14 Σεπτεμβρίου
«Τον Σταυρόν Σου προσκυνούμεν Δέσποτα και την αγίαν Σου Ανάστασιν υμνούμεν και δοξάζομεν»
Η Παγκόσμια Ύψωση του Τιμίου Σταυρού αποτελεί έναν σπουδαίο εορτολογικό σταθμό του εκκλησιαστικού έτους. Στις 14 Σεπτεμβρίου σύμπασα η Ορθοδοξία τιμά τον Σταυρό του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως το «καύχημά» Της και η «δόξα» Της.
Η τιμή προς τον Τίμιο Σταυρό ανάγεται στους αποστολικούς χρόνους. Οι επιστολές του αποστόλου Παύλου είναι γεμάτες από χωρία με τα οποία ο μέγας απόστολος εξαίρει τον ρόλο του Σταυρού στην διαδικασία της σωτηρίας του κόσμου. Πρώτος ο Παύλος ομίλησε για την καύχηση του Σταυρού του Χριστού. Οι αποστολικοί Πατέρες ομιλούν και αυτοί με σεβασμό και τιμή προς το ιερό σύμβολο, μέσω του οποίου έγινε η καταλλαγή με το Θεό και επιτεύχθηκε η σωτηρία με την απολυτρωτική θυσία του Χριστού.
Μετά την αποκαθήλωση του νεκρού σώματος του Χριστού, ο τίμιος Σταυρός έμεινε στον Γολγοθά. Οι Ιουδαίοι τον πήραν και τον έριξαν σε έναν σκουπιδόλακκο. Μετά δε και την Ανάσταση του Κυρίου επίχωσαν με πέτρες και χώματα τον Πανάγιο τάφο Του, για να τον εξαφανίσουν. Όταν οι Ρωμαίοι κυρίευσαν την επαναστατημένη Ιερουσαλήμ, το 70 μ.Χ., κατέσκαψαν και ισοπέδωσαν όλη την πόλη και τα περίχωρά της. Αργότερα, κατά την ανοικοδόμησή της, στον τόπο όπου πρώτα βρισκόταν ο Πανάγιος τάφος, έχτισαν ναό της ειδωλολατρικής θεάς Αφροδίτης.
Ένεκα της μεγάλης σπουδαιότητας και πνευματικής αξίας του Τιμίου Σταυρού ο αυτοκράτορας Μέγας Κωνσταντίνος το έτος 326 μ.Χ. χρηματοδότησε αποστολή, με επικεφαλής την μητέρα του αγία Ελένη, προκειμένου να πάνε στα Ιεροσόλυμα και να βρούνε τον Τίμιο Σταυρό. Φτάνοντας εκεί η αγία Ελένη βρήκε επάνω στον Γολγοθά τον ειδωλολατρικό ναό της θεάς Αφροδίτης, τον οποίο γκρέμισε και άρχισε αμέσως τις ανασκαφές.
Η εύρεση του τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη
Κάποια στιγμή βρέθηκαν τρεις σταυροί. Η συγκίνηση υπήρξε μεγάλη, αλλά ποιος από τους τρεις ήταν του Κυρίου; Τότε ο επίσκοπος Ιεροσολύμων Μακάριος με αρκετούς Ιερείς, αφού έκανε δέηση, άγγιξε τους σταυρούς στο σώμα μιας γυναίκας που είχε πεθάνει προ ολίγου. Όταν ήλθε η σειρά και άγγιξε τον τρίτο σταυρό, η γυναίκα αμέσως αναστήθηκε. Έτσι κατάλαβαν ότι ο τρίτος σταυρός ήταν ο Τίμιος και Ζωοποιός Σταυρός.
Η είδηση της ευρέσεως του Τιμίου Ξύλου διαδόθηκε σαν αστραπή σε όλα τα μέρη της Ιερουσαλήμ, αλλά και πέραν από αυτή. Πλήθη πιστών άρχισαν να συρρέουν για να αγγίξουν και να προσκυνήσουν τον Σταυρό του Κυρίου. Επειδή όμως ο συνωστισμός ήταν μεγάλος και πολλοί δεν κατάφεραν καν να δουν τον Τίμιο Σταυρό, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Μακάριος ύψωσε τον Σταυρό του Κυρίου μέσα στο Ναό σε μέρος υψηλό, για να μπορέσουν να τον δουν και να τον προσκυνήσουν όλοι.
Η αγία Ελένη με τη συνοδεία της, κατά την επιστροφή προς την Κωνσταντινούπολη, πέρασε και από την Κύπρο. Έχτισε Ναούς και Μοναστήρια αφιερωμένα στον Τίμιο Σταυρό, ενώ άφησε τεμάχια από το Τίμιο Ξύλο προς ευλογία και αγιασμό των πιστών. Γνωστότερη είναι η Μονή Σταυροβουνίου. Μάλιστα, κατά την παράδοση, η ίδια η αγία Ελένη συμμετείχε στο κτίσιμο της Μονής αυτής. Η Αγία δώρισε στη Μονή τεμάχιο του Τιμίου Σταυρού. Επίσης άλλη μια τέτοια γνωστή Μονή είναι του Τιμίου Σταυρού στο Όμοδος, όπου πέραν του τεμαχίου Τιμίου Ξύλου, υπάρχει και μέρος από το σχοινί με το οποίο έδεσαν τον Χριστό. Ακόμη στην εκκλησία Τιμίου Σταυρού στα Λεύκαρα υπάρχει τεμάχιο από τον Τίμιο Σταυρό.
Το 614 μ.Χ., όταν ο Πέρσης βασιλιάς Χοσρόης Β’ (590- 628) κατέλαβε την Αγία Πόλη, άρπαξε το τίμιο Ξύλο και το μετέφερε στην Περσία. Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα ο βυζαντινός αυτοκράτορας Ηράκλειος (610- 641) νίκησε τους Πέρσες και πήρε πίσω τον Σταυρό του Κυρίου. Στις 14 Σεπτεμβρίου του 628 μ.Χ. ο Ηράκλειος έφερε τον τίμιο σταυρό στον ναό της Αναστάσεως των Ιεροσολύμων, όπου τον ύψωσε ο πατριάρχης άγιος Ζαχαρίας (609-631). Από τότε επικράτησε σε Ανατολή και Δύση η εορτή της Υψώσεως του τιμίου Σταυρού ως λαμπρή πανήγυρις.
Αυτήν, λοιπόν, την Ύψωση του Σταυρού καθιέρωσαν οι άγιοι Πατέρες να γιορτάζουμε στις 14 Σεπτεμβρίου, για να μπορέσουμε κι εμείς να υψώσουμε μέσα στις ψυχές μας τον Σταυρό του Κυρίου μας, που αποτελεί το κατ’ εξοχήν «όπλον κατά του διαβόλου». Ο Σταυρός του Χριστού είναι το σύμβολο της πίστεώς μας. Είναι το καύχημα και η δόξα του Χριστιανισμού. Είναι «ημών η βοήθεια, βασιλέων κραταίωμα, σθένος δικαίων, ιερέων ευπρεπεια …», κατά την υμνολογία της εορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.
Είθε ο Σταυρός του Κυρίου να αποτελεί το στήριγμα και τη βοήθεια στον καθημερινό πνευματικό και βιοτικό μας αγώνα και στην άρση του δικού μας σταυρού.
Ἀπολυτίκιον (Κατέβασμα) (Ἦχος α’)
Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου, νίκας τοῖς Βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος καὶ τὸ σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα.
Κοντάκιον (Ἦχος δ’. Αὐτόμελον)
Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ ἑκουσίως, τῇ ἐπωνύμῳ σου καινὴ πολιτεία, τοὺς οἰκτιρμούς σου δώρησαι, Χριστὲ ὁ Θεός, Εὔφρανον ἐν τῇ δυνάμει σου, τοὺς πιστοὺς Βασιλεῖς ἡμῶν, νίκας χορηγῶν αὐτοῖς, κατὰ τῶν πολεμίων, τὴν συμμαχίαν ἔχοιεν τὴν σήν, ὅπλον εἰρήνης, ἀήττητον τρόπαιον.
Κάθισμα (Ἦχος πλ. δ’. Τὸ προσταχθὲν)
Ἐν Παραδείσῳ με τὸ πρίν, ξύλον ἐγύμνωσεν, οὗπερ τῇ γεύσει, ὁ ἐχθρὸς εἰσφέρει νέκρωσιν, τοῦ Σταυροῦ δὲ τὸ ξύλον, τῆς ζωῆς τὸ ἔνδυμα, ἀνθρώποις φέρον, ἐπάγη ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ κόσμος ὅλος ἐπλήσθη πάσης χαρᾶς· ὃν ὁρῶντες ὑψούμενον, Θεῷ ἐν πίστει λαοί, συμφώνως ἀνακράξωμεν· Πλήρης δόξης ὁ οἶκός σου. (Δίς)
Ἕτερον Κάθισμα (Ἦχος πλ. δ’. Τὸ προσταχθὲν)
Προδιετύπου μυστικῶς πάλαι τῷ χρόνῳ, ὁ Ἰησοῦς ὁ τοῦ Ναυῆ, Σταυροῦ τὸν τύπον, ὡς τὰς χεῖρας ἐξέτεινε σταυροφανῶς Σωτήρ μου· καὶ ἔστη ὁ ἥλιος ἕως ἐχθρούς, ἀνεῖλεν, ἀνθισταμένους σοι τῷ Θεῷ· νῦν δὲ οὗτος ἐσκότισται, ἐπὶ Σταυροῦ σε ὁρῶν, θανάτου κράτος λύοντα, καὶ τὸν ᾍδην σκυλεύοντα.
Ἕτερον Κάθισμα (Ἦχος πλ. β’)
Μόνον ἐπάγη τὸ ξύλον Χριστὲ τοῦ Σταυροῦ σου, τὰ θεμέλια ἐσαλεύθη τοῦ θανάτου Κύριε· ὃν γὰρ κατέπιε πόθῳ ᾍδης, ἀπήμεσε τρόμῳ· ἔδειξας ἡμῖν τὸ σωτήριόν σου Ἅγιε, καὶ δοξολογοῦμέν σε, Υἱὲ Θεοῦ, ἐλέησον ἡμᾶς. (Δίς)
Ἕτερον Κάθισμα (Ἦχος α’. Τοῦ λίθου σφραγισθέντος)
Τοῦ Σταυροῦ σου τὸ ξύλον προσκυνοῦμεν Φιλάνθρωπε, ὅτι ἐν αὐτῷ προσηλώθης ἡ ζωὴ τῶν ἁπάντων· Παράδεισον ἠνέῳξας Σωτήρ, τῷ πίστει προσελθόντι σοι Ληστῇ· καὶ τρυφῆς κατηξιώθη, ὁμολογῶν σοι, Μνήσθητί μου Κύριε. Δέξαι ὥσπερ ἐκεῖνον καὶ ἡμᾶς, κραυγάζοντας· Ἡμάρτομεν, πάντες τῇ εὐσπλαγχνίᾳ σου, μὴ ὑπερίδῃς ἡμᾶς. (Δίς)
Ὁ Οἶκος
Ὁ μετὰ τρίτον οὐρανὸν ἀρθεὶς ἐν Παραδείσῳ, καὶ ῥήματα τὰ ἄρρητα καὶ θεῖα, ἃ οὐκ ἐξὸν γλώσσαις λαλεῖν, τὶ τοῖς Γαλάταις γράφει, ὡς ἐρασταὶ τῶν Γραφῶν, ἀνέγνωτε καὶ ἔγνωτε. Ἐμοί, φησί, καυχᾶσθαι μὴ γένοιτο, πλὴν εἰ μὴ ἐν μόνῳ τῷ Σταυρῷ τῷ τοῦ Κυρίου, ἐν ᾧ παθών, ἔκτεινε τὰ πάθη. Αὐτὸν οὖν καὶ ἡμεῖς βεβαίως κρατῶμεν τοῦ Κυρίου τὸν Σταυρὸν καύχημα πάντες· ἔστι γὰρ σωτήριον ἡμῖν τοῦτο τὸ ξύλον, ὅπλον εἰρήνης ἀήττητον τρόπαιον.
Ρένος Κωνσταντίνου, Θεολόγος
Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Κωνσταντίας – Αμμοχώστου, σε: imconstantias.org.cy
kimintenia 