Άγιος Δημητριανός Επίσκοπος Χύτρων (Κυθρέας)

6 Νοεμβρίου 2022kimintenia

6 Νοεμβρίου

O άγιος της εξορίας, των προσφύγων και της εγκαρτέρησης

Ο Άγιος Δημητριανός καταγόταν από ένα χωριό που λεγόταν Συκαί και μετέπειτα Συκά, το οποίο βρισκόταν κοντά στο σημερινό Παλαίκυθρο της επαρχίας Λευκωσίας. Γεννήθηκε κατά την εποχή της βασιλείας του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Θεοφίλου, γύρο στα 834-835. Ο πατέρας του ήταν ιερέας και η μητέρα του ευσεβεστάτη. Οι γονείς του τον γαλούχησαν με τα ιερά νάματα της ευσέβειας.

Νεαρός σε ηλικία 15 χρονών νυμφεύθηκε, όμως η σύζυγός του μετά τρεις μήνες γάμου πέθανε. Τότε ο Δημητριανός αποφάσισε να ακολουθήσει τον μοναχικό βίο. Και αφού πήγε στο μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου που βρισκόταν στην νότια πλευρά του Πενταδακτύλου πιο πάνω από την κωμόπολη της Κυθραίας- το οποίο σήμερα δεν σώζεται- και αφού έγινε δεκτός από τον ηγούμενο και τους εκεί μοναχούς εκάρη σε λίγο μοναχός.

Εκεί επιδόθηκε στην νηστεία και στην άσκηση και αφού απέκτησε τα δάκρυα και την αγάπη του Θεού και «την των αμαρτιών ανάμνησιν», κατά τον βιογράφο του, έλαβε την χάρη από τον Θεό να κάνει θαύματα. Οι δαίμονες απηλαύνοντο, μόνο με τον λόγο του Αγίου, τα νοσήματα θεραπεύονταν μόνο με την αφή των χεριών του. Οι κάτοικοι των γύρω περιοχών άκουσαν τη φήμη του και έρχονταν κοντά του και τους γιάτρευε, αφού πρώτα τους συμβούλευε να μην αμαρτάνουν, αλλά να τηρούν τις εντολές του Χριστού.

Μετά από αυτή την φήμη, την οποία απέκτησε ο Άγιος, για να μην ευρίσκεται «συναυλιζόμενος με τους βάσκανους οφθαλμούς» κατά τον βιογράφο του, αναχωρούσε σε ήσυχους τόπους του όρους και εκεί προσευχόταν μόνος του στον Θεό. Όταν ο επίσκοπος της πόλης των Χύτρων Ευστάθιος άκουσε για όλα αυτά, κάλεσε τον Δημητριανό στην επισκοπή του και τον χειροτόνησε ιερέα και οικονόμο της επισκοπικής του περιφέρειας. Αργότερα όταν πέθανε ο ηγούμενος της Μονής του Αγίου Αντωνίου, ο Δημητριανός επέστρεψε στην μονή του και έγινε ο νέος ηγούμενος. Στην μονή παρέμεινε συνολικά σαράντα χρόνια.

Ο ιερός ναός Αγίου Δημητριανού στην κατεχόμενη Λάπηθο

Κατόπιν ο επίσκοπος Χύτρων Ευστάθιος έγινε αρχιεπίσκοπος Κύπρου και ο θρόνος της επισκοπής των Χύτρων έμεινε κενός. Ο Δημητριανός κατάλαβε ότι θα τον ζητούσαν για την επισκοπή, ανεχώρησε από τη μονή του προς τα βορειότερα μέρη του όρους και αφού βρήκε κάποιο «σπήλαιον σμικρότατον παρά τις όχθες της θαλάσσης φοβερώτατον και λίαν δύσβατον» πλησίον κάποιου χωριού, το κατοίκησε, και τον προμήθευε με τα αναγκαία για το προς το ζην κάποιος άνδρας με το όνομα Παύλος, τον οποίον όρκισε ο Άγιος για να μην τον ομολογήσει σε κανένα. Και έτσι απέφευγε τη δόξα των ανθρώπων και συναναστρεφόταν μόνο με τον Θεό μέσα από τις προσευχές του.

Εν τω μεταξύ, ο Αρχιεπίσκοπος Ευστάθιος έστειλεν ανθρώπους για να ζητήσουν τον Δημητριανό, και αφού δεν τον βρήκαν στη μονή του, τον αναζητούσαν στα περίχωρα και στα όρη. Κάποιος χωρικός από το χωριό που ήταν κοντά η παραθαλάσσια σπηλιά, είδε τον Παύλο που προμήθευε τον Δημητριανό με τροφή και το είπε στους απεσταλμένους του αρχιεπισκόπου. Αφού ανέβηκαν στο σπήλαιο, οι απεσταλμένοι έδειξαν στον Δημητριανό το ένταλμα του Ευσταθίου. Έτσι τον οδήγησαν στον Αρχιεπίσκοπο Ευστάθιο και τον ανέβασε στο Θρόνο των Χύτρων.

Ανήλθε στον επισκοπικό θρόνο σε ηλικία 56 ετών, δηλαδή κατά το 890 ή 891, και παρέμεινε στην διαποίμανση του χριστεπώνυμου λαού των Χύτρων μέχρι του θανάτου του, 25 χρόνια αργότερα. Ως επίσκοπος πια, ο Άγιος Δημητριανός απεδόθη σε αγαθοεργίας, σε βοήθειες προς τους φτωχούς, σε προστασία των χήρων και των ορφανών, και σε θεραπείες ασθενών. Το μεγαλύτερο όμως κατόρθωμα του Αγίου Δημητριανού ήταν που πέτυχε να απελευθερώσει τους συμπατριώτες του από την αιχμαλωσία, όταν το 911-912 αιχμαλωτίστηκαν από τον Έλληνα εξωμότη ναύαρχο Δαμιανό που είχε καταγωγή την Ταρσό της Κιλικίας, και οδηγήθηκαν στον Αββασίδη Χαλίφη της Βαγδάτης.

Αφού αιχμαλωτίστηκε το ποίμνιό του, το ακολούθησε και αυτός, αν και υπέργηρος που ήταν, στην Βαγδάτη και πέτυχε με τη μεσιτεία του στον Χαλίφη, αλλά και με τις ενέργειες του τότε Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως να τους οδηγήσει πίσω στην Κύπρο κατά το 913. Μετά από δύο έτη, το 915, ο Δημητριανός εκοιμήθη στην ηλικία 80 ή 81ετών.

Ο βίος του Αγίου Δημητριανού σώζεται στον Σιναϊτικό ελληνικό κώδικα με αριθμό 789 του 12ου αιώνα. Η μνήμη του Αγίου Δημητριανού εορτάζεται από την Εκκλησία στις 6 Νοεμβρίου. Στην επαρχία της Πάφου η μνήμη του Αγίου εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα στο χωριό Άγιος Δημητριανός, που πήρε το όνομά του από τον Άγιο και ο Ναός της κοινότητας είναι αφιερωμένος σε εκείνον.

Το σπήλαιο του Αγίου Δημητριανού στην Πάφο

Μιλώντας για τον Άγιο Δημητριανό

Καθώς επιχειρούμε να μιλήσουμε για τον άγιο Δημητριανό, επίσκοπο Χύτρων, τον άγιο – ασκητή και θαυματουργό, που βίωσε την εξορία και την αιχμαλωσία και τον ξερριζωμό, υποκλινόμαστε και ασπαζόμαστε ταπεινά τα αγιασμένα λείψανά του, παρακαλώντας για τις πρεσβείες και ικεσίες του στον Φιλάνθρωπο Κύριο, για τη βεβηλωμένη και λεηλατημένη, ακόμα μια φορά στην ιστορία της, κωμόπολη της Κυθρέας. Για όλους εμάς τους εξόριστους του αιώνος.

Το Συναξάριον του αγίου, συνιστά ένα από τα εκπληκτικότερα κείμενα διήγησης Βίου αγίου. Μας δίδεται χίλια τόσα χρόνια ύστερα από την σύνθεσή του, ως ένα αγιολογικό κείμενο παραμυθίας και παρηγορίας και εγκαρτέρησης.

«Βίος και πολιτεία του εν αγίοις θαυματουργού πατρός ημών Δημητριανού, επισκόπου Χυτρίδων», έτσι ονομάζει τη διήγησή του ο άγνωστος συναξαριστής. Το κείμενό του διασώθηκε σε χειρόγραφο της Μονής του Όρους Σινά, του ΙΒ’ αιώνος, από τον H. Gregoire και δημοσιεύθηκε πριν από 120 σχεδόν χρόνια.

Ο ασκητικός βίος του αγίου Δημητριανού, τα θαύματά του, η διαποίμανση του ποιμνίου του, η συμμετοχή του στα βάσανα και τις δοκιμασίες και την εξορία του, ολόκληρος ο βίος του, μας δίδεται ως παράδειγμα εν Χριστώ ζωής.

Ο άγιος Δημητριανός Χύτρων είναι ο άγιος της εξορίας. Ο προστάτης όλων των εξορίστων του κόσμου τούτου. Εκείνο το αγιολογικό του οδοιπορικό, όπως το διασώζει ο Συναξαριστής, παραμένει, αιώνες τώρα, ένα μνημειώδες κείμενο που αποκαλύπτει, πέραν των άλλων, τον επίσκοπο ως ποιμένα και προστάτη του ποιμνίου του.

Μιλώντας για το θέμα της εξορίας, στέκομαι στο οδοιπορικό του αγίου. Ο άγιος, σε βαθύ γήρας, «οπισθόπους εγένετο», μας λέει ο Συναξαριστής, του ποιμνίου του. Ακολούθησε, δηλαδή, το ποίμνιό του στο δρόμο της εξορίας και της αιχμαλωσίας. Είχε προηγηθεί η λεηλασία, έτσι όπως οι επιδρομείς και εισβολείς Σαρακηνοί έφθασαν -«ήκον», γράφει ο Συναξαριστής, είμαστε σημειώνω στις αρχές του 10ου αιώνος, στα 911-912 μ.Χ., «και επί “την” του μακαριωτάτου Δημητριανού πόλιν»- αφού την λαφυραγώγησαν, -«και ταύτην λαφυραγωγήσαντες» -και αφού πήραν αιχμαλώτους τους κατοίκους της, -«εξανδραποδισάμενοι προς ήνπερ ώρμηντο»- «μετά τάχους απέστρεψαν»- γύρισαν πίσω- «πολλών θρήνων και οδυρμών παραίτιοι τοις υπολειφθείσιν εν τη Κύπρω νήσω γενόμενοι». -Να, ο θρήνος και ο οδυρμός ο επαναλαμαβανόμενος στον τόπο της ιστορίας.

Και συνεχίζει ο Συναξαριστής, μιλώντας και περιγράφοντας τη σφαγή των ανδρών, την αρπαγή των γυναικών, τους βιασμούς, την θανάτωσιν των νηπίων:

«πώς γαρ ην αδακρύ την τοιαύτην παρελθείν τραγωδίαν ορώντας, υπό ανηλεών βαρβάρων άνδρας μεν ως εν μακέλλω τοις ξίφεσι κατατμηθέντας, γυναίκας αρπαγείσας, νήπια φειδούς μη τυχόντα, παρθένων αιδώ καθυβρισθείσαν, νεανίσκους δοριαλώτους γεγενημένους, πάντων των υπαρχόντων άπαντας γυμνωθέντας και μηδεν των αιχμαλωτισθέντων φιλανθρωπότερον έχοντας».

Ο Άγιος Δημητριανός Τερσεφάνου Λάρνακα

«Ο δε μέγας Δημητριανός του ιδίου απορφανισθεὶς ποιμνίου» στέναζε και θρηνούσε με δάκρυα πολλά και επεκαλείτο το έλεος του Θεού. Και μη αντέχοντας να υποφέρει, «οπισθόπους και αυτός είπετο των αιχμαλώτων».

Έτσι φτάνει στη Βαβυλώνα, για να σώσει το ποίμνιό του. Μαζί του μεταφέρει και παραδίδει και το μνημειώδες για την ιστορία των χρόνων εκείνων, κείμενο – διάβημα προς τον «αμηράν» του πατριάρχου και μετέπειτα αγίου Νικολάου του Μυστικού, του επιτροπεύοντος τον ανήλικο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο. Έτσι για να θυμόμαστε την δύσκολη ιστορία εκείνων.

Ο Άγιος εμφανίσθηκε τότε στον «των βαρβάρων έξαρχο», ο οποίος, κατάπληκτος από τα δάκρυα του αγίου και τις ικεσίες του, απελευθερώνει τους αιχμαλώτους, και του παραδίδει αιχμαλώτους και λάφυρα: «και ούτως μετ’ ευφροσύνης πολλής προς την ιδίαν γην εξαπέστειλεν. Ο δε μακαρίτης συν παντί τω αιχμαλώτῳ λαώ την οικείαν καταλαβών πατρίδα και δόξαν αναπέμψας συν αυτοίς τω σεσωκότι θεώ, χαίροντες και αγαλλιώμενοι εις τα ίδια υπέστρεψαν».

Το σπήλαιο του αγίου Δημητριανού στην Πάφο

Καππαδοκία 1924 – Κύπρος 1974

Να, το επαναλαμβανόμενο οδοιπορικό της εξορίας. Όπως εκείνο των αδελφών μας της Μικρασίας, όπως μας το περιέγραψε κι ο άγιος Παΐσιος, όταν στις 14 Αυγούστου του 1924 οι Έλληνες Χριστιανοὶ των Φαράσων εγκαταλείπουν βιαίως τις εστίες τους, ως αποτέλεσμα της τραγωδίας και της ήττας στη Μικρασία. Κι είναι εδώ εκπληκτικό να δούμε, πώς συμπίπτουν οι ημερομηνίες των δραματικών γεγονότων της ιστορίας.

Διάσωση αγίων εικόνων από ιερό ναό στη Λευκωσία κατά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, τον Αύγουστο 1974

Στις 14 Αυγούστου του 1924 αδειάζουν τα Φάρασα της Καππαδοκίας. Πενήντα ακριβώς χρόνια μετά, κι αυτό κατά ένα τρόπο παράξενο και συγκλονιστικά πανομοιότυπο, στις ίδιες ακριβώς ημέρες του Αυγούστου, οι Έλληνες της Κύπρου φεύγουν από τις εστίες τους, υπό τα καταιγιστικά πυρά των τουρκικών αεροπλάνων και των τεθωρακισμένων και το πλήθος του προελαύνοντος τουρκικού στρατού.

Στις 14 Αυγούστου του 1974 αδειάζει και η κατεχόμενη, τώρα, Κύπρος κι ανάμεσά τους κι η πατρίδα μου, η Κυθρέα. Στις 15 Αυγούστου, όσοι διέφυγαν, λειτουργήθηκαν σε εκκλησιές, όπου βρήκαν και στάθηκαν. Όπως έκαναν κι οι οδοιπορούντες Φαρασιώτες, στις 15 Αυγούστου του 1924. Κι ακόμα διασώζοντες, όπως μπορούσαν, τα ιερά τους.

Ο άγιος πατὴρ Αρσένιος ο Καππαδόκης, γράφει πως ο άγιος Παΐσιος, «γύρισε πάλι στα Φάρασα, εξήντα χιλιόμετρα ποδαρόδρομο, για να βγάλη και το ιερό λείψανο του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου από την αγία Τράπεζα του Ναού των αγίων Βαραχησίου και Ιωνά, που είχε λησμονήσει, χωρίς να πάρη κανέναν από τη συνοδεία του, για να μην τους κουράση, και επέστρεψε στο ποίμνιό του που τον περίμενε με αγωνία».

Όταν κοιμήθηκε, τον βρήκαν «να κρατάη σφικτά με το δεξι του χέρι στον κόρφο του το πολύτιμο πνευματικό του κομπόδεμα, το ιερό Λείψανο του αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου».

Κι οι ιερείς, εδώ στην Κύπρο το θέρος του ’74, φορτώνονται, όσοι και όπως μπόρεσαν, τα ιερά και τα άγια σκεύη, καθώς και τα θαυματουργά εικονίσματα από τις εκκλησίες τους, για να τα διασώσουν από το μένος των Τούρκων. Όπως έκανε ακριβώς, πενήντα χρόνια πριν, και ο άγιος Αρσένιος, φεύγοντας το 1924.

Άγιος Δημητριανός, Σαραμάς Κύπρου

Ενδεικτικό έτσι και εντυπωσιακό παράδειγμα από τα πολλά των ημερών της εισβολής στην Κύπρο, είναι κι αυτό του ιερέως της Παναγίας της Χαρδακιώτισσας στην Κυθρέα, του παπα-Κωνσταντίνου Παπαναστασίου, που παίρνει φεύγοντας μαζί του και διασώζει, μαζί με ένα επίτροπό του, τον Μιχαὴλ Κυριάκου, το εικόνισμα της Παναγίας της Χαρδακιώτισσας, ένα σπάνιο και πολύτιμο και παλαιότατο εικόνισμα από τα χρόνια των Κομνηνών, καθώς και τα λείψανα του αγίου Δημητριανού, επισκόπου Χύτρων, του πολιούχου αγίου της Κυθρέας, που οδοιπόρησε κάποτε εξόριστος τους δρόμους του κόσμου, πηγαίνοντας να απαιτήσει και να διεκδικήσει και να ελευθερώσει και επαναφέρει τους αιχμαλώτους, πρόσφυγες Έλληνες Χριστιανούς από τη Βαγδάτη. Να σώσει, δηλαδή, το ποίμνιό του.

Να, η επαναλαμβανόμενη εξορία και περιπλάνηση και δοκιμασία στον τόπο της ιστορίας.

Ο άγιος Δημητριανός είναι άγιος θαυματουργός. Θαύματα του αγίου διασώζει ο παλαιός Συναξαριστής. Και είναι πολλά. Άλλα μας διασώζει κι η προφορική παράδοση, που φτάνει ως τις μέρες μας. Έτσι, όπως αναφέρεται, «ο Δημητριανός, πριν γίνει επίσκοπος ήτο μυλωνάς εις τον μύλον Παρτελεμέν, έτσι ονομαζόταν ο μύλος. Έτσι ονομάζεται ο μύλος μέχρι σήμερον. Είναι ο μύλος που είναι κοντά στον Κεφαλόβρυσον.

Ο Αμβρόσιος, που μετά και αυτός έγινε άγιος, καταγόταν από τον σημερινόν Άγιον Αμβρόσιον της επαρχίας Κυρηνείας.

Μίαν ημέραν ο Αμβρόσιος έστειλε δώρον εις τον Δημητριανόν ένα κοφίνι κάρβουνα αναμμένα. Το κοφίνιν είναι καμωμένον με καλάμια και γεμάτον τρύπες. Ο Δημητριανός ευχαρίστησεν τον Αμβρόσιον για το δώρον του και για να ανταποδώσει το δώρον γέμισε το κοφίνιν με νερό και το έστειλε στον Αμβρόσιον».

Έτσι για να θυμόμαστε και την άλλη όψη της θαυματουργικής παρουσίας και αποκάλυψης των αγίων. Δεν θα σταθώ στα πολλά θαύματα του αγίου. Θα σταθώ, κλείνοντας, στον ασκητικό του Βίο και στην ταπεινότητά του.

Πώς ο άγιος εμόνασε στην Μονή του Αγίου Αντωνίου στον Πενταδάκτυλο, πάνω από την Κυθρέα, πως όταν εκλήθη στο επισκοπικόν αξίωμα έσπευσε να κρυφτεί σε σπήλαιο, κοντά στη θάλασσα, για να αναλάβει, μετά από πιέσεις, ο ταπεινός άγιος την επισκοπήν των Χύτρων, την οποίαν εκόσμησαν πολλοί άγιοι αρχιερείς. Να, η ταπεινότητα και η διάκριση του αγίου.

O Άγιος Δημητριανός στο Δάλι

Στο βορρά της Κύπρου αντικρίζεις στο βάθος τα βουνά της Καραμανιάς και τη βόρεια θάλασσα, όπου διακρίνεις τον «κατσόχοιρο», μεγάλο βράχο που κατά την παράδοση ήταν τεράστιο άγριο θεριό, που έβγαινε στη στεριά, σπάραζε τους ανθρώπους και τα ζωντανά και έφευγε πάλι πίσω χορτασμένο. Ο Άγιος Δημητριανός το καταράστηκε: «Καταραμένο θηρίο εν ονόματι του αληθινού Θεού και της Αγίας Τριάδος να μείνεις ακίνητο και να γίνεις πέτρα». Το θηρίο αμέσως πετρώθηκε και είναι εκεί, μέχρι σήμερα, ένας βράχος μέσα στη θάλασσα. Εκεί όπου στάθηκε ο Άγιος Δημητριανός, κοντά στη θάλασσα, αργότερα οι χριστιανοί έκτισαν εκκλησάκι στη μνήμη του, επειδή τους έσωσε και τους προστατεύει. Τούτο διετηρείτο μέχρι το 1974.

Κλείνω μνημονεύοντας τους αγίους αρχιερείς των Χύτρων: Είναι οι Πάππος, Αθανάσιος, Φωτεινός Σπυρίδων και Δημητριανός, που εορτάζει στις 6 Νοεμβρίου.

Στις 17 Μαΐου εορτάζεται η Σύναξις των 5 πιο πάνω ιεραρχών. Ας έχουμε την ευχή τους, όπως και την ευχή του αγίου Δημητριανού, που τον εορτάζουμε σήμερα.

Το χωριό Άγιος Δημητριανός

Ο Άγιος Δημητριανός είναι ένα χωριό στην επαρχία της Πάφου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ο Άγιος Δημητριανός είχε 91 κατοίκους. Γειτονεύει με τα χωριά Ψάθι, Κανναβιού, Κρήτου Μαρόττου και Μηλιά και είναι κτισμένο σε υψόμετρο 900 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας.

Ο Άγιος Δημητριανός

Το χωριό πήρε την ονομασία του από την εκκλησία του Αγίου Δημητριανού που βρίσκεται στην περιοχή. Στο χωριό υπάρχει και το ασκητικό σπήλαιο, όπου κατά την παράδοση έμεινε για κάποιο χρονικό διάστημα ο Άγιος Δημητριανός πριν γίνει Επίσκοπος Χύτρων.

Απολυτίκιον (Ήχος δ’)
Κανόνα πίστεως και εικόνα πραότητος, εγκρατείας διδάσκαλον ανέδειξέ σε τη ποίμνη σου η των πραγμάτων αλήθεια. Δια τούτο εκτήσω τη ταπεινώσει τα υψηλά, τη πτωχεία τα πλούσια. Πάτερ ιεράρχα Δημητριανέ, πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ σωθήναι τας ψυχάς ημών.