Ο Μάιος συνδέθηκε με τους αγώνες των λαών και η εργατική Πρωτομαγιά γιορτάζεται σε ολόκληρο τον κόσμο με κοινό αίτημα την προάσπιση των δικαιωμάτων των ανθρώπων της εργασίας και του μόχθου
Η «Εργατική Πρωτομαγιά» αποτελεί ετήσια εορτή, με παγκόσμιο χαρακτήρα των ανθρώπων της μισθωτής εργασίας. Εορτάζεται σε όλο τον πλανήτη με συγκεντρώσεις και πορείες. Η Πρωτομαγιά είναι απεργία και όχι αργία, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές χώρες του κόσμου. Ο εορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς καθιερώθηκε στις 20 Ιουλίου 1889, κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δεύτερης Διεθνούς (Σοσιαλιστικής Διεθνούς) στο Παρίσι, σε ανάμνηση του ξεσηκωμού των εργατών του Σικάγου, την 1η Μαΐου 1886, που διεκδικούσαν το οκτάωρο και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Κατέληξε σε αιματοχυσία λίγες ημέρες αργότερα, με την επέμβαση της αστυνομίας και των μπράβων της εργοδοσίας.
Συγκεκριμένα, τα εργατικά συνδικάτα των ΗΠΑ αποφάσισαν την έναρξη απεργιακών κινητοποιήσεων την 1η Μαΐου 1886 για το οκτάωρο, ωθούμενα από τις επιτυχημένες διεκδικήσεις των καναδών συντρόφων τους. Την περίοδο εκείνη το κανονιστικό πλαίσιο εργασίας στις ΗΠΑ ήταν σχεδόν ανύπαρκτο και οι εργοδότες μπορούσαν να απασχολούν το προσωπικό τους κατά το δοκούν, ακόμη και τις Κυριακές.
Στην απεργία πήραν μέρος περίπου 350.000 εργάτες σε 1.200 εργοστάσια των ΗΠΑ. Την Πρωτομαγιά του 1886 έγινε στο Σικάγο η πιο μαχητική πορεία, με τη συμμετοχή 90.000 ανθρώπων. Στην κεφαλή της πορείας ήταν ο αναρχοσυνδικαλιστής Άλμπερτ Πάρσονς, η γυναίκα του Λούσι και τα επτά παιδιά τους.
Το πρώτο αίμα χύθηκε δύο ημέρες αργότερα έξω από το εργοστάσιο ΜακΚόρμικ στο Σικάγο. Απεργοσπάστες προσπάθησαν να διασπάσουν τον απεργιακό κλοιό και ακολούθησε συμπλοκή. Η Αστυνομία και άνθρωποι της επιχείρησης επενέβησαν δυναμικά. Σκότωσαν τέσσερις απεργούς και τραυμάτισαν πολλούς, προκαλώντας οργή στην εργατική τάξη της πόλης. Την επομένη αποφασίστηκε συλλαλητήριο καταδίκης της αστυνομικής βίας στην Πλατεία Χεϊμάρκετ, με πρωτοστατούντες τους αναρχικούς. Η συγκέντρωση ήταν πολυπληθής και ειρηνική. Το κακό όμως δεν άργησε να γίνει.
Οι αστυνομικές δυνάμεις πήραν εντολή να διαλύσουν δια της βίας τη συγκέντρωση και τότε από το πλήθος των απωθούμενων διαδηλωτών ρίφθηκε μια χειροβομβίδα προς το μέρος τους, η οποία εξερράγη, σκοτώνοντας έναν αστυνομικό και τραυματίζοντας δεκάδες. Η αστυνομία άνοιξε πυρ κατά βούληση κατά των συγκεντρωμένων, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τουλάχιστον τέσσερις διαδηλωτές και να τραυματιστεί απροσδιόριστος αριθμός, ενώ έξι αστυνομικοί έχασαν τη ζωή τους από πυρά (φίλια ή των διαδηλωτών παραμένει ανεξακρίβωτο), ανεβάζοντας τον αριθμό τους σε επτά.
Για τη βομβιστική επίθεση, που προκάλεσε τον θάνατο του αστυνομικού, κατηγορήθηκαν οι αναρχοσυνδικαλιστές Άουγκουστ Σπις, Γκέοργκ Έγκελ, Άντολφ Φίσερ, Λούις Λινγκ, Μίκαελ Σβαμπ, Σάμουελ Φίλντεν, Όσκαρ Νίμπι και Άλμπερτ Πάρσονς, που ήταν από τους οργανωτές της διαδήλωσης. Όλοι, εκτός του Πάρσονς και του Φίλντεν, ήταν γερμανοί μετανάστες. Η δίκη των οκτώ ξεκίνησε στις 21 Ιουνίου 1886. Ο εισαγγελέας Τζούλιους Γκρίνελ ζήτησε τη θανατική ποινή και για τους οκτώ κατηγορουμένους, χωρίς να προσκομίσει κανένα στοιχείο που να τους συνδέει με τη βομβιστική επίθεση. Απλώς, είπε ότι οι κατηγορούμενοι ενθάρρυναν με τους λόγους τους τον άγνωστο βομβιστή να πραγματοποιήσει την αποτρόπαια πράξη του, γι’ αυτό κρίθηκαν ένοχοι συνωμοσίας.
Sebastião Salgado, Εργάτες στα ορυχεία χρυσού της Serra Pelada
Τα ορυχεία χρυσού της Serra Pelada στη Βραζιλία βρίσκονταν 430 χλμ. νότια των εκβολών του Αμαζονίου. Έγιναν διάσημα μέσα από τις εμβληματικές φωτογραφίες του βραβευμένου φωτογράφου Σεμπαστιάο Σαλγάδο. Στις εικόνες του απαθανατίζει μυρμήγκια – εργάτες να κουβαλάνε χρυσό με τα γυμνά χέρια τους. Λόγω της χαοτικής κατάστασης των ορυχείων κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει τον ακριβή αριθμό των μεταλλωρύχων, που πιστεύεται πως έφταναν τους 100.000 ανθρώπους. Σήμερα η τοποθεσία αυτή είναι σεληνιακό τοπίο και ο γιγάντιος λάκκος έχει μετατραπεί σε μολυσμένη λίμνη
Από την πλευρά της, η υπεράσπιση έκανε λόγο για προβοκάτσια και συνέδεσε τη βομβιστική επίθεση με το διαβόητο πρακτορείο ντετέκτιβ «Πίνκερτον», που συχνά χρησιμοποιούσαν οι εργοδότες ως απεργοσπαστικό μηχανισμό. Οι ένορκοι εξέδωσαν την ετυμηγορία τους στις 20 Αυγούστου 1886 κι έκριναν ενόχους και τους οκτώ κατηγορούμενους. Οι Σπις, Έγκελ, Φίσερ, Λινγκ, Σβαμπ, Φίλντεν και Πάρσονς καταδικάστηκαν σε θάνατο, ενώ ο Νίμπι σε κάθειρξη 15 ετών. Μετά την εξάντληση και του τελευταίου ενδίκου μέσου, ο κυβερνήτης της Πολιτείας του Ιλινόις, Ρίτσαρντ Όγκλεσμπι, μετέτρεψε σε ισόβια τις θανατικές ποινές των Σβαμπ και Φίλντεν, ενώ ο Λιγκ αυτοκτόνησε στο κελί του. Έτσι, στις 11 Νοεμβρίου 1887 οι Σπις, Πάρσονς, Φίσερ και Έγκελ οδηγήθηκαν στην αγχόνη, τραγουδώντας τη «Μασσαλιώτιδα». Η δίκη των οκτώ θεωρείται από διαπρεπείς αμερικανούς νομικούς ως μία από τις σοβαρότερες υποθέσεις κακοδικίας στην ιστορία των ΗΠΑ.
Εργάτες μεταλλείου
Στις 26 Ιουνίου 1893 ο κυβερνήτης του Ιλινόις, Τζον Πίτερ Άλτγκελντ παραδέχθηκε ότι και οι οκτώ καταδικασθέντες ήταν αθώοι και κατηγόρησε τις αρχές του Σικάγου ότι άφησαν ανεξέλεγκτους τους ανθρώπους του «Πίνκερτον». Ως μια ύστατη πράξη δικαίωσης έδωσε χάρη στους φυλακισμένους Φίλντεν, Νίμπε και Σβαμπ. Αυτό ήταν και το πολιτικό του τέλος. Αργότερα, ο επικεφαλής της αστυνομίας του Σικάγου, που έδωσε την εντολή για τη διάλυση της συγκέντρωσης, καταδικάσθηκε για διαφθορά. Μέχρι σήμερα παραμένει ανεξακρίβωτο ποιος ήταν ο δράστης της βομβιστικής επίθεσης.
«Άντρα μου πάει»
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, οι Ελληνόφωνοι των χωριών της Κάτω Ιταλίας έδιναν καθημερινά μάχη επιβίωσης. Οι περισσότεροι έφευγαν για τη Γερμανία, το Βέλγιο και την Ελβετία, ως εργάτες στη «μινιέρα», δηλαδή στο ορυχείο. Άφηναν πίσω οικογένειες, φίλους, γειτονιές, τη ζωή τους… Γυρνούσαν πίσω, αν όλα είχαν πάει καλά, μια φορά τον χρόνο για λίγες ημέρες. Ολόκληρα χωριά ερήμωσαν από άνδρες που ξενιτεύτηκαν για να ζήσουν τις οικογένειές τους. Κάποιοι δεν κατάφεραν να γυρίσουν ποτέ ξανά.. Άφησαν εκεί την τελευταία τους πνοή. Ένα χαρακτηριστικό τραγούδι που μιλάει για τη μετανάστευση, την ξενιτιά και το κλάμα της γυναίκας, η οποία αποχωρίζεται το ταίρι της, είναι το «Άντρα μου πάει». Γράφτηκε από τον Franco Corliano στο χωριό Calimera του Σαλέντο. Περιγράφει τις δύσκολες στιγμές της οικογένειας, που έμενε πίσω, αλλά και τον ιδρώτα του εμιγκρέ στα μεταλλεία και τα κάρβουνα «για να παχύνει τα αφεντικά με τη δουλειά του».
Η Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα
Στη χώρα μας, ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς έγινε το 1893, στην Αθήνα, με πρωτοβουλία του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου του Σταύρου Καλλέργη. Η 1η Μαΐου ήταν Σάββατο και εργάσιμη. Έτσι, επελέγη η Κυριακή 2 Μαΐου, για να έχει η γιορτή μαζικό χαρακτήρα. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Σοσιαλιστής», που εξέδιδε ο Καλλέργης, στις 5 το απόγευμα της Κυριακής συγκεντρώθηκαν στο Στάδιο πάνω από 2.000 σοσιαλιστές και εργαζόμενοι. Η «Εφημερίς» τους υπολόγισε μόνο σε 200 και σημείωνε σε άρθρο της: «Οι πλείστοι εξ αυτών ήσαν εργάται, ευπρεπώς κατά το πλείστον ενδεδυμένοι, με ερυθράς κονκάρδας επί της κομβιοδόχης, και πολύ ήσυχοι άνθρωποι. Αυτοί είναι οι πρώτοι σοσιαλισταί εν Ελλάδι, και συνήλθον χθες εις το πρώτον αυτών εν Αθήναις συλλαλητήριον». Οι συγκεντρωμένοι ενέκριναν ψήφισμα το οποίο είχε ως εξής:
«Συνελθόντες σήμερον την 2 Μαΐου, ημέραν Κυριακήν και ώραν 5 μ.μ. εν τω Αρχαίω Σταδίω, οι κάτωθι υπογεγραμμένοι μέλη του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου» και υπό μισθόν πάσχοντες εψηφίσαμεν:
Α) Την Κυριακήν να κλείωσι τα καταστήματα, καθ’ όλην την ημέραν, και οι πολίται ν’ αναπαύωνται.
Β) Οι εργάται να εργάζωνται 8 ώρας την ημέραν.
Γ) Ν’ απονέμηται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς διατήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.
Δ) Το συμβούλιον του «Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου» να επιδώση το ψήφισμα εις την Βουλήν».
Από τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου, εμπνευσμένο από τη βίαιη και πολύνεκρη καταστολή της απεργίας των καπνεργατών της Θεσσαλονίκης, τον Μάη του 1936. Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης, Ερμηνεία: Γρηγόρης Μπιθικώτσης:
Το ψήφισμα επεδόθη, τελικά, στον Πρόεδρο της Βουλής την 1η Δεκεμβρίου 1893 από τον Σταύρο Καλλέργη. Ο πρωτοπόρος σοσιαλιστής ανήλθε στη συνέχεια στο δημοσιογραφικό θεωρείο και περίμενε με ανυπομονησία από τον Πρόεδρο της Βουλής να το εκφωνήσει. Αυτός κωλυσιεργούσε και «ησχολείτο εις την ανάγνωσιν ετέρων αναφορών προερχομένων εκ διαφόρων προσώπων και πραγματευομένων κατά το μάλλον και ήττον περί ανέμων και υδάτων», όπως έγραψε στον «Σοσιαλιστή».
Ο Καλλέργης διαμαρτυρήθηκε μεγαλοφώνως και με εντολή του Προέδρου συνελήφθη για διατάραξη της συνεδρίασης. Οι στρατιώτες της φρουράς, αφού τον κτύπησαν με τα κοντάκια των όπλων τους, τον μετέφεραν στο αστυνομικό τμήμα, όπου παρέμεινε επί διήμερο. Στις 9 Δεκεμβρίου 1983 δικάστηκε και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 10 ημερών, τις οποίες εξέτισε στις φυλακές του Παλαιού Στρατώνα. Με τον περιπετειώδη αυτό τρόπο έληξε και τυπικά ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα.
Εργάτες στα Θεσσαλικά Τέμπη, δεκαετία ’50
«Πάγωσ’ η τσιμινιέρα κι απ’ έξω από την πύλη εργάτες μαζεμένοι συζητάνε
Προχώρησε η μέρα με δαγκωμένα χείλη σηκώνουν τα πανό και ξεκινάνε.
Πέντε καμιόνια στείλαν στου φεγγαριού τη χάση και γύρισαν γεμάτα απεργοσπάστες.
Γεμάτα ξαναφύγαν κανείς δε θα περάσει κάλλιο να πάμε όλοι μετανάστες.
Πέρασε ένας μήνας, οι μηχανές σκουριάζουν και τα παιδιά κρυώνουν και πεινάνε.
Στους δρόμους της Αθήνας φέιγ βολάν μοιράζουν εργάτες κι υποστήριξη ζητάνε»
(Στίχοι: Φώντας Λάδης, Μουσική: Μάνος Λοΐζος, Πρώτη ερμηνεία: Γιώργος Νταλάρας, Δίσκος: «Τα τραγούδια μας», 1976)
Η εορτή των ανθέων
Γιάννης Ρίτσος
(απόσπασμα)
Όμως κάτω απ’ αυτή τη θετική σιωπή και σοβαρότητα, μάντευες
πως στη γιορτή θα ξεσπούσε πολλαπλάσια η ευθυμία.
Κι όχι μόνο το μάντευες, μα το ‘βλεπες κιόλας στα μάτια τους
ιδίως το λιόγερμα. Όταν οι εργάτες σχόλαγαν απ’ τη δουλειά τους,
τα μάτια τους σπιθίζαν μυστικά και βαθιά,
μα όχι, γι’ αυτό λιγότερο φλόγινα όπως την ώρα της δύσης
τα τζάμια της συνοικίας, όταν τα βλέπεις απ’ τον κάτω δρόμο,
μενεξελιά, χρυσά και βυσινιά, και πάνω απ’ όλα ρόδινα,
ρόδινα, τόσο ρόδινα μ’ ένα άλλο ρόδινο
σα να φωτίζονταν τα τζάμια από μέσα
σα να φωτίζονταν οι άνθρωποι από μέσα
σα να γδυνόταν η άνοιξη μέσα στα σπίτια
κι απ’ όξω εσύ, να ‘βλεπες πίσω από το τζάμι
ρόδινο, βαθυρόδινο πότε το στήθος της
πότε το χέρι της, τα γόνατά της, την κοιλιά της.
Γάντια του εργάτη
Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στα διυλιστήρια Ασπροπύργου, την Παρασκευή 8 Μαΐου 2015. Νωρίτερα σε εξωτερικό χώρο στα διυλιστήρια του ομίλου «Ελληνικά Πετρέλαια» είχε ξεσπάσει πυρκαγιά, από την οποία τραυματίστηκαν έξι εργαζόμενοι εκ των οποίων δύο σοβαρά. Στις μονάδες των διυλιστηρίων εκτελούνταν εργασίες συντήρησης και η πυρκαγιά, σύμφωνα με πληροφορίες, εκδηλώθηκε σε μια από τις δεξαμενές (Eurokinissi, Αντώνης Νικολόπουλος)
Σύνταγμα της Ελλάδος
Άρθρο 22
1. H εργασία αποτελεί δικαίωμα και προστατεύεται από το Κράτος, που μεριμνά για τη δημιουργία συνθηκών απασχόλησης όλων των πολιτών και για την ηθική και υλική εξύψωση του εργαζόμενου αγροτικού και αστικού πληθυσμού.
Όλοι οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση, έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για παρεχόμενη εργασία ίσης αξίας.
2. Mε νόμο καθορίζονται οι γενικοί όροι εργασίας, που συμπληρώνονται από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας συναπτόμενες με ελεύθερες διαπραγματεύσεις και, αν αυτές αποτύχουν, με τους κανόνες που θέτει η διαιτησία.
3. Νόμος ορίζει τα σχετικά με τη σύναψη συλλογικών συμβάσεων εργασίας από τους δημόσιους υπαλλήλους και τους υπαλλήλους οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου.
4. Οποιαδήποτε μορφή αναγκαστικής εργασίας απαγορεύεται.
Ειδικοί νόμοι ρυθμίζουν τα σχετικά με την επίταξη προσωπικών υπηρεσιών σε περίπτωση πολέμου ή επιστράτευσης ή για την αντιμετώπιση αναγκών της άμυνας της Xώρας ή επείγουσας κοινωνικής ανάγκης από θεομηνία ή ανάγκης που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, καθώς και τα σχετικά με την προσφορά προσωπικής εργασίας στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης για την ικανοποίηση τοπικών αναγκών.
5. Το Κράτος μεριμνά για την κοινωνική ασφάλιση των εργαζομένων, όπως νόμος ορίζει.
Ερμηνευτική δήλωση: Στους γενικούς όρους εργασίας περιλαμβάνεται και ο προσδιορισμός του τρόπου και του υποχρέου είσπραξης και απόδοσης στις συνδικαλιστικές οργανώσεις της συνδρομής των μελών τους που προβλέπεται από τα καταστατικά τους.
Άρθρο 23
1. Το Κράτος λαμβάνει τα προσήκοντα μέτρα για τη διασφάλιση της συνδικαλιστικής ελευθερίας και την ανεμπόδιστη άσκηση των συναφών μ’ αυτή δικαιωμάτων εναντίον κάθε προσβολής τους, μέσα στα όρια του νόμου.
2. H απεργία αποτελεί δικαίωμα και ασκείται από τις νόμιμα συστημένες συνδικαλιστικές οργανώσεις για τη διαφύλαξη και προαγωγή των οικονομικών και εργασιακών γενικά συμφερόντων των εργαζομένων.
Απαγορεύεται η απεργία με οποιαδήποτε μορφή στους δικαστικούς λειτουργούς και σ’ αυτούς που υπηρετούν στα σώματα ασφαλείας. Το δικαίωμα προσφυγής σε απεργία των δημόσιων υπαλλήλων και των υπαλλήλων της τοπικής αυτοδιοίκησης και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, καθώς και του προσωπικού των κάθε μορφής επιχειρήσεων δημόσιου χαρακτήρα ή κοινής ωφέλειας, που η λειτουργία τους έχει ζωτική σημασία για την εξυπηρέτηση βασικών αναγκών του κοινωνικού συνόλου, υπόκειται στους συγκεκριμένους περιορισμούς του νόμου που το ρυθμίζει. Οι περιορισμοί αυτοί δεν μπορούν να φθάνουν έως την κατάργηση του δικαιώματος της απεργίας ή την παρεμπόδιση της νόμιμης άσκησής του.
Σήμερα, που η παγκοσμιοποίηση και η παρατεταμένη οικονομική κρίση δημιουργούν μεγέθη και συνθήκες που συνθλίβουν τον άνθρωπο ως πολίτη και ως εργαζόμενο, το δικαίωμα για εργασία και τα διαχρονικά αιτήματα των λαών για αξιοκρατία, ισότητα, ασφάλεια, δίκαιες αμοιβές, συνδικαλιστική ελευθερία, αλληλεγγύη και κοινωνική δικαιοσύνη, παραμένουν επίκαιρα όσο ποτέ. Τα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα του ανθρώπου στην εργασία και στη συνδικαλιστική δράση αποτελούν θεμελιώδεις ελευθερίες που προστατεύονται και εγγυώνται θεσμικά την πανανθρώπινη ανάγκη για ελεύθερη, ασφαλή και δημιουργική ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου μέσα από την εργασία του. Καταξιώνονται έτσι, στον ίδιο τον καταστατικό χάρτη της Πολιτείας, όλοι οι αγώνες και οι θυσίες των εργαζομένων που απαιτήθηκαν, για την αναγνώριση και την κατοχύρωση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών τους. Στεκόμενοι με σεβασμό και ευλάβεια απέναντι στους αγώνες εκείνους οφείλουμε και όλες οι νεώτερες γενιές να υπερασπίζουμε παντοτινά εκείνα για τα οποία οι εργαζόμενοι αγωνιστές πάλεψαν και μας κληροδότησαν. Ζήτω η Εργατική Πρωτομαγιά!
Πηγές:
– «Του Μαγιού ροδοφαίνεται η μέρα…», σε: kimintenia.wordpress.com
– «»Άντρα μου, πάει». Το θρυλικό τραγούδι των Ελληνόφωνων της Κάτω Ιταλίας για τους ξενιτεμένους στα ορυχεία της Γερμανίας», σε: mixanitouxronou.gr
– «Μυρμήγκια – εργάτες στα ορυχεία χρυσού της Serra Pelada – Sebastião Salgado», σε: efisoul63.wordpress.com
kimintenia 