kimintenia

Ο Μάιος είναι ο πέμπτος μήνας του ημερολογίου, με διάρκεια 31 ημερών. Αρχικά ήταν ο τρίτος μήνας του δεκάμηνου Ρωμαϊκού ημερολογίου (Majus) και πήρε το όνομά του, κατά την επικρατέστερη εκδοχή, από τη θεότητα Μαία (λατινικά Μάγια), μητέρα του θεού Ερμή. Ήταν η θεά της γονιμότητας και ετιμάτο με θυσίες χοιριδίων στο βωμό της.

Σύμφωνα με άλλες εκδοχές, η ονομασία Μάιος προέρχεται: α) από τη λατινική λέξη major, που είναι ο συγκριτικός βαθμός του επιθέτου magnus (μεγάλος) κατά τον Πλούταρχο, είτε β) από τη λατινική λέξη majestas (μεγαλειότητα) κατά τον Οβίδιος. Από τους «μαγιόρες», τους ενδόξους προγόνους των Ρωμαίων, στους οποίους ήταν αφιερωμένος. Επί αυτοκράτορος Κλαυδίου, η Σύγκλητος πρότεινε την αλλαγή της ονομασίας του Μαΐου σε Κλαύδιο, για να φανεί αρεστή στον ισχυρό άνδρα της Ρώμης, όμως η ονομασία αυτή δεν επικράτησε.

Στην Αρχαία Ρώμη τον μήνα Μάιο εορτάζονταν τα «Φλοράλια» (Floralia), τα ρωμαϊκά Ανθεστήρια, προς τιμήν της Flora, θεάς της βλάστησης και της άνοιξης και τα «Λεμούρια» (Μειλίχια), για τον εξευμενισμό των νεκρών. Την Πρωτομαγιά οι Ρωμαίοι τιμούσαν την Αγαθή Θεά (Bona Dea), με πανηγύρια, στα οποία συμμετείχαν μόνο γυναίκες. Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Μάιος αντιστοιχούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Μουνιχιώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Θαργηλιώνα.

Στο διάστημα αυτό στην Αθήνα εορτάζονταν: α) τα Ολυμπιεία, προς τιμήν του Δία, με ιππικά αγωνίσματα, θυσίες και γεύματα στην περιοχή του Ιλισσού, β) τα Μουνίχια, προς τιμήν της θεάς Αρτέμιδας, στη χερσόνησο της Μουνιχίας (σημερινή Καστέλα), με κυρίως συμμετέχοντες τους εφήβους, γ) τα Θαργήλια, προς τιμήν του Απόλλωνα, αφιερωμένα στον εξαγνισμό της πόλης από τα μιάσματα, που εξασφαλιζόταν μέσω των λεγόμενων καθαρμάτων.

Τα καθάρματα ήταν άνθρωποι που επιλέγονταν βάσει της φαυλότητας, της φτώχειας ή της ασχήμιας τους. Τους περιέφεραν ως αποδιοπομπαίους τράγους στους δρόμους της Αθήνας για να απορροφήσουν το διάχυτο κακό και, στη συνέχεια, τους εξόριζαν. Κατά τα βυζαντινά χρόνια, στην Κωνσταντινούπολη, επραγματοποιείτο ειδική τελετή στο Στάδιο της πόλεως με την παρουσία του αυτοκράτορα, στη διάρκεια της οποίας ο λαός υποδεχόταν με ύμνους τον ερχομό της άνοιξης.

Λουκάς Γεραλής, Το στεφάνι του Μάη

Ο Μάιος είναι ο μήνας των λουλουδιών και της βλάστησης. Στη λαϊκή συνείδηση συσχετίζεται παρετυμολογικά με τα μάγια και τη μαγεία. Γι’ αυτό και οι προλήψεις ότι δεν πρέπει να γίνονται γάμοι τον Μάιο, ούτε κάποια σοβαρή εργασία τον μήνα αυτό («Το Μάη μήτε δέντρο να φυτέψεις, μήτε παιδί να παντρέψεις» λέει η παροιμία). Σε γενικές γραμμές, οι λαϊκές ονομασίες του Μαΐου προέρχονται από τη φύση: Πράσινος, Κερασάρης, Τριανταφυλλάς, Λούλουδος.

Πανελλήνιο έθιμο την Πρωτομαγιά είναι να πλέξιμο στεφανιών με λουλούδια και στάχυα («Μάηδες», «Μαγιοστέφανα») για την ευφορία της Γης. Τα κρεμούν στις εξώπορτες ή στους εξώστες των σπιτιών μέχρι τις 24 Ιουνίου, οπότε τα καίνε στις φωτιές του Αϊ-Γιάννη. Συνηθίζεται να βάζουν στο στεφάνι ένα σκόρδο ή ένα αγκάθι ως αποτρεπτικό του όποιου κακού. Ωστόσο, οι ραγδαίες βροχές του Μαΐου προκαλούν ζημιές στα σιτηρά, εξ ου και η παροιμία «Στον καταραμένο τόπο, μήνα Μάη βρέχει».

Το Μαγισσάκι

Από τους χρόνους τους παλιούς το ‘χω βαθύ μεράκι,
να βγω στις πέρα θάλασσες να βρω το μαγισσάκι.
Τ’ άπιαστο σαν αερικό, στην εμορφιά του Μάης,
που αν κάνεις να τον μυριστείς, αλίμονό σου εκάεις!

Έβγα, έβγα μαγισσάκι χτύπα χτύπα το ραβδάκι.
Ντο και ρε και μι και φα μες στα ροζ τα σύννεφα.
Τι ζουμπούλια και τι κρίνα, τι και τούτα τι κι εκείνα!
Ντο και ρε και φα και μι, φούχτα μου και δύναμη.

Ποιος θα μου δώκει δύναμη κι ένα μακρύ καμάκι,
να βγω στις πέρα θάλασσες να βρω το μαγισσάκι.
Που ‘ναι σπηλιά του ο ουρανός, άγγελος η μαμά του
κι αφρός το φουστανάκι του, στην άκρια του κυμάτου.

Χτύπα, χτύπα το ραβδάκι, γίνε το νερό στ’ αυλάκι.
Φα και ρε και μι και ντο, μες στο μπλε το ξάγναντο.
Τα παπιά και τα βαπόρια, παν μαζί και πάνε χώρια.
Έξι, τέσσερα κι οχτώ, γούρι μου και φυλαχτό!

Ανοίξτε πύλες κι εκκλησιές, ν’ ανάψω ένα κεράκι.
Να κάνει θαύμα στα κρυφά για με το μαγισσάκι.
Που να κοιμάμαι ξυπνητός, να τρέχω ξαπλωμένος
και να με λεν χωρίς καρδιά, μα να ‘μαι ερωτευμένος.

Έβγα, έβγα μαγισσάκι, χτύπα χτύπα το ραβδάκι.
Ντο και ρε και μι και φα, μες στα ροζ τα σύννεφα.
Τα παπιά και τα βαπόρια, παν μαζί και πάνε χώρια.
Έξι, τέσσερα κι οχτώ, γούρι μου και φυλαχτό!

(Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης, Μουσική – Ερμηνεία: Νένα Βενετσάνου)

Παροιμίες του Μάη

Ο Μάιος του Γιάννη Τσαρούχη

«Απ’ το Μάη, ως τα κεράσια!»
«Ζήσε, Μάη μου, να φας τον Αύγουστο τριφύλλι»
«Μάης άβρεχος, μούστος άμετρος (αμέτρητος)»
«Μάης άβρεχος, χρονιά ευτυχισμένη»
«Μάης πενταδείλινος, και πάλι δείλι θέλει»
«Να ’μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλο το χρόνο πετεινός και γάτος το Γενάρη!»
«Να ’μουν το Μάη μπιστικός, τον Αύγουστο δραγάτης»
«Ο Μάης με τα τριαντάφυλλα κι ο Ιούνης με τα μήλα»
«Ο Μάης ρίχνει τη δροσιά κι ο Απρίλης τα λουλούδια»
«Όποιος φοράει γούνα το Μάη, τη γεια του δεν την έχει»
«Όταν βρέχει, δε χιονίζει και το Μάη δροσολόγαε»
«Πώς λάμπει ο ήλιος του Μαγιού, τ’ Αυγούστου το φεγγάρι»
«Σαν έπρεπε, δεν έβρεχε, το Μάη δροσολόγαε»
«Στον καταραμένο τόπο, το Μάη μήνα βρέχει»
«Στων αμαρτωλών τη χώρα, το Μαγιόπουλο χιονίζει»
«Το Μάη του κούρπαση… (ποτέ!)»

Η Πρωτομαγιά στην Ελλάδα μέσα από τη λαογραφία

Όπως καταγράφει ο λαογράφος μας Γ.Α. Μέγας («Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας»), στην Πάργα, από το πρωί της Πρωτομαγιάς τα παιδιά εγύριζαν τα σπίτια και τραγουδούσαν το τραγούδι του Μαΐου, στεφανωμένα με λουλούδια και κρατώντας στα χέρια τους μεγάλους κλώνους πορτοκαλιάς ή νεραντζιάς, γεμάτους άνθη.

Στην Κέρκυρα περιφέρουν κορμό τρυφερού κυπαρισσιού, ίσιου και φουντωτού τον έχουν σκεπασμένο με κίτρινες μαργαρίτες και άλλα άνθη, του κρεμούνε κι ένα στεφάνι από τα χλωρά κλαδιά του δένουνε μεταξωτά μαντίλια, ζουνάρια και κορδέλες από το στεφάνι τέλος κρεμάνε φρούτα και χορταρικά πρώιμα.

Στον Άγιο Λαυρέντιο του Βόλου, ο Μάης ενσαρκώνεται στο Μαγιόπουλο, ένα παιδί στολισμένο με λουλούδια χορός από προσωπιδοφόρους το συνοδεύουν τραγουδώντας τα Μαγιάπριλα τραγούδια τους στους δρόμους του χωριού, ενώ χορεύει το Μαγιόπουλο. Στη Ναύπακτο το Μαγιόπουλο το συντροφεύουν γέροι φουστανελάδες βαστώντας στο ένα χέρι κουδούνια στολισμένα με ανθισμένη ιτιά.

Το έθιμο το βρίσκουμε και στο Ξηροχώρι Ευβοίας, συνδιασμένο με την παράκληση για βροχή. Εκεί ένας χωρικός, ντυμένος σ’ όλο του το σώμα με λουλούδια και κλαδιά ελιάς, καρυδιάς και άλλων δέντρων, λέγεται Πιπεριά. Στην Πορταριά (πριν από 80 περίπου χρόνια) την Πρωτομαγιά μεταμφιέζοντο πέντε πρόσωπα: το κορίτσι, ο γιανίτσαρος, όλο άρματα κι ασήμι, ο γιατρός με το ψηλό φράγκικο καπέλο και δυο άλλα πρόσωπα. Πήγαιναν εν πομπή ανά το χωρίον και στην πλατεία άρχιζε η παράστασις. Ο γιανίτσαρος εδοκίμαζε να κλέψει το κορίτσι και το κορίτσι απ’ την τρομάρα του πέφτει λιγωμένο. Ακολουθούν μοιρολόγια και κοπετοί. Ο γιατρός ανασταίνει την κοπέλα. Ακολουθούν χοροί, τραγούδια και χαρές.

Κρεμώντας το στεφάνι της Πρωτομαγιάς στο Τρίκερι

Στο Τρίκερι της Θεσσαλίας, όπως γράφει η Μαρία Μιχαήλ – Δέδε («Γιορτές – έθιμα και τα τραγούδια τους»), την ημέρα της Πρωτομαγιάς, η Τρικεριώτισσα γυναίκα του βαρκάρη, θα φτιάξει μια ανθοδέσμη και θα την προσφέρει στον άντρα της. Αυτός με τη σειρά του, θα την προσφέρει στη βάρκα του που τον περιμένει στο γιαλό. Μα η σημασία του λουλουδιού, δε δηλώνεται μόνο έτσι. Οι κοπέλλες έχουν τη σειρά τους το απόγευμα. Φοράνε τα καλά τους που τα ταυτίζουν σε ένα θαυμάσιο ψυχολογικό κρίκο με την όμορφη και πλούσια τοπική τους φορεσιά. Θα μαζέψουνε λουλούδια στις πλαγιές και τα πλατώματα των αγρών κι ύστερα κρατώντας λουλούδια θα κατέβουν στην πλατεία του χωριού τους να χορέψουν. Η πρώτη του χορού δε θ’ αποχωριστεί την ανθοδέσμη της και θα δηλώνει έτσι ολόκληρος ο χορός την πραγματική του έννοια. Τον θαυμασμό, την αγάπη, την τιμή στο Μάη.

Οι χρονογράφοι και οι ιστορικοί, που κατέγιναν με την ιστορία της Eπτανήσου, διέσωσαν την περιγραφή των εθίμων της Πρωτομαγιάς από τη μεσαιωνική Κέρκυρα όπου ήταν αληθινή τελετουργία! Το νησί από το 1272 ως το 1386 έμεινε κάτω από την κυριαρχία των Ανδεγαυών, Γάλλων αρχόντων της Nεάπολης. Το νησί χωρίστηκε σε μερίδια, σε τιμάρια και τα μοιράστηκαν οι Iταλοί και Γάλλοι πολεμικοί αρχηγοί, που βοήθησαν τους Aνδεγαυούς στην κατάκτηση του νησιού. Ένα από τα τιμάρια αυτά ήταν και «των Aτσιγγάνων», γιατί όλοι οι Aτσίγγανοι, που ήταν τότε στην Κέρκυρα ήταν δούλοι της γης σ’ αυτό το τιμάριο.

Θωμάς Μώλος, Ο Μάης στα Μέγαρα

O Βαρώνος, που ήταν εξουσιαστής του τιμαρίου είχε το δικαίωμα να φυλακίζει, να εξορίζει και να βασανίζει τους δούλους του Aτσιγγάνους. Oι Aτσίγγανοι, λοιπόν, κάθε πρώτη του Μάη έμπαιναν στην πόλη της Κέρκυρας όλοι μαζί. Μπροστά πήγαινε η σημαία με τα σήματα ευγενείας του Bαρώνου και ακολουθούσαν μουσικά όργανα, φλογέρες και τύμπανα. Έφερναν μαζί τους από την εξοχή κι ένα κορμό κυπαρισσιού, στολισμένο με πολύχρωμα λουλούδια, κορδέλες, μεταξωτά μαντήλια, μπαμπάκι σε τούφες, κόκκινα αυγά του Πάσχα, κουκουνάρες, περιστέρια και ορνίθια ζωντανά, φρούτα χρυσωμένα και κάθε τι που βγαίνει την άνοιξη. Mε αυτόν τον μεγαλόπρεπο «Μάη» πήγαιναν έξω από το μέγαρο του Bαρώνου και τον εγκωμίαζαν με στίχους. Την επομένη της Πρωτομαγιάς ο Bαρώνος επιθεωρούσε τους δούλους του κι εισέπραττε από τον καθένα τους τον τιμαριωτικό φόρο: 17 άσπρα και 2 όρνιθες για κάθε παντρεμένο και 1 χρυσό φλουρί για τον σημαιοφόρο.

Η Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (Τρίτη, 29 Μαΐου 1453)

Η μεγάλη θρησκευτική εορτή του Μαΐου είναι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (21 Μαΐου) και αποφράδα ημέρα η 29η Μαΐου, που «τούρκεψε η Πόλη».

Εργατική Πρωτομαγιά

Η «Εργατική Πρωτομαγιά» αποτελεί ετήσια εορτή, με παγκόσμιο χαρακτήρα των ανθρώπων της μισθωτής εργασίας. Εορτάζεται σε όλο τον πλανήτη με συγκεντρώσεις και πορείες. Η Πρωτομαγιά είναι απεργία και όχι αργία, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές χώρες του κόσμου. Ο εορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς καθιερώθηκε στις 20 Ιουλίου 1889, κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δεύτερης Διεθνούς (Σοσιαλιστικής Διεθνούς) στο Παρίσι, σε ανάμνηση του ξεσηκωμού των εργατών του Σικάγου, την 1η Μαΐου 1886, που διεκδικούσαν το οκτάωρο και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Κατέληξε σε αιματοχυσία λίγες ημέρες αργότερα, με την επέμβαση της αστυνομίας και των μπράβων της εργοδοσίας.

Συγκεκριμένα, τα εργατικά συνδικάτα των ΗΠΑ αποφάσισαν την έναρξη απεργιακών κινητοποιήσεων την 1η Μαΐου 1886 για το οκτάωρο, ωθούμενα από τις επιτυχημένες διεκδικήσεις των καναδών συντρόφων τους. Την περίοδο εκείνη το κανονιστικό πλαίσιο εργασίας στις ΗΠΑ ήταν σχεδόν ανύπαρκτο και οι εργοδότες μπορούσαν να απασχολούν το προσωπικό τους κατά το δοκούν, ακόμη και τις Κυριακές.

Στην απεργία πήραν μέρος περίπου 350.000 εργάτες σε 1.200 εργοστάσια των ΗΠΑ. Την Πρωτομαγιά του 1886 έγινε στο Σικάγο η πιο μαχητική πορεία, με τη συμμετοχή 90.000 ανθρώπων. Στην κεφαλή της πορείας ήταν ο αναρχοσυνδικαλιστής Άλμπερτ Πάρσονς, η γυναίκα του Λούσι και τα επτά παιδιά τους.

Το πρώτο αίμα χύθηκε δύο ημέρες αργότερα έξω από το εργοστάσιο ΜακΚόρμικ στο Σικάγο. Απεργοσπάστες προσπάθησαν να διασπάσουν τον απεργιακό κλοιό και ακολούθησε συμπλοκή. Η Αστυνομία και άνθρωποι της επιχείρησης επενέβησαν δυναμικά. Σκότωσαν τέσσερις απεργούς και τραυμάτισαν πολλούς, προκαλώντας οργή στην εργατική τάξη της πόλης. Την επομένη αποφασίστηκε συλλαλητήριο καταδίκης της αστυνομικής βίας στην Πλατεία Χεϊμάρκετ, με πρωτοστατούντες τους αναρχικούς. Η συγκέντρωση ήταν πολυπληθής και ειρηνική. Το κακό όμως δεν άργησε να γίνει.

Οι αστυνομικές δυνάμεις πήραν εντολή να διαλύσουν δια της βίας τη συγκέντρωση και τότε από το πλήθος των απωθούμενων διαδηλωτών ρίφθηκε μια χειροβομβίδα προς το μέρος τους, η οποία εξερράγη, σκοτώνοντας έναν αστυνομικό και τραυματίζοντας δεκάδες. Η αστυνομία άνοιξε πυρ κατά βούληση κατά των συγκεντρωμένων, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τουλάχιστον τέσσερις διαδηλωτές και να τραυματιστεί απροσδιόριστος αριθμός, ενώ έξι αστυνομικοί έχασαν τη ζωή τους από πυρά (φίλια ή των διαδηλωτών παραμένει ανεξακρίβωτο), ανεβάζοντας τον αριθμό τους σε επτά.

Για τη βομβιστική επίθεση, που προκάλεσε τον θάνατο του αστυνομικού, κατηγορήθηκαν οι αναρχοσυνδικαλιστές Άουγκουστ Σπις, Γκέοργκ Έγκελ, Άντολφ Φίσερ, Λούις Λινγκ, Μίκαελ Σβαμπ, Σάμουελ Φίλντεν, Όσκαρ Νίμπι και Άλμπερτ Πάρσονς, που ήταν από τους οργανωτές της διαδήλωσης. Όλοι, εκτός του Πάρσονς και του Φίλντεν, ήταν γερμανοί μετανάστες. Η δίκη των οκτώ ξεκίνησε στις 21 Ιουνίου 1886. Ο εισαγγελέας Τζούλιους Γκρίνελ ζήτησε τη θανατική ποινή και για τους οκτώ κατηγορουμένους, χωρίς να προσκομίσει κανένα στοιχείο που να τους συνδέει με τη βομβιστική επίθεση. Απλώς, είπε ότι οι κατηγορούμενοι ενθάρρυναν με τους λόγους τους τον άγνωστο βομβιστή να πραγματοποιήσει την αποτρόπαια πράξη του, γι’ αυτό κρίθηκαν ένοχοι συνωμοσίας.

Από την πλευρά της, η υπεράσπιση έκανε λόγο για προβοκάτσια και συνέδεσε τη βομβιστική επίθεση με το διαβόητο πρακτορείο ντετέκτιβ «Πίνκερτον», που συχνά χρησιμοποιούσαν οι εργοδότες ως απεργοσπαστικό μηχανισμό. Οι ένορκοι εξέδωσαν την ετυμηγορία τους στις 20 Αυγούστου 1886 κι έκριναν ενόχους και τους οκτώ κατηγορούμενους. Οι Σπις, Έγκελ, Φίσερ, Λινγκ, Σβαμπ, Φίλντεν και Πάρσονς καταδικάστηκαν σε θάνατο, ενώ ο Νίμπι σε κάθειρξη 15 ετών. Μετά την εξάντληση και του τελευταίου ενδίκου μέσου, ο κυβερνήτης της Πολιτείας του Ιλινόις, Ρίτσαρντ Όγκλεσμπι, μετέτρεψε σε ισόβια τις θανατικές ποινές των Σβαμπ και Φίλντεν, ενώ ο Λιγκ αυτοκτόνησε στο κελί του. Έτσι, στις 11 Νοεμβρίου 1887 οι Σπις, Πάρσονς, Φίσερ και Έγκελ οδηγήθηκαν στην αγχόνη, τραγουδώντας τη «Μασσαλιώτιδα». Η δίκη των οκτώ θεωρείται από διαπρεπείς αμερικανούς νομικούς ως μία από τις σοβαρότερες υποθέσεις κακοδικίας στην ιστορία των ΗΠΑ.

Στις 26 Ιουνίου 1893 ο κυβερνήτης του Ιλινόις, Τζον Πίτερ Άλτγκελντ παραδέχθηκε ότι και οι οκτώ καταδικασθέντες ήταν αθώοι και κατηγόρησε τις αρχές του Σικάγου ότι άφησαν ανεξέλεγκτους τους ανθρώπους του «Πίνκερτον». Ως μια ύστατη πράξη δικαίωσης έδωσε χάρη στους φυλακισμένους Φίλντεν, Νίμπε και Σβαμπ. Αυτό ήταν και το πολιτικό του τέλος. Αργότερα, ο επικεφαλής της αστυνομίας του Σικάγου, που έδωσε την εντολή για τη διάλυση της συγκέντρωσης, καταδικάσθηκε για διαφθορά. Μέχρι σήμερα παραμένει ανεξακρίβωτο ποιος ήταν ο δράστης της βομβιστικής επίθεσης.

Από τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου, εμπνευσμένο από τη βίαιη και πολύνεκρη καταστολή της απεργίας των καπνεργατών της Θεσσαλονίκης, τον Μάη του 1936. Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης, Ερμηνεία: Γρηγόρης Μπιθικώτσης:

Η Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα

Στη χώρα μας, ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς έγινε το 1893, στην Αθήνα, με πρωτοβουλία του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου του Σταύρου Καλλέργη. Η 1η Μαΐου ήταν Σάββατο και εργάσιμη. Έτσι, επελέγη η Κυριακή 2 Μαΐου, για να έχει η γιορτή μαζικό χαρακτήρα. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Σοσιαλιστής», που εξέδιδε ο Καλλέργης, στις 5 το απόγευμα της Κυριακής συγκεντρώθηκαν στο Στάδιο πάνω από 2.000 σοσιαλιστές και εργαζόμενοι. Η «Εφημερίς» τους υπολόγισε μόνο σε 200 και σημείωνε σε άρθρο της: «Οι πλείστοι εξ αυτών ήσαν εργάται, ευπρεπώς κατά το πλείστον ενδεδυμένοι, με ερυθράς κονκάρδας επί της κομβιοδόχης, και πολύ ήσυχοι άνθρωποι. Αυτοί είναι οι πρώτοι σοσιαλισταί εν Ελλάδι, και συνήλθον χθες εις το πρώτον αυτών εν Αθήναις συλλαλητήριον». Οι συγκεντρωμένοι ενέκριναν ψήφισμα το οποίο είχε ως εξής:

«Συνελθόντες σήμερον την 2 Μαΐου, ημέραν Κυριακήν και ώραν 5 μ.μ. εν τω Αρχαίω Σταδίω, οι κάτωθι υπογεγραμμένοι μέλη του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου» και υπό μισθόν πάσχοντες εψηφίσαμεν:
Α) Την Κυριακήν να κλείωσι τα καταστήματα, καθ’ όλην την ημέραν, και οι πολίται ν’ αναπαύωνται.
Β) Οι εργάται να εργάζωνται 8 ώρας την ημέραν.
Γ) Ν’ απονέμηται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς διατήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.
Δ) Το συμβούλιον του «Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου» να επιδώση το ψήφισμα εις την Βουλήν».

Το ψήφισμα επεδόθη, τελικά, στον Πρόεδρο της Βουλής την 1η Δεκεμβρίου 1893 από τον Σταύρο Καλλέργη. Ο πρωτοπόρος σοσιαλιστής ανήλθε στη συνέχεια στο δημοσιογραφικό θεωρείο και περίμενε με ανυπομονησία από τον Πρόεδρο της Βουλής να το εκφωνήσει. Αυτός κωλυσιεργούσε και «ησχολείτο εις την ανάγνωσιν ετέρων αναφορών προερχομένων εκ διαφόρων προσώπων και πραγματευομένων κατά το μάλλον και ήττον περί ανέμων και υδάτων», όπως έγραψε στον «Σοσιαλιστή».

Ο Καλλέργης διαμαρτυρήθηκε μεγαλοφώνως και με εντολή του Προέδρου συνελήφθη για διατάραξη της συνεδρίασης. Οι στρατιώτες της φρουράς, αφού τον κτύπησαν με τα κοντάκια των όπλων τους, τον μετέφεραν στο αστυνομικό τμήμα, όπου παρέμεινε επί διήμερο. Στις 9 Δεκεμβρίου 1983 δικάστηκε και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 10 ημερών, τις οποίες εξέτισε στις φυλακές του Παλαιού Στρατώνα. Με τον περιπετειώδη αυτό τρόπο έληξε και τυπικά ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα.

Είχα φυτέψει μια πορτοκαλιά
που την εζήλευε όλη η γειτονιά
Που την εζήλευε όλη η γειτονιά
είχα φυτέψει μια πορτοκαλιά

Αχ, Μαργαρίτα Μαγιοπούλα
Αχ, Μαργαρίτα Μαγιοπούλα
Αχ, Μαργαρίτα μάγισσα

Πρωί πρωί την πότιζα φιλιά
το δειλινό την πήραν τα πουλιά
Το δειλινό την πήραν τα πουλιά
πρωί-πρωί την πότιζα φιλιά

(Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης, Ερμηνεία: Μαργαρίτα Ζορμπαλά)

Ο Μάης της λογοτεχνίας και των Ποιητών

«Του Μαγιού ροδοφαίνεται η μέρα
που ωραιότερη φύση ξυπνάει
και την κάνουν λαμπρά και γελάει
πρασινάδες, αχτίδες, νερά.
Άνθη κι άνθη βαστούνε στο χέρι
παιδιά κι άντρες, γυναίκες και γέροι
ασπροεντύματα, γέλια και κρότοι,
όλοι οι δρόμοι γιομάτοι χαρά.
Ναι, χαρείτε του χρόνου τη νιότη,
άνδρες, γέροι, γυναίκες παιδιά»

(Διονύσιος Σολωμός)

«Αύριο θα κόψουμε κάτι λουλούδια
αύριο θα ψάλουμε κάτι τραγούδια
εις την πολύανθη Πρωτομαγιά»

(Διονύσιος Σολωμός)

Λουλούδια ας διαλέξουμε
και ρόδα και κρίνα
κι ελάτε να πλέξουμε
στεφάνια με κείνα,
στο Μάη που σήμερα
προβάλλει στη γη.

Τ’ αηδόνια συμφώνησαν
της γης τ’ αγγελούδια
και βρήκαν και τόνισαν
καινούρια τραγούδια
στο Μάη που σήμερα
προβάλλει στη γη.

Η θάλασσα γίνεται
καθρέφτης και πάλι,
το κύμα της χύνεται
κι ο φλοίσβος τον ψάλλει,
στο Μάη που σήμερα
προβάλλει στη γη.

Χορεύει το πρόβατο
τ’ αρνάκι βελάζει
κι απ’ τον αγκαθόβατο
δροσούλα σταλάζει,
στο Μάη που σήμερα
προβάλλει στη γη.

(Ιωάννης Πολέμης)

«Κ’ οι προετοιμασίες της γιορτής συνεχίζονταν
με λιγότερες τώρα συζητήσεις, με περισσότερη σιωπή και στόχαση,
ίσως και με λιγότερη ευθυμία- αισθητά λιγότερη.
«Ας είμαστε έτοιμοι» έλεγαν μονάχα.

Όμως κάτω απ’ αυτή τη θετική σιωπή και σοβαρότητα, μάντευες
πως στη γιορτή θα ξεσπούσε πολλαπλάσια η ευθυμία.
Κι όχι μόνο το μάντευες, μα το ‘βλεπες κιόλας στα μάτια τους
ιδίως το λιόγερμα. Όταν οι εργάτες σχόλαγαν απ’ τη δουλειά τους,
τα μάτια τους σπιθίζαν μυστικά και βαθιά,
μα όχι, γι αυτό λιγότερο φλόγινα όπως την ώρα της δύσης
τα τζάμια της συνοικίας, όταν τα βλέπεις απ’ τον κάτω δρόμο,
μενεξελιά, χρυσά και βυσινιά, και πάνω απ’ όλα ρόδινα,
ρόδινα, τόσο ρόδινα μ’ ένα άλλο ρόδινο
σα να φωτίζονταν τα τζάμια από μέσα
σα να φωτίζονταν οι άνθρωποι από μέσα
σα να γδυνόταν η άνοιξη μέσα στα σπίτια
κι απ’ όξω εσύ, να ‘βλεπες πίσω από το τζάμι
ρόδινο, βαθυρόδινο πότε το στήθος της
πότε το χέρι της, τα γόνατά της, την κοιλιά της.

Ο καιρός, όλο ξαστέρωνε. Βρισκόμασταν
στα μέσα του Μάη του ’57 ή ’67 (δεν καλοθυμάμαι)
κ’ η ανθισμένη συνοικία, και πιο κάτω
η πολιτεία ολάκερη, και πιο κάτω
η θάλασσα του Φαλήρου, και πιο πέρα
η Σαλαμίνα κ’ η Αίγινα, κι όλο πιο πέρα
όλα φεγγοβολούσαν στη λιακάδα
κ’ οι αιώνες κ’ οι κολυμβητές κ’ οι γλάροι
αλλάζανε θέσεις και φώτα, ανταλλάζανε
χειρονομίες και συνήθειες, παίζανε,
και με μια μόνο βουτιά, με μιαν ανάσα,
περνούσαν πάνω ή κάτω απ’ τα νησιά. Κι όλα τούτα
στα τέλη του Μάη του ’57 ή ’67. Σκεφτείτε παραπέρα.

Κι ο Πέτρος έπιασε απ’ το μπράτσο το Βασίλη και προχώρησαν
ενώ ο ζευγαρωμένος ίσκιος τους στην άσφαλτο
ήταν κιόλας ένα τετράτροχο άρμα της γιορτής-
αν όχι εκείνο της Αιώνιας Νεότητας
τουλάχιστο της Φιλίας και της Ενότητας,- το ίδιο κάνει.

Γιατί, όπως έλεγε πάλι ο Βασίλης, κοιτάζοντας τον Πέτρο:
«η φιλία είναι η αιώνια νεότητα
κι αν είναι πάντα νέος ο ήλιος, αυτό γίνεται
γιατί είναι φίλος μας, ο ήλιος πιο λαμπρός
πάνω απ’ τη συνοικία, την πολιτεία, τον κόσμο
όσο τη μέρα εκείνη του ’57 ή ’67, στις 28 του Μάη.
Σκεφτείτε παραπέρα»

(Γιάννης Ρίτσος)

«Η δριμύτης της ανοίξεως είναι φιλί που ‘χω στο στόμα»

(Ανδρέας Εμπειρίκος, Ο πλόκαμος της Αλταμίρας)

«Κλωνάρια λέξεων αδημονούν για Μάιο. Καθώς δραπέτες
φωτοστέφανων του Angelico μια θέση αγίου διεκδικούν μέσα στο ποίημα»

(Οδυσσέας Ελύτης, Εκ του πλησίον)

«Κι ο Μάης με τον Έρωτα τον ψυχοκυνηγάρη
είναι ηλιογέννητο ζευγάρι…»

(Κωστής Παλαμάς, Ασάλευτη ζωή)

«Κι ο Μάης λάγνος βασιλιάς με το Φεγγάρι πλέκει
παθητικές κι αχόρταγες αγάπες μεθυσμένες
απ’ τ’ ασώπαστα πουλιά κι από τα περιγιάλια
τα θρακικά, τα μουσικά και ακοίμητα, που ο γήλιος
ο ανατολίτικος αδρύς να ζει και να πυρώνει.

Παθητικές κι αχόρταγες αγάπες μεθυσμένες,
απ’ τα παναρμονικά κομμάτια που του παίζουν
του γαυρασμένου βασιλιά του Μάη για ν’ απολάψη
το πάθος του με τ’ όμορφο παιδόπουλο Φεγγάρι,
τα μαστιχόδεντρα, οι μυρτιές, οι κουμαριές, τα βάτα,
και τα πρινάρια κ’ οι αγριλιές και τα κρουστά τα πεύκα,
που χάιδεμα ειν’ η σκέπη τους και μπάλσαμο η πνοή τους
κι ό, τι χλωρό σιγολαλά, φουντώνει, ισκιώνει, σειέται.

Κι ανάμεσα στα πράσινα τα γλυκοφιλημένα
της αύρας που του λιοπυριού μερεύει την αψάδα,
να η Πρώτη! Να ο ξερόβραχος, και σάμπως ποτισμένος
από το αίμα μιας πληγής που που στάει, δεν κλει από χρόνια»

(Κωστής Παλαμάς, Η φλογέρα του βασιλιά Β’)

«Ήτο ήδη δεκαεπταέτις, κ’ εφαίνετο να είναι είκοσιν ετών, εν υπερακμή ρώμης και καλλονής, ομοία με την Πρωτομαγιάν, το κορύφωμα τούτο της ανοίξεως, την ετοίμην να παραδώση τα σκήπτρα εις το αδυσώπητον και δρεπανοφόρον θέρος – έρος»

(Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Θέρος – έρος)

Σπύρος Βασιλείου, Ανεμώνες

Πρωτομαγιάτικο γράμμα της κόρης του ζωγράφου Σπύρου Βασιλείου, Δροσούλας, στην «Καθημερινή» (2 Μαΐου 2010):

«Στη στήλη που το ’χει έθιμο να βάζει κάθε Πρωτομαγιά ένα Στεφάνι του Σπύρου Βασιλείου στέλνω ένα ακόμη που μοιάζει κατάλληλο, λόγω εποχής και καταστάσεων, γιατί έχει κάτι το θλιμμένο. Κι όμως και αυτό αποπνέει αισιοδοξία, η πόρτα κάποιον περιμένει, το φουγάρο καπνίζει. Πάνω από την καταστροφική επέμβαση του ανθρώπου είναι η ομορφιά της Φύσης που έχει πάντα την τελευταία λέξη. Ό,τι κι αν κάνουμε τα λουλούδια πάντα ανθίζουν. Αυτές οι σκέψεις μου ήρθαν κοιτώντας τους Μάηδες του πατέρα και πόσο αισιόδοξος ήταν πάντα. Πάνω από όλα η ομορφιά κι ακόμα και στα δύσκολα μια πόρτα ανοιχτή σε κάτι καινούργιο. Κάθε Πρωτομαγιά όσο ζούσαν οι γονείς αλλά και μετά, μαζευόμασταν όλοι και πλέκαμε μαγιάτικα στεφάνια στην Αθήνα ή στην Ερέτρια ή στην Κηφισιά και το ίδιο θα κάνουμε κι αυτό το Σάββατο. Με πολλή αγάπη και πολλές ευχές για μια αισιόδοξη Πρωτομαγιά».

Καλό μήνα Μάη! Καλή Πρωτομαγιά!

Πηγές: sansimera.gr, forwoman.gr, itzikas.wordpress.com, mikrasiatis.gr, users.sch.gr