Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος Β’
(φωτ. Νίκος Μαγγίνας, megali-ekklisia.blogspot.gr)
Στον χαιρετισμό του κατά τη διάρκεια της φετινής τελετής αποφοίτησης στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κκ. Βαρθολομαίος αναφέρθηκε στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και στον τρόπο με τον οποίο η Ορθοδοξία προσεγγίζει το παγκόσμιο οικολογικό πρόβλημα. Όπως χαρακτηριστικά τόνισε: «Το σύγχρονο, παγκόσμιο οικολογικό πρόβλημα έχει σαφή ανθρωπογενή αίτια. Η εξουσιαστική σχέση μας προς την Κτίση είναι αποτέλεσμα της αλλοτρίωσής μας από τον Θεό. Δεν είναι δυνατόν να έχουμε αυθεντική πίστη εις τον Θεό και να καταστρέφουμε την καλή Δημιουργία του. Το μέλλον μας είναι οικολογικό και κοινωνικό σε ακατάλυτη συνάφεια. Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι η οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη δεν σημαίνει αυτονοήτως και πρόοδο».
«καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὰ πάντα, ὅσα ἐποίησε, καὶ ἰδοὺ καλὰ λίαν…» (Γεν. α’,31)
Ο κ. Βαρθολομαίος αναγορεύτηκε κατά τη διάρκεια της τελετής σε επίτιμο καθηγητή περιβαλλοντικής επιστήμης του Perrotis College της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής. Στον χαιρετισμό του, ανέφερε ότι το «σύγχρονο, παγκόσμιο, οικολογικό πρόβλημα έχει σαφή ανθρωπογενή αίτια», με εμφανείς τις συνέπειες, όπως ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, καταστροφή των δασών και της βιοποικιλότητας, ρύπανση της ατμόσφαιρας και των θαλασσών και άλλες πολλές φυσικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Υπογράμμισε ότι στα 32 χρόνια της Πατριαρχείας του, με αφορμή το περιβάλλον, διοργανώθηκαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο επιστημονικά συνέδρια, διαθρησκειακά συμπόσια, συναντήσεις, δράσεις, με στόχο την ευαισθητοποίηση των ανθρώπων για το περιβάλλον και για την προστασία της φύσης.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο στο Φανάρι
«Το Οικουμενικό Πατριαρχείο υπήρξε η πρώτη χριστιανική εκκλησία, η οποία αντέδρασε ενώπιον της οικολογικής κρίσης», είπε ο κ. Βαρθολομαίος, χαρακτηρίζοντας την καταστροφή της φύσης ως «αμαρτία». Τόνισε πως οικολογικές πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου αναγνωρίστηκαν διεθνώς και τα μηνύματα του, όπως και πολλές από τις δράσεις του για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ενέπνευσαν άλλες θρησκείες, κυβερνήσεις, οικολογικά κινήματα κ.ά.
«Η ίδια η ζωή της Εκκλησίας, η Πίστη, η Θεία Λατρεία, η Θεία Ευχαριστία, ο μοναχισμός και η ασκητική ζωή, η φιλανθρωπία, ο κοινοτικός τρόπος του βίου, η εκκλησιαστική τέχνη, όλα αυτά έχουν οικο-φιλική υφή και αναφορά. Είναι εφαρμοσμένη οικολογία», τόνισε ο Οικουμενικός Πατριάρχης και συνέχισε: «Η εκκλησιαστική ζωή είναι νίκη εναντίον των αλλοτριωτικών δυνάμεων, οι οποίες συντελούν στην καταστροφή της κτήσης, όπως η πλεονεξία, ο καταναλωτισμός, ο ατομοκεντρισμός, η απληστία, η μετατροπή της φύσης σε χρήσιμο υλικό κ.ά. Για τον λόγο αυτό οφείλουμε να υπογραμμίσουμε ότι τα οικολογικά ενδιαφέροντα της Ορθοδόξου Εκκλησίας δεν είναι περιστασιακή αντίδραση στην τρέχουσα κρίση. Το οικολογικό πρόβλημα υπήρξε απλώς η αφορμή για ν’ αναδείξει η Εκκλησία αυτή τη σημαντική διάσταση της ζωής και του ήθους της. Ανέκαθεν η Ορθοδοξία ήταν, θα λέγαμε, η «πράσινη» Εκκλησία».
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης επεσήμανε ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία ανέδειξε μέσα από τα μηνύματά της, ότι «το περιβαλλοντικό πρόβλημα έχει πνευματική και ηθική διάσταση» και, μέσα από τη θεολογική της προσέγγιση, αποκάλυψε «άγνωστα αίτια της οικολογικής κρίσης και δυνατότητες εξόδου από αυτήν». «Διακηρύξαμε επίσης ότι οι μεγάλες θρησκείες, αξιοποιώντας τις οικοφιλικές παραδόσεις τους, μπορούν και συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση», πρόσθεσε. «Η εξουσιαστική σχέση μας προς την Κτίση είναι αποτέλεσμα της αλλοτρίωσής μας από τον Θεό. Δεν είναι δυνατόν να έχουμε αυθεντική πίστη εις τον Θεό και να καταστρέφουμε την καλήν Δημιουργία του», συνέχισε ο Οικουμενικός Πατριάρχης και υπογράμμισε: «Σήμερα, όπως λέγεται, εκτυλίσσεται ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος εναντίον της φύσης. Οι επιπτώσεις της οικολογικής κρίσης αγγίζουν την ποιότητα της ζωής μας, αλλά και την ίδια την επιβίωσή μας στον πλανήτη Γη. Η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί πλέον μελλοντικό σενάριο, αλλά μια επώδυνη, απτή πραγματικότητα».
Ο κ. Βαρθολομαίος ανέφερε ότι «η “γεωκτονία” συνεχίζεται και σήμερα, με αθέμιτες πρακτικές, καθώς παραβλέπεται ή υποτιμάται το τεράστιο διακύβευμα για το περιβάλλον και για τη ζωή των ανθρώπων, εν ονόματι γεωπολιτικών σχεδιασμών και οικονομικών συμφερόντων». Σημείωσε ότι «δεν αρκούν μόνον οι πολιτικές αποφάσεις, οι κρατικές παρεμβάσεις, οι διεθνείς συμφωνίες για το Κλίμα, οι αντιδράσεις των κινημάτων, για ν’ αναστραφεί η πορεία των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής», επισημαίνοντας τις θετικές επιδράσεις της Εκπαίδευσης στην περιβαλλοντική διαπαιδαγώγηση και αφύπνιση των νέων και στην καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης.
«Απαιτείται μια οικολογική αφύπνιση, μια “κοπερνίκεια” στροφή στην αξιολογία μας, ριζική αλλαγή νοοτροπίας, ανάπτυξη ενός νέου ήθους. Διαφορετικά θα θεραπεύουμε περιστασιακά τα συμπτώματα», είπε ο κ. Βαρθολομαίος και επεσήμανε: «Το μέλλον μας είναι οικολογικό και κοινωνικό σε ακατάλυτη συνάφεια». «Η οδός προς ένα βιώσιμο μέλλον είναι η αειφόρος ανάπτυξη», συνέχισε ο Οικουμενικός Πατριάρχης. «Στους όρους αυτής της πορείας ανήκουν η οικολογική οικονομία, η αλλαγή στην παραγωγή και τη χρήση της ενέργειας, στη γεωργική και βιομηχανική παραγωγή, στις μεταφορές και στις μετακινήσεις. Νέα καταναλωτικά πρότυπα είναι αναγκαία. Επίσης, η συνειδητοποίηση, ότι η οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη δεν σημαίνει αυτονοήτως και πρόοδο».
Ο κ. Βαρθολομαίος εξήρε και την περιβαλλοντική κατεύθυνση των σπουδών της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής και του «Perrotis College» και την επιστημονική διδασκαλία της για την πρωτογενή παραγωγή με σεβασμό προς το περιβάλλον, λέγοντας: «Αυτός είναι ο οικολογικός μονόδρομος (η αειφόρος ανάπτυξη) για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Αυτή είναι και η δική σας πορεία, αγαπητοί νέοι και το περιεχόμενο της ευθύνης σας. Με έμπνευση και με οδηγό αυτή τη σχολή, την οποία επιλέξατε για τις σπουδές της. Επαινούμε τον οικοφιλικό προσανατολισμό της, τα πολυδιάστατα προγράμματα σπουδών, τοn συνδυασμό επιστημονικής γνώσης, έρευνας και έμφασης στην πράξη και στις συνεργασίες. Ο Πατριάρχης σας, είναι βέβαιος ότι στο μέλλον, εσείς θα ανήκετε στην οικολογική πρωτοπορία».
Τον κ. Βαρθολομαίο προλόγισε ο πρόεδρος της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής, Τζεφ Λάνσντεϊλ, επισημαίνοντας τη σημαντική συμβολή του Οικουμενικού Πατριάρχη στην αφύπνιση της οικολογικής συνείδησης σε παγκόσμιο επίπεδο και για τις διεθνείς δράσεις και παρεμβάσεις του για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και τονίζοντας την παγκόσμια επίδραση που ασκεί, ως πρότυπο και ως προσωπικότητα, στις προσπάθειες για τη διάσωση και την προστασία του περιβάλλοντος. Στην τελετή αποφοίτησης παραβρέθηκαν μητροπολίτες και κληρικοί της περιοχής και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, εκπρόσωποι των τοπικών αρχών, πρώην υπουργοί και βουλευτές, καθηγητές, γονείς και σπουδαστές της σχολής κ.ά.
Η Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης – Κύτταρο αρωγής
και αποκατάστασης στις δύσκολες ώρες της προσφυγιάς
Η Αμερικανική Γεωργική Σχολή το 1923
Το 1923, όταν η «British Society of Friends» (Βρετανική Εταιρεία Φίλων) των Κουακέρων έφθασε στη Θεσσαλονίκη, έστησε την έδρα και το αρχηγείο της στην «Κιβωτό» της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής και με την πρόσληψη ειδικευμένων γιατρών συνέβαλε με συστηματικό τρόπο στην αποκατάσταση των προσφύγων. Η «Κιβωτός», ένα κτήριο με παράξενο σχήμα, στέγαζε ανθρώπους, ζώα και την παραγωγή της Σχολής. Από εκεί προμήθευαν οι μαθητές της σπόρους σιτηρών στους πρόσφυγες για να τους καλλιεργήσουν και εκεί φυλασσόταν μέρος της συγκομιδής που επέστρεφαν οι ωφελούμενοι για να δοθεί στη συνέχεια σε άλλους που είχαν ανάγκες.
Οι Κουακέροι ανέλαβαν πολλά από τα προγράμματα που είχαν εγκαινιάσει οι μαθητές και το προσωπικό της Σχολής από τις πρώτες μέρες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτέλεσε ο Arthur Bertholf, ο οποίος ήταν καθηγητής μαθηματικών στη Σχολή και εργάστηκε συστηματικά με του Κουακέρους για την οργάνωση προγραμμάτων αρωγής. Μαθητές -πρόσκοποι της Σχολής, υπό την καθοδήγησή του, εξορμούσαν με αποστολή τον δανεισμό σπόρων σιταριού στους πρόσφυγες. Το 1923, το 76% των αγροτών στη Μακεδονία απασχολούνταν στην καλλιέργεια δημητριακών, κυρίως σιταριού, μιας και αυτό είχε ταχύτερη απόδοση.
Η Γεωργική Σχολή τηρούσε αυστηρά τον κανόνα να μην χαρίζει τίποτε απ’ ευθείας, αλλά να προσφέρει εργασία ή να δανείζει προμήθειες, με τον όρο ότι πρόσφυγες θα ξεπλήρωναν το δάνειο σε είδος, όπως τους είχε δοθεί. Οι μεγαλύτεροι μαθητές παρέδιδαν τους σπόρους σιταριού στους πρόσφυγες αγρότες, οι οποίοι την εποχή της συγκομιδής επέστρεφαν την ποσότητα που είχαν δανειστεί. Οι σπόροι που επιστρέφονταν, δανείζονταν σε άλλους πρόσφυγες και με τον τρόπο αυτό ωφελούνταν περισσότερες οικογένειες.
Μαθήτριες στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης (φωτογραφία αρχείου)
Η «Κιβωτός» κατασκευάστηκε με χρήματα που δώρισε η «Bible Lands Mission Aid Society» (BLMAS) και έγινε ο χώρος όπου φυλασσόταν η παραγωγή. Ο λόγος που ονομάστηκε «Κιβωτός» ήταν το παράξενο σχήμα της και το γεγονός πως στέγαζε ανθρώπους, ζώα και την παραγωγή της Σχολής. Μέχρι το 1924, η Αμερικανική Γεωργική Σχολή, σε συνεργασία με τη Society of Friends, την BLMAS και την Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών εργαζόταν σε μία ακτίνα περίπου 50 χιλιομέτρων από τις εγκαταστάσεις της, όπου εντάσσονταν 50 χωριά με συνολικά 300 οικογένειες.
Οι μαθητές της Σχολής, οι οποίοι είχαν υπό την «εποπτεία» τους τις οικογένειες αυτές, λειτουργούσαν επιπρόσθετα και ως σύνδεσμος μεταξύ οικογενειών και των λειτουργών των προγραμμάτων αρωγής. Το 1924, κατά τη διάρκεια των διακοπών τους, μαθητές κατέγραψαν τις συνθήκες διαβίωσης στις οικογένειες αυτές. Η μετακίνησή τους γινόταν με γαϊδουράκια και περνώντας μέσα από λασπωμένα και παγωμένα μονοπάτια έπρεπε να μεταφέρουν όσο το δυνατόν περισσότερες προμήθειες για τη συντήρηση των προσφυγικών οικογενειών.
Η Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης
Οι πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν από την καταγραφή αυτή ήταν απελπιστικές, αλλ’ άκρως διαφωτιστικές για την πραγματική κατάσταση που βίωναν οι πρόσφυγες δύο χρόνια μετά την ανταλλαγή πληθυσμών. Όπως διαπίστωσαν οι μαθητές «υπήρχαν πολλές οικογένειες που ζούσαν μέσα σε στάβλους χωρίς σκεπή, έχοντας για στρώμα σακιά και άχυρα, ενώ για σκεπάσματα υπήρχαν το πολύ δύο κουβέρτες για έξι άτομα».
Το Princeton Hall – Κοιτώνας για πρόσφυγες που χτίστηκε από πρόσφυγες
Στις 5 Δεκεμβρίου 1922 η Αμερικανική Γεωργική Σχολή πληροφορήθηκε με τηλεγράφημα, από το Συμβούλιο των Εφόρων, ότι της είχε δοθεί δωρεά 2.000 δολαρίων για να ξεκινήσουν τα έργα κατασκευής ενός κοιτώνα που θα στέγαζε τα ορφανά προσφυγόπουλα. Οικογένειες προσφύγων ενημερώθηκαν ότι υπήρχε εργασία στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή. Την επομένη, οι πρόσφυγες εργάτες άρχισαν να μεταφέρουν πέτρες για τα θεμέλια του Princeton Hall. Το μέρος έμοιαζε όλο και περισσότερο με προσφυγικό καταυλισμό, καθώς πρόχειρα κτίσματα στήθηκαν βιαστικά για να στεγάσουν τους εργάτες.
Περίπου 1.000 πρόσφυγες απασχολήθηκαν στο χτίσιμο. Με σκοπό να μοιραστούν μεροκάματα σε όσο το δυνατόν περισσότερους, οι εργάτες δούλευαν κατά ομάδες, οι οποίες εναλλάσσονταν κάθε λίγες εβδομάδες. Οι τοίχοι ολόκληρου του κτηρίου κατασκευάστηκαν από γρανίτη που εξορύχτηκε από μια έκταση που ανήκε στη Σχολή. Το οικοδόμημα είχε κοιτώνες για 250 αγόρια, κουζίνα, τραπεζαρία, αίθουσα ψυχαγωγίας, αίθουσα συγκεντρώσεων και διαμερίσματα για τους καθηγητές.
Ημέρα Δενδροφύτευσης στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης, Μάιος 2023
Η προσφυγιά του 1922 μέσα από τα μάτια του διεθυντή της Σχολής Τσάρλι Χάουζ
Στο Ιστορικό Αρχείο της Αμερικανικής Σχολής Θεσσαλονίκης υπάρχει πλήθος επιστολών του Τσάρλι Χάουζ, που υπήρξε ο δεύτερος διευθυντής της, οι οποίες περιγράφουν με έντονο τρόπο την άφιξη των πρώτων προσφύγων στη Θεσσαλονίκη. Σε μία από αυτές τις επιστολές προς τη σύζυγό του Αν Κέλογκ Τσάπμαν, στις 28 Σεπτεμβρίου 1922, αναφέρει: «Οι παραζαλισμένοι πρόσφυγες από τη Σμύρνη συνωθούνται στην πόλη κατά χιλιάδες. Τέτοια θλιβερή μοίρα με οικογένειες χωρισμένες και χωρίς ιδέα για το πού βρίσκονται τα άλλα μέλη τους. Τις προάλλες ήταν εδώ ένας από τους μαθητές μας. Είχε σώσει τη ζωή του, αφού έζησε 14 μέρες σε ένα χωράφι… Είχε κόψει τα παντελόνια του στο ύψος των γονάτων για να μοιάζει με μικρότερο παιδί, καθώς οι Τούρκοι έπαιρναν όσους άντρες και εφήβους δεν σκότωναν και τους έστελναν στο στρατό τους».
Δεκαπέντε μέρες μετά την είσοδο των Τούρκων στη Σμύρνη, ο Τσάρλι Χάουζ έγραψε στη σύζυγό του πως κάθε μέρα που περνούσε η κατάσταση επιδεινωνόταν: «Φαίνεται πως υπάρχει πραγματική διάθεση εκ μέρους του κόσμου να βοηθήσει, αλλ’ έχει ξεπεραστεί κάθε όριο, ώστε η κατάσταση να μπορεί να αντιμετωπιστεί με ιδιωτικές προσπάθειες και ακόμη δεν φαίνεται να υπάρχει κανένα επαρκές δημόσιο όργανο σε λειτουργία. Είναι πιθανόν ότι, αν δεν φτάσουν σιτηρά πολύ γρήγορα, ο κόσμος θα μείνει χωρίς ψωμί».
Το παρεκκλήσι της Σχολής αφιερωμένο στον Άγ. Ιωάννη τον Χρυσόστομο
Ο Τσάρλι Χάουζ διετέλεσε διευθυντής της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής έως το 1955. Σε ραδιοφωνική συνέντευξη που έδωσε το 1956, επισημαίνει ότι «στην Ελλάδα είδε πολλές δυσκολίες και εκείνο που μου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση ήταν η προσφυγιά το 1922, την οποία ποτέ δεν θα ξεχάσω».
Πηγή: skai.gr, thesspress.gr, afs.edu.gr, facebook.com, makthes.gr
kimintenia 