικός Ναός Σωτήρος Χριστού Tsalenjikha

Ἀπολυτίκιον (Κατέβασμα) (Ἦχος δ’)
Εὐφραίνου ἔρημος ἡ σὺ τίκτουσα, εὐθύμησον ἡ οὐκ ὠδίνουσα· ὅτι ἐπλήθυνέ σοι τέκνα, ἀνήρ ἐπιθυμιῶν τῶν τοῦ Πνεύματος, εὐσεβείᾳ φυτεύσας, ἐγκρατείᾳ ἐκθρέψας, εἰς ἀρετῶν τελειότητα. Ταῖς αὐτοῦ ἱκεσίαις, Χριστέ ὁ Θεός, εἰρήνευσον τήν ζωήν ἡμῶν.

Κοντάκιον (Ἦχος πλ. δ’ – Ὡς ἀπαρχάς τῆς φύσεως)
Ἐν τῇ σεπτῇ γεννήσει σου, χαράν ἡ κτίσις εὕρατο· καί ἐν τῇ θείᾳ μνήμῃ σου Ὅσιε, τήν εὐθυμίαν ἔλαβε τῶν πολλῶν σου θαυμάτων· ἐξ ὧν παράσχου πλουσίως ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν, καί ἀποκάθαρον ἁμαρτημάτων κηλίδας, ὅπως ψάλλωμεν, Ἀλληλούϊα.

Κάθισμα (Ἦχος δ’ – Ἐπεφάνης σήμερον)
Τῷ φωτὶ λαμπόμενος τῷ ἀπροσίτῳ, ὡς ἀστὴρ ἐξέλαμψας, ἐν ταῖς ἐρήμοις, διδαχαῖς, καταφωτίζων Εὐθύμιε, τοὺς ἀδιστάκτῳ ψυχῇ προσιόντας σοι.

Ἕτερον Κάθισμα (Ἦχος πλ. α’ – Τὸν συνάναρχον Λόγον)
Τὰς φροντίδας τοῦ βίου ἀπαρνησάμενος, καὶ Ἀγγέλων τὸν βίον ἀναλαβόμενος, ἐγκρατείᾳ τὴν ψυχὴν κατελάμπρυνας· καὶ θαυμάτων ἐκ Θεοῦ, χάριν ἐδέξω δαψιλῶς, Εὐθύμιε θεοφόρε, ὑπὲρ ἡμῶν ἱκετεύων, τῶν εὐσεβῶς εὐφημούντων σε.

Ἕτερον Κάθισμα (Ἦχος πλ. δ’ – Τὴν Σοφίαν καὶ Λόγον)
Τὴν πτωχείαν τὴν ὄντως τοῦ δι᾿ ἡμᾶς, ἐκ Παρθένου τεχθέντος ἀναλαβών, ἡγήσω τὰ πρόσκαιρα, ὡσεὶ χόρτον Μακάριε· τοῦ γνωστικοῦ γὰρ ξύλου γευσάμενος Ὅσιε, Μοναζόντων ἐδείχθης, Διδάσκαλος ἔνθεος· ὅθεν καὶ πρὸς ζῆλον, Ἀγγελικῆς πολιτείας, διήγειρας ἅπαντας, καὶ πρὸς γνῶσιν τῆς Πίστεως. Σημαιοφόρε Εὐθύμιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ, τὴν ἁγίαν μνήμην σου.

Ἕτερον Κάθισμα (Ἦχος πλ. δ’ – Τὴν Σοφίαν καὶ Λόγον)
Ἐγκρατείας ἐλαίῳ τὴν τῆς ψυχῆς, ἐκπληρώσας λαμπάδα πνευματικῶς, ποθῶν τὴν ἀείφωτον, τοῦ Νυμφίου σου ἔλευσιν, προσευχαῖς ἀγρύπνοις, ἐτήρησας, Ὅσιε, καὶ νυμφῶνι τούτου, εὐφραίνει μακάριε· ὅθεν ἐπαξίως τὴν τρυφὴν ἐκομίσω, τὴν ὄντως ἀείζωον, καὶ θαυμάτων ἐνέργειαν. Θεοφόρε Εὐθύμιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ, τὴν ἁγίαν μνήμην σου.

Ὁ Οἶκος (Οἱ ἐν πάσῃ τῇ γῇ μαρτυρήσαντες)
Ἐκ ῥᾳθύμου καρδίας τὴν αἴνεσιν, πῶς προσοίσω ὁ ἄθλιος δέδοικα, καὶ ὑμνήσω τὸν μέγαν Εὐθύμιον; ἀλλὰ τούτου θαρρῶν ταῖς δεήσεσιν, ἐν εὐθυμίᾳ καὶ σπουδῇ πολλῇ, τῇ ᾠδῇ ἐγχειρήσω, καὶ πᾶσιν ἐξείπω αὐτοῦ τὴν πολιτείαν, καὶ τὴν γέννησιν, καὶ πῶς οἱ τούτου γονεῖς ἔψαλλον τό, Ἀλληλούϊα.