Η Μεγάλη του Γένους Σχολή και ο Άγιος Στέφανος
των Βουλγάρων, όπως φαίνονται από τον Κεράτιο Κόλπο
Δίπλα στο κύμα του Κεράτιου κόλπου στην ιστορική, εβραϊκή συνοικία Balat (Μπαλάτ) στο Φανάρι της Κωνσταντινουπόλεως, δεσπόζει μέσα στο λευκό της αντιφέγγισμα πάνω στα νερά και τους χρυσαφένιους τρούλους της, η βουλγαρική ορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Στεφάνου (βουλγ. Църква Свети Стефан, τουρκ. Sveti Stefan Kilisesi), γνωστή και ως «Σιδερένια Εκκλησία». Ο ναός του Αγίου Στεφάνου των Βουλγάρων ανήκει στη βουλγαρική χριστιανική μειονότητα της Πόλης και αποτελεί σήμερα ένα από τα σημαντικότερα εκκλησιαστικά οικοδομήματα στον κόσμο από χυτοσίδηρο.
Οι Βούλγαροι Ορθόδοξοι Χριστιανοί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας συνήθιζαν να προσεύχονται στις εκκλησίες του Ορθόδοξου Πατριαρχείου στο Φανάρι, καθώς ήταν μέρος του Ρουμ μιλλέτ, δηλαδή της Ορθόδοξης Χριστιανικής Κοινότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όμως το βουλγαρικό εθνικιστικό κίνημα του 19ου αιώνα υποστήριξε τη δημιουργία μιας ξεχωριστής βουλγαρικής εκκλησιαστικής οργάνωσης για τους Βουλγάρους Ορθοδόξους Χριστιανούς, η δε σχετική επιδίωξη υλοποιήθηκε κυρίως με την εγκαινίαση του ιερού ναού του Αγίου Στεφάνου στις ακτές του Κερατίου Κόλπου.
Η πλούσια διακοσμημένη εκκλησία είναι σταυροειδής βασιλική και διακρίνεται ως ένα αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα. Μαζί με τη Μεγάλη του Γένους Σχολή διαμορφώνει μοναδικά το τοπίο στο Φανάρι, ειδικά αυτή την εποχή μέσα στη χειμωνιάτικη, μελαγχολική ατμόσφαιρα της Πόλης, φορτωμένη μνήμες, όνειρα, νοσταλγία, θρύλους και θησαυρούς.
Ως προς το αρχιτεκτονικό του ύφος ο ναός συνδυάζει βυζαντινές και μπαρόκ επιρροές. Το Ιερό της εκκλησίας βλέπει προς τον Κεράτιο Κόλπο. Πάνω από τον νάρθηκα κυρίαρχο δομικό στοιχείο είναι το καμπαναριό, ύψους 40 μ., του οποίου οι έξι καμπάνες είναι χυτές, κατασκευασμένες στο Γιαροσλάβλ, ενώ ο τρούλος του κωδωνοστασίου επιχρυσώθηκε με δωρεές των Βουλγάρων της Φιλιππούπολης.
Στη θέση του σημερινού μεγαλοπρεπούς ναού αρχικά εγκαινιάστηκε μια μικρή, ξύλινη εκκλησία πάνω στην ακτή του Κεράτιου Κόλπου, ανάμεσα στις συνοικίες Μπαλάτ και Φενέρ (Φανάρι), κοντά στην περιοχή Εγιούπ, όπου βρίσκεται η σημερινή εκκλησία. Στο ακίνητο, επί του οποίου ανεγέρθηκε ο ναός, προϋπήρχε η ξύλινη κατοικία του πολιτικού Στεφάνου Βογορίδη, ο οποίος την δώρισε προς τη Βουλγαρική κοινότητα, προκειμένου να μετατραπεί σε ιερό ναό για τις ανάγκες των μελών της. Αργότερα, ο παλαιός εκείνος ναός καταστράφηκε από πυρκαγιά, οπότε στη θέση του ανεγέρθηκε ο σημερινός μεγαλοπρεπής ναός.
Ο νέος ναός σε σχέδια του Αρμενικής καταγωγής Οθωμανού αρχιτέκτονα Χοβσέπ Αζναβούρ, είναι θεμελιωμένος πάνω σε ένα πλαίσιο από ατσάλι που επελέγη ως καταλληλότερο υλικό από τους κατασκευαστές του σε σχέση με τον οπλισμό από σκυρόδεμα, εξ αιτίας της αστάθειας των εδαφών στη συγκεκριμένη τοποθεσία. Για την προμήθεια των προκατασκευασμένων τμημάτων του ναού από χυτοσίδηρο διεξήχθη διεθνής διαγωνισμός, τον οποίο κέρδισε η αυστριακή εταιρεία R.Ph. Waagner. Τα προκατασκευασμένα πλαίσια του σκελετού του ναού, βάρους 500 τόνων, παρήχθησαν στη Βιέννη μεταξύ των ετών 1893 και 1896 και μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη με πλοίο, μέσω του Δούναβη και της Μαύρης Θάλασσας.
Μετά από ενάμιση χρόνο, η εκκλησία ολοκληρώθηκε το 1898 και εγκαινιάστηκε από τον Έξαρχο Ιωσήφ, στις 8 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους. Έκτοτε ο ναός αποτέλεσε σημαντικό πνευματικό κέντρο της Βουλγαρικής Εθνικής Αναγέννησης. Το οθωμανικό διάταγμα του σουλτάνου Αμπντούλ Αζίζ, της 28ης Φεβρουαρίου 1870, για την ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας διαβάστηκε για πρώτη φορά εντός του ναού αυτού.
Ο Κεράτιος από τον φεγγίτη του Αγίου Στεφάνου των Βουλγάρων (Φανάρι, 1999)
Ο ναός του Αγίου Στεφάνου ανακαινίστηκε το 2011. Εκτός από την εκκλησία του Αγίου Στεφάνου στην Κωνσταντινούπολη υπάρχει ακόμα μία βουλγαρική ορθόδοξη εκκλησία, αφιερωμένη στον Άγιο Δημήτριο τον Μυροβλύτη, στην τοποθεσία Φερίκιοϊ (Feriköy).
Πηγές: el.wikipedia.org, archive.apan.gr
kimintenia 