28 Ιανουαρίου

Ο Όσιος Εφραίμ ο Σύρος (εικόνα του τέμπλου
από τον Ι.Ν. Αγίας Βαρβάρας Μαραθώνος Αιγίνης)

Ανάμεσα στα ολίγα σωζόμενα πνευματικά διαμάντια της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ισάξιος στην πολυμάθεια με τον Μέγα Βασίλειο, στη γλυκύτητα και στη γλαφυρότητα του λόγου με τον Θείο Χρυσόστομο, σύγχρονος και με τους δύο, είναι ο Όσιος και Θεοφόρος Πατέρας μας και Οικουμενικός Διδάσκαλος, Εφραίμ ο Σύρος.

Ο Μέγας Βασίλειος ανήκει στους μεγάλους άνδρες της ιστορίας. Έζησε σε μια εποχή που ο παλιός ειδωλολατρικός κόσμος έδυε οριστικά και ένας νέος κόσμος, ο χριστιανικός ανέτειλε. Μαζί με τους άλλους μεγάλους Πατέρες του 4ου αιώνα, υπήρξε ένας από τους φορείς αυτού του νέου κόσμου και συνέβαλε καθοριστικά στην μετάβαση στην νέα πραγματικότητα. Αξιολόγησε με θαυμαστό τρόπο τα θετικά στοιχεία του αρχαίου κόσμου, τα οποία ενέταξε στη νέα πίστη και στον νέο αναδυόμενο χριστιανικό πολιτισμό. Χρησιμοποίησε με καταπληκτική δεξιότητα την αρχαιοελληνική φιλοσοφική σκέψη, τα νομοκανονικά διδάγματα της επιστήμης του δικαίου και τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας, μέσω των οποίων εξέφρασε τις αιώνιες και σώζουσες αλήθειες της Θείας Αποκαλύψεως. Υπήρξε ο κατ’ εξοχήν θεοφόρος Πατέρας της Εκκλησίας, ο οποίος κατέστησε την χριστιανική πίστη τρόπο ζωής και πολιτείας και τους πιστούς αληθινό «βασίλειον ιεράτευμα», όπως ψάλλουμε στο απολυτίκιο της εορτής του.

Β’ Κυριακή Ιανουαρίου

«Τῇ δευτέρᾳ Κυριακῇ τοῦ μηνός ᾿Ιανουαρίου,
μνήμην ἐπιτελοῦμεν τῆς ἁγίας οἰκογενείας
τοῦ Μεγάλου Βασιλείου»

Την 2η Κυριακή του Ιανουαρίου εκάστου έτους, η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, με απόφασή της, της 4ης Σεπτεμβρίου 1998, καθόρισε την μνήμη και τιμή ολόκληρης της οικογενείας του Μεγάλου Βασιλείου, που είχε δέκα τέκνα και ανέδειξε οκτώ (8) αγίους της Ορθοδόξου πίστεώς μας, τον Μέγα Βασίλειο, τους γονείς τους Αγίους Βασίλειο και Εμμέλεια, τον Άγιο Γρηγόριο Επίσκοπο Νύσσης, την Οσία Μακρίνα, τον Άγιο Πέτρο Επίσκοπο Σεβαστείας, την Αγία Θεοσεβία καί τον Άγιο Ναυκράτιο.

10 Ιανουαρίου

Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, μικρογραφία από το Μηνολόγιο Βασίλειου ΙΙ, 985 μ.Χ. (Βιβλιοθήκη Βατικανού)

«Ἡ Μοῦσα Γρηγόριος, οὗ Νύσσα θρόνος,
οὐ Πιερίαν, ἀλλ᾿ Ἐδὲμ σκηνὴν ἔχει.
Γρηγόριον δεκάτῃ θανάτου κνέφας ἀμφεκάλυψεν»

Ο Άγιος Γρηγόριος γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου το 332 μ.Χ. και ήταν αδελφός του Μεγάλου Βασιλείου. Παίρνει την ίδια μόρφωση με τον μεγάλο του αδελφό, ξεχωρίζει δε κι αυτός για την ευφυΐα του, την επιμέλειά του και την φιλοσοφικότατη ιδιοφυΐα του και είχε χειροτονηθεί αναγνώστης. Νυμφεύεται τη Θεοσέβεια, που γρήγορα την αρπάζει ο θάνατος. Ισχυρός χαρακτήρας καθώς ήταν, δεν απελπίζεται, και στα σαράντα του χρόνια γίνεται επίσκοπος Νύσσης (σήμερα Νεμσεχίρ), μιας κωμοπόλεως της Καππαδοκίας.

1η Ιανουαρίου

Ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας γεννήθηκε το 329 ή 330 στην Καισάρεια της Καππαδοκίας σε οικογένεια πλούσιων γαιοκτημόνων ως δεύτερο τέκνο, το οποίο ακολούθησαν άλλα επτά, από τα οποία δύο έγιναν επίσκοποι, ο Γρηγόριος Νύσσης και ο Πέτρος Σεβαστείας. Ο πατέρας του, Βασίλειος και αυτός, ήταν αξιόλογος ρητοροδιδάσκαλος στην Νεοκαισάρεια του Πόντου και η μητέρα του, Εμμέλεια, προερχόταν από σπουδαία οικογένεια Καισαρέων, που διέπρεπε στα γράμματα και στα πολιτικοστρατιωτικά αξιώματα. Αμέσως μετά την γέννησή του ο Βασίλειος μεταφέρθηκε στα Άννησα του Πόντου, όπου μεγάλωσε με την επίβλεψη της μητέρας του και της γιαγιάς του Μακρίνας, η οποία τον μύησε στην ευσέβεια και την Παράδοση της Εκκλησίας. Τα πρώτα γράμματα έμαθε (335/7) από τον πατέρα του στην Νεοκαισάρεια. Το 341/3 ήρθε στην Καισάρεια για την εγκύκλια μόρφωση, όπου γνώρισε τον Γρηγόριο Θεολόγο, και περί το 346/7 ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη για συμπλήρωση των σπουδών του. Ίσως μάλιστα έμεινε λίγο και στην Νικομήδεια, για ν’ ακούσει τον περίφημο ρητοροδιδάσκαλο Λιβάνιο.

Ο Μέγας Βασίλειος έζησε στην Καππαδοκία και αφιέρωσε την ζωή του στην βοήθεια προς τον συνάνθρωπο. Θεωρείται στην παγκόσμια ιστορία ως ο εμπνευστής και δημιουργός της οργανωμένης φιλανθρωπίας. Σπούδασε ρητορική και φιλοσοφία στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα. Η 1η Ιανουαρίου 379 μ.Χ., ημέρα της κηδείας του, διατηρούμενη στην παράδοση, θεωρήθηκε απ’ όλους τους χριστιανικούς λαούς ότι φέρνει ευλογία και καλή τύχη στη νέα χρονιά.

Στα χρόνια του Ιουλιανού του Παραβάτη, όταν το Βυζάντιο κήρυξε τον πόλεμο στην Περσία, ο Ιουλιανός πέρασε με τον στρατό του από την Καισάρεια της Καππαδοκίας. Τότε διέταξε να φορολογήσουν όλη την επαρχία και τα χρήματα αυτά θα τα έπαιρνε επιστρέφοντας για την Κωνσταντινούπολη. Οι κάτοικοι της Καισάρειας αναγκάσθηκαν να δώσουν ό,τι είχε ο καθένας σε χρυσαφικά και νομίσματα. Όμως ο Ιουλιανός σκοτώθηκε σε μια μάχη στον πόλεμο με τους Πέρσες και δεν ξαναπέρασε ποτέ από την Καισάρεια.

23 Νοεμβρίου

Ο Άγιος Αμφιλόχιος γεννήθηκε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας στα μέσα του 4ου αιώνα και ήταν εξάδελφος του Αγίου Γρηγορίου του Ναζιανζηνού. Από τη συγγένειά του αυτή εξηγείται η φιλία του με τους μεγάλους πατέρες της Εκκλησίας, Μέγα Βασίλειο, Γρηγόριο Νύσσης και Ιωάννη Χρυσόστομο. Σπούδασε αρχικά κοντά στον ρητοροδιδάσκαλο πατέρα του και στον Λιβάνιο και στη συνέχεια άσκησε το επάγγελμα του συνηγόρου στην Κωνσταντινούπολη.

13 Νοεμβρίου

Ο μεγάλος αυτός πατέρας και διδάσκαλος της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας, το 347 μ.Χ. (κατ’ άλλους το 354 μ.Χ.). Πατέρας του ήταν ο στρατηγός Σεκούνδος και μητέρα του η αγία Ανθούσα. Γρήγορα έμεινε ορφανός από πατέρα και η μητέρα του -χήρα τότε 20 ετών- τον ανέθρεψε και τον μόρφωσε κατά τον καλύτερο χριστιανικό τρόπο. Ήταν ευφυέστατο μυαλό και σπούδασε πολλές επιστήμες στην Αντιόχεια,  κοντά στον τότε διάσημο ρήτορα Λιβάνιο, αλλά και στην Αθήνα μαζί με τον αγαπημένο του φίλο Μέγα Βασίλειο.