27 Αυγούστου
Ο Άγιος Φανούριος είναι ένας από τους πλέον αγαπητούς αγίους της Πίστεώς μας. Μια νεανική, μαρτυρική μορφή που ξεχωρίζει με τον δικό του τρόπο ανάμεσα στο πλήθος των Αγίων της χριστιανοσύνης και που δεν τιμάται σε μια μόνον ημερομηνία αλλά, μέσω του ευρύτατα διαδεδομένου εθίμου της «Φανουρόπιτας», σε πολλές ακόμα περιστάσεις του βίου των πιστών που ευλαβούνται την χάρη Του, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Ο Άγιος Φανούριος, που έζησε στα Ρωμαϊκά χρόνια, συγκρούσθηκε τότε θαρρετά με τον κόσμο της ειδωλολατρίας, γιατί το χριστιανικό πνεύμα του θεανθρώπου, δεν του επέτρεπε ν’ αρνηθεί τις ενάρετες αρχές του. Έτσι τα 12 μαρτύρια που υπόφερε ο Άγιος, αποτελούν για μας ένα δυνατό κίνητρο για αντοχή και αφοσίωση στις ηθικές αξίες του χριστιανισμού, για να βγούμε νικητές από ένα αδιάκοπο αγώνα, ενάντια στην απιστία, τη σκληρότητα και την αδικία της εποχής μας.
Ο Άγιος μας δίδαξε με την πραγματική θυσία του, πως εμείς τώρα δεν παλεύουμε βέβαια με στρατοκράτες Ρωμαίους και φοβερούς Αγαρηνούς, αλλ’ έχουμε ν’ αντιμετωπίσουμε τις πιο έντεχνα στημένες παγίδες του υλισμού και της αθεΐας, που προσπαθούν μαζικά να σαρώσουν τη ζωή και την πίστη των χριστιανών. Ο Άγιος Φανούριος ακόμα μας δίδαξε, πως το στεφάνι της ενάρετης ζωής δεν κερδίζεται εύκολα, αλλά μόνον με συνεχείς δοκιμασίες, με θάρρος, υπομονή και αντοχή. Επομένως σαν αληθινοί αγωνιστές της πίστεως ας μιμηθούμε την υποδειγματική και άμεμπτη ζωή του Αγίου, για να καταξιωθούμε κάποτε κι εμείς να τιμήσουμε το χριστιανικό όνομα που φέρουμε, όπως κι εκείνος επάξια το ετίμησε.
1. Γενικά για τη ζωή του
Για την καταγωγή και τη ζωή του Αγίου Φανουρίου δεν υπάρχει τίποτε συγκεκριμένο, επειδή όλα τα στοιχεία της ζωής του χάθηκαν σε καιρούς ταραγμένους. Τα μόνα στοιχεία που έχομε αναφορικά με τον Άγιο είναι η εύρεση της εικόνας του, γύρω στο 1500 μ.Χ., σύμφωνα με τα συναξάρια, ή κατ’ άλλους, γύρω στα 1355-1369 μ.Χ. Άλλοι υποστηρίζουν πως η εικόνα του Αγίου βρέθηκε στη Ρόδο και άλλοι στην Κύπρο.
Ο αρχαίος ναός του Αγίου Φανουρίου στη Ρόδο και το όμορφο ξωκλήσι του στην Αίγινα
2. Η εύρεση της εικόνας
Επιστρέφομε στο παρελθόν, όταν οι Αγαρηνοί εξουσίαζαν τη Ρόδο και αποφάσισαν να ξαναχτίσουν τα τείχη της πόλης, που βάρβαρα κατέστρεψαν και κατεδάφισαν στον πόλεμο λίγα χρόνια πριν. Άρχισαν λοιπόν να στέλλουν εργάτες έξω από το νότιο τμήμα του φρουρίου και να μαζεύουν πέτρες από τα μισογκρεμισμένα σπίτια των κατοίκων, για να ξαναφτιάξουν νέα και ισχυρά τα τείχη της πόλεως. Ξαφνικά μέσα στα χαλάσματα βρήκαν μια ωραιότατη, αλλά μισοχαλασμένη στη μια πλευρά εκκλησία κι εκεί μέσα βρήκαν πολλές εικόνες, που από την πολυκαιρία δεν ξεχώριζαν τις μορφές των Αγίων καθώς και τα γράμματα επάνω τους.
Μία μόνο καταπληκτική εικόνα ξεχώριζε απ’ όλες, που ο χρόνος δεν την άγγιξε και απεικόνιζε έναν νέο ντυμένο στρατιώτη. Ο Μητροπολίτης Ρόδου Νείλος έτρεξε αμέσως επί τόπου και διάβασε καθαρά το όνομα του Αγίου, που λεγόταν «Φανούριος». Συγκινημένος ο Σεβασμιώτατος για τη φανέρωση του Αγίου, παρατήρησε πως ήταν ντυμένος σαν Ρωμαίος στρατιωτικός, κρατώντας στο αριστερό χέρι του ένα σταυρό και στο δεξιό μια αναμμένη λαμπάδα. Ο αγιογράφος ακόμα ολόγυρα της εικόνας ζωγράφισε σε δώδεκα παραστάσεις τα φρικτά Μαρτύρια, που υπέφερε ο Άγιος και που εξιστορούν ολοφάνερα την όλη ζωή του.
Η εικόνα του Αγίου Φανουρίου με τα 12 μαρτύριά του
Οι παραστάσεις αυτές είναι οι ακόλουθες:
Α’. Ο Άγιος παρουσιάζεται όρθιος μπροστά στο Ρωμαίο ανακριτή του και φαίνεται ν’ απολογείται με θάρρος και να υπερασπίζει την χριστιανική πίστη του.
Β’. Οι στρατιώτες επεμβαίνουν και χτυπούν με πέτρες στο κεφάλι και στο στόμα τον Φανούριο, για ν’ αναγκασθεί να υποκύψει και ν’ αρνηθεί τον Κύριο.
Γ’. Οι στρατιώτες έχουν εξαγριωθεί πια από την επιμονή του Φανουρίου, γι’ αυτό τον έριξαν κάτω και τον χτυπούν άγρια με ξύλα και ρόπαλα, για να κάμψουν το ακμαίο ηθικό του.
Δ’. Ο Φανούριος είναι στη φυλακή κι εκεί βασανίζεται με αποτρόπαιο τρόπο. Φαίνεται εντελώς γυμνός κι οι στρατιώτες ολόγυρα του ξεσχίζουν τις σάρκες του με αιχμηρά σιδερένια εργαλεία. Ο Άγιος υπομένει αγόγγυστα το τρομερό μαρτύριό του.
Ε’. Ο Φανούριος βρίσκεται και πάλι στη φυλακή και προσεύχεται στον Θεό να τον ενισχύσει ν’ αντέξει μέχρι τέλους τα βασανιστήρια.
Στ’. Ο Άγιος παρουσιάζεται και πάλι μπροστά στον Ρωμαίο ανακριτή για ν’ απολογηθεί για τη στάση του. Απ’ την ατάραχη έκφραση του προσώπου του φαίνεται πως ούτε τα βασανιστήρια που υπόφερε, ούτε οι μελλοντικές απειλές του τυράννου του κλόνισαν την πίστη και έτσι απτόητος περιμένει ακόμη χειρότερα μαρτύρια.
Ζ’. Οι δήμιοι με μανία και σκληρότητα καίουν με αναμμένες λαμπάδες το ολόγυμνο σώμα του, που φαίνεται έτσι η ανυπέρβλητη θυσία του για τον Εσταυρωμένο Χριστό. Ο Άγιος νικά και πάλι με την αδάμαστη θέληση και καρτερία του στον Κύριο.
Η’. Εδώ οι άγριοι βασανιστές του χρησιμοποιούν και μηχανικά μέσα για να φθάσουν στο κορύφωμα του μαρτυρίου του. Έχουν δέσει τον Άγιο πάνω σ’ ένα μάγκανο κι αυτό, καθώς περιστρέφεται, του συντρίβει τα κόκκαλα. Υποφέρει εκείνος αγόγγυστα, αλλά στο ωραίο πρόσωπό του είναι ζωγραφισμένη ανέκφραστη αγαλλίαση, γιατί υποφέρει για χάρη του Κυρίου.
Θ’. Ο Φανούριος ρίπτεται σε έναν λάκκο, για να γίνει βορά αγρίων θηρίων και οι δήμιοί του από πάνω παρακολουθούν να δούνε το τέλος του. Τα θηρία όμως έχουν κυριολεκτικά εξημερωθεί από τη χάρη του Θεού, γι’ αυτό τον περιτριγυρίζουν ήσυχα σαν αρνάκια και απολαμβάνουν θαυμάσια τη συντροφιά του.
Ι’. Οι δήμιοι δεν ικανοποιούνται από το προηγούμενο αποτέλεσμα και έτσι τον βγάζουν από τον λάκκο και τον καταπλακώνουν με έναν μεγάλο λίθο, βέβαιοι πια πως θα τον αποτελειώσουν. Τίποτε όμως δεν πετυχαίνουνε κι αυτή τη φορά..
ΙΑ’. Η σκηνή παρουσιάζει τον Άγιο μπροστά σε βωμό, όπου οι δήμιοί του τον προτρέπουν να θυσιάσει, βάζοντας στις παλάμες του αναμμένα κάρβουνα. Ο Φανούριος βγαίνει και από αυτή τη δοκιμασία νικητής και αυτό διακρίνεται από ένα διάβολο, που έχει τη μορφή δράκου, που πετά στον αέρα και κλαίει για την αποτυχία του.
ΙΒ’. Η τελευταία σκηνή είναι το τέλος του μαρτυρίου του, με τον Φανούριο ριγμένο σε ένα μεγάλο καμίνι να στέκεται όρθιος πάνω σ’ ένα σκαμνί και να τον περιζώνουν φλόγες και καπνοί. Ο Άγιος φαίνεται να προσεύχεται αδιάκοπα στον Θεό, χωρίς να εκφράζει κανένα παράπονο ή γογγυσμό κι έτσι άκαμπτος κι ανυποχώρητος πέταξε στα ουράνια, γεμάτος ικανοποίηση για όσα βάσανα υπέφερε για χάρη του Κυρίου.
3. Το χτίσιμο του ναού
Ο Μητροπολίτης τότε του νησιού, ο Νείλος, όταν μελέτησε επισταμένα την εικόνα που βρέθηκε, απεφάνθη πως ο Φανούριος ήταν ένας από τους σπουδαιότερους μεγαλομάρτυρες της Πίστεώς μας. Αμέσως έστειλε αντιπροσωπεία στον ηγεμόνα του νησιού και τον παρακαλούσε να του δώσει άδεια ν’ ανακαινίσει την εκκλησία. Όταν όμως ο ηγεμόνας αρνήθηκε, ο Μητροπολίτης μετέβη ο ίδιος προσωπικά στην Κωνσταντινούπολη και κατόρθωσε να εξασφαλίσει από τον Σουλτάνο την άδεια που ζητούσε. Επέστρεψε σύντομα στη Ρόδο και αναστήλωσε το ναό ακριβώς στην παλαιά θέση του, έξω από τα τείχη. Ο ναός σώζεται έως σήμερα και αποτελεί από τότε ιερό προσκύνημα όλων των Χριστιανών.
4. Στοιχεία από την εύρεση της εικόνας
Βλέποντας την εικόνα του Αγίου Φανουρίου που βρέθηκε στη Ρόδο, εξάγουμε πολλά αξιόλογα στοιχεία: 1. Διαβάζοντας στην εικόνα το όνομα του Αγίου συμπεραίνομε αμέσως, πως είναι ελληνικής καταγωγής. 2. Επίσης συμπεραίνομε πως οι γονείς του ήταν πολύ ευσεβείς, για να του δώσουν ένα τόσο χριστιανικό όνομα. 3. Ο νέος αυτός ακόμα θα ήταν πολύ μορφωμένος για να γίνει στην εποχή εκείνη στρατιωτικός. 4. Υπολογίζουμε ακόμα πως τα μαρτύρια του Αγίου Φανουρίου έγιναν τον 2ο ή 3ο μ.Χ. αιώνα, όταν οι διωγμοί των χριστιανών βρίσκονταν στο αποκορύφωμά τους. 5. Ο Φανούριος ολοφάνερα αποδεικνύεται πως ήταν Μεγαλομάρτυρας από τα πολλά και φοβερά μαρτύρια που υπέμεινε. 6. Βεβαιωνόμαστε επίσης πως ετιμάτο από τους πιστούς χριστιανούς από τα χρόνια του μαρτυρίου του σε χριστιανικούς ναούς, για να βρεθεί μάλιστα ένας τέτοιος ναός και στη Ρόδο. 7. Από την απεικόνιση του Αγίου φαίνεται πως ο Φανούριος μαρτύρησε σε νεαρά ηλικία.
5. Θαύματα του Αγίου
Ο Άγιος Φανούριος έχει επιτελέσει και επιτελεί πλήθος θαυμάτων στους πιστούς που επικαλούνται το όνομά του. Ένα μεγάλο θαύμα του που ιστορείται είναι το ακόλουθο:
Όταν η Κρήτη ήταν υποδουλωμένη στους Λατίνους (1204-1669 μ.Χ.), εκείνοι είχαν δικό τους Αρχιεπίσκοπο και προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να παρασύρουν τους κατοίκους του νησιού στον Καθολικισμό. Μεταξύ των καταπιεστικών μέτρων που έλαβαν προς τον σκοπό αυτό οι Λατίνοι, ήταν και η απαγόρευση χειροτονίας Ορθοδόξων ιερέων στην Κρήτη, οπότε οι Κρητικοί αναγκάζονταν να μεταβαίνουν στο νησί Τσιρίγο (Κύθηρα) για να χειροτονηθούν ιερείς από Ορθόδοξο Αρχιερέα, που έδρευε εκεί.
Κάποια εποχή λοιπόν ξεκίνησαν από την Κρήτη τρεις διάκονοι για το Τσιρίγο κι αφού εχειροτονήθησαν εκεί ιερείς, επέστρεφαν τρισευτυχισμένοι στο πολύπαθο τότε από τη σκλαβιά νησί τους. Κατά κακή τους τύχη Αγαρηνοί πειρατές τους συνέλαβαν στο πέλαγος, τους μετέφεραν στη Ρόδο, όπου τους πώλησαν σε τρεις διαφορετικούς Αγαρηνούς αφέντες. Η θέση των τριών ιερέων ήταν φρικτή κι όμως μια γλυκειά παρηγοριά ήλθε να απαλύνει το πικρό παράπονό τους. Έμαθαν πως στη Ρόδο ο Άγιος Φανούριος θαυματουργούσε και σε Εκείνον στήριξαν τις ελπίδες τους κι ολοένα προσεύχονταν και τον επικαλούνταν ο καθένας τους ξεχωριστά, για να τους λυτρώσει από την σκληρή αιχμαλωσία στους Αγαρηνούς.
Ζήτησε λοιπόν καθένας τους από τον αφέντη του, χωρίς να συνεννοηθούν μεταξύ τους, να του δώσει άδεια να μεταβεί στην εκκλησία για να προσκυνήσει την εικόνα του Αγίου Φανουρίου. Πήραν και οι τρεις τους με ευκολία την άδεια, προσκύνησαν με ευλάβεια την εικόνα του Αγίου βρέχοντας τη γη με τα δάκρυά τους γονατιστοί και με όλη τη δύναμη της ψυχής τους παρακαλούσαν τον Άγιο Φανούριο να μεσολαβήσει για να γλυτώσουν από τα χέρια των Αγαρηνών.
Αφού οι ιερείς αναχώρησαν ανακουφισμένοι από τον πόνο τους, ο Άγιος Φανούριος παρουσιάστηκε τη νύχτα και στους τρεις αφέντες τους και τους διέταξε να ελευθερώσουν τους σκλάβους ιερείς τους, διαφορετικά θα τους τιμωρούσε σκληρά. Οι Αγαρηνοί όμως άρχοντες θεώρησαν την επέμβαση του Αγίου σαν κάποια μαγεία, γι’ αυτό αλυσόδεσαν τους σκλάβους τους και άρχισαν να τους βασανίζουν με το χειρότερο τρόπο. Την άλλη όμως νύχτα ο Άγιος Φανούριος επενέβη πιο αποτελεσματικά, έλυσε τους τρεις ιερείς από τα δεσμά τους και τους υποσχέθηκε, πως θα τους ελευθέρωνε από τους Αγαρηνούς την άλλη μέρα. Φανερώθηκε και πάλι στους Αγαρηνούς και τους απείλησε αυτή τη φορά, πως αν δεν ελευθέρωναν το πρωί τους ιερείς, θα τους τιμωρούσε σκληρά.
Άγιος Φανούριος, Αίγινα
Το άλλο πρωί οι Αγαρηνοί αισθάνθησαν την τιμωρία, γιατί έχασαν όλοι το φως τους και το κορμί τους έμεινε παράλυτο. Έτσι αναγκάσθησαν να συμβουλευτούν τους συγγενείς τους, για να συζητήσουν το κακό που τους βρήκε. Όλοι δε οι άρχοντες αποφάσισαν να καλέσουν τους τρεις ιερείς, μήπως μπορούσαν να τους βοηθήσουν. Οι ιερείς την μόνη απάντηση που έδωσαν ήταν, πως αυτοί θα παρακαλούσαν τον Θεό τους και Εκείνος θα αποφάσιζε. Έτσι, την τρίτη νύχτα παρουσιάστηκε πάλι ο Άγιος Φανούριος στους Αγαρηνούς και τους ανακοίνωσε πως αν δεν έστελναν οι τρεις άρχοντες γραπτώς στο ναό του τη συγκατάθεσή τους για την απελευθέρωση των ιερέων, δεν θα ξανάβρισκαν ποτέ πια την υγεία τους.
Οι Αγαρηνοί τότε θέλοντας και μη έγραψαν το γράμμα που ζήτησε ο Άγιος Φανούριος και δήλωναν απερίφραστα πως παραχωρούσαν στους τρεις ιερείς την ελευθερία τους. Αυτές οι δηλώσεις τους κατατέθηκαν στον ιερό ναό του Αγίου. Πριν ακόμα επιστρέψει η αντιπροσωπεία των Αγαρηνών από το ναό, οι τυφλοί και παράλυτοι άπιστοι έγιναν εντελώς καλά με το θέλημα του Αγίου. Οι πλούσιοι Αγαρηνοί έδωσαν στους τρεις ιερείς όλα τα έξοδα του ταξιδιού τους κι αυτοί πριν αναχωρήσουν κατέφυγαν στην εκκλησία και αφού ευχαρίστησαν τον Άγιο για την απελευθέρωσή τους, αντέγραψαν πιστά την εικόνα του Αγίου Φανουρίου και την πήραν στην Κρήτη, όπου την τιμούσαν κάθε χρόνο με δοξολογίες και λιτανείες.
6. Η πίτα του Αγίου Φανουρίου
Η μεγάλη τιμή που τρέφουν οι χριστιανοί στον Άγιο Φανούριο, έγινε αιτία να δημιουργηθεί στο λαό το παραδοσιακό έθιμο της πίττας του Αγίου, της «Φανουρόπιτας». Η πίτα συνήθως είναι μικρή και στρογγυλή και γίνεται από καθαρό αλεύρι, ζάχαρη, κανέλλα, λάδι και αφού όλα αυτά τα υλικά ανακατευθούν, ζυμώνονται, μπαίνουν σε στρογγυλή φόρμα και η πίττα ψήνεται σε μέτρια θερμοκρασία στο φούρνο. Η πίτα γίνεται για να φανερώσει ο Άγιος σε κάποιον ένα συγκεκριμένο χαμένο αντικείμενο, κάποια δουλειά αν κάποιος είναι άεργος, κάποια χαμένη υπόθεση, την υγεία σε κάποιον άρρωστο και άλλα παρόμοια. Γενικά όμως γίνεται πάντοτε προς ευλογία και αγιασμό εκείνου που την ετοιμάζει και την οικογενείας του για να φανερώνει ο Άγιος πάντοτε στη ζωή τους το καλό και την οδό του Θεού.
Η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του Αγίου Φανουρίου του Μεγαλομάρτυρος στις 27 Αυγούστου. Ο άγιος Φανούριος είναι πολιούχος Άγιος ολόκληρης της νήσου Ρόδου.
Απολυτίκιον (Ήχος δ’ – Βασίλειον διάδημα)
Ουράνιον εφύμνιον εν γη τελείται λαμπρώς, επίγειον πανήγυριν νυν εορτάζει φαιδρώς Αγγέλων πολίτευμα, άνωθεν υμνωδίαις, ευφημούσι τους άθλους, κάτωθεν Εκκλησία την ουράνιον δόξαν. ην εύρες πόνοις και άθλοις τοις σοις, Φανούριε ένδοξε.
Κοντάκιον (Ήχος γ’ – Η Παρθένος σήμερον)
Ιερείς διέσωσας αιχμαλωσίας αθέου και δεσμά συνέθλασας δυνάμει Θεία, Θεόφρον, ήσχυνας τυράννων θράση γενναιοφρόνως, ηύφρανας Αγγέλων τάξεις Μεγαλομάρτυς, δια τούτο σε τιμώμεν, θείε οπλίτα, Φανούριε ένδοξε.
Μεγαλυνάριον
Τους ασπαζομένους την σην σεπτήν εικόνα εν πίστει και αιτούντας σην αρωγήν, Μάρτυς, κληρονόμους της Θείας Βασιλείας, Φανούριε, λιταίς σου πάντας ανάδειξον.
Άγιος Φανούριος, Αίγινα (Αύγουστος 2018)
Πηγή: impantokratoros.gr
kimintenia 