Ο Άγιος Συνέσιος Επίσκοπος Καρπασίας

28 Μαΐου 2021kimintenia

26 Μαΐου

«Συνέσιε, σύνεσιν δός μοι θείαν,
ἵνα ὑμνῶ σε ὡς λειτουργὸν Κυρίου»

Ο άγιος Συνέσιος γεννήθηκε στην Καρπασία. Ήταν άνθρωπος πράος κι ανεξίκακος και διαδέχτηκε στον επισκοπικό θρόνο τον Άγιο Φίλωνα (24 Ιανουαρίου). Αυτού μάλιστα και το ιερό έργο ζήλωσε και συμπλήρωσε. Για τον βίο του Αγίου Συνεσίου έγραψε ο μοναχός Ακάκιος. Ενάντια στις αιρέσεις, που σύμφωνα με τον άγιο Επιφάνιο ξεπερνούσαν σε αριθμό τον καιρό αυτό τις ογδόντα, κινήθηκε με φλόγα και χριστιανική σύνεση ο άγιος Συνέσιος. Με το ραβδί του ιεραποστόλου και τη μάχαιρα του Πνεύματος, που είναι τομώτερη και από το πιο κοφτερό μαχαίρι, ανέλαβε ο ουρανοπολίτης Ιεράρχης τον σκληρό αγώνα για την αντιμετώπιση και διάλυση των αιρέσεων.

Η πραότητά του, η γλυκύτητα των λόγων του και τα πειστικά επιχειρήματα του ενισχυμένα με τα πολλά του θαύματα φέρνουν παντού και τα ανάλογα αποτελέσματα. Οι εχθροί της Εκκλησίας, που ζητούν να ξεσχίσουν τον άρραφο χιτώνα του Κυρίου, παραμερίζονται από παντού και παραπλανημένοι πιστοί με δάκρυα μετανοίας ξαναγυρνούν στη μάνδρα του Χριστού. Η επιτυχία είναι αφάνταστη. Σε λίγα χρόνια η Αγία Νήσος ξαναβρίσκει την ειρήνη της και τον δρόμο της χριστιανικής πίστεως.

Ο ιερός ναός Αγίου Συνεσίου στο Ριζοκάρπασο

Μα κι όταν ο Άγιος κοιμήθηκε, δεν σταμάτησε να προσφέρει σ’ εκείνους που με πίστη καταφεύγουν στη χάρη του τις θεραπείες και τις δωρεές του. Πολλά θαύματα του Αγίου αναφέρονται από τους κατοίκους της Καρπασίας μ’ ευλάβεια κι ευγνωμοσύνη. Ιδιαίτερα τιμάται ως θεραπευτής της δυσουρίας. Αλλά και ότι τιμωρεί με την ίδια αρρώστια όλους εκείνους οι οποίοι τολμούν και δοκιμάζουν να καταχραστούν την περιουσία του. Επίσης μεταξύ των κατοίκων επικρατεί η γνώμη ότι ο φιλάνθρωπος επίσκοπος προσφέρει θαυματουργικά τις δωρεές του χωρίς ανταλλάγματα ακριβά ή πολύτιμα. Είναι πολύ ολιγαρκής. Κι ένα κρεμμύδι είναι αρκετό να ικανοποιηθεί ο άγιος και να προσφέρει τη θαυματουργική θεραπεία του. Ένα πράγμα όμως δεν θέλει. Να του πειράξουν ή να του αφαιρούν τα δικά του.

Ο Άγιος Συνέσιος είναι ο πολιούχος άγιος του κατεχόμενου χωριού Ριζοκαρπάσου και θεωρείται ένας από τους προστάτες Αγίους της Καρπασίας μαζί με τον Άγιο Θεόδωρο τον Στρατηλάτη, τον Άγιο Απόστολο Ανδρέα, τον Άγιο Φίλωνα και τον Άγιο Θύρσο (ή Θέρισσο) Επισκόπους Καρπασίας. Για τούτο και η Καρπασία θεωρείται, όπως και όλη η Κύπρος μας, «αγία γη». Στο χωριό Ριζοκάρπασο υπάρχει ναός αφιερωμένος στον Άγιο Συνέσιο ο οποίος χρονολογείται από τον 12ο αιώνα. Ο ναός αυτός χτίστηκε δίπλα από σπηλιά γνωστή ως «σπήλιος τ’ αη Συνέση», όπου ο Άγιος έζησε κι αγίασε. Ο ναός του Αγίου Συνεσίου βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωριού και είναι ένας από τους τρεις μοναδικούς Ορθοδόξους ιερούς ναούς στα κατεχόμενα που ακόμη λειτουργούν και δεν έχουν βεβηλωθεί, καταστραφεί, ή μετατραπεί σε μουσεία και τζαμιά από τους Τούρκους, λόγο του ότι στο Ριζοκάρπασο ζουν ακόμη μερικές εκατοντάδες Ελληνοκύπριοι. Η μνήμη του Αγίου Συνεσίου εορτάζεται στις 26 Μαΐου, αλλά το μεγάλο πανηγύρι του Αγίου Συνεσίου γινόνταν κατά την βδομάδα της Λαμπρής, οπότε πλήθος κόσμου έφθανε στο Ριζοκάρπασο για να προσκυνήσει τον Άγιο και να κάνει τα ψώνια του.

Η πανήγυρις του Αγίου Συνεσίου πριν την τουρκική εισβολή, ιερουργούντος του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ (slideplayer.gr)

Η εκκλησία του Αγίου Συνεσίου έχει, σήμερα, εσωτερικές διαστάσεις 18,50 x 9 μ. Η σημερινή της όμως μορφή οφείλεται σε επέκταση της εκκλησίας προς τα δυτικά, η οποία συντελέστηκε περί τα τέλη του 19ου αιώνα, επί αρχιεπισκόπου Κύπρου Σωφρονίου. Σήμερα η εκκλησία του Αγίου Συνεσίου αποτελείται από δύο συνεχομένους, εγγεγραμμένους σταυροειδείς με τρούλλο ναούς. Η αρχική εκκλησία αποτελεί το ανατολικό τμήμα του σημερινού ναού. Αρχικά είχε διαστάσεις 9 x 9 μ. περίπου. Τόσο η κεντρική όσο και η βόρεια αψίδα του ναού είναι ημικυκλικές τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Η νότια αψίδα κατεδαφίσθηκε περί τις αρχές του 20ού αιώνα, προκειμένου να κτιστεί το καμπαναριό.

Ο τρούλλος της αρχικής εκκλησίας είναι κυλινδρικός και έχει τέσσερα παράθυρα, κατά τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Στηρίζεται στη συμβολή των καμάρων του σταυρού οι οποίες είναι ημικυλινδρικές. Τέσσερις ισχυροί πεσσοί στηρίζουν τις καμάρες και τον τρούλλο στο κέντρο της εκκλησίας. Τόσο στον βόρειο όσο και στον νότιο τοίχο της εκκλησίας διαγράφονται τυφλά τόξα τα οποία σπάζουν τη μονοτονία των εξωτερικών επιφανειών των τοίχων, όπως στην εκκλησία του Αγίου Φίλωνος στην παραλία του Ριζοκαρπάσου. Οι αψίδες διακοσμούνται με τυφλά τόξα, όπως οι αψίδες της εκκλησίας του Αγίου Φίλωνος και των Αγίων Βαρνάβα και Ιλαρίωνος στην Περιστερώνα. Το σημερινό παράθυρο στο κέντρο της αψίδας είναι νεότερο, όπως και τα άλλα παράθυρα της εκκλησίας.

Τα μορφολογικά στοιχεία της εκκλησίας του αγίου Συνεσίου συνηγορούν στη χρονολόγησή της στον 12ο αιώνα μ.Χ. Όταν, περί τα τέλη του 19ου αιώνα, προστέθηκε στα δυτικά το δυτικό τμήμα της εκκλησίας, κατεδαφίσθηκε ο δυτικός τοίχος της εκκλησίας, κλείστηκε η αρχική νότια θύρα και ανοίχθηκε άλλη, στο νοτιοδυτικό διαμέρισμα της αρχικής εκκλησίας. Τότε εντοιχίσθηκαν και τα τρία παράθυρα της κεντρικής αψίδας και ανοίχθηκε το μεγάλο ορθογώνιο παράθυρο. Επίσης, η αρχική λιθοδομή καλύφθηκε εξωτερικά με ασβεστοχρίσματα. Στο εσωτερικό του ναού δεν διασώζονται τοιχογραφίες. Το εικονοστάσιο και οι εικόνες της εκκλησίας κατασκευάσθηκαν στα νεώτερα χρόνια.

Ἀπολυτίκιον (Ἦχος α’)
Καρπασέων τὸ κλέος καὶ Κυπρίων ἀγλάισμα, καὶ θαυματουργὸς ἀνεδείχθης, Ἱεράρχα Πατὴρ ἡμῶν Συνέσιε· διὸ τὴν χάριν τῶν θαυμάτων ἐξ οὐρανοῦ ἐδέξω μακάριε, θεραπεύειν τοὺς νοσοῦντας, καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδοκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάματα.

Έτερον Ἀπολυτίκιον (Ἦχος δ’)
Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας διδάσκαλον, ἀνέδειξε σὲ τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια. Διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ, τὰ πλούσια, πάτερ Ἱεράρχα Συνέσιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Κοντάκιον (Ἦχος πλ. δ’ – Τῇ ὑπερμάχῳ)
Τῇ ὑπερμάχῳ καὶ θερμῇ ἀντιλήψει σου, προσφεύγομεν οἱ πιστοὶ πάτερ Συνέσιε, τοῦ λυτρωθῆναι διά σοῦ τῶν θλίψεων καὶ κινδύνων, ἀλλ᾿ ὡς ἔχων παῤῥησίαν πρὸς τὸν Κύριον, ἐκ παντοίων ἡμᾶς σῷζε περιστάσεων, ἵνα κράζωμεν, χαίροις πάτερ Συνέσιε.

Ὁ Οἶκος
Ὢ πατέρων ἀκρότης, Ἱεραρχῶν δὲ σεμνότης, εὐσεβούντων πρὸς Χριστὸν παῤῥησία, Καρπασέων πολιοῦχε καὶ φυτουργέ, πῶς ὑμνήσω τὴν σὴν βιοτὴν Ὅσιε; Ἀστράπτεις γὰρ τοῖς πέρασιν ὡς ἥλιος, διὸ βοῶ σοι ταῦτα: Χαῖρε τερπνὸν Κυρίου κλέος, χαῖρε σεπτὸν οἰκουμένης γέρας, χαῖρε Καρπασέων τὸ κάλλιστον βλάστημα, χαῖρε Ἱεραρχῶν τὸ θεῖον ἐντρύφημα, χαῖρε ὅτι τὰ οὐράνια σὺν ἀγγέλοις κατοικεῖς, χαῖρε ὅτι τὰ ἐπίγεια οὐρανόθεν διοικεῖς, χαῖρε τῶν πατέρων εὐθύτης καὶ κανῶν, χαῖρε τῶν ῥαθυμούντων πρὸς Θεὸν ἐγγυητής, χαῖρε πηγὴ θαυμάτων θεόβρυτος, χαῖρε σεπτὸν τοῦ πνεύματος ὄργανον, χαῖρε δι’ οὖ ἡ πατρίς σου ηὐγάσθη, χαῖρε δι οὖ ἡ σὴ ποίμνη ἐκλάμπει, χαῖρε πάτερ Συνέσιε.

Κάθισμα (Ἦχος πλ. δ’ – Τὴν Σοφίαν καί Λόγον)
Ἐκ γαστρὸς ἡγιάσθης ὡς ἀληθῶς, Ἱερότατε πάτερ καὶ ἐπὶ γῆς, ὡς ἄγγελος ἐβίωσας, ἱεράρχα Συνέσιε, Φίλωνος δὲ τὸν βίον ζηλώσας, ἀξίως τε τῆς Τριάδος ἐδείχθης θεράπων μακάριε, ὅθεν καὶ πρὸς ζῆλον, τοῦ ἐνθέου σου βίου, ἡ πόλις ἐξέλαμψε, τῶν Καρπασέων θεοπνευστε. Διὰ τοῦτο βοῶμεν σοι, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ, τὴν ἁγίαν μνήμην σου.