Τα τέλη του 4ου και οι αρχές του 5ου αιώνα ήταν µια δύσκολη περίοδος για την Κύπρο. Η ειδωλολατρία έδινε την τελευταία µάχη της στο νησί. Υπήρξε και πολιτική αναστάτωση λόγω της δυναμικής εμφάνισης στην πολιτική κονίστρα του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους µε τον έντονο Ελληνικό χαρακτήρα και της υποχώρησης του δυτικού τρόπου ζωής και σκέπτεσθαι. Παρουσιάστηκε τότε και θρησκευτική αστάθεια λόγω των αιρέσεων. Και τότε ακριβώς παρουσιάστηκε, θεόσταλτος ποιµένας, ο επίσκοπος Αρσινόης Αρκάδιος. Με την αγιότητα του βίου του, την ορθόδοξη πίστη του και το ορθό φρόνηµά του έγινε φάρος πραγµατικός που οδήγησε τον λαό του σε λιμάνια σωτηρίας.
Τόποι που με του φεγγαριού το αλησμονάνθι και με του ήλιου τους χυμούς με θρέψατε Σήμερα ονειρεύομαι για σας μάτια που να σας συντροφέψουν μ’ ένα φως καλύτερο…
Οδ. Ελύτης, Ήλιος ο πρώτος
Η Γερόνησος, ένα νησάκι στα ανοιχτά της Πέγειας στην Κύπρο, αποτελεί τόπο μοναδικής ιστορικής και οικολογικής αξίας, με αδιάκοπη ανθρώπινη παρουσία 5.000 ετών
Η Ιερά Νήσος ή, κατά παράφραση, «Γερόνησος» είναι ένα ακατοίκητο νησάκι από τον 14ο-15ο αιώνα, έκτασης 26.000 τ.μ., απέναντι από τις ακτές του κόλπου του Αγίου Γεωργίου στην Πέγεια της επαρχίας Πάφου. Υπήρξε σημαντικός λατρευτικός χώρος κατά την ύστερη Ελληνιστική περίοδο, οπότε οι πιστοί διέσχιζαν τα νερά για να επισκεφθούν το Ιερό του Απόλλωνα που είχε ανεγερθεί πάνω στο νησάκι. Το νησί διαδραμάτισε επίσης πολύ σημαντικό ρόλο στη ναυσιπλοΐα στην ανατολική Μεσόγειο.
Γεωλογικά η Γερόνησος αποτελείται από ένα σκληρό ασβεστολιθικό φλοιό από θαλάσσιες αναβαθμίδες του Πλειστόκαινου, υπερκείμενο ενός μαλακού πυρήνα από μάργα.
Στο νησί έγιναν, για πρώτη φορά, ανασκαφές το 1982 από τον Σοφοκλή Χατζησάββα, μετά από την υποβολή αίτησης κατασκευής ξενοδοχειακής μονάδας στον χώρο του. Σύντομα επιβεβαιώθηκε η παρουσία ελληνιστικών ερειπίων με τη συνακόλουθη απαγόρευση της ανοικοδόμησης στο νησί.
Η Joan Breton Connelly με μέλη της ομάδας της κατά τις ανασκαφές στη Γερόνησο
Το 1989, η αμερικανίδα αρχαιολόγος Joan Breton Connelly από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης άκουσε για το έργο και εντυπωσιάστηκε από το εύρος του υλικού που εντάχθηκε στις ανασκαφές που συνεχίστηκαν έκτοτε. Οι ανασκαφές του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης έχουν δείξει ότι το νησί πιθανόν να εθεωρείτο «ιερό» ή τουλάχιστον να ήταν συμβολικά φορτισμένο ήδη από τα προϊστορικά χρόνια, αφού έχουν βρεθεί σε τεφροδόχο της πρώιμης Χαλκολιθικής περιόδου (περίπου 3800 π.Χ.) λίθινα εργαλεία, ένα ειδώλιο γυναίκας και μία χάντρα.
Κατά τον 1ο αιώνα π.Χ., η ανασκαφέας υποθέτει ότι οι οικογένειες έφερναν τους μικρούς τους γιους στην Ιερά Νήσο για να συμμετάσχουν σε τελετουργικές τελετές για την ενηλικίωσή τους. Μια κυκλική πλάκα που αποκαλύφθηκε πρόσφατα πιθανόν να χρησίμευε ως τόπος χορού, ενώ ενεπίγραφα όστρακα που βρέθηκαν μαρτυρούν ότι τα παιδιά μάθαιναν το ελληνικό αλφάβητο και πιθανόν εδώ να λειτουργούσε και σχολείο αρρένων ως τμήμα του Ιερού.
Οι ανασκαφές έφεραν στο φως τρεις περιόδους ανθρώπινης παρουσίας στη Γερόνησο: την πρώιμη Χαλκολιθική (3800 π.Χ.), την ύστερη Ελληνιστική (80-30 π.Χ.) και τη Βυζαντινή περίοδο (6ος-7ος και 13ος αι. μ.Χ.), η πιο έντονη δραστηριότητα της οποίας είναι η ύστερη ελληνιστική περίοδος σε μια εποχή που η Κλεοπάτρα κυριάρχησε στην Κύπρο. Τα έργα που ανακαλύφθηκαν περιλαμβάνουν νομίσματα, κεραμικά, γυαλί και επιγραφές. Τα ασβεστολιθικά φυλαχτά, όμοια με εκείνα που χρησιμοποιούνταν στα κυπριακά ιερά του Απόλλωνα, δείχνουν την τελετουργική δραστηριότητα και τη λατρεία στον Απόλλωνα. Το νησί προφανώς εγκαταλείφθηκε μετά από καταστροφικό σεισμό τον 1ο αιώνα π.Χ. ή μ.Χ. Δραστηριότητα μικρού επιπέδου στο νησί αρχίζει και πάλι τον 6ο αιώνα μ.Χ., όταν χτίστηκε μια δεξαμενή και καταφύγια ζώων.
Τον περασμένο Απρίλιο στο πλαίσιο της υπογραφής διατάγματος για την προστασία σημαντικών περιοχών του Εθνικού Δασικού Πάρκου (ΕΔΠ) Ακάμα, η Γερόνησος κηρύχθηκε προστατευόμενο «Φυσικό Μικραπόθεμα» καθώς στο νησί απαντά το απειλούμενο είδος Cistanche phelypaea, που περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου ως «Κρισίμως Κινδυνεύον» (Critically Endangered).
Είχε προηγηθεί επί τόπου επίσκεψη στο νησί μελών του Τμήματος Δασών, του Τμήματος Αρχαιοτήτων και του Δήμου Πέγειας, παρουσία της αρχαιολόγου Τζόαν Κόνελι, προκειμένου να διαπιστωθούν, κατόπιν σχετικής αυτοψίας, οι συνθήκες στις οποίες βρίσκεται το προς εξαφάνιση είδος και κατά πόσο επηρεάζεται από τις αρχαιολογικές ανασκαφές. Πρόκειται για παρασιτικό φυτό που δεν αναπτύσσει δική του χλωροφύλλη, με εντυπωσιακά κίτρινα άνθη την περίοδο της ανθοφορίας του, που απαντάται σε μικρούς αριθμούς στη Γερόνησο (ΕΔΠ Ακάμα) και στη χερσόνησο Ακρωτηρίου εντός των Βρετανικών βάσεων.
Σήμερα, ο πληθυσμός του φυτού είναι εξαιρετικά μικρός. Λιγότερα από 20 φυτά του είδους αυτού έχουν απομείνει στη Γερόνησο, με αποτέλεσμα να απειλείται πλέον σοβαρά με εξαφάνιση από την Κύπρο. Το Τμήμα Δασών με επιστολή του προς το Τμήμα Αρχαιοτήτων προειδοποίησε ότι ο πληθυσμός της Cistanche phelypaea έχει επηρεαστεί ανεπανόρθωτα από τις ανασκαφές, που διενεργούνται στη Γερόνησο τις τελευταίες δεκαετίες, και ζήτησε να αποκλεισθούν των αρχαιολογικών ανασκαφών τα σημεία στο νησί, όπου έχουν εντοπιστεί τα τελευταία αυτά φυτά.
Cistanche phelypaea
Και ο αρμόδιος Δήμος Πέγειας ζήτησε με τη σειρά του να διενεργηθούν οι δέουσες μελέτες για την προστασία του περιβάλλοντος στη Γερόνησο, λαμβανομένου υπόψη ότι το νησί εντάσσεται στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 και στην ευρύτερα προστατευόμενη περιοχή του Ακάμα. Από την πλευρά της η επικεφαλής της ομάδας ανασκαφών διάσημη αρχαιολόγος Τζόαν Κόνελι διαβεβαίωσε ότι από την έναρξη των ανασκαφικών εργασιών έχουν ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα, σύμφωνα με σχετικές μελέτες και υποδείξεις της Σχολής Δασολογίας του Πανεπιστημίου του Γέιλ των ΗΠΑ (Yale School of Forestry), προκειμένου να προστατευτεί το σπάνιο αυτό είδος που απαντάται στο περιβάλλον της Γερονήσου.
Με την κήρυξη της περιοχής ως Φυσικού Μικραποθέματος και τη συνακόλουθη εφαρμογή στο νησί όλων των σχετικών πρακτικών, κανόνων και μέτρων που επιβάλλει το νέο αυστηρό καθεστώς περιβαλλοντικής προστασίας του, έγινε το πρώτο καθοριστικό βήμα για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του σπάνιου και απειλούμενου αυτού είδους και για τη διατήρηση αναλλοίωτης της μεγάλης οικολογικής σημασίας της Γερονήσου.
Ο μαρτυρικός θάνατος των ελληνοκυπρίων διαδηλωτών στη ζώνη της Δερύνειας
Ο Τάσος Ισαάκ (αριστερά) και ο Σολωμός Σολωμού (δεξιά)
Ήταν 11 Αυγούστου 1996, όταν ο κύπριος διαδηλωτής Τάσος Ισαάκ δολοφονήθηκε βάναυσα στη νεκρή ζώνη, κοντά στη Δερύνεια, κατά τη διάρκεια αντικατοχικής διαδήλωσης ελληνοκυπρίων μοτοσυκλετιστών. Ο Ισαάκ, που ήταν ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους που είχαν εισέλθει στην «Πράσινη Ζώνη», ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες και στα μάτια ανδρών της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ, που παρακολουθούσαν άπραγοι…
Λένε πώς όποιος αγαπά πολύ ένα πρόσωπο, μέσα στους πολλούς και διαφορετικούς τρόπους που εφευρίσκει για να του εκφράζει αδιάκοπα την αγάπη του, είναι και η απόδοση σε αυτό διαφορετικών και όμορφων ονομασιών και προσδιορισμών! Τούτη η συνήθεια που χαρακτηρίζει επομένως τις ανθρώπινες σχέσεις και εκδηλώσεις δεν θα ήταν δυνατόν να μην διέπει, πρωτίστως, τη σχέση μας με Εκείνην που γέννησε για ολόκληρο τον κόσμο την «όντως Ζωή», τον Κύριο Ιησού Χριστό και που μεσιτεύει για όλους εμάς, τα παιδιά Της, παντοτινά σε Εκείνον!
Η πραγματική γνώση του εαυτού μας συνίσταται στην αναγνώριση των χαρισμάτων και των ελαττωμάτων μας. Κανένας άνθρωπος δεν είναι χωρίς χαρίσματα, αφού σε όλους ο Θεός ως Πατέρας δίνει από τον εαυτό Του κάτι. Όπως, βέβαια, και κανένας άνθρωπος δεν είναι χωρίς ελαττώματα, αδυναμίες, πάθη. Τα χαρίσματα τα κατανοούμε από την κλίση που έχουμε, την ευκολία που τα ενεργοποιούμε, την άνεση που τα χειριζόμαστε. Τα ελαττώματα ενδεχομένως δυσκολευόμαστε να τα αναγνωρίσουμε, ένεκα της άμυνας που ασκούμε για να «προφυλαχτούμε» ή ένεκα εγωισμού. Οι συνθήκες, οι δυσκολίες ή και οι άνθρωποι γύρω μας, είναι μέσα που μας βοηθούν να τα αναγνωρίσουμε, αν βέβαια το θέλουμε, κι αν έχουμε τη διάθεση να απαλλαγούμε.
Ξέρω τα καλοκαίρια σου, θυμάμαι τους χειμώνες θυμάμαι και της άνοιξης τις μυστικές κρυψώνες θυμάμαι πως με κοίταξαν τα φωτεινά σου μάτια που έφευγα αμίλητος με την καρδιά κομμάτια.
Ξέρω τα καλοκαίρια σου, θυμάμαι τους χειμώνες θυμάμαι και της άνοιξης τις μυστικές κρυψώνες θυμάμαι πως με κοίταξαν τα φωτεινά σου μάτια που έφευγα αμίλητος με την καρδιά κομμάτια.
«Σ’ αυτή την έρημη συννεφιασμένη ακρογιαλιά σας συλλογίζομαι καθώς γυρίζει η μέρα- Εκείνοι που έπεσαν πολεμώντας κι εκείνοι που έπεσαν χρόνια μετά τη μάχη· εκείνοι που είδαν την αυγή μέσ’ απ’ την πάχνη του θανάτου ή, μες στην άγρια μοναξιά κάτω από τ’ άστρα, νιώσανε πάνω τους μαβιά μεγάλα τα μάτια της ολόκληρης καταστροφής· κι ακόμη εκείνοι που προσεύχουνταν όταν το φλογισμένο ατσάλι πριόνιζε τα καράβια: Κύριε, βόηθα να θυμόμαστε πώς έγινε τούτο το φονικό· την αρπαγή το δόλο την ιδιοτέλεια, το στέγνωμα της αγάπης· Κύριε, βόηθα να τα ξεριζώσουμε, Νῆσός τις ἔστι …».
Η θαυματουργός ιερά εικόνα της Αγίας Μαρίνας στη Μονή της στην Άνδρο
Η Αγία Μαρίνα γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Πισιδίας, στα χρόνια του αυτοκράτορα Κλαυδίου του Β’, το 270 μ.Χ. Λίγες ημέρες μετά τη γέννησή της, η μητέρα της πέθανε και ο πατέρας της Αιδέσιος, που ήταν Ιερέας των ειδώλων, την ανέθεσε σε μια χριστιανή γυναίκα, από την οποία η Μαρίνα διδάχθηκε το Χριστιανισμό. Όταν έγινε 15 ετών, αποκαλύπτει στον πατέρα της ότι είναι χριστιανή. Έκπληκτος εκείνος από αυτό που άκουσε, με μίσος τη διέγραψε από παιδί του. Μετά από καιρό, έμαθε για τη Μαρίνα και ο έπαρχος Ολύμβριος, που διέταξε να τη συλλάβουν για ανάκριση. Όταν την είδε μπροστά του, θαύμασε την ομορφιά της και προσπάθησε να την πείσει με κάθε τρόπο να αρνηθεί το Χριστό και να γίνει σύζυγος του. Μάταια, όμως. Η Αγία Μαρίνα σε κάθε προσπάθεια του Ολυμβρίου αντέτασσε τη φράση: «Είμαι χριστιανή». Τότε ο σκληρός έπαρχος διέταξε να την ξαπλώσουν στη γη και την καταξέσχισε άσπλαχνα με ραβδιά τόσο, ώστε η γη έγινε κόκκινη από το αίμα που έτρεξε. Έπειτα, ενώ αιμορραγούσε, την κρέμασε για πολλή ώρα και μετά τη φυλάκισε.
«Γιατί, ρωτάει στενάζοντας η μάνα, πού ’ναι ο γιος μου; Κι όλες οι μάνες απορούν πού να ’ναι το παιδί! Γιατί, ρωτάει ο σύντροφος, πού να ’ναι ο αδερφός μου; Κι όλοι του οι σύντροφοι απορούν, πού να ’ναι ο πιο μικρός!.. Ήταν γενναίο παιδί. Tο κορμί του, σιωπηλό ναυάγιο της αυγής Kαι το στόμα του, μικρό πουλί ακελάηδιστο… Ω! μην κοιτάτε, από πού του ’φυγε η ζωή. Μην πείτε πώς ανέβηκε ψηλά ο καπνός του ονείρου Έτσι λοιπόν η μια στιγμή παράτησε την άλλη Kι ο ήλιος ο παντοτινός έτσι μεμιάς τον κόσμο!» Οδυσσέας Ελύτης
Ο αγώνας, ο ηρωικός θάνατος και η κληρονομιά του γενναίου υπαρχηγού της ΕΟΚΑ
Γρηγόρης Αυξεντίου (22 Φεβρουαρίου 1928 – 3 Μαρτίου 1957)
«Μόνος απέλπισα το θάνατο Μόνος εδάγκωσα μες στον Καιρό με δόντια πέτρινα Μόνος εκίνησα για το μακρύ Ταξίδι σαν της σάλπιγγας μες στους αιθέρες!» Οδυσσέας Ελύτης, «Το Άξιον Εστί»
Οικογένεια και σπουδές
α. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου μωρό στην αγκαλιά του πατέρα του, β.-γ. Σε παιδική ηλικία με τη μητέρα του και την αδερφή του, δ. Η οικογένεια του Γρηγόρη Αυξεντίου (polignosi.com, lekythos.library.ucy.ac.cy)
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, γεννήθηκε στο χωριό Λύση της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 22 Φεβρουαρίου του 1928. Γονείς του ήταν ο Πιερής και η Αντωνού Αυξεντίου. Η οικογένεια είχε και μια κόρη, μικρότερη αδερφή του Γρηγόρη, την Χρυσταλλού Αυξεντίου – Σουρουλλά. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου τελείωσε το δημοτικό σχολείο Λύσης και το Ελληνικό Γυμνάσιο Aμμοχώστου και στη συνέχεια έφυγε για την πολυαγαπημένη του Ελλάδα, με σκοπό να γίνει στρατιωτικός. Το 1949, μετά την αποτυχία του στις εξετάσεις της Σχολής Ευελπίδων, γράφτηκε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού με κατάρτιση ανθυπολοχαγού. Αφού αποφοίτησε, έκανε τη στρατιωτική του θητεία στον 1ο λόχο του 613ου τάγματος πεζικού, στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα, την οποία ολοκλήρωσε στις 15 Νοέμβρη 1952.
Στις ερημιές, πάνω στ’ απόκρημνα βράχια, αλλά και στους οικισμούς των νησιών, πολλοί είναι οι ναοί, οι μονές και τα ξωκλήσια που έχουν αφιερώσει με ευλάβεια οι πιστοί στην χάρη του Αγίου Αντωνίου, του μεγάλου αγίου ερημίτη και ασκητή της Ορθοδοξίας, που εορτάζει στις 17 Ιανουαρίου. Ας γνωρίσουμε καλύτερα μερικά από αυτά.
Ο Όσιος Γεώργιος γεννήθηκε σε ένα χωριό της Κύπρου από γονείς ευσεβείς. Είχε έναν μεγαλύτερο αδελφό, τον Ηρακλείδη, ο οποίος, όταν ακόμα ζούσαν οι γονείς τους, πήγε στους Αγίους Τόπους για να προσκυνήσει. Αφού προσκύνησε, κατόπιν πήγε στη Λαύρα του Καλαμώνας, που βρισκόταν κοντά στο σημερινό μοναστήρι του Αββά Γερασίμου, στον Ιορδάνη και εκεί έγινε μοναχός. Ο δε Γεώργιος παρέμεινε κοντά στους γονείς του. Αργότερα πέθαναν οι γονείς τους και ο Γεώργιος έμεινε ορφανός. Τότε τον παρέλαβε μαζί με την κληρονομιά του ο θείος του, που είχε μια μοναχοκόρη και ήθελε να τον κάνει γαμπρό του. Ο Γεώργιος όμως δεν ήθελε να παντρευτεί και έφυγε στον άλλο του θείο, που ήταν ηγούμενος σ’ ένα Μοναστήρι.
Τα ωραιότερα κάλαντα του κόσμου είναι για τα Άγια Θεοφάνεια και έρχονται από την Κύπρο! Με την εξαίσια φωνή του κορυφαίου ερμηνευτή Χρήστου Σίκκη, η Κύπρος μας ταξιδεύει στην ομορφιά και στα βαθύτερα νοήματα των ημερών με την πιο νοσταλγική μελωδία της ιερής μας παράδοσης.
Μια ιστορική φωτογραφία: τελευταία Θεοφάνεια στην ελεύθερη Αμμόχωστο, ιερουργούντος του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου (Κύπρος, 6 Ιανουαρίου 1974)
Παρακαλώ σας δώστε μου θέλημα να αρκινήσω να πω τα φωτοκάλαντα, να σαν τα ιστορήσω. Τζιαν’ έσιεται ευχαρίτησην τζιαι θέλει η όρεξήν σας τα φωτοκάλαντα να πω στην πόρταν τη δικήν σας (δις).
Μηνύματα χαρούμενα ήρταμε να σας πούμε πως ο Χριστός βαφτίζεται τζιαιν’ να σας ευχηθούμεν! Πως εν τα Θεοφάνεια ανθρώπου σωτηρίαν που καθαρίζουν ταις ψυσιές από την αμαρτίαν (δις).
Σήμερον ήρτεν ο Χριστός στο άγιο το ποτάμι τζιαι ζήτησε να βαφτιστεί από τον Ιωάννην. Θαύμα μεγάλον έγινεν απού δεν έσιε ταίριν, ανοίξασιν οι ουρανοί τζι’ εξέβην περιστέριν (δις).
Ήταν το Πνεύμαν τ’ Άγιον για να το μαρτυρήσει πως εβαφτίστην ο Χριστός π’ ανατολήν ως δύσην! Δοξάζουμέν σε βασιλιά με τα θαυμάσιά σου τζιαι προσκυνούμεν Κύριε τα Θεοφάνειά σου (δις).
Σήμερα είναι Χριστιανοί έξι του Γεναρίου που ούλοι μας γιορτάζομεν τα Φώτα του Κυρίου! Τζιαι του τζαιρού με το καλό, να ‘ρτούμεν να σας βρούμεν, χαρούμενους, καλόκαρδους, τα Φώτα να σας πούμεν (δις).
Εις έτη πολλά!
Ο Χρήστος Σίκκης γεννήθηκε στην Αραδίππου Λάρνακας. Σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία της Κύπρου και εργάστηκε ως δάσκαλος για δύο χρόνια στην Κύπρο. Το 1971 ήρθε στην Αθήνα. Παράλληλα με τις μουσικές του σπουδές στο Εθνικό Ωδείο, άρχισε να τραγουδάει στο ελληνικό ραδιόφωνο και στην τηλεόραση παραδοσιακά τραγούδια της πατρίδας του. Από το 1973 συμμετέχει σε συναυλίες σε χωριά και πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού. Στην προσωπική του δισκογραφία ανήκουν οι δίσκοι: «Ώρα Καλή» (1987), «Τραγούδια από την Κύπρο» (1990), «Κύπρος της Γης Παράδεισος» (1993), «Έλληνες Ακρίτες» (1998) και «Φύσα Βοριά μου» (2007). Θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ερμηνευτές παραδοσιακών τραγουδιών και ύμνων της Ελλάδος και της Κύπρου.
kimintenia 