Η ιερά μονή Αγίων Αναργύρων Καστοριάς

Ἅγιοι Ἀνάργυροι καὶ θαυματουργοί,
ἐπισκέψασθε τὰς ἀσθενείας ἡμῶν,
δωρεὰν ἐλάβετε, δωρεὰν δότε ἡμῖν
(Ἀπολυτίκιον)

Η Μονή των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού βρίσκεται στο χωριό Μελισσότοπος, 26 χλμ. από την Καστοριά, σε υψόμετρο 870 μ., και είναι η παλαιότερη Μονή του Νομού. Η πρώτη Μονή, αφιερωμένη στον Άγιο Παντελεήμονα, ιδρύθηκε την εποχή του Αλέξιου Α’ Κομνηνού (1080).

Το 1457, μόλις λίγα χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, η Μονή ανασυστάθηκε από τους μοναχούς Κοσμά και Δαμιανό και αφιερώθηκε στους Αγίους Αναργύρους των οποίων τα ονόματα έφεραν. Φεύγοντας οι δύο μοναχοί από τη Βασιλεύουσα, κατάφεραν να πάρουν μαζί τους το τέμπλο του ιερού ναού της Παναγίας των Βλαχερνών, το οποίο εγκατέστησαν στη Μονή και κοσμεί το Καθολικό της μέχρι σήμερα. Μετά την καταστροφή του μοναστηριού το 1734 από επιδρομές τουρκαλβανών, η Μονή ανακατασκευάζεται το 1754 από τον μοναχό Γεράσιμο (από τη Σίφνο). Στα τέλη του 1774 φιλοξενείται εδώ ο Κοσμάς Αιτωλός όπως μαρτυρείται από μια μαρμάρινη επιγραφή στο προαύλιο.

Το 1858, ανεγέρθη ο νέος ναός των Αγίων, τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με ανάγλυφες παραστάσεις από πέτρα και μάρμαρο και ξυλόγλυπτο τέμπλο με εικόνες του 1763. Το μοναστήρι γνώρισε μεγάλη ακμή τον 19ο αιώνα, διατηρούσε σημαντική βιβλιοθήκη με μοναδικά χειρόγραφα και βιβλία ως το 1947 (εποχή του Εμφυλίου Πολέμου) οπότε καταστράφηκε από πυρκαγιά.

Το 1987 η Μονή επεκτείνεται με την ανέγερση πλήθους παρεκκλησιών και οικοδομημάτων. Στην είσοδο προς τον μοναστηριακό χώρο υψώνονται 2 διώροφοι πέτρινοι πυργίσκοι που οδηγούν σε μεγάλο περίβολο γύρω από τον οποίο διατάσσονται διάφορα κτίσματα, όπως κελιά και ξενώνες καθώς και το κουβούκλιο του ιερού αγιάσματος της Παναγίας. Δεξιά της εσωτερικής αυλής διακρίνονται το αρχονταρίκι και ο πέτρινος ναός (βασιλική με τρούλο) της Ζωοδόχου Πηγής. Στη νότια πτέρυγα του μοναστηριού εντοπίζεται ο ναός του Αγίου Νεκταρίου (σε κεραμιδί απόχρωση), που ασκήτεψε στη Μονή μετά το 1460. Η νέα βιβλιοθήκη, που λειτουργεί από το 2001, θεωρείται από τις μεγαλύτερες της Δυτικής Μακεδονίας σε θεολογικά βιβλία και σε αρχείο εντύπων. Η Μονή εορτάζει την 1η Νοεμβρίου.

Νίκη Καλοπαίδη