Σιδηροδρομικοί σταθμοί

Με αφορμή τη συντήρηση και ανάδειξη των εγκαταλελειμμένων βαγονιών του Οριάν Εξπρές στη Δράμα, ας ταξιδέψουμε με τον «βασιλιά των τραίνων»!

(hellasjournal.com)

Αυθεντικά βαγόνια του Οριάν Εξπρές (Orient Express) και ατμομηχανές από το 1929 πάνω στις ράγες στη Δράμα. Δρεζίνες, εμπορικά και επιβατικά βαγόνια, μηχανές και πολλά σιδηροδρομικά αντικείμενα, αποτελούν τον κρυμμένο θησαυρό, που το επόμενο διάστημα θα αποκαλυφθεί.

Πάνω στις σιδηροτροχιές, μηχανές και βαγόνια του Οριάν Εξπρές πρόκειται να προσφέρουν ένα ιδιαίτερο «ταξίδι». Χωρίς καν να κινούνται, θα γυρίσουν πολύ πίσω στο παρελθόν, για να θυμίσουν την ιστορία του ελληνικού σιδηροδρόμου και των ανθρώπων που τον χρησιμοποιούσαν. Ακριβώς απέναντι θα βρίσκεται το ανανεωμένο μουσείο των τρένων και όλη η περιοχή θ’ αποτελέσει ένα σιδηροδρομικό πάρκο.

(spotlightpost.com)

Από τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο χρονολογούνται εμπορικά βαγόνια που βρίσκονται παροπλισμένα στο μηχανοστάσιο του ΟΣΕ στη Δράμα. Μέλη του Μορφωτικού Εκπολιτιστικού Αθλητικού Συλλόγου (ΜΕΑΣ) «ΗΦΑΙΣΤΟΣ», Σιδηροδρομικών Υπαλλήλων και Φίλων Σιδηροδρόμου Δράμας, καθώς και πολλοί εθελοντές, εργάζονται σκληρά, προκειμένου να «ξεθάψουν», να καθαρίσουν και να συντηρήσουν -στο μέτρο των δυνατοτήτων τους- τα σπάνια, και σε κάποιες περιπτώσεις μοναδικά κομμάτια, προκειμένου να τα εκθέσουν. Δρεζίνες, εμπορικά και επιβατικά βαγόνια, μηχανές και πολλά σιδηροδρομικά αντικείμενα, αποτελούν τον κρυμμένο θησαυρό, που το επόμενο διάστημα θα αποκαλυφθεί.

«Υπάρχει μία ατμομηχανή, η Κγ 877, βελγικής κατασκευής La Meuse του 1929, που πιθανότατα είναι μοναδική στον κόσμο. Η συγκεκριμένη μηχανή εμφανίζεται σε τηλεοπτικό υλικό που υπάρχει στο αρχείο της ΕΡΤ να ξεκινά την περίοδο του ’40 από τον σταθμό Λαρίσης, έλκοντας μία αμαξοστοιχία με εμπορικά βαγόνια, μέσα στα οποία βρίσκονται επίστρατοι που κατευθύνονται προς το αλβανικό μέτωπο», δηλώνει στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού/Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων «Πρακτορείο 104,9 FM» ο πρόεδρος του ΜΕΑΣ «ΗΦΑΙΣΤΟΣ» Παναγιώτης Μακρόπουλος. Όπως εξηγεί, η ταυτοποίηση έγινε από τον Σύλλογο Φίλων Σιδηροδρόμων Αθηνών, ο οποίος έχει αναλάβει την τεκμηρίωση όλων των μουσειακών αντικειμένων του ΟΣΕ.

«Είναι μία μηχανή που έχει περάσει όλο τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και φυσικά τον εμφύλιο και είναι σημαντικό το γεγονός ότι διασώθηκε, καθώς όταν αποχώρησαν τα ξένα στρατεύματα Γερμανών και Βουλγάρων, μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, κατέστρεψαν το 93% των ελκτικών μονάδων των ελληνικών σιδηροδρόμων, το 98% των επιβατικών βαγονιών και το 84% των φορτηγών βαγονιών», αναφέρει ο συνταξιούχος σιδηροδρομικός.

Αφίσες του Οριάν Εξπρές (sansimera.gr, konstantinoupoli)

Εκτός από τη συγκεκριμένη ατμομηχανή και μία δεύτερη, αγγλικής κατασκευής του 1943, υπάρχουν επίσης δύο γνήσια βαγόνια του Οριάν Εξπρές. «Πρόκειται για μία εστιάμαξα του 1927, που αυτή τη στιγμή συντηρείται και επισκευάζεται στο εργοστάσιο οχημάτων της Θεσσαλονίκης και είναι σε πολύ καλή κατάσταση, παρόλο που επίσης έχει περάσει όλο τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, καθώς και μία κλινάμαξα του 1946, το λεγόμενο βαγκόν-λι, με κρεβάτια, νιπτήρες και άλλες ξενοδοχειακές ανέσεις», δηλώνει ο κ. Μακρόπουλος.

Ο ΜΕΑΣ «ΗΦΑΙΣΤΟΣ» ιδρύθηκε το 1983 από σιδηροδρομικούς υπαλλήλους και δραστηριοποιήθηκε αρχικά στον τομέα του αθλητισμού. Από το 2000 και άλλοι φίλοι του σιδηροδρόμου εντάχθηκαν στον Σύλλογο. Το 2007 δημιούργησαν το «Μουσείο Τρένων Δράμας», ενώ όραμά τους είναι να γίνει το σιδηροδρομικό πάρκο, που θα ενώνει το μουσείο, που αυτή τη στιγμή επεκτείνεται, με το κτήριο του Σιδηροδρομικού Σταθμού Δράμας, που έχει ανακηρυχθεί από το κεντρικό συμβούλιο νεωτέρων μουσείων ως βιομηχανικό μνημείο. «Ο σταθμός της Δράμας σχεδιάστηκε το 1892 και οι εργασίες για την κατασκευή του ξεκίνησαν δύο χρόνια μετά, επί οθωμανικής αυτοκρατορίας, την ίδια περίοδο δηλαδή, που οι Οθωμανοί κατασκεύασαν τη σιδηροδρομική γραμμή για να μπορούν να κάνουν μεταφορές του οπλισμού στην ενδοχώρα, αφού δε μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το Αιγαίο, όπου κυριαρχούσε ο ελληνικός στόλος», εξηγεί ο κ. Μακρόπουλος.

Η διαδρομή του Οριάν Εξπρές (wiki)

Αναφέρει επίσης ότι η Δράμα αποτελούσε έναν ενδιάμεσο σταθμό. «Ήταν αδύνατο μια ατμομηχανή που θα ξεκινούσε από τη Θεσσαλονίκη να φτάσει στην Αλεξανδρούπολη. Έπρεπε να σταματήσει στη Δράμα για να “κοπεί”, όπως λέμε στη σιδηροδρομική ορολογία, να αντικατασταθεί από μία άλλη η οποία ήταν φορτωμένη με κάρβουνα και νερό, για να μπορέσει να φτάσει στην Αλεξανδρούπολη», συμπληρώνει. Το ότι ο Σιδηροδρομικός Σταθμός της Δράμας ήταν κομβικός και σημαντικός, φαίνεται από το μέγεθός του, όπως επισημαίνει ο κ. Μακρόπουλος και υπογραμμίζει ότι την περίοδο εκείνη βοήθησε στη μεταφορά του καπνού, που υπήρχε σε αφθονία στην περιοχή και που έως τότε μεταφερόταν με πλοία.

Το νέο μουσείο, όπου θα παρουσιάζονται όλα τα αντικείμενα και η ιστορία τους, στήνεται σε μία παλιά αποθήκη εμπορευμάτων του σταθμού της Δράμας, την οποία νοίκιασε για είκοσι χρόνια ο Ήφαιστος από τη ΓΑΙΑ ΟΣΕ. Τα μέλη του Συλλόγου ευελπιστούν να το εγκαινιάσουν τον προσεχή Οκτώβριο.

Οι σιδηροδρομικοί σταθμοί του Κάραγατς και του Σίρκεζι στην Κωνσταντινούπολη, από όπου περνούσε και κατέληγε το Οριάν Εξπρές (konstantinoupoli-2013.blogspot.com)

Οριάν Εξπρές, το τραίνο των τραίνων

Χρήστος Γιαννακίδης

Το όνομα «Οριάν Εξπρές», το τραίνο με τη μεγαλύτερη ιστορία από την αρχή της ύπαρξης του σιδηροδρόμου, μόνο και μόνο αυτό, είναι αρκετό να παραπέμψει τη μνήμη στο παρελθόν και να φέρει στην επιφάνεια ιστορίες που μόνο ένας καλός συγγραφέας μπορεί να αποδώσει, αλλά και να αποτυπώσει με ακρίβεια τα όσα συνέβησαν και διαδραματίσθηκαν στον ένα αιώνα των ταξιδιών του. Το Οριάν Εξπρές, «ο βασιλιάς των τραίνων και το τραίνο των βασιλιάδων», όπως το αποκαλούσαν, δεν ήταν ένα τραίνο που μετέφερε επιβάτες στα πολυτελή βαγόνια του, αλλά και ένα κομμάτι της ιστορίας του Ευρωπαϊκού σιδηροδρόμου, όπου διαδραματίσθηκαν πάσης φύσεως γεγονότα που ορισμένα από αυτά δεν είδαν ποτέ το φως της δημοσιότητας. Ίντριγκες, μυστικές συμφωνίες, ροζ ιστορίες και ιστορίες κατασκόπων, ήταν καθημερινά φαινόμενα. Πέρα όμως από αυτά προσέφερε ένα υπέροχο ρομαντικό ταξίδι στους ταξιδευτές του, ξεκινώντας από τον Σηκουάνα και φτάνοντας στον Βόσπορο. Στα πολυτελή βαγόνια του κάθισαν βασιλιάδες, πρίγκιπες, πρωθυπουργοί, διάσημοι καλλιτέχνες και συγγραφείς, όπως η Μάτα Χάρι και η Αγκάθα Κρίστι. Η πολυτέλεια και η χλιδή ήταν παντού εμφανείς.

(sansimera.gr)

Η κατασκευή των βαγονιών και ο διάκοσμός τους ήταν έτσι σχεδιασμένα, ώστε «έδεναν» μεταξύ τους τέλεια. Οι προσφερόμενες υπηρεσίες ήταν ό,τι καλύτερο. Οι σερβιτόροι προσέφεραν τα καλύτερα φαγητά και τα καλύτερα κρασιά, ενώ τα μαχαιροπίρουνα και σερβίτσια, που ήταν από ασήμι, ξεχώριζαν για τη διακόσμησή τους. Ελληνικά βαγόνια που ήταν τμήμα του Οριάν Εξπρές, βρίσκονται ακόμα και σήμερα σε διάφορους σταθμούς του ΟΣΕ, ορισμένα από τα οποία με τη βοήθεια των φίλων του σιδηροδρόμου και του Οργανισμού Σιδηροδρόμων Ελλάδος, ανακατασκευάσθηκαν και χρησιμοποιούνται κατά περιόδους για την ξενάγηση τουριστών. Είναι εξ ίσου εντυπωσιακά τόσο από την άποψη κατασκευής των βαγονιών όσο και από τον διάκοσμό τους. Ένα από τα βαγόνια που ήταν εστιατόριο του Οριάν Εξπρές, κατασκευής του 1908, βρίσκεται στον περίβολο του μουσείου των φίλων του σιδηροδρόμου στο Ν. Κορδελιό.

Η ιστορία του Οριάν Εξπρές

(sansimera.gr)

Στα τέλη του 19ου αιώνα, το ταξίδι με το τραίνο από την Ευρώπη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν μακρύ και κουραστικό. Η κάθε χώρα είχε αναπτύξει το δικό της αυτόνομο σιδηροδρομικό δίκτυο. Φτάνοντας στα σύνορα, οι επιβάτες έπρεπε να αποβιβάζονται, να διασχίζουν τα σύνορα με τα πόδια και στη συνέχεια να επιβιβάζονται σε νέα αμαξοστοιχία. Την επαναστατική ιδέα είχε ένας βέλγος επιχειρηματίας, ο George Nachelmakers, ο οποίος ίδρυσε μία διεθνή εταιρία, έλαβε την άδεια για τη χρήση όλων των κρατικών σιδηροδρομικών δικτύων κατά μήκος της διαδρομής και δημιούργησε μία πολυτελή αμαξοστοιχία, που στα σύνορα κάθε χώρας άλλαζε μόνο την ατμομηχανή.

(konstantinoupoli-2013.blogspot.com, univiewgr.wordpress.com, sansimera.gr)

Τα δρομολόγια του Όριεντ Εξπρές (Orient Express) ξεκίνησαν στις 4 Οκτωβρίου του 1883, ενώνοντας το Παρίσι με το Τζιούρτζιου της Ρουμανίας, μέσω Μονάχου και Βιέννης. Από τον τερματικό σταθμό, οι επιβάτες περνούσαν στην απέναντι όχθη του Δούναβη με φέρι-μποτ για να πάρουν άλλο τραίνο από τη Βάρνα της Βουλγαρίας και να φτάσουν έτσι στην Κωνσταντινούπολη. Από το 1889, τέθηκε σε λειτουργία η πρώτη σιδηροδρομική γραμμή που ένωνε απ’ ευθείας το Παρίσι με την Κωνσταντινούπολη, μέσω Βουδαπέστης και Βελιγραδίου.

Το θρυλικό τραίνο εκτελούσε διαδρομή 2.740 χιλιομέτρων, από το Παρίσι (Gare de l’ Est) στην Κωνσταντινούπολη, με ενδιάμεσες στάσεις σε Στρασβούργο, Μόναχο, Βιέννη, Βουδαπέστη και Βουκουρέστι. Το συνολικό ταξίδι διαρκούσε 81 ώρες και 30 λεπτά, κατά τη διάρκεια των οποίων οι επιβάτες χαλάρωναν στα βελούδινα διαμερίσματά τους, που ήταν πλήρως εξοπλισμένα με μπάνιο, γραφείο και αναπαυτικά κρεβάτια. Στο εστιατόριο μπορούσαν να απολαύσουν τον καφέ, το ποτό τους και ό,τι γεύμα επιθυμούσαν.

(protothema.gr)

Στην πραγματικότητα, το τραίνο ήταν ένα πολυτελέστατο κινητό ξενοδοχείο, με ανέσεις που κανείς μπορούσε να βρει σε ελάχιστα ευρωπαϊκά ξενοδοχεία. Βέβαια ήταν πανάκριβο κι επομένως για λίγους εκλεκτούς ταξιδιώτες. Οι μέρες της δόξας για το Οριάν Εξπρές έφτασαν στο τέλος τους στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Αν και συνέχισε να προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες, οι απαιτητικοί ταξιδιώτες άρχισαν να προτιμούν όλο και περισσότερο την ταχύτητα του αεροπλάνου.. Το τελευταίο ταξίδι του θρυλικού αυτού τραίνου ξεκίνησε στις 20 Μαΐου του 1977. Εξακολούθησε να λειτουργεί, όμως με πολύ λιγότερους επιβάτες και δρομολόγια, μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου του 2009, οπότε και αποσύρθηκε οριστικά.

(protothema.gr)

Σήμερα οι αυθεντικές αμαξοστοιχίες του Orient Express βρίσκονται εγκαταλελειμμένες στο Βέλγιο. Στο Σιδηροδρομικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης μπορούμε επίσης να βρούμε δύο βαγόνια του, μια κλινάμαξα και το εστιατόριο. Τα τελευταία χρόνια, η μαγεία του «Orient Express» αναβιώνει για κάποιους μήνες τον χρόνο χάρη στον Αμερικανό δισεκατομμυριούχο Τζέιμς Σέργουντ, ιδιοκτήτη του «Belmond Hotel Cipriani» στη Βενετία, ενός εκ των καλύτερων ξενοδοχείων στον κόσμο. Όνειρό του ήταν να γεμίσει το ξενοδοχείο του με ανθρώπους απ’ όλη την Ευρώπη, οι οποίοι όμως θα έφταναν στη Βενετία με τραίνο. Σε μια δημοπρασία στο Μονακό αανκάλυψε πέντε βαγόνια του «Orient Express» και τα αγόρασε μαζί με τον βασιλιά Χασάν ΙΙ του Μαρόκου. Στα επόμενα χρόνια ανακάλυψε ακόμα 17 βαγόνια και κάπως έτσι δημιουργήθηκε το νέο «Venice Simplon – Orient-Express», που διαθέτει πλέον 17 βαγόνια, 280 άτομα προσωπικό και 42 υπαλλήλους.

(protothema.gr)

Γι’ αυτή την αναβίωση του Οριάν Εξπρές επιστρατεύτηκαν οι καλύτεροι τεχνίτες παγκοσμίως, προκειμένου να πετύχουν αυτό το μοναδικής αισθητικής αποτέλεσμα χωρίς να αλλοιωθεί η μαγεία μιας άλλης εποχής. Ξύλινες μαρκετερί, βαριές βελούδινες κουρτίνες στα παράθυρα, φίνες πορσελάνες στο εστιατόριο, Lalique ποτήρια και ασημένια μαχαιροπίρουνα και έξι μοναδικής πολυτέλειας grand suites είναι μερικά από όσα απολαμβάνει σήμερα ο επιβάτης του τραίνου, αρκεί να μπορεί να διαθέσει από 2.450 ευρώ, που είναι το πιο φθηνό εισιτήριο, μέχρι 7.000 ευρώ που είναι το ακριβότερο, για ένα ταξίδι που δεν ξεπερνά τις τέσσερις ημέρες..

Στο bar οι επιβάτες μπορούν να απολαύσουν το πούρο και τη σαμπάνια τους, ενώ από το πιάνο ξεχύνονται νότες από τραγούδια του Φρανκ Σινάτρα, του Γκέρσουιν, κ.ά. Στο εστιατόριο, ο executive chef Κριστιάν Μποντιγκέλ προσκαλεί σε συναρπαστικά γαστριμαργικά ταξίδια ανάμεσα σε πιάτα με αστακό από τη Βρετάνη ή αρνάκι μαριναρισμένο σε θαλασσινό νερό. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού σερβίρεται πρωινό που περιλαμβάνει ό,τι καλύτερο σε πρώτη ύλη, γεύμα τριών πιάτων, απογευματινό τσάι με βουτήματα και δείπνο τεσσάρων πιάτων. Art deco αισθητική, περίτεχνες ταπισερί, μπροκάρ, βελούδο και διακριτική πολυτέλεια χαρακτηρίζουν τους εσωτερικούς χώρους που αποπνέουν αέρα της δεκαετίας του 1920 και αναδύουν άρωμα μιας εποχής, όπου όλα κινούνταν αργά, ήρεμα και απολαυστικά.

Σκηνές από τη μεταφορά στο σινεμά του βιβλίου της Αγκάθα Κρίστι για το Οριάν Εξπρές (freecinema.gr, filmy.gr, influencesonly.wordpress.com)

Το Orient Express έχει αποτελέσει κεντρικό θέμα και σημείο πολλών μυθιστορημάτων και ταινιών, όπως του κλασικού μυθιστορήματος της Αγκάθα Κρίστι «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές» καθώς και της ομώνυμης ταινίας, η οποία αναφέρεται σε ένα από τα δυσκολότερα ταξίδια του θρυλικού τραίνου, το 1929, όταν ακινητοποιήθηκε επί 5 ημέρες στο χιόνι και πολλοί επιβάτες άρχισαν να λιποθυμούν από το κρύο. Ακόμη ήταν το θέμα του βιβλίου του Γκράχαμ Γκρην «Το τραίνο της Σταμπούλ», αλλά και της ταινίας του James Bond «From Russia with Love» . Από το Orient Express έχουν εμπνευστεί ακόμα διάφοροι σχεδιαστές, οι οποίοι προσπαθούν να δημιουργήσουν αντίγραφα των αντικειμένων του τραίνου (π.χ. βαλίτσες, σερβίτσια κ.ά.).