«Αχ Λεμόνα, αχ Λεμόνα, ντο θα φτάμε τον χειμώνα;». Οι στίχοι ανήκουν σ’ ένα παλιό ποντιακό τραγούδι που εξέφραζε τον καημό του Πόντιου πρόσφυγα, οικογενειάρχη για τον επερχόμενο χειμώνα, δίχως λάδι, δίχως γκάζι…

Το άγαλμα της «Μικρασιάτισσας Μάνας» στη Μυτιλήνη, ένα από τα πρώτα αγάλματα Μικρασιατικής Μνήμης στην Ελλάδα, είναι έργο της γλύπτριας Κατερίνας Χαλεπά – Κατσάτου. Στήθηκε με πρωτοβουλία του Συλλόγου των κατοίκων της προσφυγικής συνοικίας της Επάνω Σκάλας, στη βάση μιας ιδέας του Αϊβαλιώτη διευθυντή του Δήμου Μυτιλήνης, Νίκου Δαμδούμη. Το 1982 αγκάλιασε την ιδέα ο τότε Νομάρχης Κώστας Στρατινάκης και αμέσως μετά, ο διάδοχος στη Λέσβο, Νίκος Σηφουνάκης. Δεκαοκτώ μήνες μετά την υπογραφή του συμβολαίου με τη γλύπτρια το άγαλμα ήρθε και στήθηκε στην Επάνω Σκάλα.

Τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Σμύρνης ήταν πλούσια και ξεχωριστά. Τα έθιμα αυτά είχαν σχέση με την προετοιμασία των ανθρώπων για τον ερχομό του νέου χρόνου.

Ως ζητούμενο είχαν την καλή υγεία, την πλούσια καρποφορία και σοδειά. Τις άγιες αυτές μέρες, πλούσιοι και φτωχοί γιόρταζαν με την ίδια χαρά τη γέννηση του Χριστού. Οι άρχοντες της περιοχής έστελναν στους φτωχούς απ’ όλα τα αγαθά.

Καλὸ ταξίδι, ἀλαργινὸ καράβι μου, στοῦ ἀπείρου
καὶ στῆς νυχτὸς τὴν ἀγκαλιὰ, μὲ τὰ χρυσὰ σου φῶτα!
Νἄμουν στὴν πλώρη σου ἤθελα, γιὰ νὰ κοιτάζω γύρου
σὲ λιτανεία νὰ περνοῦν τὰ ὀνείρατα τὰ πρῶτα…
Κώστας Καρυωτάκης

Μέσα απ’ τη λαίλαπα της καταστροφής και τον απερίγραπτο πόνο της προσφυγιάς, το έτος 1922, οι Έλληνες της Μικράς Ασίας -όσοι επέζησαν ξεριζωμένοι από τα ιερά χώματα των πατρίδων τους- φύτεψαν με το αίμα και το δάκρυ τους στη μητέρα Ελλάδα, έναν προσφυγικό συνοικισμό στα όρια της Ενοριακής περιφέρειας του σημερινού Ιερού Ναού Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου Νικαίας, στα περίχωρα του Πειραιά.

Άποψη του Μπουρνόβα σε επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ού αιώνα

Ο Μπουρνόβας ήταν ένα πλούσιο προάστιο έξω απ’ τη Σμύρνη, που είχε γνωρίσει την ακμή του από τις αρχές του 19ου αιώνα. Αναπτύχθηκε πραγματικά μετά το 1867, με τα εγκαίνια της διακλάδωσης της σιδηροδρομικής γραμμής που συνέδεε τη Σμύρνη με τον Κασαμπά. Λίγα χρόνια αργότερα, κατασκευάστηκε στην περιοχή και ένας καρόδρομος. Έτσι από χωριό, στο οποίο παραθέριζαν κάτοικοι της Σμύρνης, ο Μπουρνόβας μετατράπηκε σε ένα σημαντικό προάστιο, δηλαδή σε τόπο μόνιμης κατοικίας, κάτι το οποίο επέτρεπαν τα μέσα μεταφοράς που υπήρχαν.

Προσφυγόπουλα, Έλληνες και Αρμένιοι, στην Αθήνα το 1923