Φιγούρες της Αποκριάς στο ελληνικό τραγούδι και τον κινηματογράφο

11 Φεβρουαρίου 2023kimintenia

Πιερότοι και κολομπίνες, αρλεκίνοι και κλόουν, πριγκίπισσες, σπανιόλες, ιππότες και Ρωμαίοι αποτέλεσαν συχνά το αγαπημένο θέμα των δημιουργών στην ελληνική μουσική σκηνή, αλλά και στον κινηματογράφο της «χρυσής» κυρίως δεκαετίας του ’60. Τα χρώματα, το κέφι, ο χορός και το άφθονο γλέντι του καρναβαλιού ή ενός μπαλ μασκιέ, καθώς και οι ίδιοι οι αποκριάτικοι ήρωες έγιναν έτσι το σκηνικό και οι ρόλοι, μέσα από τους οποίους θα θυμόμαστε για πάντα μερικούς από τους πλέον δημοφιλείς Έλληνες ηθοποιούς!

Μια από τις φιγούρες που κυριαρχούν στο Αποκριάτικο ξεφάντωμα είναι ο Κλόουν, μια νεώτερη εκδοχή του παλαιού «γελωτοποιού», κωμικού διασκεδαστή, με χαρακτηριστική εμφάνιση που αποτελείται από πολύχρωμα ρούχα, άφθονο μακιγιάζ και τη φουντωτή περούκα του ή ένα αστείο καπέλο. Μορφή κωμική μα και τραγική μαζί, καθώς σκορπά απλόχερα το γέλιο ενώ ο ίδιος μπορεί κάτω από τη μεταμφίεσή του να ζει μια δύσκολη, τραχιά ζωή γεμάτη θλίψεις και μοναξιά.. Παρακάτω παραθέτουμε χαρακτηριστικές περιπτώσεις από την Ελληνική μουσική σκηνή, με αξέχαστα τραγούδια που έχουν ως θέμα τον κλόουν και αγαπήθηκαν πολύ. Και του χρόνου Απόκριες!

Το τραγούδι του κλόουν

Δεν έχεις πού να κοιμηθείς, δανείσου το παπούτσι μου,
δεν έχεις πού να ζεσταθείς, δανείσου την καρδιά μου.
Δεν έχεις πού να πιεις νερό, ξεδίψασε στο δάκρυ μου,
δεν έχεις πού να ονειρευτείς, δανείσου τα όνειρά μου.
Κρύβω βαθιά στις τσέπες μου, δυο ψίχουλα ψωμί,
κρύβω τον ήλιο, τα πουλιά κι ένα άσπρο γιασεμί.
Κι όλα θα γίνουν αύριο, καρβέλια, χρώματα,
για να χορτάσουν των παιδιών, μάτια και στόματα…

(Στίχοι – Μουσική: Γιώργος Μαρίνος)

Ο «Κλόουν» του Πασχαλίδη, του Τόκα, του Μικρούτσικου..

Δεν είναι λίγες οι φορές που ένα τραγούδι έχει δισκογραφηθεί σε διάφορες εκτελέσεις. Αυτό συμβαίνει και με το τραγούδι «Κλόουν», που το τραγούδησαν ο Άλκης Αλκαίος, ο Γιάννης Κότσιρας και πιο πρόσφατα, ο Μιλτιάδης Πασχαλίδης.

Τον «Κλόουν» του Μίλτου Πασχαλίδη υπογράφει συνθετικά ο Μάριος Τόκας και στιχουργικά ο Άλκης Αλκαίος:

Υπάρχει ωστόσο μία ακόμα εκδοχή του «Κλόουν»: Πρόκειται για μια σπάνια ερασιτεχνική ηχογράφηση (demo) του κομματιού, με τη φωνή του Μάριου Τόκα, που έγινε παρουσία του Άλκη Αλκαίου, τον χειμώνα του 1998, στο στούντιο του Τόκα. Το τραγούδι παρέμεινε ανέκδοτο:

Τους στίχους του «Κλόουν» του Άλκη Αλκαίου μελοποίησε στη συνέχεια και ο Θάνος Μικρούτσικος, ο οποίος ζήτησε από τον Οδυσσέα Ιωάννου να τους συμπληρώσει με ένα ρεφραίν. Το αποτέλεσμα τραγούδησε ο Γιάννης Κότσιρας στον δίσκο «Ό,τι θυμάσαι δεν πεθαίνει», σ’ ένα τραγούδι που πήρε τον τίτλο «Δως μου μια μέρα αληθινή»:

Ένα αστείο κορίτσι

Η ταινία «Ένα αστείο κορίτσι» του 1970, σε σκηνοθεσία Τάκη Βουγιουκλάκη και σενάριο Λάκη Μιχαηλίδη, μολονότι δεν σχετίζεται με την Αποκριά, έχει ως κεντρική φιγούρα έναν αξιαγάπητο κλόουν, που υποδύθηκε μοναδικά η Αλίκη Βουγιουκλάκη. Το φιλμ υπήρξε μια ακόμα δημοφιλής επιτυχία του Ελληνικού κινηματογράφου της εποχής της μεγάλης ακμής του, που αγαπήθηκε από γενιές και γενιές. Η ιστορία αφορά έναν ανέμελο νέο, τον Αλέκο (Νίκος Γαλανός), γιο του μεγαλοεφοπλιστή Βενιέρη, ο οποίος συναντά μια φτωχή κοπέλα, τη Χριστίνα (Αλίκη Βουγιουκλάκη), που υποδύεται τον κλόουν σ’ ένα μικρό τσίρκο, για να ζήσει.

Η Χριστίνα δεν θα πει στον Αλέκο την αλήθεια για τη δουλειά της, όταν όμως ένα απρόοπτο επεισόδιο την αναγκάζει να επιστρέψει στο τσίρκο, εκείνος την αναζητάει παντού και σύντομα την ανακαλύπτει. Της προτείνει να παντρευτούν και την παίρνει μαζί του στο Λονδίνο, για να τη γνωρίσει στον πατέρα του. Ο Αλέκος όμως είναι ήδη αρραβωνιασμένος με μια πλούσια κοπέλα. Ωστόσο, ο σφοδρός έρωτάς του για τη Μαρίνα θα τον φέρει οριστικά στην αγκαλιά της.

Το Καρναβάλι της Βενετίας

Ξεχωριστή αναφορά αξίζει στο μοναδικό καρναβάλι στη Βενετία, στο φινάλε της ταινίας «Μια τρελή οικογένεια» του 1965, των Τσιφόρου – Βασιλειάδη. Υπό τους ήχους της μουσικής του Μίμη Πλέσσα και σε χορογραφίες Γιάννη Φλερύ, πόσες φορές δεν απολαύσαμε την αξέχαστη Τζένη Καρέζη και τον γοητευτικό Αλέκο Αλεξανδράκη να χορεύουν γιάνκα, μπόσα νόβα και βαλς, πλαισιωμένοι από μια ομάδα αγαπημένων ηθοποιών (Μαίρη Αρώνη, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Κατερίνα Γώγου, Αλέκος Τζανετάκος κ.ά.). Ανάμεσα σε ένα πολύχρωμο πλήθος από κολομπίνες, πιερότους, αρλεκίνους και γελωτοποιούς, γινόμαστε κι εμείς μέρος μιας κινηματογραφικής απόδοσης του περίφημου καρναβαλιού της Βενετίας!

Bal masqué!

Στην ταινία «Γάμος α λα ελληνικά» (1964), σε σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη και σενάριο Μαρίας Πολενάκη, με πρωταγωνιστή τον Γιώργο Κωνσταντίνου και την Ξένια Καλογεροπούλου, οι Απόκριες είναι ο άξονας, γύρω από τον οποίο εξελίσσεται όλη η ιστορία του έργου. Ο Γιώργος Κωνσταντίνου, ντυμένος ρωμαίος στρατιώτης, γνωρίζει την Ξένια Καλογεροπούλου, μασκαρεμένη σε καλόγρια, σε ένα μπαλ μασκέ. Ο Ρωμαίος γοητεύεται από τη νεαρή κοπέλα κι εκείνη από τον Ρωμαίο, χωρίς ωστόσο να γνωρίζει ο ένας το πρόσωπο και την πραγματική ταυτότητα του άλλου.

Αποκριάτικος χορός και στην ταινία «Η Ψεύτρα» του Γιάννη Δαλιανίδη (1963), με την Αλίκη Βουγιουκλάκη ντυμένη Σπανιόλα πλάι στον Κινέζο Κώστα Βουτσά και την κολομπίνα Χλόη Λιάσκου! Στην ταινία μια πλούσια και όμορφη κοπέλα έχει τη μανία να παίζει με τα αγόρια γύρω της και να κάνει φάρσες, ώσπου ερωτεύεται έναν γοητευτικό, αλλά δύσκολο στις επιλογές του γλύπτη (Αλέκος Αλεξανδράκης). Παρουσιάζεται λοιπόν ως φτωχό μοντέλο, βάζοντας τον πατέρα της (Λαυρέντης Διανέλος), να του παραγγείλει ένα μεγάλο έργο που αναπαριστά μια κοπέλα, θέλοντας να την ερωτευτεί ο γλύπτης και να χωρίσει την αρραβωνιαστικιά του γι’ αυτήν…

Στην ταινία «Ο φίλος μου ο Λευτεράκης» (1963), σε σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου, ο Θεόδωρος (Ντίνος Ηλιόπουλος) κάνει τα ξεπορτίσματά του σε έναν αποκριάτικο χορό, λίγο πριν γίνει αντιληπτός από τη σύζυγό του, Φωφώ (Μάρω Κοντού). Έχει επινοήσει έναν φανταστικό φίλο από την Πάτρα, τον Λευτεράκη, τον οποίο χρησιμοποιεί ως πρόσχημα για να ξεφεύγει από τη γυναίκα του. Μια μέρα όμως ο Λευτεράκης (Κώστας Βουτσάς) εμφανίζεται με σάρκα και οστά, γνωρίζοντας τα πάντα για τον Θεόδωρο. Φυσικά όλα αυτά αποτελούν μια φάρσα της Φωφώς για να πληρώσει με το ίδιο νόμισμα τον άντρα της. Τελικά το ζευγάρι θα βρει την ισορροπία του χωρίς πλέον την ανάγκη του Λευτεράκη.

Χορός μεταμφιεσμένων και στην ταινία «Η θεία μου η Χίπισσα!» (1970), του Αλέκου Σακελλάριου, όπου η αξέχαστη Ρένα Βλαχοπούλου κερδίζει το πρώτο βραβείο, ντυμένη με τη στολή της εργασίας της, ως καθαρίστριας. Ποιος δεν θυμάται τον χίπη Βασίλη Τσιβιλίκα με τα μακριά μαλλιά και μια κουδούνα κρεμασμένη στον λαιμό του! Τόσο η δική του αμφίεση όσο και των λοιπών χίπηδων της παρέας -Ρένας Βλαχοπούλου, Νόρας Βαλσάμη, Ανδρέα Μπάρκουλη, Γιάννη Μιχαλόπουλου, έδωσαν αμέτρητες ιδέες στους μασκαράδες όλων των μετέπειτα εποχών και σκορπούν και σήμερα απλόχερα το γέλιο, όσα χρόνια κι αν πέρασαν!

Ιππότες και Δεσποσύνες!

Φυσικά υπήρχαν και οι αγαπημένοι πρωταγωνιστές που δεν περίμεναν τις Απόκριες για να μεταμφιεστούν! Σε ένα μυθιστορηματικό σκηνικό μιας άλλης εποχής, με τη μουσική του Μίμη Πλέσσα, χορογραφίες του Γιάννη Φλερύ και σκηνογραφία του Μάρκου Ζέρβα, ο Ιππότης «Δον Μήτσος» (Φαίδων Γεωργίτσης) έρχεται ένα βράδυ, παρέα με τον «καπετάν Φουρτούνα» (Διονύσης Παπαγιαννόπουλος), να κλέψει την καρδιά της δεσποινίδος «Βασούλας» (Τζένη Καρέζη), μιας φτωχής και όμορφης κοπέλας, που εργάζεται ως γραμματέας μιας ηλικιωμένης κυρίας που λατρεύει τις ιπποτικές ιστορίες. Όλα αυτά στη ρομαντική κωμωδία «Ένας Ιππότης για τη Βασούλα» (1968), του Γιάννη Δαλιανίδη, που άφησε εποχή!