kimintenia

Rupert Brooke (1887-1915)

Στην καρδιά του Αιγαίου, μεταξύ ουρανού και θάλασσας, λευκή, ολόφωτη και γαλανή, αλλού κατάξερη και ηλιοκαμένη και αλλού κατάφυτη και δασώδης, η Σκύρος του Ομήρου, των θρύλων και της παράδοσης υπήρξε πάντα προικισμένη με αφάνταστη φυσική ομορφιά, έναν απαράμιλλο λαϊκό πολιτισμό και μοναδικά τοπία.

Η Σκύρος

Ανάμεσα στους μικρούς ή μεγάλους θησαυρούς που ο επισκέπτης κι ο ταξιδευτής δεν σταματούν να ανακαλύπτουν και να χαίρονται σε αυτόν τον ξεχωριστό τόπο, το νησί κρατά στην αγκαλιά του το κορμί ενός νεαρού Ποιητή, του οποίου η ομορφιά, οι ρομαντικοί στίχοι και ο πρόωρος θάνατος έμελε να γίνουν θρύλος που πέρασε στην αιωνιότητα και ταυτίστηκε με το νησί όπου αναπαύεται παντοτινά.

Ο τάφος του ποιητή

Εδώ και πάνω από 100 χρόνια, ο ρομαντικός ποιητής και αξιωματικός του βρετανικού Ναυτικού Ρούπερτ Μπρουκ (Rupert Brooke) αναπαύεται σε έναν μοναχικό, μαρμάρινο τάφο, μέσα σ’ έναν ελαιώνα, που κοιτάζει τον όρμο Τρεις Μπούκες, καταμεσής του Αιγαίου, στη γη της Σκύρου. Οι σύντροφοί του τον έθαψαν ακριβώς στο σημείο όπου είχε καθίσει ν’ αναπαυτεί, λίγες ημέρες πριν τον θάνατό του, θαυμάζοντας το μεγαλείο του τοπίου.

Οι Σκυριανοί δεν γνώριζαν ποιος ήταν ο άτυχος νέος του οποίου ο θάνατος, σε ηλικία μόλις 28 ετών, έμελε να γίνει ορόσημο για το νησί τους. Τον θρήνησαν όμως σαν να ήταν δικό τους παιδί. Πάντα κάποιος άναβε ένα κεράκι στη μνήμη του άγνωστου στρατιώτη και άφηνε μερικά αγριολούλουδα στο μνήμα του παρ’ όλο που βρισκόταν σε ερημική περιοχή, πολύ μακριά απ’ τη Χώρα της Σκύρου. Μερικά χρόνια αργότερα, ωστόσο, ο αγαπημένος τους Μπρουκ θα τους το ανταπέδιδε…

Το 1925 δημιουργήθηκε μια Διεθνής Επιτροπή για τον ποιητή Ρούπερτ Μπρουκ, στην οποία, μεταξύ άλλων, συμμετείχαν ο Κωνσταντίνος Καβάφης και ο Λίνος Πολίτης, ενώ επίτιμοι πρόεδροι ορίστηκαν ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος, ο ύπατος αρμοστής της Αγγλίας στην Αίγυπτο Λόρδος Λόυντ και ο Άγγλος πρέσβυς στην Αθήνα σερ Πέρσυ Λώρεν, με στόχο να συγκεντρωθούν στην Ευρώπη και την Αίγυπτο χρήματα για την ανέγερση ενός μνημείου προς τιμήν του Μπρουκ και της Αιώνιας Ποίησης.

Από την τελετή των αποκαλυπτηρίων του αγάλματος στη Σκύρο (5 Απριλίου 1931)

Τα χρήματα συγκεντρώθηκαν και ο γλύπτης Μιχαήλ Τόμπρος φιλοτέχνησε το ορειχάλκινο άγαλμα που τοποθετήθηκε στην Πλατεία Μπρουκ, πλάι στο Αρχαιολογικό Μουσείο του νησιού και στο Λαογραφικό Μουσείο Μάνου Φαλτάιτς.

Η Σκύρος του 1935 και του 1950 σε φωτογραφίες του Max Ehlert και του Κωνσταντίνου Μάνου

Η τελετή, που έγινε στις 5 Απριλίου του 1931, είχε διεθνή χαρακτήρα. Εκατοντάδες Έλληνες και ξένοι διανοούμενοι, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες και πολλά διάσημα ονόματα της εποχής επισκέφτηκαν το νησί για να τιμήσουν τη μνήμη του βρετανού ποιητή. Ανάμεσά τους επικεφαλής ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο κορυφαίος ποιητής μας Άγγελος Σικελιανός, που εκφώνησε και τον πανηγυρικό της ημέρας. Καθώς οι υποδομές ήταν ανύπαρκτες, μέσα σε έναν χρόνο η πόλη της Σκύρου ηλεκτροφωτίστηκε και υδροδοτήθηκε.

Ποιος ήταν ο Ρούπερτ Μπρουκ;

Βρετανός φιλέλληνας και ποιητής, ο Ρούπερτ Μπρουκ (Rupert Chawner Brooke) (1887-1915) γεννήθηκε στις 3 Αυγούστου 1887, στο Ράγκμπυ του Γουωργουϊκσάιρ της Αγγλίας. Ως ποιητής ο Μπρουκ έμεινε γνωστός κυρίως για τα σονέτα με τίτλο «1914», που έγραψε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, μολονότι δεν πρόλαβε να λάβει μέρος στις στρατιωτικές δράσεις του. Υπήρξε μια από τις πιο διάσημες λογοτεχνικές προσωπικότητες στη Βρετανία της προπολεμικής περιόδου: εντυπωσιακά όμορφος, ταλαντούχος, αθλητικός, προικισμένος με κλασική μόρφωση, με όλα τα πάθη της Εδουαρδιανής εποχής, αμφισεξουαλικός.

Επάνω: Ο Ρούπερτ Μπρουκ το 1910. Κάτω: Ενώ απαγγέλλει ποίηση σε φίλους, στο Γκράντσεστερ, το 1911

Γεννήθηκε το 1887 στο Κολέγιο του Ράγκμπι, όπου εργαζόταν ως διευθυντής ο πατέρας του. Ο κατά έξι χρόνια μεγαλύτερος αδελφός του πέθανε, όταν ο Ρούπερτ σπούδαζε στο Κέιμπριτζ, ενώ και ο μικρότερος αδελφός του σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης δύο μήνες μετά τον δικό του θάνατο στη Σκύρο.

Το «καταφύγιο» του Ρούπερτ Μπρουκ, το σπίτι στον κήπο στο Γκραντσέστερ

Από αριστερά προς δεξιά: Noel Olivier, Maitland Radford, Virginia Woolf, Rupert Brooke

Ο Μπρουκ έλαβε πολύ αυστηρή ανατροφή. Ειδικά η μητέρα του ήταν πουριτανή, πράγμα που του δημιούργησε εσωτερική σύγκρουση αργότερα, όταν βρέθηκε σε φιλελεύθερους κύκλους διανοουμένων. Η εκθαμβωτική φυσική ομορφιά με την οποία ήταν προικισμένος, δεν μπορούσε να αφήσει κανέναν ασυγκίνητο.

Σκύρος

Ο Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, ένας από τους κορυφαίους αγγλόφωνους ποιητές του 20ού αιώνα είχε πει για τον Μπρουκ ότι ήταν «ο πιο ωραίος νεαρός άνδρας της Αγγλίας», ενώ ο συγγραφέας Λέοναρντ Γουλφ (σύζυγος της Βιρτζίνια Γουλφ) έγραψε γι’ αυτόν ότι «ακριβώς έτσι θα φαινόταν ο Άδωνις στα μάτια της Αφροδίτης!». Και βέβαια δεν ήταν λίγες οι γυναίκες θαυμάστριές του. Ένα ποίημα που ο ίδιος ενέπνευσε στη φίλη του Φράνσις Κόρνφορντ ξεκινάει με το στίχο: «Ένας νεαρός Απόλλων με χρυσά μαλλιά…».

Ενώ σπούδαζε στο Κέιμπριτζ, ο Μπρουκ γράφει:

«Υπάρχουν μόνο τρία πράγματα στον κόσμο:
Το ένα είναι να διαβάζεις Ποίηση.
Το άλλο να γράφεις Ποίηση.
Μα απ’ όλα το πιο καλό, να ζεις την Ποίηση!…»

Η Πλατεία Μπρουκ στη Χώρα Σκύρου

Ο Ρ. Μπρουκ στο Νιου Φόρεστ

Το 1908 ο Μπρουκ συνδέεται φιλικά με τον μετέπειτα φιλόσοφο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν και με τη Βιρτζίνια Γουλφ, ερωτεύεται τη Νοέλ Κοξ (εξαδέλφη του Λώρενς Ολιβιέ) και λίγο αργότερα συνάπτει ερωτικό δεσμό με την αδελφή της Κα Κοξ -τον μεγάλο έρωτα της ζωής του. Το φθινόπωρο του 1912 ο Μπρουκ θα καταρρεύσει συναισθηματικά εξ αιτίας του χωρισμού του από την Κα και έναν χρόνο αργότερα, θα ταξιδέψει στην Αμερική, γράφοντας τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις του για ένα περιοδικό του Λονδίνου. Τον Ιανουάριο του 1914 ο Μπρουκ αποβιβάζεται στην Ταϊτή, όπου μένει τέσσερις μήνες και εκεί ερωτεύεται σφοδρά την ιθαγενή Τάατα Μάτα.

Σκύρος

Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, όταν ξεσπά ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Ρούπερτ Μπρουκ κατατάσσεται στο Βασιλικό Ναυτικό και φεύγει στον Πόλεμο ενθουσιασμένος. Τα σονέτα που έγραψε ο Μπρουκ κατά τη διάρκεια του πολέμου και εκδόθηκαν το 1915, με τίτλο «1914», τον έκαναν αμέσως διάσημο. Εκφράζουν μία ιδεαλιστική στάση μπροστά στον θάνατο, σε πλήρη αντίθεση με την ποίηση που γράφτηκε αργότερα κατά τη διάρκεια του πολέμου των χαρακωμάτων, πάνω στο θέμα αυτό. Το πρώτο από τα σονέτα του, με τίτλο «Peace», είναι ένα ενθουσιώδες κάλεσμα για στράτευση γεμάτο αποφασιστικότητα και ρηξικέλευθη ορμή:

«Να στρέψουμε χαρούμενοι, σαν βουτηχτές σε καθαρά νερά
Την πλάτη σ’ έναν κόσμο γέρικο, ψυχρό κι αποσταμένο …»

Ο Ρούπερτ Μπρουκ με τη στολή του αξιωματικού του Βρετανικού Ναυτικού

Ο Μπρουκ παίρνει μέρος στην πολιορκία της Αμβέρσας, κατά την οποία τα συμμαχικά στρατεύματα ηττήθηκαν από τους Γερμανούς, που κράτησαν την πόλη ως το 1918. Τον Φεβρουάριο του 1915 η Μεραρχία του αποπλέει για τα Δαρδανέλια συμμετέχοντας στο αγγλικό εκστρατευτικό σώμα, που θα επιχειρούσε εναντίον των Τούρκων στη χερσόνησο της Καλλίπολης.

Ενημερωτικό Δελτάριο για τις υπηρεσίες του Ρ. Μπρουκ στο Βασιλικό Ναυτικό και τον θάνατό του

Ο ίδιος ωστόσο δεν πρόλαβε να πάρει μέρος στην καταστροφική για τους Άγγλους απόβαση, γιατί τον πρόλαβε ο θάνατος. Οι βρετανοί αράζουν στον Μούδρο της Λήμνου. Το πλοίο του Μπρουκ λαμβάνει όμως διαταγή να αναχωρήσει για το Πορτ Σάιντ της Αιγύπτου. Εκεί ο ποιητής προσβάλλεται από δυσεντερία, ενώ μια πληγή από τσίμπημα μολυσμένου κουνουπιού εμφανίζεται στα χείλη του. Είναι η αρχή του τέλους…

Στις 10 Απριλίου 1915 το πλοίο του Μπρουκ επιστρέφει στο Αιγαίο και πλέοντας κοντά στη Σκύρο αγκυροβολεί στον όρμο Τρεις Μπούκες. Ο Μπρουκ παίρνει μέρος στα γυμνάσια της Μεραρχίας του, κάνει επίσης μια σύντομη εκδρομή στο νησί, σε μια πλαγιά με ελιές στην όχθη ενός χειμάρρου. Η υγεία του, ωστόσο, χειροτερεύει… Οι γιατροί αποφαίνονται: οξεία σηψαιμία.

Από το Ημερολόγιο του πλοίου της 23ης Απριλίου 1915
η αναφορά στον θάνατο και την ταφή του Ρ. Μπρουκ

Ο νεαρός ποιητής και αξιωματικός μεταφέρεται εσπευσμένα σε ένα Γαλλικό Πλωτό Νοσοκομείο όπου πέφτει σε κώμα και αφήνει την τελευταία του πνοή το απόγευμα της 23ης Απριλίου 1915. Ημερομηνία σημαδιακή: Ο Ρούπερτ Μπρουκ πεθαίνει ανήμερα του Αγίου Γεωργίου, πολιούχου της Αγγλίας αλλά και της Σκύρου, και ημέρα των γενεθλίων του Σαίξπηρ.

Το πλωτό γαλλικό νοσοκομείο επί του οποίου ο Ρούπερτ Μπρουκ άφησε την τελευταία του πνοή

Τρεις ημέρες αργότερα στους Τάιμς του Λονδίνου δημοσιεύεται η νεκρολογία του Γουίνστον Τσώρτσιλ: «Ο Ρούπερτ Μπρουκ είναι νεκρός. Ένα τηλεγράφημα του Ναυάρχου από τη Λήμνο μας πληροφορεί πως αυτή η ζωή έσβησε ακριβώς τη στιγμή που φαινόταν ν’ ανθίζει. Μια φωνή ακούστηκε για μια στιγμή, μια νότα ήχησε πιο αληθινή, πιο συναρπαστική, πιο ικανή να δείξει την ευγένεια της νιότης μας, όπως της έπρεπε».

Ένα από τα πιο αγαπημένα και πασίγνωστα σονέτα του Ρούπερτ Μπρουκ είναι «Ο Στρατιώτης» (The Soldier). Πρόκειται για ένα από τα μόλις 94 ποιήματα που πρόλαβε να γράψει στη σύντομη ζωή του ο Μπρουκ. Χάρη σε αυτό το ποίημα του, που διαβάστηκε την Κυριακή του Πάσχα του 1915 κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας από τον ιερέα του καθεδρικού Ναού του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο και έγινε σύμβολο του πατριωτισμού στη Μεγάλη Βρετανία, ο νεαρός αδικοχαμένος ποιητής πέρασε στην αιωνιότητα και έγινε περισσότερο γνωστός στο παγκόσμιο κοινό:

Σκύρος

* Από το βιβλίο «Rupert Brooke, τα Ποιήματα, ο Ποιητής και η Σκύρος», επιμέλεια: Ηλίας Γκρης, Κερασία Κάραλη, εκδ. Γκοβόστη.

Πηγές: facebook.com, el.wikipedia.org, facebook.com