kimintenia

Ο λογοτέχνης Νάνος Βαλαωρίτης, εμβληματική φυσιογνωμία των ελληνικών γραμμάτων, γεννήθηκε στις 5 Ιουλίου 1921, στη Λωζάννη της Ελβετίας, όπου ο πατέρας του υπηρετούσε ως διπλωμάτης. Σπούδασε φιλολογία και νομικά στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Λονδίνου και Σορβόννης. Από το 1944 έως το 1953 έζησε στην Αγγλία, όπου δημοσίευσε άρθρα και ήταν ο πρώτος που μετέφρασε εκτενώς Έλληνες ποιητές της γενιάς του ’30 (Σεφέρη, Ελύτη, Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο, Γκάτσο). Το 1947 εξέδωσε την πρώτη ποιητική συλλογή του και, έκτοτε, ακολούθησε πληθώρα ποιητικών συλλογών, πεζογραφημάτων, δοκιμίων και κριτικών παρεμβάσεων. Ο Βαλαωρίτης ανέπτυξε έντονη και διαρκή δράση ως δημιουργός και επιμελητής περιοδικών εκδόσεων, ανθολόγος και μεταφραστής. Μετά το 1953 έζησε στο Παρίσι, όπου συναναστράφηκε καλλιτέχνες του σουρεαλισμού. Το 1960, ο Βαλαωρίτης επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου διηύθυνε το περιοδικό «Πάλι» (1964-1966), το οποίο είχε εμφανώς μοντερνιστικό και υπερρεαλιστικό χαρακτήρα. Από το 1968 έως το 1993 δίδαξε συγκριτική λογοτεχνία και δημιουργική γραφή στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο. Από το 1989 έως το 1995 ο Βαλαωρίτης διηύθυνε, μαζί με τον ποιητή Αντρέα Παγουλάτο, το περιοδικό «Συντέλεια». Το 1959 αποποιήθηκε το Β’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Το 1983 τιμήθηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1998 με το Κρατικό Βραβείο Χρονικού – Μαρτυρίας. Το 2004 έλαβε το Βραβείο του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το ποιητικό έργο του και το 2009 τιμήθηκε με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. Βιβλία του Βαλαωρίτη εκδόθηκαν στο εξωτερικό, σε αγγλικές και γαλλικές μεταφράσεις. Ο Νάνος Βαλαωρίτης απεβίωσε στις 12 Σεπτεμβρίου 2019.

Όλο το 24ωρο
Νάνος Βαλαωρίτης

Μισός αιώνας απογεύματα με τη γιαγιά μου
Σύννεφα σαύρες παρδαλές και άλλα τέρατα
Κορίτσια ελαφρόμυαλα σαν τα σπουργίτια
Με βάδισμα ενοχοποιητικό μες στα παλτά τους
Ένα σεντόνι ερημιάς πάνω στο πρόσωπό μου
Συναντήσεις καθημερινές σαν γκρεμισμένες εκκλησίες
Λιμουζίνες με περίεργες βλοσυρές εκφράσεις στο τιμόνι
Άγνωστοι στις γωνίες των δρόμων περιμένοντας
Άγνωστες που περνάνε στον πληθυντικό
Ζαχαροπλαστεία γεμάτα ερωτηματικές ματιές
Φάρμακα αντίδοτα για αισθήματα ασφυξίας
Ώρες που δεν ξανάρχονται και καφενεία φαντάσματα
Ξύπνημα πρωινό βαρύ ασήκωτο ή ευδιάθετο
Ξεκίνημα για μιας καρδιάς την πόρτα τη στενή
Αλλά κανείς στο σπίτι που είπανε πως έμενε
Τρελή Σουηδέζα με μάτια σα φανάρια
Αγώνες για τη Δημοκρατία αγώνες δρόμου και αγωνία
Μισός αιώνας παρά τέταρτο και κάτι ακόμα παραλίγο επάνω μου.

Κουράστηκα να σ’ αγαπώ

Θέλω να με βγάλουν στο σφυρί
θέλω να μπω στη φυλακή
θέλω νάμαι όπως την Κυριακή
που τρώμε όλοι ένα γλυκό

θέλω να γίνω χρυσοχόος
με χρυσόσκονη να σε χρυσίσω
θέλω να πάμε στην Αμερική
να γνωρίσουμε τον κύριο Κροίσο

θέλω να ταξιδέψω στην Ινδία
να καώ στη νεκρική πυρά
ψέλνοντας μια σούτρα βουδική
στον Γάγγη να ρίξουν τα οστά

θέλω ν’ ανεβώ τον Αμαζόνιο
αντίθετα στο ρεύμα – να φαγωθώ
από ένα σαρκοβόρο τροπικό φυτό
ψελλίζοντας μια σολομονική

θέλω να σε δω βαθειά στα μάτια
έλεος να σου πω σταμάτα
κι ας λουστώ για δεύτερη φορά
στον καταρράχτη Νιαγάρα

θέλω ν’ αναμετρηθώ με τη σκιά
που πάντοτε σ’ ακολουθεί
ν’ αρμενίσω με λευκά πανιά
στην Ευρώπη με τα συνδικάτα

θέλω ν’ αναληφθώ στα επουράνια
να μη σε ξανασκεφτώ ποτέ μου
να κάτσω δίπλα στον Αρχάγγελο
να διαβάζουμε φτηνά ρομάντσα

(Αθήνα, 21 Απριλίου 2005)

Η Πολιορκία

Πολιορκούμεθα λοιπόν
Πολιορκούμεθα από ποιον; Από σένα κι από μένα, απ’ τον τάδε και τον δείνα.

Πολιορκούμεθα στενά Από σύνορα, τελωνεία, ελέγχους διαβατηρίων, την Ιντερπόλ, τη στρατιωτική Αστυνομία, τα τανκς, τη ρητορεία, τη βλακεία
Απ’ τα παράσημα, τις στολές, τους εκφωνηθέντας λόγους
Τις υποσχέσεις, τις ψευτιές, την κουτοπονηριά.

Τη δήθεν αγανάκτηση των ιθυνόντων, την υποκρισία
Την τηλεόραση, τη ραδιοφωνία, τα σαπούνια, τ’ απορρυπαντικά
Τις διαφημίσεις, τον τουρισμό, τα οργανωμένα ταξίδια, τις κρουαζιέρες
Τις γκαζιέρες, τα ψυγεία, τις κατασκηνώσεις, τους προσκόπους
Τ’ άρθρα για την εκπαίδευση, την πολυκοσμία, τη σκόνη, τις ποιητικές συλλογές
Την έλλειψη ύδατος, τα λιπάσματα, τα νεύρα, την κακή χώνεψη, τη φαλάκρα.

Τους εφοπλιστές, το ποδόσφαιρο, τα λεωφορεία, την ακρίβεια, τις παθήσεις της σπονδυλικής στήλης
Τη γραφειοκρατία, την καθυστέρηση, τις διαβεβαιώσεις
Τις κριτικές, την εκκλησία, τα βασανιστήρια, τους καιροσκόπους.

Την υποψία, τους κατατρεγμούς, το φόβο, τη θρασύτητα, τους διαγωνισμούς Καλλονής, την έλλειψη χρημάτων, την έλλειψη δικαιωμάτων.

Πολιορκούμεθα από τους βάναυσους, τους άναρθρους, από τις μαύρες σκέψεις μας
Από τον εαυτό μας. Κι απ’ ό,τι άλλο βάλει ο νους σας πολιορκούμεθα στενά.

Κυριακή

Περίεργα πρόσωπα έχουν οι άνθρωποι της Κυριακής
σαν όλοι να ξέρουν κάτι που δε μου έχουν πει
σα να συνωμοτούν χωρίς εμένα.

Περίεργα πρόσωπα έχουν οι άνθρωποι της Κυριακής
σα να ‘δαν κάτι που εγώ δεν έχω δει
ίσως είναι που έχουν τόσα χρώματα πάνω τους.

Και φαίνονται κάπως γιορτινοί
ενώ εγώ πάντα άσπρη και χλωμή.
Σα να ‘ναι η πρώτη Κυριακή που βγήκα στη ζωή
και μοιάζω μόνο με καμβά μπροστά σε πίνακες
ολοκληρωμένους.

Ποια θάλασσα

Πες μου πού πήγε ο Αύγουστος με τα καμπαναριά του
Το γέλιο σου που γέμιζε το σπίτι μας βροχή
Τώρα μας δίνει ο άνεμος γυμνή την αγκαλιά του
Ω πρόσωπο που σκέπασε με μάρμαρο τη γη

Πόσα σβησμένα βλέμματα κοιτάνε όταν κοιτάζεις
Πόσα δεμένα στόματα μιλάνε όταν μιλάς
Ήταν του ήλιου η δύναμη το ρόδο που ωριμάζει
Κλειστά παραθυρόφυλλα τα στήθια που αγαπάς

Είναι καρδιές που μάθαμε σαν γράμματα ανοιγμένα
Είναι τραπέζια όπου κανείς δε θα καθίσει πια
Μια μουσική πανάκριβη που γράψανε για σένα
Τόσες χιλιάδες δάχτυλα για τελευταία φορά

Εσάς που πήρε ο θάνατος βαριά στα δάχτυλά του
Από τα μάτια σας η αυγή πηγάζει σαν νερό
Άστρα σε κάθε μέτωπο και φως τ’ ανάστημά του
Καμιά ζωή δε γράφεται χωρίς το δάκρυ αυτό

Ακουμπισμένες δυο εποχές η μια κοντά στην άλλη
Ω πρόσωπο που φώτισε μια μακρινή αστραπή
Ποια θάλασσα ποια θάλασσα θα `ναι αρκετά μεγάλη
Για να χωρέσει τον καημό που μάζεψ’ η ψυχή;

Σα μυθικό τριαντάφυλλο μια νύχτα ο κόσμος κλείνει
Είναι η πόρτα όπου κανείς δε θα περάσει πια
Είναι του δήμιου η ταραχή του ήρωα η γαλήνη
Ο ποταμός που κύλησε σαν έσπασε η καρδιά.