Ο ιερός ναός Αγίου Ανδρέα Πατρών

30 Νοεμβρίου 202230 Νοεμβρίου 2022kimintenia

Ο νέος ιερός ναός Αγίου Ανδρέα Πατρών (1908) σε σχέδια Εμίλ Ρομπέρ

Ο ιερός ναός Αγίου Ανδρέα Πατρών δεσπόζει στη δυτική πλευρά του κέντρου της Πάτρας. Μαζί με τον διπλανό παλαιό ναό του Αγίου Πρωτοκλήτου Αποστόλου, που οικοδομήθηκε στο διάστημα 1836-1843 στη θέση όπου μαρτύρησε, σε σχέδια Λυσάνδρου Καυταντζόγλου, αποτελούν ένα λαμπρό ιερό προσκύνημα ολόκληρης της Χριστιανοσύνης.

Ο παλαιός ιερός ναός Αγίου Ανδρέα Πατρών (1836-1843) σε σχέδια Λυσάνδρου Καυταντζόγλου

Η θεμελίωση του ναού έγινε την 1η Ιανουαρίου 1908 από τον βασιλέα Γεώργιο Α’. Η κατασκευή του έγινε από οπλισμένο σκυρόδεμα, υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Μεταξά τον οποίο ακολούθησε ο Γεώργιος Νομικός. Ο ναός εγκαινιάστηκε ωστόσο 66 χρόνια αργότερα, το 1974. Πρόκειται για είναι χριστιανική βασιλική που καλύπτει εμβαδόν περίπου 2.600 τετραγωνικών μέτρων, αποτελώντας το μεγαλύτερο ορθόδοξο χριστιανικό ναό της χώρας και έναν από τους μεγαλύτερους των Βαλκανίων. Σύμφωνα με άλλες απόψεις ωστόσο πρόκειται για τον δεύτερο μεγαλύτερο ορθόδοξο ναό στην Ελλάδα, με πρώτο τον ιερό ναό του Αγίου Παντελεήμονος της οδού Αχαρνών στην Αθήνα.

Πάνω στον κεντρικό θόλο του υπάρχει επίχρυσος σταυρός μήκους 5 μ., και στους υπόλοιπους θόλους υπάρχουν 12 μικρότεροι σταυροί που συμβολίζουν τον Ιησού Χριστό και τους Αποστόλους Του. Για την ανάθεση του σχεδιασμού του έγινε διεθνής διαγωνισμός και προκρίθηκαν τα σχέδια του Γάλλου αρχιτέκτονα Εμίλ Ρομπέρ.

Προβλήματα στην αρχική θεμελίωση και το μεγάλο κόστος των εργασιών ήταν μερικές από τις αιτίες που καθυστέρησαν της εργασίες ανέγερσης, ενώ υπήρξαν και πολλές αντιρρήσεις ως προς το σχέδιο του ναού, το οποίο δεν ακολουθούσε την βυζαντινή παράδοση. Τελικά, το 1934 υψώνεται το κεντρικό τμήμα του ναού το οποίο όμως παραμένει ημιτελές, ενώ το 1945 γίνεται τροποποίηση του σχεδίου, ώστε να είναι πιο κοντά στο βυζαντινό ύφος.

Μετά από εργασίες χρόνων ο νέος ναός του Αγίου Ανδρέου, εγκαινιάζεται στις 26 Σεπτεμβρίου 1974 από τον νέο τότε επίσκοπο Πατρών Νικόδημο και τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, και αρχίζει να διακοσμείται με αγιογραφίες που ακολουθούν το Βυζαντινό ύφος, ώστε να γίνει ένα λαμπρό εκκλησιαστικό μνημείο, το οποίο μαζί με τον ιστορικό παλαιό ναό, αποτελούν πόλος έλξης χιλιάδων προσκυνητών από κάθε γωνιά της Ελλάδας αλλά και από όλο τον κόσμο.

Ο Άγιος Απόστολος Ανδρέας ο Πρωτόκλητος

Ο Άγιος Απόστολος Ανδρέας, αδερφός του Αγίου Αποστόλου Πέτρου, σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση ήταν ο πρώτος από τους δώδεκα μαθητές του Κυρίου που αποδέχτηκε το κάλεσμά του και Τον ακολούθησε, για τούτο και απεκλήθη «Πρωτόκλητος». Μετά την Πεντηκοστή, κήρυξε το Ευαγγέλιο του Χριστού περνώντας από τη Βιθυνία, τον Εύξεινο Πόντο, την Προποντίδα, τη Χαλκιδώνα, το Βυζάντιο και τη Θράκη, τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία και κατέληξε στην Αχαΐα. Στην Πάτρα δίδαξε τον λόγο του Χριστού και με τα θαύματά του προσύλκησε στη χριστιανική θρησκεία πολλούς πιστούς, μεταξύ των οποίων και τη γυναίκα του Ρωμαίου Ανθύπατου Αιγεάτη, Μαξιμίλα και τον αδελφό του Στρατοκλή.

Από τον εκκλησιαστικό διάκοσμο του παλαιού ναού:

Γι’ αυτό το λόγο ο Αιγεάτης διέταξε τη σύλληψη και τη φυλάκιση του Αποστόλου Ανδρέα, ο οποίος μέσα από τη φυλακή χειροτόνησε τον Στρατοκλή πρώτο επίσκοπο Πατρών. Σε ηλικία 70 ετών, ο Άγιος Απόστολος Ανδρέας οδηγήθηκε στο σημείο όπου κήρυττε, κοντά στην παραλία της Πάτρας, όπου σταυρώθηκε, το έτος 66 μ.Χ., επί αυτοκράτορος Νέρωνα. Από ταπείνωση και ευλάβεια προς τον Κύριο, ο Άγιος Ανδρέας ζήτησε να σταυρωθεί σε σταυρό άλλου σχήματος, ώστε να μην ταυτίζεται ο σταυρός του με τον Τίμιο και Ζωοποιό Σταυρό επάνω στον οποίο σταυρώθηκε ο Χριστός και Δάσκαλός Του. Για τούτο ο σταυρός του αγίου Ανδρέα φέρει σχήμα X. Στο σημείο του μαρτυρίου του ανεγέρθηκε ο παλαιός ιερός ναός αφιερωμένος στη χάρη Του, παραπλεύρως του νέου μεγαλοπρεπούς ναού στην παραλία της πόλης.

Το λείψανο του Αγίου, χωρίς την Κάρα, μεταφέρθηκε τον 4ο αιώνα στην Κωνσταντινούπολη με εντολή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου. Χίλια διακόσια χρόνια μετά, ο Θωμάς Παλαιολόγος, εγκαταλείποντας την Πελοπόννησο που έπεφτε στα χέρια των Οθωμανών, μετέφερε την Κάρα του Αγίου στην Ιταλία, όπου την παρέδωσε στον Καρδινάλιο Βησσαρίωνα, ο οποίος το 1462 την έδωσε στον Πάπα Πίο Β’. Το άγιο σκήνωμα και η κάρα του Αποστόλου Ανδρέα επεστράφησαν στον ναό από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη τον Σεπτέμβριο του 1964, υπό τις οδηγίες του Πάπα Παύλου Δ΄. Ο Καρδινάλιος Μπέα ήταν ο αρχηγός της ομάδας 15 καρδιναλίων που παρέδωσαν τα λείψανα στον Μητροπολίτη Πατρών, Κωνσταντίνο στις 24 Σεπτεμβρίου 1964.

Εκατοντάδες πιστών (μεταξύ τους και ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου) και πολλοί Μητροπολίτες συμμετείχαν στην τελετή υποδοχής του ιερού λειψάνου. Μετά από λιτάνευση στους δρόμους της πόλεως, το λείψανο τοποθετήθηκε σε ειδική ασημένια μήτρα στο εσωτερικό του ναού. Ο σταυρός του Αγίου Ανδρέα είχε παρθεί από την Ελλάδα κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών του Δούκα της Βουργουνδίας. Τμήματα του σταυρού είχαν διαφυλαχθεί από τον Μεσαίωνα στην εκκλησία του Αγίου Βίκτωρος στη Μασσαλία. Επεστράφησαν στη Πάτρα στις 19 Ιανουαρίου 1980. Ο σταυρός του Αποστόλου παραδώθηκε στον Μητροπολίτη Πατρών Νικόδημο από την αντιπροσωπεία της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας υπό την καθοδήγηση του Καρδινάλιου Ρότζερ Ετσεγκαράι.

Η λατρεία του Αγίου Ανδρέα διατηρήθηκε τόσο από τους Έλληνες όσο και από τους Λατίνους. Ο Άγιος Ανδρέας συνδέεται, κατά την παράδοση της πόλης, με τη σωτηρία της από τις πολιορκίες των Σλάβων και των Σαρακηνών, το 805, αποδίδονται δε θαυματουργές – ιαματικές ιδιότητες στο αγίασμα που βρίσκεται παραπλεύρως του Παλαιού ναού, που κατά την αρχαιότητα ήταν η πηγή της Δήμητρας.